Դիտել Բրիտանական գրականություն էջի աղբյուրը

'''Բրիտանական գրականությունը''' [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորության]], [[Մեն կղզի]]ների և [[Նորմանդյան կղզիներ]]ի [[գրականություն]]ն է։ Այս հոդվածը ներառում է բրիտանական գրականություն [[Անգլերեն|անգլերեն լեզվով]]։ Ներառված է անգլո-սաքսոնական ([[հին անգլերեն]]) գրականությունը, և կան որոշ քննարկումներ [[լատիներեն]] և անգլո-նորմանդական գրականության մասին, որտեղ այս լեզուներով գրականությունը վերաբերում է [[Անգլերեն|անգլերեն լեզվի]] և [[Անգլիական գրականություն|գրականության]] վաղ զարգացմանը։ Կա նաև որոշ համառոտ քննարկում հիմնական գործիչների մասին, ովքեր գրել են [[Շոտլանդերեն (այլ կիրառումներ)|շոտլանդերեն]], բայց հիմնական քննարկումը տեղի է ունենում շոտլանդական գրականության տարբեր հոդվածներում։

«Գրականություն Բրիտանիայի այլ լեզուներով» հոդվածը կենտրոնանում է այն գրականությունների վրա, որոնք գրված են Բրիտանիայում օգտագործված և օգտագործվող այլ լեզուներով։ Կան նաև հոդվածներ այս զանազան գրականությունների վերաբերյալ՝ լատիներեն գրականություն Բրիտանիայում, անգլո-նորմանդական, կորնիշերեն, գերնեսյան, գերիերեն, [[լատիներեն]], մանքս, շոտլանդական գելերեն, [[Վալլիերեն|ուելսերեն]] և այլն։

[[Իռլանդական գրականություն|Իռլանդացի գրողները]] կարևոր դեր են խաղացել [[Անգլիա]]յում և [[Շոտլանդիա]]յում գրականության զարգացման մեջ, բայց չնայած ամբողջ [[Իռլանդիա (կղզի)|Իռլանդիան]] 1801 թվականի հունվարից մինչև 1922 թվականի դեկտեմբերը քաղաքականապես [[Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն|Միացյալ Թագավորության]] մաս էր, վիճելի կարող է լինել [[իռլանդական գրականություն]]ը որպես բրիտանական նկարագրելը։ Ոմանց համար սա ներառում է [[Հյուսիսային Իռլանդիա]]յի հեղինակների ստեղծագործություններ։

Միացյալ Թագավորությունը մեկ շնչի հաշվով ավելի շատ գիրք է հրատարակում, քան աշխարհի ցանկացած այլ երկիր<ref>{{Cite news |last=Flood |first=Alison |date=2014 թ․ հոկտեմբերի 22 |title=UK publishes more books per capita than any other country, report shows |url=https://www.theguardian.com/books/2014/oct/22/uk-publishes-more-books-per-capita-million-report |access-date=2023 թ․ հուլիսի 6 |work=The Guardian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>։

== Բրիտանական ինքնությունը ==
Բրիտանական ինքնության բնույթը ժամանակի ընթացքում փոխվել է։ [[Անգլիա]]ն, [[Շոտլանդիա]]ն և [[Ուելս]]ը պարունակող կղզին հայտնի է որպես [[Մեծ Բրիտանիա (կղզի)|Բրիտանիա]] ՝ [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական]] [[Պլինիոս Ավագ]]ի ժամանակներից ( մոտ 23–79 մ․թ․)<ref name="PlinyE(4.41)2">Pliny the Elder's ''Naturalis Historia'' Book IV. Chapter XLI [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plin.+Nat.+4.41&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0138 Latin text] and [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0137%3Abook%3D4%3Achapter%3D30 English translation], numbered Book 4, Chapter 30, at the [[Perseus Project]].</ref>։ [[Անգլերեն]]ը ՝ որպես [[ազգային լեզու]], սկիզբ է առել [[Անգլո-սաքսոնական նվաճումներ|անգլո-սաքսոնական արշավանքից]], որը սկսվել է մոտ 450 թվականին<ref>Jones & Casey 1988:367–98 "The Gallic Chronicle Restored: a Chronology for the Anglo-Saxon Invasions and the End of Roman Britain".</ref>։ Մինչ այդ բնակիչները հիմնականում խոսում էին [[Կելտական լեզուներ|կելտական տարբեր լեզուներով]]։ Ներկայիս [[Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ Թագավորության]] տարբեր բաղկացուցիչ մասերը միացել են տարբեր ժամանակներում։ Ուելսը միացվել է [[Անգլիայի թագավորություն|Անգլիայի Թագավորությանը]] 1536 և 1542 թվականների միության ակտերով։ Այնուամենայնիվ, միայն 1707 թվականին Անգլիայի և [[Շոտլանդական թագավորություն|Շոտլանդիայի]] միջև կնքված պայմանագրով ստեղծվեց [[Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն]]ը։ 1801 թվականի հունվարին այն միավորվեց Իռլանդիայի Թագավորության հետ և ձևավորեց [[Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորությունը]]։ Այնուհետև իռլանդական ազգայնականությունը հանգեցրեց Իռլանդիա կղզու բաժանմանը 1922 թ. Այսպիսով, [[Իռլանդիա|Իռլանդիայի Հանրապետության]] գրականությունը բրիտանական չէ, չնայած [[Հյուսիսային Իռլանդիա]]յի գրականությունը միաժամանակ համարվում է և՛ իռլանդական, և՛ բրիտանական է<ref name="Deane3">{{Cite book |last=Deane |first=Seamus |title=A Short History of Irish Literature |publisher=Hutchinson |year=1986 |isbn=0091613612 |location=London}}</ref>։ 1927 թվականի թագավորական և խորհրդարանական կոչումների մասին օրենքը 1927 թվականին պաշտոնապես փոխեց [[Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի]] անվանումը [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորություն]]։ Մինչև վերջերս շարունակում էին խոսել [[կելտական լեզուներ]]ով Շոտլանդիայում, Ուելսում, [[Կոռնուոլ]]ում և Իռլանդիայում, և այդ լեզուները դեռ պահպանվում են, հատկապես [[Ուելս]]ի որոշ մասերում։

Ուելսցի գրողների կողմից անգլերեն լեզվով գրված ստեղծագործությունները, հատկապես, եթե դրանց թեման վերաբերում է [[Ուելս]]ին, 20-րդ դարից ի վեր ճանաչվել է որպես տարբերակիչ միավոր։ Այս տեսակի առանձին ինքնության անհրաժեշտությունը ծագեց ժամանակակից ուելսերեն գրականության զարգացման շնորհիվ<ref>[[Raymond Garlick]] ''An Introduction to Anglo-Welsh Literature'' (University of Wales Press, 1970).</ref>։

