Դիտել Արվեստ էջի աղբյուրը

[[Պատկեր:VanGogh-starry night.jpg|մինի|[[Վինսենթ վան Գոգ]] «Աստղալից գիշեր», [[1889]]]]
[[Պատկեր:Le Rocher rouge, par Paul Cézanne, Yorck.jpg|մինի|[[Պոլ Սեզան]], «Բիբեմուս, կարմիր ժայռ», [[1897]]]]
'''Արվեստ''', հասարակական գիտակցության ձև, մարդու ստեղծագործ աշխատանքի և հոգևոր մշակույթի տեսակ, իրականության ճանաչման յուրահատուկ եղանակ։ Արվեստը իրականությունն արտացոլում է գեղագիտորեն, [[գեղարվեստական կերպար]]ների միջոցով։ Արվեստի արտացոլման առարկան իրականության գեղագիտական երևույթներն են՝ կյանքի ողբերգական կամ հերոսական, վեհ կամ նսեմ և հատկապես գեղեցիկ կողմերը։ Իրականության գեղագիտական ճանաչումը, մարդու գեղարվեստական ստեղծագործությունը իրացվում է արվեստի տարբեր տեսակների միջոցով։ Գեղագիտական երևույթները ընկալվում են [[Տեսողություն|տեսողությամբ]], [[Լսողություն|լսողությամբ]], ինչպես նաև սինթեզված (միաժամանակ և՛ լսողությամբ, և՛ տեսողությամբ)։ Դրան համապատասխան արվեստը բաժանվում է՝
* [[Նկարչություն]]
* [[Երաժշտություն]]
* [[կինո]]
և այլ ձևեր։ Սակայն արվեստի տարբեր ձևերի միջև սահմանները հարաբերական են, նրանք երբեմն միահյուսվում կամ զուգակցվում են իրար։ Իրականության գեղարվեստական արտացոլումն ու ճանաչումը բարերար ներգործություն է ունենում մարդկանց գիտակցության, զգացմունքների վրա, որովհետև արվեստում արտահայտվածը հարաբերակցվում է արվեստագետի իդեալի հետ։ Արվեստագետի իդեալը իր ժողովրդի, դասակարգի կամ սոցիալական խմբի ձգտումների, իղձերի արտացոլումն է։ Պատկերելով իր ժամանակի տգե՜ղ, այլանդակ երևույթները՝ արվեստագետը ժամանակակիցներին ստիպում է այդ երևույթները վերապրել անբարյացակամության զգացումով և ձգտել դեպի գեղեցիկը, վեհը։ Արվեստի ծագման և էության վերաբերյալ կան զանազան տեսություններ։ Այն համարել են կենսաբանորեն մարդուն տրված «բացարձակ ոգու», «աստվածային հայտնության» արդյունք։ Հակադրվելով իդեալիստական նման ըմբռնումներին՝ մարքսիզմը գտնում է, որ արվեստի առաջացման [[աղբյուր]]ը աշխատանքն է, որ արվեստը սոցիալական է և՝ իր ծագմամբ, և՝ իր էությամբ։

