Aegis: Difríocht idir leaganacha

Content deleted Content added

Inline

Leagan reatha ó 03:15, 1 Bealtaine 2024

Is gléas í an aegis^[1]^[2] (Sean-Ghréigis: αγγίς), mar a luaitear san Íliad, a iompraíonn Aitéiné agus Séas, a léirítear go héagsúil mar chraiceann ainmhithe nó mar sciath chosanta agus a mbíonn ceann Gorgaine air uaireanta. D'fhéadfadh go mbeadh nasc ann le dia darb ainm Aix (Aιξ), iníon le Héilias agus altra do Shéas nó mar mhalairt air sin leannán luí de chuid Shéas.^[3]

Sanasaíocht

Tá go leor bríonna leis an bhfocal Gréigise αγγίς, lena n-áirítear:

"stoirm gaoithe foréigneach", ón bhriathar aïssō (fréamh aïg-) = “deifrím nó bogaim go foréigneach”. Cosúil le καταιγίς cataigis, “stoirm thoirní”.
Sciath chosanta le dia mar a thuairiscítear thuas.
"cóta seithe gabhair", ó bheith ag caitheamh leis an bhfocal mar fhocal a chiallaíonn "rud éigin baininscneach ó thaobh na gramadaí de a bhaineann le gabhar": Gréigis: αἴξ aix (fréamh: αἰγ- aig-) = "gabhar", + iarmhír -ίς -is (fréamh: -ίδ--id-).

Seans gurbh é an bhunbhrí a bhí leis an chéad cheann, agus Ζεὺς Αἰγίοχος Zeus Aigiokhos = "Séas a bhfuil aegis aige" b'fhéidir gur chiallaigh sé ar dtús “Spéir/Neamh, ag a bhfuil an stoirm thoirní”. B'fhéidir gur tháinig an t-aistriú go dtí an bhrí "sciath" nó "seithe gabhair" de réir na sanasaíochta daonna i measc daoine a bhí eolach ar chraiceann ainmhí a tharraingt thar an lámh chlé mar sciath.

Tagairtí

↑ Pádraig Ó Mianáin, eag.: “aegis — Aistriúchán Gaeilge ar aegis (An Foclóir Nua Béarla-Gaeilge)” (ga). An Gúm (2020). Dáta rochtana: 2024-05-01.
↑ Tomás de Bhaldraithe, eag.: “English-Irish Dictionary (de Bhaldraithe): aegis” (ga). Teanglann.ie. An Gúm (1959). Dáta rochtana: 2024-05-01.
↑ Homer (1987). "The Iliad" 2: 446–9. Penguin Classics. ISBN 978-0-14044-444-5.

[NEID-1] Pádraig Ó Mianáin, eag.: “aegis — Aistriúchán Gaeilge ar aegis (An Foclóir Nua Béarla-Gaeilge)” (ga). An Gúm (2020). Dáta rochtana: 2024-05-01.

[EID-2] Tomás de Bhaldraithe, eag.: “English-Irish Dictionary (de Bhaldraithe): aegis” (ga). Teanglann.ie. An Gúm (1959). Dáta rochtana: 2024-05-01.

[Hammond-3] Homer (1987). "The Iliad" 2: 446–9. Penguin Classics. ISBN 978-0-14044-444-5.

[1]

[2]

[3]