Քանի որ Բրիտանիան [[Բրիտանական կայսրություն|գաղութային տերություն]] էր, անգլերենի օգտագործումը տարածվեց ամբողջ աշխարհում, 19-րդ դարից կամ ավելի վաղ Միացյալ Նահանգներում, իսկ ավելի ուշ՝ նախկին այլ գաղութներում, անգլերեն լեզվով խոշոր գրողները սկսեցին հայտնվել Բրիտանիայի և Իռլանդիայի սահմաններից դուրս։ Հետագայում նրանց թվում կային նաև [[Նոբելյան մրցանակ]]ակիրներ<ref>{{Cite news |last=Hill |first=Douglas |date=1988 թ․ հոկտեմբերի 1 |title=A report on stories from the outposts of Commonwealth literature |work=The Globe and Mail |page=21}}</ref><ref>{{Cite news |last=McCrum |first=Robert |date=2003 թ․ հոկտեմբերի 13 |title=English Is a World Language – and That's to Be Prized |work=Los Angeles Times |page=B15}}</ref>։

== Անգլո-սաքսոնների գալուստը 449–մոտ 1066 թ․ ==
=== Վաղ Բրիտանիայի այլ լեզուներ ===
Թեև [[Հռոմեական կայսրություն|հռոմեացիները]] 5-րդ դարի սկզբին հեռացան Բրիտանիայից, լատիներեն գրականությունը, հիմնականում եկեղեցական, շարունակեց գրվել, այդ թվում՝ [[Բեդա Պատվելի|Բեդեի]] [[Տարեգրություն|ժամանակագրությունները]] (672/3–735), ''Historia ecclesiastica gentis Anglorum'' և Գիլդասը (մոտ 500 –570), ''De Excidio et Conquestu Britanniae''։ 
[[File:Gododdin1.jpg|thumb|upright|''Y Gododdin-'' ի ֆաքսիմիլային էջը մոտ 1275 թվական]]

Շատ բրիտանացիներ այդ ժամանակ խոսում էին [[Կելտական լեզուներ|Կելտական տարբեր լեզուներով]]։ Ավելի կարևոր գրավոր գործերից են, որոնք պահպանվել են '', Յ Գոդոդինը'' և «Մաբինոգիոնը»։ 8-15-րդ դարերից [[վիկինգներ]]ը և սկանդինավյան բնակիչները և նրանց հետնորդները գաղութացրել են ներկայիս [[Շոտլանդիա]]յի տարածքները։ Այս ժամանակաշրջանի հետ կապված գոյատևել է որոշ հին սկանդինավյան պոեզիա, ներառյալ ''Օրկնեյինգա սագան'', [[Օրկնեյան կղզիներ]]ի պատմությունը, սկսած 9-րդ դարում [[Նորվեգիա]]յի թագավորի կողմից գրավումից մինչև մոտ 1200 թվականը<ref>{{Cite web |title=Orkneyjar - The History and Archaeology of the Orkney Islands |url=http://orkneyjar.com/history/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170928134546/http://www.orkneyjar.com/history/ |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 28 |access-date=2024 թ․ հուլիսի 2}}</ref>։

=== Հին անգլիական գրականություն՝ ք. 658–1100 թթ ===
[[File:Beowulf Cotton MS Vitellius A XV f. 132r.jpg|left|upright|thumb|[[Բեովուլֆ]]ի առաջին էջի ֆաքսիմիլը]]
Հին անգլիական գրականությունը կամ անգլո-սաքսոնական գրականությունը ներառում է [[Հին անգլերեն|անգլո]]-սաքսոնական Անգլիայում [[հին անգլերեն]]ով գրված պահպանված գրականությունը, սկսած Անգլիայում [[Սաքսեր|սաքսոնների]] և այլ գերմանական ցեղերի բնակությունից ( Յուտներ և [[Անգլեր|Անգլներ]] ) մոտ 450 թ. «Նորմանդյան նվաճումից անմիջապես հետո» 1066 թ. այսինքն՝ 1100–50 թթվականներին<ref name="Drabble19964">''The Oxford Companion to English Literature'', ed. Margaret Drabble. (Oxford: Oxford University Press,1996)</ref>։ Այս ստեղծագործությունները ներառում են այնպիսի ժանրեր, ինչպիսիք են [[Էպոս|էպիկական պոեզիան]], [[Սրբախոսություն|սրբագրությունը]], [[քարոզ]]ները, [[Աստվածաշունչ|Աստվածաշնչի]] թարգմանությունները, իրավական գործերը, [[տարեգրություն]]ները, [[հանելուկ]]ները և այլն<ref name="doma2">[[Angus Cameron (academic)|Angus Cameron]] (1983). "Anglo-Saxon literature" in ''[[Dictionary of the Middle Ages]]'', v. 1, pp. 274–88.</ref>։ Ընդհանրապես այդ ժամանակաշրջանից պահպանված մոտ 400 [[ձեռագիր]] կա<ref name="doma2" />։

Բանավոր ավանդույթը շատ ուժեղ էր վաղ անգլիական մշակույթում, և գրական ստեղծագործությունների մեծ մասը գրվել էր կատարելու համար<ref>{{Citation |last=Magoun |first=Francis P jr |title=The Oral-Formulaic Character of Anglo-Saxon Narrative Poetry |work=Speculum |volume=28 |issue=3 |pages=446–67 |year=1953 |doi=10.2307/2847021 |jstor=2847021 |s2cid=162903356}}.</ref><ref>{{Citation |last=Fry |first=Donald K jr |title=The Be aware of a wolf Poet: A Collection of Critical Essays |pages=83–113 |year=1968 |place=Englewood Cliffs |publisher=Prentice-Hall}}.</ref>։ Այսպիսով, [[Էպոս|էպիկական բանաստեղծությունները]] շատ տարածված էին, և որոշները, ներառյալ ''[[Բեովուլֆ]]ը'', պահպանվել են մինչև մեր օրերը։ [[Բեովուլֆ|''Բեովուլֆը'']] հին անգլերենով ամենահայտնի ստեղծագործությունն է և հասել է ազգային էպոսի կարգավիճակի Անգլիայում, չնայած այն գտնվում է [[Սկանդինավիա]]յում։

Գրեթե բոլոր անգլո-սաքսոն հեղինակները անանուն են, 12-ը հայտնի են միջնադարյան աղբյուրներից, բայց նրանցից միայն չորսն են հայտնի իրենց ժողովրդական ստեղծագործություններով ՝ [[Կադմոն]]ը, [[Բեդա Պատվելի|Բեդը]], [[Ալֆրեդ Մեծ]]ը և [[Կայնեվուլֆ]]։ Կադմոնը ամենավաղ անգլիացի բանաստեղծն է, ում անունը հայտնի է<ref>O'Keeffe, Katherine O'Brien (January 1987). "Orality and the Developing Text of Caedmon's Hymn". Speculum 62 (1). {{DOI|10.2307/2852564}}. {{JSTOR|2852564}}</ref>։ Կադմոնի միակ պահպանված գործը ''Կադմոնի օրհներգն'' է, որը հավանաբար թվագրվում է 7-րդ դարի վերջից։

