Tithe Maigdiléanacha: Difríocht idir leaganacha
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
| Líne 1: | Líne 1: | ||
{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}[[Íomhá:Magdalen-asylum-england.jpg|mion|'Tearmann ' i Sasana', tús an 20ú haois .<ref name=":0">Finnegan, F.: Do Penance or Perish. A Study of Magdalen Asylums in Ireland. Congrave Press, Ireland, Piltown, Co. Kilkenny (2001).</ref>]] |
{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}Mhair na tionscadail [[Clochar (foirgneamh)|chlochair]] ar a dtugtar '''na Neachtlanna''' nó '''Tithe Níocháin Maigdiléanacha'''<ref>Tugtar neachtlanna Maighdilíneacha, Tithe Níocháin Maigdiléanacha, nó Árais máithreacha agus naíonán (in [[Éire|Éirinn]]) orthu uaireanta; i mBéárla, ''Magdalene Laundries'' srl</ref> ó lár an [[ochtú haois déag]] go dtí deireadh an [[20ú haois|fichiú haois]]. Bhí mná curtha ann ar feadh na mblianta fada, mná a bhí "as a meabhair", "neamh-inmhianaithe", nó ag iompar clainne.<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-run-na-dtithe-niochain-maigdileanacha.aspx|teideal=Rún na dTithe Níocháin Maigdiléanacha|údar=Ciara Nic Gabhann|dáta=Nollaig 2002|language=ga-IE|work=Beo!|dátarochtana=2023-03-05}}</ref> [[Íomhá:Magdalen-asylum-england.jpg|mion|'Tearmann ' i Sasana', tús an 20ú haois .<ref name=":0">Finnegan, F.: Do Penance or Perish. A Study of Magdalen Asylums in Ireland. Congrave Press, Ireland, Piltown, Co. Kilkenny (2001).</ref>|clé]] |
||
Fuarthas na Tithe timpeall na [[Ríochta Aontaithe]], sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]], i g[[Ceanada]], san [[An Astráil|Astráil]] agus fiú sa t[[An tSualainn|Sualainn]]. Osclaíodh an chéad cheann sa bhliain 1758 in Whitechapel, Londain.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.regencyhistory.net/blog/magdalen-house-regency-history-guide-london|teideal=Regency History|údar=regencyhistory.net|language=en-GB|work=Regency History|dátarochtana=2024-08-31}}</ref> Bunaíodh an Magdalen Society of Philadelphia in 1800.<ref>{{Lua idirlín|url=https://philadelphiaencyclopedia.org/essays/magdalen-society/|teideal=Magdalen Society|language=en-US|work=Encyclopedia of Greater Philadelphia|dátarochtana=2024-08-31}}</ref> In 1900, 300 Teach i Sasana. Bhí eitic Chríostaí acu de ghnáth, agus de chuid na bProtastúnach an chuid is mó. |
|||
[[Íomhá:Magdalene Laundry Ledger.jpg|mion|mórleabhar de chuid Sisters of Our Lady of Charity, High Park, [[Drumcondra Football Club|Drumcondra]], BÁC (ar taispeáint sa [[Little Museum]] inniu).]] |
|||
Mhair na tionscadail [[Clochar (foirgneamh)|chlochair]] ar a dtugtar '''na Neachtlanna''' nó '''Tithe Níocháin Maigdiléanacha'''<ref>Tugtar neachtlanna Maighdilíneacha, Tithe Níocháin Maigdiléanacha, nó Árais máithreacha agus naíonán (in [[Éire|Éirinn]]) orthu uaireanta; i mBéárla, ''Magdalene Laundries'' srl</ref> ó lár an [[ochtú haois déag]] go dtí deireadh an [[20ú haois|fichiú haois]]. Bhí mná curtha ann ar feadh na mblianta fada, mná a bhí "as a meabhair", "neamh-inmhianaithe", nó ag iompar clainne.<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-run-na-dtithe-niochain-maigdileanacha.aspx|teideal=Rún na dTithe Níocháin Maigdiléanacha|údar=Ciara Nic Gabhann|dáta=Nollaig 2002|language=ga-IE|work=Beo!|dátarochtana=2023-03-05}}</ref> |
|||
[[Íomhá:Protest Art - Magdalene Justice (8010431147).jpg|mion|agóid i mBÁC, 18 MF2012]] |
|||
Bhí na mná ann go minic ar a dtoil féin agus le hathshlánúchán is mó a bhain a gcuid oibre. |