== Ծագում ==
Արվեստը ծագել է դեռևս [[քարի դար]]ում։ Նախնադարյան արվեստը անմիջականորեն միահյուսվել է նյութական արտադրության, մարդկանց աշխատանքային գործունեության հետ, կազմել նրա շարունակությունը։ Այն եղել է նաև սինկրետիկ (չմասնատված)՝ միահյուսված ձևով միաժամանակ ընդգրկել արվեստի գրեթե բոլոր տեսակների տարրերը։ Հետագայում, պատմական առաջադիմության և մշակույթի զարգացման հետ միասին, արվեստի և արտադրության կապը դառնում է միջնորդավորված։ Առաջանում են արվեստի տարբեր տեսակներ։ Սակայն արվեստը իր էությամբ միշտ մնում է հասարակական, արտացոլում հասարակական հարաբերությունները։ Այս պատճառով դասակարգային հասարակության մեջ արվեստը դասակարգային է, կուսակցական։ Նա իր վրա է կրում ստեղծագործողի շահագրգռվածության կնիքը իր դասակարգի պատմական ճակատագրի նկատմամբ։ Այդ հանգամանքը արվեստը մոտեցնում է հասարակական գիտություններին։ Բայց, ի տարբերություն վերջինների, արվեստի միտումնավորությունը և կուսակցականությունը, որպես կանոն, հանդես չի գալիս բացահայտորեն, անմիջականորեն չի մատնանշվում հեղինակի կողմից, այլ բխում է նրա աշխարհայացքից և արտահայտվում է որոշակի երևույթների, արարքների, բնավորությունների, գործողության մեջ։ Արվեստի յուրահատկությունը գեղարվեստական կերպարների, տիպերի և բնավորությունների ստեղծումն է՝ կյանքի որոշակի երևույթների ընդհանրացման հիման վրա։ Սակայն ընդհանրացնելով այդ երևույթները, արվեստը վերարտադրում է դրանք կոնկրետ, եզակի ձևով, իրենց սեփական ճակատագրով, կենսական մանրամասնություններով։ Պատմությունը վկայում է, որ արվեստի զարգացման բոլոր խոշոր ժամանակաշրջանները կապված են նշանակալի սոցիալական տեղաշարժերի և իրադարձությունների հետ, երբ մեծ հետաքրքրություն է առաջանում քաղաքական, հասարակական և բարոյական խնդիրների նկատմամբ։

== Արվեստի ծաղկում ==
Արվեստի ծաղկումը [[Վերածննդի դարաշրջան]]ում պայմանավորված էր [[ֆեոդալիզմ]]ի և միջնադարյան աստվածաբանական աշխարհայացքի դեմ հասարակության առաջադեմ ուժերի պայքարով, թեև դարաշրջանի բանաստեղծներն ու նկարիչները օբյեկտիվ պատճառներով չէին կարող ազատվել այդ աշխարհայացքի կապանքներից։ Վերածննղի (և ոչ միայն Վերածննդի) ներկայացուցիչների համար գեղեցիկը և ընդհանրապես գեղագիտականը անխզելիորեն կապված էր ժամանակի բարոյական և քաղաքացիական խնդիրների հետ։ Մարքսիզմ-լենինիզմի կլասիկները ցույց են տվել, որ արվեստը վերնաշենքային երևույթ է, պաշտպանում և ամրապնդում է իր բազիսը, սերտ փոխգործողության մեջ է այդ բազիսի և վերնաշենքի այլ ձևերի ([[բարոյականություն]], [[քաղաքականություն]], [[կրոն]] և այլն) հետ։ Արվեստի այդ առանձնահատկությունը համոզիչ կերպով ցույց են տվել մարքսիստական գեղագիտական մտքի ականավոր ներկայացուցիչներ Գ․ Պլեխանովը, Ա․ Շահումյանը, Ս․ Սպանդարյանը, Ա․ Լունաչարսկին, Ֆ․ Մերինգը, Պ․ Լաֆարգը։ Մարքսիզմ-լենինիզմի կլասիկները հատուկ նշանակություն էին տալիս ռեալիստական արվեստին, որը հնարավորություն է ընձեռում ավելի լավ, խոր, համակողմանի և պատմականորեն ճշմարտացի արտահայտել հասարակական հարաբերությունները, մարդկանց վերաբերմունքը միմյանց և բնության նկատմամբ։ [[Ռեալիզմ]]ը, ասում է Ֆ․ էնգելսը, պահանջում է տիպիկ բնավորությունները պատկերել տիպիկ պարագաներում։ Ռեալիզմի բարձրագույն ձևը սոցիալիստական ռեալիզմն է։ [[Սովետական Միություն|Սովետական Միության]], սոցիալիստական մյուս երկրների արվեստի գործիչները իրենց գեղարվեստական ստեղծագործություններում արտահայտում են մեր դարաշրջանի էությունը, առաջավոր մարդկության կյանքն ու պայքարը։

== Պատկերասրահ ==
<gallery mode="packed" heights="180">
Swanage Punch & Judy.JPG|270px|մինի|աջից|Թատրոն

Etruskischer Meister 001.jpg|
Jean-Baptiste Siméon Chardin 030.jpg|
A graça da vida.jpg
</gallery>

== Տես նաև ==
* [[Արվեստագիտություն]]