Տարեգրությունները պարունակում էին մի շարք պատմական և գրական պատմություններ, և ուշագրավ օրինակ է ''[[Անգլո-սաքսոնական ժամանակագրություններ|անգլո-սաքսոնական տարեգրությունը]]''<ref>Stanley Brian Greenfield, ''A New Critical History of Old English Literature'' (New York: New York University Press, 1986).</ref>։ Մալդոնի ճակատամարտ պոեմը նույնպես անդրադառնում է պատմությանը։ Այսպես է կոչվում անորոշ ամսաթվի մի ստեղծագործություն, որը նշում է 991 թվականի [[Մոլդոնի ճակատամարտ|Մալդոնի իրական ճակատամարտը]], որի ժամանակ անգլո-սաքսոնները չկարողացան կանխել [[վիկինգներ]]ի ներխուժումը<ref name="Drabble19964"/>։

Դասական հնությունը չի մոռացվել անգլո-սաքսոնական Անգլիայում, և մի քանի հին անգլերեն բանաստեղծություններ [[Ուշ անտիկ ժամանակաշրջան|ուշ դասական]] փիլիսոփայական տեքստերի [[Ադապտացիա|ադապտացիաներ են]]։ Ամենաերկարը [[Ալֆրեդ Մեծ|Ալֆրեդ թագավորի]] (849–99) թարգմանությունն է [[Բոետիոս]]ի «''Փիլիսոփայության մխիթարություն»''<ref>Walter John Sedgefield (ed.), ''King Alfred's Old English Version of Boethius: De consolatione philosophiae'', 1968 (1899)</ref>։

== Ուշ միջնադարյան գրականություն՝ 1066–1500 թթ ==
[[File:Bedivere.jpg|thumb|upright|[[Բեդիվեր|Սըր Բեդիվըրը]] [[Արթուր (արքա)|Արթուր թագավորի]] սուրը [[Էքսկալիբուր]]իը ետ է նետում Լճի տիկնոջ մոտ: «Արթուրյան ցիկլը» ազդել է բրիտանական գրականության վրա տարբեր լեզուներով և դարերի ընթացքում:]]Այդ ժամանակաշրջաններում դեռևս որոշ գործեր գրված էին [[լատիներեն]] դրանք ներառում են Ջերալդ Ուելսացու գիրքը,որը գրված է 12-րդ դարի վերջին իր սիրելի Ուելսի մասին՝ ''Itinerarium Cambriae'': 1066 թվականի [[Անգլիայի նվաճումը նորմանների կողմից|նորմանդական նվաճումից]] հետո զարգացավ անգլո-նորմանդական գրականությունը ՝ ներմուծելով [[մայրցամաքային Եվրոպա]]յի գրական ուղղություններ, ինչպիսին է ''chanson de geste-ը'' ։ Այնուամենայնիվ, անգլո-նորմանդական գրականության բնիկ զարգացումը վաղաժամ էր՝ համեմատած մայրցամաքային գրականության հետ<ref name="Companion3">''Language and Literature'', Ian Short, in ''A Companion to the Anglo-Norman World'', edited Christopher Harper-Bill and [[Էլիզաբեթ վան Հութս|Elisabeth van Houts]], Woodbridge 2003, {{ISBN|0-85115-673-8}}</ref>։

[[Ջեֆրի Մոնմութացի]]ն ( մոտ 1100 –  1155 ) եղել է բրիտանական պատմության զարգացման և [[Արթուր (արքա)|Արթուր թագավորի]] հեքիաթների հանրաճանաչության գլխավոր դեմքերից մեկը։ Նա առավել հայտնի է 1136 թվականի իր ''Historia Regum Britanniae'' (Բրիտանական թագավորների պատմություն) տարեգրությամբ, որը [[Կելտական դիցաբանություն]]ը տարածում էր ավելի լայն լսարանի վրա։ Վեյս (մոտ 1110 – 1174-ից հետո), ով գրել է նորման-ֆրանսերեն, [[Ջերսի]]ի ամենավաղ հայտնի բանաստեղծն է, նա մշակել է նաև Արթուր թագավորի մասին լեգենդը<ref>Burgess, ed., xiii;</ref>։ ) 12-րդ դարի վերջում Լայամոն ''Բրուտում'' հարմարեցրեց Վեյսին՝ ստեղծելու առաջին անգլալեզու աշխատանքը՝ օգտագործելով Արթուր թագավորի և [[Կլոր սեղանի ասպետներ]]ի լեգենդները։ Դա նաև անգլերենով գրված առաջին [[պատմագրություն]]ն էր [[Անգլո-սաքսոնական ժամանակագրություններ|Անգլոսաքսոնական տարեգրությունից]] հետո։

=== Միջին անգլերեն ===
[[Արթուր (արքա)|Արթուր թագավորի]] նկատմամբ հետաքրքրությունը շարունակվեց 15-րդ դարում սըր [[Թոմաս Մելորի]]ի ''[[Արթուրի մահը|Le Morte d'Arthur]]'' (1485) աշխատությամբ, որը ֆրանսիական և անգլիական արտուրական սիրավեպերի հայտնի և ազդեցիկ ժողովածու է։ Այն Անգլիայում [[Ուիլյամ Քեքստոն|Քեքսթոնի]] կողմից տպագրված վաղ գրքերից էր։

Ավելի ուշ միջնադարյան ժամանակաշրջանում առաջացել է անգլերենի նոր ձև, որն այժմ հայտնի է որպես միջին անգլերեն։ Սա ամենավաղ ձևն է, որը հասկանալի է ժամանակակից ընթերցողներին և ունկնդիրներին, թեև ոչ հեշտ։ Միջին անգլերենով Աստվածաշնչի թարգմանությունները, հատկապես Վիքլիֆի Աստվածաշունչը, օգնեցին անգլերենը որպես [[գրական լեզու]] հաստատել։ Վիքլիֆի Աստվածաշունչն այժմ կոչվում է Աստվածաշնչի միջին անգլերեն թարգմանությունների խմբին, որոնք կատարվել են [[Ջոն Վիքլիֆ]]ի ղեկավարությամբ։ Նրանք հայտնվեցին մոտավորապես 1382-ից 1395 թվականներին<ref>{{Citation |title=Catholic Encyclopedia |url=http://www.newadvent.org/cathen/15367a.htm |chapter=Versions of the Bible |publisher=New advent}}</ref>։