|||
=== Córas === |
|||
[[Íomhá:Magdalene seat, St Stephen's Green Park, Dublin.jpg|mion|Suíochan, [[Faiche Stiabhna]]]] |
|||
Nuair a d’fhaightí amach go raibh bean torrach, mheasadh a cuid tuismitheoirí go raibh siad náirithe go deo. Is iondúil go ligtí an fear saor ó cháineadh. Leanbh mídhlisteanach, leanbh tabhartha, a bheadh aici de réir an Stáit.<ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ni-thugtar-cothrom-na-feinne-i-gconai-don-chleir/|teideal=Ní thugtar cothrom na Féinne i gcónaí don chléir…|údar=Seosamh Ó Cuaig|dáta=4 Meán Fómhair 2018|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-03-05}}</ref> |
|||
| ⚫ | Uaireanta, agus in Éirinn go háirithe, chaith na mná a saol ag sclábhaíocht, lá i ndiaidh lae ag déanamh níocháin daoine eile. Ba thithe déirce iad na Neachtlanna ón taobh amuigh; thug siad deis don phobal éalú ó fhreagracht agus a bheith saor ó chiontacht. Ba phríosúin bhrúidiúla iad, áfach do na créatúir a raibh sé de mhí-ádh orthu a bheith caite isteach iontu. |
||
An réiteach ab éasca in Éirinn a bhíodh ag na tuismitheoirí ar an gcás an iníon a chur go Sasana, faoi rún dá mb’fhéidir é. Ach ní raibh an dara rogha ag na boicht ach dul isteach sna Tithe Níocháin. |
|||
Sna Neachtlanna, coinníodh na mná faoi smacht, mná dofheicthe mar go raibh siad 'salaithe' i súile na heaglaise agus an phobail. Chaith na mná a saol ag sclábhaíocht, lá i ndiaidh lae ag déanamh níocháin daoine eile. |
|||
| ⚫ | |||
Níorbh iad an chléir amháin, a bhí i mbun, a bhí ciontach: bhí a gcuid tuismitheoirí agus a gcuid comharsan, agus an rialtas, fiú an tsochaí uilig, páirteach sa gcomhcheilg freisin.<ref name=":2" /> Maidir le ceannairí an Stáit, dhún siad a súile ar fad ar a raibh ag tarlú. |
|||
=== Stair === |
|||
D'oscail Lady Arabella Denny ''an Dublin Magdalen Asylum''<ref>nó ''Magdalen Asylum for Penitent Females''</ref> ar [[Sráid Líosain|Shráid Líosain]], BÁC sa bhliain 1765 agus.éiteas [[Eaglais na hÉireann]] ann. |
|||
=== Na Tithe sna meáin === |
|||
* ''The Magdalene Sisters'' scannán le Peter Mullan, 2002<ref>{{Luaigh foilseachán|title=The Magdalene Sisters|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=The_Magdalene_Sisters&oldid=1142346068|journal=Wikipedia|date=2023-03-01|language=en}}</ref>. |
|||
* ''Philomena'', scannán le [[Stephen Frears]], 2013<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Philomena (film)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Philomena_(film)&oldid=1136031367|journal=Wikipedia|date=2023-01-28|language=en}}</ref> |
|||
* [[Taispeántas]] Diane Fenster, 2000,<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.dianefenster.com/secretsviews.html|teideal=Secrets of the Magdalen Laundries|údar=Diane Fenster|dáta=2008-05-16|work=web.archive.org|dátarochtana=2023-03-05|archivedate=2008-05-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080516195552/http://www.dianefenster.com/secretsviews.html}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=http://www.dianefenster.com/mcnabb.html|teideal=Secrets of the Magdalen Laundries / téacs|údar=Diane Fenster|dáta=2008-07-27|work=web.archive.org|dátarochtana=2023-03-05|archivedate=2008-07-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080727004408/http://www.dianefenster.com/mcnabb.html}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=http://www.dianefenster.com/secrets.html|teideal=Secrets of the Magdalen Laundries / suíomh|údar=Diane Fenster|dáta=2008-05-16|work=web.archive.org|dátarochtana=2023-03-05|archivedate=2008-05-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080516195624/http://www.dianefenster.com/secrets.html}}</ref> grianghrafadóir digiteach Meiriceánach. Baineann Fenster úsáid as braillíní, agus tá portráidí ban le feiceáil ar na braillíní, mar mheafar. Feictear braillíní mar rudaí a chuireann na mná i ndaoirse chomh maith le rudaí a ligeann dóibh a bheith saor le bheith ag brionglóid agus éalú ó liostacht agus cruálacht an tsaoil. Úsáideann sí seanbhraillíní ina taispeántas mar go bhfuil stair ag baint leo agus gur áirgí pearsanta atá iontu.<ref name=":1" /> |
|||
* ''Faoi Scáth'', leagan Gaeilge (2015) de dhráma Patricia Burke Brogan ''Eclipsed''.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/drama-cumhachtach-sa-daingean-faoi-na-neachtlanna-maighdilineacha/|teideal=Dráma cumhachtach sa Daingean faoi na neachtlanna Maighdilíneacha|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-03-05}}</ref> |
|||
== Féach freisin == |
== Féach freisin == |
||
| Líne 35: | Líne 15: | ||
[[Catagóir:Leas leanaí]] |
[[Catagóir:Leas leanaí]] |
||
[[Catagóir:Scoileanna]] |
[[Catagóir:Scoileanna]] |
||
| ⚫ | |||
[[Catagóir:Drochíde]] |
[[Catagóir:Drochíde]] |
||
[[Catagóir:Clochair]] |
[[Catagóir:Clochair]] |
||
| Líne 41: | Líne 20: | ||
[[Catagóir:Príosúin]] |
[[Catagóir:Príosúin]] |
||
[[Catagóir:Tithe Maigdiléana]] |
[[Catagóir:Tithe Maigdiléana]] |
||
| ⚫ | |||
Leagan ó 23:09, 31 Lúnasa 2024
  | |
| Ainmnithe in ómós | Máire Mhaigdiléana |
|---|---|
| Sonraí | |
| Reiligiún | an Eaglais Chaitliceach Rómhánach |
| Gníomhaíocht | |
| Sprioclucht féachana | fallen woman (en)  agus striapach |
Mhair na tionscadail chlochair ar a dtugtar na Neachtlanna nó Tithe Níocháin Maigdiléanacha[1] ó lár an ochtú haois déag go dtí deireadh an fichiú haois. Bhí mná curtha ann ar feadh na mblianta fada, mná a bhí "as a meabhair", "neamh-inmhianaithe", nó ag iompar clainne.[2]
Fuarthas na Tithe timpeall na Ríochta Aontaithe, sna Stáit Aontaithe, i gCeanada, san Astráil agus fiú sa tSualainn. Osclaíodh an chéad cheann sa bhliain 1758 in Whitechapel, Londain.[4] Bunaíodh an Magdalen Society of Philadelphia in 1800.[5] In 1900, 300 Teach i Sasana. Bhí eitic Chríostaí acu de ghnáth, agus de chuid na bProtastúnach an chuid is mó.
Bhí na mná ann go minic ar a dtoil féin agus le hathshlánúchán is mó a bhain a gcuid oibre.
Uaireanta, agus in Éirinn go háirithe, chaith na mná a saol ag sclábhaíocht, lá i ndiaidh lae ag déanamh níocháin daoine eile. Ba thithe déirce iad na Neachtlanna ón taobh amuigh; thug siad deis don phobal éalú ó fhreagracht agus a bheith saor ó chiontacht. Ba phríosúin bhrúidiúla iad, áfach do na créatúir a raibh sé de mhí-ádh orthu a bheith caite isteach iontu.
Féach freisin
Tagairtí
- ↑ Tugtar neachtlanna Maighdilíneacha, Tithe Níocháin Maigdiléanacha, nó Árais máithreacha agus naíonán (in Éirinn) orthu uaireanta; i mBéárla, Magdalene Laundries srl
- ↑ Ciara Nic Gabhann (Nollaig 2002). "Rún na dTithe Níocháin Maigdiléanacha" (ga-IE). Beo!. Dáta rochtana: 2023-03-05.
- ↑ Finnegan, F.: Do Penance or Perish. A Study of Magdalen Asylums in Ireland. Congrave Press, Ireland, Piltown, Co. Kilkenny (2001).
- ↑ regencyhistory.net. "Regency History" (en-GB). Regency History. Dáta rochtana: 2024-08-31.
- ↑ "Magdalen Society" (en-US). Encyclopedia of Greater Philadelphia. Dáta rochtana: 2024-08-31.