@@ Líne 1: / Líne 1: @@
+{{glanadh}}
 [[Íomhá:Athena aigis Cdm Paris 254.jpg|thumb|[[Aitéiné]] ag caitheamh na haigíse, mionsonraí ó radharc a léiríonn [[Earcail]] agus Ialás á dtionlacan ag Aitéiné, [[Apalló (miotaseolaíocht)|Apalló]] agus [[Heirméas]]. Bolg de hiodra dubhfhéithe na h[[An Ataic|Ataicen]]]]
-Is gléas í an '''aegís''' ([[An tSean-Ghréigis|Sean-Ghréigis]]: αγγίς aigís), mar a luaitear san [[An tÍliad|Íliad]], a iompraíonn [[Aitéiné]] agus [[Séas]], a léirítear go héagsúil mar chraiceann ainmhithe nó mar sciath agus a mbíonn ceann Gorgaine air uaireanta. D'fhéadfadh go mbeadh nasc ann le dia darb ainm Aix (Aιξ), iníon le Héilias agus altra do Shéas nó mar mhalairt air sin leannán luí do Shéas .  <ref name="Hammond">{{Cite book-en|date=1987|author=Homer|title=The Iliad|volume=2|pages=446–9|publisher=Penguin Classics|isbn=978-0-14044-444-5}}</ref>
+Is gléas í an '''aegis'''<ref name='NEID'>{{Cite web-en|url=https://www.focloir.ie/ga/dictionary/ei/aegis|title=aegis — Aistriúchán Gaeilge ar aegis (An Foclóir Nua Béarla-Gaeilge)|editor=[[Pádraig Ó Mianáin]], eag.|year=2020|publisher=[[An Gúm]]|location=[[Baile Átha Cliath]]|isbn=978-0320034510|access-date=2024-05-01|language=ga}}</ref><ref name='EID'>{{Cite web-en|url=https://www.teanglann.ie/ga/eid/aegis|title=English-Irish Dictionary (de Bhaldraithe): aegis|editor=[[Tomás de Bhaldraithe]], eag.|year=1959|publisher=[[An Gúm]]|location=[[Baile Átha Cliath]]|isbn=978-1857910360|access-date=2024-05-01|language=ga|work=Teanglann.ie}}</ref> ([[An tSean-Ghréigis|Sean-Ghréigis]]: αγγίς), mar a luaitear san [[An tÍliad|Íliad]], a iompraíonn [[Aitéiné]] agus [[Séas]], a léirítear go héagsúil mar chraiceann ainmhithe nó mar sciath chosanta agus a mbíonn ceann [[Gorgain|Gorgaine]] air uaireanta. D'fhéadfadh go mbeadh nasc ann le dia darb ainm Aix (Aιξ), iníon le Héilias agus altra do Shéas nó mar mhalairt air sin leannán luí de chuid Shéas.<ref name="Hammond">{{Cite book-en|date=1987|author=Homer|title=The Iliad|volume=2|pages=446–9|publisher=Penguin Classics|isbn=978-0-14044-444-5}}</ref>
 == Sanasaíocht ==
-Tá go leor bríonna leis an bhfocal Gréigise αγγίς aigis, lena n- áirítear:
+Tá go leor bríonna leis an bhfocal Gréigise ''αγγίς'', lena n-áirítear:
-# "stoirm gaoithe foréigneach", ón bhriathar''aïssō''  (<b> tamhan</b> focail ''aïg-'') = "deifrím''' nó " bogaim go foréigneach". Cosúil le καταιγίς ''cataigis'', “stoirm thoirní”.
+# "stoirm gaoithe foréigneach", ón bhriathar ''aïssō'' (fréamh ''aïg-'') = “deifrím nó bogaim go foréigneach”. Cosúil le ''καταιγίς'' ''cataigis'', “stoirm thoirní”.
-# Sciath diachta mar a thuairiscítear thuas.
+# Sciath chosanta le dia mar a thuairiscítear thuas.
-# "cóta seithe gabhair", ó bheith ag caitheamh leis an bhfocal mar fhocal a chiallaíonn " rud éigin baininscneach ó thaobh na gramadaí de a bhaineann le gabhar " : Gréigis: αἴξ ''aix'' (gas: αἰγ- ''aig-'') = "gabhar", + iarmhír -ίς ''-is'' (gas:-ίδ-''-id-'').
+# "cóta seithe gabhair", ó bheith ag caitheamh leis an bhfocal mar fhocal a chiallaíonn "rud éigin baininscneach ó thaobh na gramadaí de a bhaineann le gabhar": Gréigis: αἴξ ''aix'' (fréamh: αἰγ- ''aig-'') = "gabhar", + iarmhír -ίς ''-is'' (fréamh: -ίδ-''-id-'').
-Seans gurbh é an bhunbhrí a bhí leis an chéad cheann, agus Ζεὺς Αἰγίοχος ''Zeus Aigiokhos''  = "Séas a bhfuil an aigís aige" b'fhéidir gur chiallaigh sé ar dtús  “Spéir/Neamh, ag a bhfuil an stoirm thoirní”. B'fhéidir gur tháinig an t-aistriú go dtí an bhrí "sciath" nó "seithe gabhair" de réir na sanasaíochta daonna i measc daoine a bhí eolach ar chraiceann ainmhí a tharraingt thar an lámh chlé mar sciath.
+Seans gurbh é an bhunbhrí a bhí leis an chéad cheann, agus Ζεὺς Αἰγίοχος ''Zeus Aigiokhos'' = "Séas a bhfuil ''aegis'' aige" b'fhéidir gur chiallaigh sé ar dtús “Spéir/Neamh, ag a bhfuil an stoirm thoirní”. B'fhéidir gur tháinig an t-aistriú go dtí an bhrí "sciath" nó "seithe gabhair" de réir na sanasaíochta daonna i measc daoine a bhí eolach ar chraiceann ainmhí a tharraingt thar an lámh chlé mar sciath.
-== I miotaseolaíocht na Gréige ==
 [[Íomhá:Douris cup Jason Vatican 16545.jpg |thumb|Tá aigís Aitéiné, le Gorgain, cosúil le craiceann an nathair a thugann cosaint do Lomra an Óir (ag athbheochan Iasón); cupán le Douris, go luath sa chúigiú haois RCR (Iarsmalanna na Vatacáine)]]
 == Tagairtí ==