''Պիրս Փլոման'' կամ ''Վիզիո Վիլելմի դե Պետրո Պլյուման'' ( ''Ուիլյամի տեսիլքը Պիրս Գլուվմենի մասին'' ) (գրվել է մոտ 1360–1387 թթ.) միջին անգլերենի [[Այլաբանություն|այլաբանական]] պատմողական բանաստեղծություն գրված [[Ուիլյամ Լենգլնդ]]ի կողմից։ Այն գրված է անհանգավորված [[Ալիտերացիոն ոտանավոր|այլաբանությամբ,]] որը բաժանված է «passūs» ( [[լատիներեն]] «քայլեր») կոչվող հատվածների։ Պ''իրսը'' շատ քննադատների կողմից համարվում է անգլիական գրականության վաղ մեծ գործերից մեկը [[Ջեֆրի Չոսեր|Չոսերի]] ''[[Քենթերբերյան պատմվածքներ|Քենթերբերիի հեքիաթների]]'' և ''Սըր Գավեյնի և Կանաչ ասպետը'' երկերի հետ մեկտեղ։

''Սըր Գավեյնը և Կանաչ ասպետը'' 14-րդ դարի վերջի միջին անգլերենի [[Ալիտերացիոն ոտանավոր|այլաբանական]] [[Ասպետական վեպ|սիրավեպ]] է։ Դա առավել հայտնի պատմություններից է Արթուր թագավորի մասին, որը հայտնի է որպես «գլխատելու խաղ»։ Զարգանալով ուելսյան, իռլանդական և անգլիական ավանդույթներից ''՝ սըր Գավեյնը'' ընդգծում է պատվի և [[Ասպետություն|ասպետության]] կարևորությունը։ «Սըր Գավեյնի հետ նույն ձեռագրում պահպանվել են երեք այլ բանաստեղծություններ, որոնք այժմ ընդհանուր առմամբ ընդունված են որպես հեղինակի ստեղծագործություն, ներառյալ բարդ էլեգիական պոեմը՝ ''«Մարգարտը''»<ref>"Sir Gawayne and the Grene Knight." Encyclopaedia Britannica. Encyclopaedia Britannica Online Academic Edition.<https://www.britannica.com/EBchecked/topic/546495/Sir-Gawayne-and-the-Grene-Knight>.</ref>։

[[File:Geoffrey Chaucer (17th century).jpg|upright|thumb|left|[[Ջեֆրի Չոսեր]], անգլիական գրականության հայր]]
[[Ջեֆրի Չոսեր]] (1343 - 1400 թվականներ), որը հայտնի է որպես անգլիական գրականության հայր, լայնորեն համարվում է միջնադարի ամենամեծ անգլիացի բանաստեղծը և առաջին բանաստեղծն է, ով թաղվել է [[Վեստմինստերյան աբբայություն|Վեսթմինսթերյան աբբայության]] [[Պոետների անկյուն|Պոետի անկյունում]]։ Չոսերն այսօր առավել հայտնի է ''[[Քենթերբերյան պատմվածքներ|«Քենթերբերյան պատմվածքներ»]]'' -ով, որը միջին անգլերենով գրված պատմվածքների ժողովածու է (հիմնականում գրված է չափածո, թեև ոմանք արձակ են), որոնք ներկայացվում են պատմելու մրցույթի մի խումբ ուխտավորների կողմից որպես պատմություն, երբ նրանք միասին ճանապարհորդում են։ Սաութուորքից դեպի [[Քենթերբերիի տաճար|Քենթերբերիի մայր տաճարում]] գտնվող Սուրբ [[Թոմաս Բեքեթ|Թոմաս Բեքետի]] սրբավայր ճանապարհորդության ժամանակ։ Չոսերը վճռորոշ գործիչ է միջին անգլերենի օրինականության զարգացման գործում այն ժամանակ, երբ [[Անգլիա]]յում գերիշխող գրական լեզուները [[ֆրանսերեն]]ն ու [[լատիներեն]]ն էին։

14-րդ դարում գրականության լսարանի բազմալեզու բնույթը կարելի է ցույց տալ [[Ջոն Գաուեր]]ի օրինակով (1330 – Հոկտեմբեր 1408)։ Լենգլենդի ժամանակակիցը և Չոսերի անձնական ընկերը՝ Գաուերը հիշվում է երեք հիմնական գործերով՝ «''Mirroir de l'Omme»'', ''«Vox Clamantis»'' և ''«Confessio Amantis»'', երեք երկար բանաստեղծություններ՝ գրված համապատասխանաբար անգլո-նորմանդական, լատիներեն և միջին անգլերեն լեզուներով։ որոնք միավորված են ընդհանուր բարոյական և քաղաքական թեմաներով<ref>{{Cite DNB|wstitle=Gower, John}}</ref>։

Ակտիվ էին նաև կին գրողները, ինչպիսիք էին [[Մարի դը Ֆրանս]]ը 12-րդ դարում և [[Յուլիանա Նորիջցի]] 14-րդ դարի սկզբին:Ջուլիանի ''Revelations of Divine Love'' (մոտ 1393 թ.) ենթադրվում է, որ առաջին հրատարակված գիրքն է, որը գրվել է կնոջ կողմից անգլերեն լեզվով<ref name="ec2">{{Cite book |last=Julian of Norwich |url=https://books.google.com/books?id=IPCwHOwX_BgC&q=julian+of+norwich+showings |title=Showings |publisher=Paulist Press |year=1978 |isbn=978-0-8091-2091-8 |editor-last=[[Edmund Colledge]] |editor-last2=James Walsh, S.J.}}</ref>։ [[Մարջերի Քեմփե]] (1373 - 1438-ից հետո) հայտնի է ''«Մարգերի Քեմփի գիրքը»'' գրելու համար, մի ստեղծագործություն, որը որոշների կողմից համարվում է անգլերեն լեզվով առաջին [[ինքնակենսագրություն]]ը։

15-րդ դարի շոտլանդացի խոշոր գրողներից են [[Ռոբերտ Հենրիսոն|Հենրիսոնը]], Դանբարը, Դուգլասը և Լինդսեյը։ [[Ջեֆրի Չոսեր|Չոսերի]] ստեղծագործությունները ազդեցություն են ունեցել շոտլանդացի գրողների վրա։