== Գրականություն ==
* Aliev, Alex. (2009). [http://sites.google.com/site/arify4/home/the-intentional-attributive-definition-of-art The Intentional-Attributive Definition of Art.] ''Consciousness, Literature and the Arts'' 10 (2).
* Нина Дмитриева. [http://artyx.ru/books/item/f00/s00/z0000000/st002.shtml Происхождение искусства] // Всеобщая история искусств. Том 1. Москва, 1956.
* {{книга
|автор = Владимирская Анна Овсеевна, Владимирский Петр Александрович.
|заглавие = Искусство для простых смертных
|ссылка = 
|место =  М.
|издательство = «Диалектика»
|год = 2005
|страницы = 352
|isbn = 5-8459-0902-3
}}
* [http://ec-dejavu.ru/a/Art_East.html Т. Григорьева. Искусство-неискусство (Искусство в Японии)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190420000754/http://ec-dejavu.ru/a/Art_East.html |date=2019-04-20 }} // Григорьева Т. П. Движение красоты: Размышления о японской культуре. М.: «Восточная литература» РАН, 2005, с. 180—192
* [http://ec-dejavu.ru/a/Art_for_art.html С. Зенкин. Теофиль Готье и «искусство для искусства»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161103121901/http://ec-dejavu.ru/a/Art_for_art.html |date=2016-11-03 }} // Зенкин С. Н. Работы по французской литературе. — Екатеринбург: Изд-во Урал. ун-та, 1999, с. 170—200
* Беньямин В. «Произведение искусства в эпоху его технической воспроизводимости»//Избранные эссе, М., 1996.
* {{книга
|автор =Пелипенко А.А.
|заглавие = Искусство в зеркале культурологии
|ссылка = http://apelipenko.ru/%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0/%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D0%B8/%D0%98%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE%D0%B2%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B8.aspx
|место =  М.
|издательство = Государственный институт искусствознания
|год = 2009
|страницы = 318
|isbn = 978-5-98187-406-2
}}
* {{книга|автор=Каган М. С.|заглавие=Морфология искусства|место=Л.|издательство=Искусство|год=1972|страниц=440|isbn=|тираж=20000}}
* Մարքս Կ․ և Էնգելս Ֆ․, Արվեստի մասին [ժողովածու], հ․ 1—2, Ե․, [[1963]] — [[1964]]։
* Լենին Վ․ Ի․, Կուլտուրայի և արվեստի մասին [ժողովածու], Ե․, [[1958]]։
* Պլեխանով Գ․ Վ․, Գեղարվեստը և հասարակությունը, Մ․, [[1923]]։
* Պլեխանով Գ․ Վ․, Գեղարվեստ և գրականություն, Ե․, [[1949]]։
* Սպանդարյան Ս․, Հոդվածներ գրականության, արվեստի, կուլտուրայի և կրթության մասին, Ե․, [[1949]]։
* Մարտիրոս Սարյան, Արվեստի մասին, Ե., [[1986]]:
* Տեն Հ․, Գեղարվեստի փիլիսոփայությունը, Ե․—Մ․, [[1936]]։
* Ֆրիչև Վ․, Արվեստի սոցիոլոգիան
* Поспелов Г․ Н․, О природе исскусства, М․, [[1960]].
* Адамян А․ А․, Статьи об искусстве, М․, [[1961]].
* ЗисьА․ Я․, Искусство и эстетика, М․, [[1967]].
* Новожилова Л․И․, Социология искусства, Л․, [[1968]].
* Ермаш Г․ Л․, Искусство как творчество, М․, [[1972]].
* Толстых В․ И․, Искусство и мораль, М․, [[1973]].
* Langer S․, Problems of Art, N․ Y․, [[1957]].
* Collingwood R․, The Principles of Art, N․ Y․, [[1958]].
* Heidegger М․, Der Ursprung des Kunstwerfces, Stuttgart, 1965.
* Ianson H․ W․, History of Art, N․ Y․, 1971.

== Արտաքին հղումներ ==
{{Commons|Art}}
{{Վիքիքաղվածք}}
* [https://www.ica.am/ Ժամանակակից արվեստի ինստիտուտ]
{{ՀՍՀ|հատոր=2|էջ=115}}

[[Կատեգորիա:Արվեստ]]
[[Կատեգորիա:Գեղագիտություն]]