=== Միջնադարյան դրամա ===
{{Main|Միջնադարյան թատրոն}}
[[Միջնադար]]ում եվրոպական ժողովրդական լեզուներով դրամա կարող էր առաջանալ [[պատարագ]]ի կրոնական ակտերից։ [[Տաճար]]ների շքամուտքերում կամ տոնական օրերին ճամփորդող արտիստների կողմից ներկայացվում էին [[Միստերիա|առեղծվածային բեմադրություններ]]։ [[Միստերիա|Հրաշք]] և առեղծվածային [[պիես]]ները, [[Մորալիտե|բարոյականության]] հետ մեկտեղ, հետագայում վերածվեցին դրամայի ավելի մշակված ձևերի, ինչպիսին երևում էր Էլիզաբեթյան ժամանկաշրջանում։ Միջնադարյան թատրոնի մեկ այլ ձև էր պիեսները, վաղ փողոցային թատրոնի ձև, որը կապված էր Մորիսի պարի հետ, կենտրոնանալով այնպիսի թեմաների վրա, ինչպիսիք են [[Սուրբ Գևորգ|Սուրբ Ջորջը]] և [[Եվրոպական վիշապ|վիշապը]] և [[Ռոբին Հուդ]]ը։ Սրանք [[Ֆոլկլոր|ժողովրդական հեքիաթներ]] էին, որոնք նորից պատմում էին հին պատմությունները, և դերասանները ճանապարհորդում էին քաղաքից քաղաք և կատարում էին դրանք իրենց հանդիսատեսի համար՝ փողի և հյուրընկալության դիմաց<ref>''Dictionary of Literary Terms and Literary Theory'' J. A. Cuddon. (London: Penguin Books, 1999), p.523.</ref>։

Առեղծվածային պիեսները և հրաշագործ պիեսները միջնադարյան Եվրոպայում վաղ պաշտոնական պիեսներից են։ Առեղծվածային պիեսները կենտրոնացած էին եկեղեցիներում աստվածաշնչյան պատմությունների ներկայացման վրա։ Նրանք զարգացել են 10-ից մինչև 16-րդ դարերը՝ հասնելով իրենց ժողովրդականության գագաթնակետին 15-րդ դարում, նախքան պրոֆեսիոնալ թատրոնի աճի պատճառով հնացած դառնալը<ref>{{Cite book |last=Gassner |first=John |title=The Reader's Encyclopedia of World Drama |last2=Quinn, Edward |publisher=Methuen |year=1969 |location=London |pages=203–204 |chapter=England: middle ages |oclc=249158675}}</ref>։
[[File:ChesterMysteryPlay 300dpi.jpg|thumb|upright|left|19-րդ դարի փորագրություն Չեսթերի առեղծվածային ցիկլից ներկայացման հատված]]
Գոյություն ունեն ուշ միջնադարյան պիեսների չորս ամբողջական կամ գրեթե ամբողջական գոյություն ունեցող անգլերեն աստվածաշնչյան ժողովածուներ։ Ամենաամբողջականը ''Յորքի քառասունութ ցիկլն'' է։ Դրանք կատարվել են [[Յորք]] քաղաքում՝ 14-րդ դարի կեսերից մինչև 1569 թվականը<ref>''A Glossary of Literary Terms'', M. H. Abrams. (Fort Worth, Texas: Harcourt Brace, 1999, pp. 165–6.</ref>։ Բացի միջին անգլերենի դրամայից, [[Կոռներեն|Կորնիշում]] կան երեք պահպանված պիեսներ, որոնք հայտնի են որպես Օրդինալիա<ref>[http://www.gutenberg.org/files/26192/26192-h/26192-h.htm A Handbook of the Cornish Language, by Henry Jenner] A [[Գուտենբերգ նախագիծ|Project Gutenberg]] eBook;[http://www.magakernow.org.uk/index.aspx?articleid=38590 A brief history of the Cornish language] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081225172227/http://www.magakernow.org.uk/index.aspx?articleid=38590|date=25 December 2008}}.</ref>։

Դուրս գալով կրոնական հիմքում ընկած առեղծվածային պիեսներից՝ բարոյականության պիեսը միջնադարյան և վաղ Թուդորյան թատերական զվարճանքի ժանր է, որը ներկայացնում էր դեպի եվրոպական թատրոնի ավելի աշխարհիկ հիմքի անցում<ref>Richardson and Johnston (1991, 97–98).</ref>։ Բարոյականության պիեսները [[այլաբանություն]]ների մի տեսակ են, որոնցում գլխավոր հերոսին հանդիպում են տարբեր [[Բարոյականություն|բարոյական]] հատկանիշների [[անձնավորում]]ներ, որոնք փորձում են նրան հուշել, որ ընտրի աստվածապաշտ կյանքը չարի փոխարեն։ Պիեսները առավել տարածված են եղել Եվրոպայում 15-16-րդ դարերում<ref>''Dictionary of Literary Terms and Literary Theory'', p. 523.</ref>։

''The Summoning of Everyman'' ( 1509 - 1519), որը սովորաբար կոչվում է ''Everyman'', 15-րդ դարի վերջին անգլիական բարոյականության պիես է։ Ինչպես [[Ջոն Բանյան]]ի «''Պիլիգրիմի առաջընթացը»'' (1678) այլաբանությունը, ''Everyman-ը'' քննում է [[Փրկություն|քրիստոնեական փրկության]] հարցը այլաբանական կերպարների օգտագործմամբ<ref>''The Norton Anthology of English Literature'', Vol.1 (2000), pp. 445ff and ''The Oxford Companion to English Literature'' (1996), p. 775.</ref>։

== Վերածնունդ։ 1500-1660 թթ ==
[[Վերածնունդ|Վերածննդի]] ոճն ու գաղափարները դանդաղ ներթափանցում էին [[Անգլիա]] և [[Շոտլանդիա]], և Էլիզաբեթյան դարաշրջանը (1558–1603) սովորաբար համարվում է անգլիական վերածննդի գագաթնակետ։ Այնուամենայնիվ, շատ գիտնականներ տեսնում են դրա սկիզբը 1500-ականների սկզբին՝ [[Հենրի VIII|Հենրի VIII-]] ի (1491 – 1547) օրոք<ref>[https://www.poetryfoundation.org/collections/154826/an-introduction-to-the-english-renaissance "English Renaissance", Poetry Foundation online]</ref>։

Իտալական գրական ազդեցությունները հասան Բրիտանիա, [[սոնետ]]ի ձևը ներմուծվեց անգլերեն լեզվում [[Թոմաս Ուայթ (բանաստեղծ)|Թոմաս Ուայթի]] կողմից 16-րդ դարի սկզբին և մշակվեց Հենրի Հովարդի կողմից, Սուրեյի կոմս, (1516/1517 - 1547), ով նաև Անգլիա ներմուծեց [[Անհանգ ոտանավոր|անհագ ոտանավոր]], [[Վերգիլիոս]]ի «''[[Էնեական]]''»-ի իր թարգմանությամբ մոտ 1540 թ.<ref>J. A. Cuddon, ''The Penguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory''. (London: Penguin Books, 1999), pp. 844–5, and p.89.</ref>։

Տպագրության տարածումն ազդեց գրականության տարածման վրա Բրիտանիայում և [[Իռլանդիա]]յում։ Անգլերենով տպագրված առաջին գիրքը՝ [[Ուիլյամ Քեքստոն|Ուիլյամ Քեքսթոնի]] ''Recuyell of the History of Troye-ն'' սեփական թարգմանությունն էր, տպագրվել է արտասահմանում 1473 թվականին, որին հաջորդել է Անգլիայում առաջին տպագրատան հիմնադրումը 1474 թվականին։ 
[[File:Isola di Utopia Moro.jpg|thumb|right|[[Թոմաս Մոր]] գիրք «''Ուտոպիա»'', երևակայական կղզու նկարազարդում, 1516 թվական|261x261փքս]]

Լատիներենը շարունակեց գործածվել որպես ուսուցման լեզու այն բանից հետո, երբ [[Ռեֆորմացիա]]ն ժողովրդական լեզուն հաստատեց որպես պատարագի լեզու վերնախավերի համար։

Թոմաս Մորի (1478–1535) «''Ուտոպիա»–ն'' գեղարվեստական և [[Քաղաքական փիլիսոփայություն|քաղաքական փիլիսոփայության]] աշխատություն է,որը հրատարակվել է 1516 թվականին։ Գիրքը, որը գրված է [[լատիներեն]], շրջանակային պատմություն է, որը հիմնականում պատկերում է հորինված կղզու հասարակությունը և նրա [[կրոն]]ական, [[Սոցիոլոգիա|սոցիալական]] և քաղաքական սովորույթները։

=== Էլիզաբեթյան դարաշրջան։ 1558-1603 թթ ===
[[File:William Shakespeare by John Taylor, edited.jpg|left|thumb|[[Ուիլյամ Շեքսպիր]]ի կարիերան ընդգրկում էր [[Թյուդորներ]]ի և [[Ստյուարտներ|Ստյուարտների դինաստիաների]] փոփոխությունը և ներառում էր անգլիական պատմությունը և 17-րդ դարի կայսերական գաղափարը։|239x239փքս]]

==== Պոեզիա ====
16-րդ դարի վերջին անգլիական պոեզիան օգտագործում էր ընդարձակ ակնարկներ դասական [[առասպել]]ներից։ [[Էդմունդ Սպենսեր|Սըր Էդմունդ Սպենսերը]] (1555–1599) հեղինակ է ''«Փերիների թագուհին»'' էպիկական պոեմի և ֆանտաստիկ այլաբանության, որը փառաբանում է [[Թյուդորներ|Թյուդորների դինաստիան]] և Էլիզաբեթ I-ին։ [[Ֆիլիպ Սիդնի|Սըր Ֆիլիպ Սիդնիի]] (1554–1586)՝ բանաստեղծ, պալատական և զինվորական, գործերը ներառում են''Ասստրոֆել և Ստելլա'', ''Պոեզիայի պաշտպանությունը'' և ''Արկադիան''։ Բանաստեղծությունները, որոնք նախատեսված էին երաժշտության համար որպես երգեր, ինչպես օրինակ՝ Թոմաս Քեմփիոնի բանաստեղծությունները, դարձան հանրաճանաչ, քանի որ տպագիր գրականությունը լայն տարածում գտավ։

==== Դրամա ====
[[Եղիսաբեթ I|Եղիսաբեթ I-]] ի (1558–1603) և այնուհետև Ջեյմս I-ի (1603–25) օրոք, Լոնդոնյան մշակույթը, որը և՛ պալատական, և՛ հանրաճանաչ էր, ստեղծեց մեծ պոեզիա և դրամա։ Անգլիացի [[Դրամատուրգիա|դրամատուրգներին]] հետաքրքրել էր իտալական մոդելը։ Լոնդոնում հաստատվել էր իտալացի դերասանների մեծ համայնք։ Լեզվաբան և բառարանագիր Ջոն Ֆլորիոն (1553–1625), ում հայրը իտալացի էր, լեզվի ուսուցիչ էր թագավոր Ջեյմս I- ի [[արքունիք]]ում և [[Ուիլյամ Շեքսպիր]]ի ընկերն էր, իտալական լեզվի և մշակույթի մեծ մասը բերեց Անգլիա։ Եղել է նաև [[Միշել դը Մոնտեն|Մոնտենի]] անգլերենի թարգմանիչը։ Նախկին Էլիզաբեթյան պիեսները ներառում են ''Գորբոդուկը'' (1561),Թոմաս Քիդը (1558–94) վրեժխնդրության ողբերգությունը ''«Իսպանական ողբերգությունը»'' (1592)։ Իր ժամանակներում մեծ ժողովրդականություն վայելող և ազդեցիկ ''«Իսպանական ողբերգությունը»'' անգլիական գրականության թատրոնում հիմնեց նոր ժանր՝ վրեժ պիես կամ վրեժ ողբերգություն։ Ջեյն Լամլին (1537–1578) առաջին մարդն էր, ով թարգմանեց [[Եվրիպիդես]]ին անգլերեն։ ''«Իֆիգենեա Աուլիսում»'' նրա թարգմանությունը կնոջ առաջին դրամատիկ ստեղծագործությունն է անգլերեն լեզվով<ref>Buck, Claire, ed. "Lumley, Joanna Fitzalan (c. 1537–1576/77)." ''The Bloomsbury Guide to Women's Literature''. New York: Prentice Hall, 1992. 764.</ref>։

[[Ուիլյամ Շեքսպիր]]ը (1564–1616) այս շրջանում աչքի է ընկնում որպես դեռևս անգերազանցելի [[բանաստեղծ]] և դրամատուրգ։ Շեքսպիրը գրել է պիեսներ տարբեր ժանրերում, այդ թվում՝ պատմություններ, [[Ողբերգություն (ժանր)|ողբերգություններ]], [[կատակերգություն]]ներ և ուշ [[ռոմանս]]ներ կամ [[տրագիկոմեդիա]]ներ։ Էլիզաբեթյան դարաշրջանում գրված ստեղծագործությունները ներառում են  ''[[Տասներկուերորդ գիշեր]]'' կատակերգությունը, ''[[Համլետ]]'' ողբերգությունը և ''[[Հենրի IV, մաս 1-ին|Հենրի IV, Մաս 1]]'' պատմությունը։

=== Յակոբյան ժամանակաշրջան՝ 1603-1625 թթ ===
==== Դրամա ====
[[Պատկեր:Faustus-tragedy.gif|մինի|Քրիստոֆեր Մառլոուի «Դոկտոր Ֆաուստուսի կյանքի և մահվան ողբերգական պատմությունը» հրատարակությունը]]
Շեքսպիրի կարիերան շարունակվել է թագավոր Ջեյմս I-ի օրոք, և 17-րդ դարի սկզբին նա գրել է այսպես կոչված « խնդրահարույց պիեսները», ինչպես ''«Measure for Measure''»-ը, ինչպես նաև նրա մի շարք առավել հայտնի [[Ողբերգություն (ժանր)|ողբերգություններ]], այդ թվում՝ [[Արքա Լիր]] և ''[[Անտոնիոս և Կլեոպատրա (ողբերգություն)|Անտոնիոսը և Կլեոպատրան]]''<ref>{{Harvard citation no brackets|Bradley|1991}}; {{Harvard citation no brackets|Muir|2005}}.</ref>։ Շեքսպիրի ողբերգությունների սյուժեները հաճախ կախված են ճակատագրական սխալներից կամ թերություններից, որոնք ոչնչացնում հերոսին և նրանց, ում նա սիրում է<ref>{{Harvard citation no brackets|Bradley|1991}}.</ref>։ Իր վերջին շրջանում Շեքսպիրը դիմեց դեպի ռոմանս կամ [[տրագիկոմեդիա]] և ավարտեց չորս հիմնական պիեսներ, այդ թվում՝ ''[[Փոթորիկ (պիես)|«Փոթորիկը»]]''։ Ավելի քիչ մռայլ, քան [[Ողբերգություն (ժանր)|ողբերգությունները]], այս չորս [[պիես]]ները իրենց տոնով ավելի ծանր են, քան 1590-ականների [[կատակերգություն]]ները, բայց դրանք ավարտվում են հաշտեցմամբ և ողբերգական սխալների ներմամբ<ref>{{Harvard citation no brackets|Dowden|1881}}.</ref>։

Էլիզաբեթական և Յակոբյան թատրոնի այլ կարևոր գործիչներ են [[Քրիստոֆեր Մառլո]]ուն (1564–1593), [[Թոմաս Դեքեր]]ը ( c. 1572 – 1632), [[Ջոն Ֆլեթչեր]]ը (1579–1625) և [[Ֆրենսիս Բոմոնթ]]ը (1584–1616): Մարլոուի թեման տարբերվում է [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիրից]], քանի որ այն ավելի շատ կենտրոնանում է [[Վերածնունդ|վերածննդի]] մարդու բարոյական դրամայի վրա։ Նրա «Դոկտոր Ֆաուստուս» պիեսը (մոտ 1592), գիտնականի և հրաշագործի մասին է, ով իր հոգին վաճառում է Սատանային։ Բոմոնտը և Ֆլեթչերը քիչ հայտնի են, բայց նրանք կարող էին օգնել Շեքսպիրին գրել իր որոշ  լավ դրամաներ։ Բոմոնթի կատակերգությունը, ''[[:en:The Knight of the Burning Pestle|The Knight of the Burning Pestle]] (1607),'' երգիծում է աճող միջին խավին ։

Շեքսպիրի մահից հետո [[բանաստեղծ]] և [[Դրամատուրգիա|դրամատուրգ]] [[Բենջամին Ջոնսոն]]ը (1572–1637) Յակոբյան դարաշրջանի առաջատար գրական գործիչն էր։ Ջոնսոնի [[Էսթետիկա|գեղագիտությունը]] վերաբերում է [[միջնադար]]ին, և նրա հերոսները մարմնավորում են հումորի տեսությունը ՝ հիմնված ժամանակակից բժշկական տեսության վրա, թեև [[Լատինական գրականություն|լատինական գրականության]] հիմնական տեսակները հավասար ազդեցություն են ունեցել<ref>"Ben Jonson." ''Encyclopaedia Britannica. Encyclopaedia Britannica Online Academic Edition''. Encyclopædia Britannica Inc., 2012. Web. 20 September 2012. https://www.britannica.com/EBchecked/topic/127459/Ben Jonson.</ref>։ Ջոնսոնի հիմնական պիեսները ներառում են ''«Վոլպոնեն»'' (1605 կամ 1606 թթ.) և ''«Բարտոլոմեյ Ֆեյր»'' (1614 թ.):

Յակոբյան ժամանակաշրջանում թատրոնի հանրաճանաչ ոճը վրեժխնդիր խաղն էր, որն ավելի վաղ տարածվել էր Թոմաս Քայդի կողմից (1558–94), այնուհետև մշակվել էր [[Ջոն Ուեբստեր]]ի կողմից (1578–1632) 17-րդ դարում։ Ուեբսթերի հայտնի պիեսներն են ''«Սպիտակ սատանան»'' (1612) և ''«Մալֆիի դքսուհին»'' (1613)։ Վրեժխնդրության մյուս ողբերգությունները ներառում են Թոմաս Միդլթոնի և Ուիլյամ Ռոուլիի կողմից գրված ''«Փոփոխությունը»'' ։

==== Պոեզիա ====
Շեքսպիրը նաև հանրահռչակեց [[Սոնետ|անգլիական սոնետը]], որը զգալի փոփոխություններ կատարեց [[Ֆրանչեսկո Պետրարկա|Պետրարկայի]] մոդելում։ 154 [[Շեքսպիրի սոնետներ|սոնետներից]] բաղկացած ժողովածուն, որոնք վերաբերում են այնպիսի թեմաների, ինչպիսիք են ժամանակի ընթացքը, սերը, գեղեցկությունը և մահկանացու կյանքը, առաջին անգամ հրատարակվել է 1609 թ.

[[File:Somer Francis Bacon.jpg|thumb|right|alt=Engraved head-and-shoulders portrait of Francis Bacon wearing a hat and ruff. |[[Ֆրենսիս Բեկոն]]|236x236px]]
Բացի Շեքսպիրից, 17-րդ դարի սկզբի գլխավոր բանաստեղծներից էին մետաֆիզիկական բանաստեղծներ [[Ջոն Դոն]]նը (1572–1631) և [[Ջորջ Հերբերտ]]ը (1593–1633): Մայրցամաքային [[բարոկկո]]յից ազդված և որպես իր թեմա վերցնելով քրիստոնեական միստիցիզմը և էրոտիզմը, Դոնի մետաֆիզիկական պոեզիան օգտագործում է ոչ սովորական կամ «ոչ պոետիկ» կերպարներ, ինչպիսիք են կողմնացույցը կամ մոծակը, անակնկալ էֆեկտների հասնելու համար։

[[Ջորջ Չապմըն|Ջորջ Չապմենը]] (1559-1634) հաջողակ դրամատուրգ էր, ով հիշվում է հիմնականում 1616 թվականին [[Հոմերոս]]ի [[Իլիական|«Իլիական»]] և [[Ոդիսական|«Ոդիսական»-ը]] անգլերեն չափածո թարգմանությամբ։ Սա երկու բանաստեղծությունների առաջին ամբողջական թարգմանությունն էր անգլերեն լեզվով, և այն մեծ ազդեցություն ունեցավ անգլիական գրականության վրա։

==== Արձակ ====
[[Փիլիսոփա]] [[Ֆրենսիս Բեկոն|Սըր Ֆրենսիս Բեկոնը]] (1561–1626) գրել է ուտոպիստական ''«Նոր Ատլանտիդա»'' [[վեպ]]ը և հորինել «''Գիտելիքը ուժ է''» արտահայտությունը։ Ֆրենսիս Գոդվինի 1638թ. ''«Մարդը լուսնի վրա»'' պատմում է երևակայական ճանապարհորդության մասին դեպի Լուսին և այժմ համարվում է անգլիական գրականության առաջին [[Գիտական ֆանտաստիկա|գիտաֆանտաստիկ ստեղծագործությունը]]<ref>{{Cite news |last=Stephen Bates |date=2013 թ․ հունվարի 1 |title=Ride a goose to the moon: the British Library's SF odyssey |url=https://www.theguardian.com/books/2011/mar/24/science-fiction-exhibition-british-library?INTCMP=ILCNETTXT3487 |access-date=2013 թ․ հունվարի 6 |work=Guardian}}</ref>։

[[Ռեֆորմացիա]]յի ժամանակ [[Պատարագ (եկեղեցական)|պատարագի]] և [[Աստվածաշունչ|Աստվածաշնչի]] տարբեր տեղական լեզուների թարգմանությունը նոր գրական մոդելներ տվեց։ ''Ընդհանուր աղոթքի գիրքը'' (1549) և Աստվածաշնչի ''լիազորված թագավոր Ջեյմսի տարբերակը'' հսկայական ազդեցություն են ունեցել։ Թագավոր Ջեյմսի Աստվածաշունչը, մինչև այն ժամանակվա անգլերենի պատմության թարգմանչական մեծ նախագծերից մեկն էր, սկսվել է 1604 թվականին և ավարտվել 1611 թվականին։ Այն շարունակեց Աստվածաշնչի բնօրինակ լեզուներից անգլերեն թարգմանելու [[ավանդույթ]]ը, որը սկսվեց [[Վիլյամ Թինդեյլ|Ուիլյամ Թինդեյլի]] աշխատությամբ։ (Անգլերեն նախորդ թարգմանությունները հիմնված էին [[Վուլգաթա|Վուլգաթի]] վրա)։ Այն դարձավ [[Անգլիկան եկեղեցի|Անգլիայի եկեղեցու]] ստանդարտ Աստվածաշունչը, և ոմանք այն համարում են բոլոր ժամանակների մեծ գրական գործերից մեկը։

=== Ուշ Վերածնունդ։ 1625–1660 թթ ===
[[File:Samuel Pepys.jpg|thumb|[[Սեմյուել Փիփս]]ը,  [[օրագիր]]ը բացի բիզնես գործարքների գրառումներ անելուց՝ վերածեց անձնական տիրույթի օգտագործման համար|235x235փքս]]

Մետաֆիզիկական բանաստեղծները շարունակել են գրել այս շրջանում։ Ե՛վ [[Ջոն Ռոնալդ Ռուել Թոլքին|Ջոն Դոնը]], և՛ [[Ջորջ Հերբերտ]]ը մահացել են 1625 թվականից հետո, սակայն եղել է մետաֆիզիկական բանաստեղծների երկրորդ սերունդը՝ Էնդրյու Մարվելը (1621–1678), Թոմաս Թրահերնը (1636 կամ 1637–1674) և Հենրի Վոնը (1622–1695): Նրանց ոճը սրամիտ էր, մետաֆիզիկական գոռոզամտություններով, անհասկանալի կամ անսովոր [[Համեմատություն|նմանություններ]] կամ [[փոխաբերություն]]ներ, ինչպես, օրինակ, Մարվելի կողմից հոգին մի կաթիլ ցողի հետ համեմատությունը<ref>"On a Drop of Dew", [http://www.poetryfoundation.org/poem/177949 Poetry Foundation]</ref> ։

Բանաստեղծների մեկ այլ կարևոր խումբ այս ժամանակաշրջանում եղել են հեծելազոր բանաստեղծները ։ Նրանք գրողների կարևոր խումբ էին, որոնք գալիս էին այն դասերից, որոնք աջակցում էին [[Չարլզ I Ստյուարտ|Չարլզ I]] թագավորին [[Երեք թագավորությունների պատերազմ]]ների ժամանակ (1639–51): (Չարլզ թագավորը թագավորել է 1625 թվականից և մահապատժի է ենթարկվել 1649 թվականին)։ Այս բանաստեղծներից ամենահայտնին են [[Ռոբերտ Հերրիկ|Ռոբերտ Հերիկը]], Ռիչարդ Լավլեյսը, Թոմաս Քարյուն և սըր Ջոն Սաքլինգը ։ Նրանք «ֆորմալ խումբ չէին, բայց բոլորը կրել են [[Բենջամին Ջոնսոն|Բեն Ջոնսոնի]] ազդեցությունը»<ref>''The Oxford Companion to English Literature'', ed. Margaret Drabble, p. 181.</ref>։ Հեծյալ բանաստեղծների մեծ մասը պալատականներ էին, ուշագրավ բացառություններով։ Օրինակ, Ռոբերտ Հերիկը պալատական չէր, բայց նրա ոճը նրան նշանավորում է որպես հեծյալ բանաստեղծ։ Կավալերի ստեղծագործությունները օգտագործում են այլաբանություն և դասական ակնարկներ, և դրանք կրում են լատին հեղինակներ [[Հորացիոս]]ի, [[Կիկերոն|Ցիցերոնի]] և [[Պուբլիուս Օվիդիուս Նասո|Օվիդիուսի]] ազդեցությունը<ref>{{Cite journal |last=Clayton |first=Thomas |date=Spring 1974 |title=The Cavalier Mode from Jonson to Cotton by Earl Miner |journal=Renaissance Quarterly |volume=27 |issue=1 |page=111 |doi=10.2307/2859327 |jstor=2859327 |s2cid=199289537}}</ref>։

[[File:John Milton - Project Gutenberg eText 13619.jpg|thumb|[[Ջոն Միլթոն]] . Նրա կրոնական [[Էպոս|էպիկական պոեմը]] ''[[Կորուսյալ դրախտ|«Կորուսյալ դրախտը»]]'' լույս է տեսել 1667 թվականին։|266x266փքս]]
[[Ջոն Միլթոն]]ը (1608–74) անգլիացի մեծ բանաստեղծներից է, ով ստեղծագործել է կրոնական հոսքի և քաղաքական ցնցումների ժամանակաշրջանում։ Նա, ընդհանուր առմամբ, համարվում է անգլիական վերածննդի վերջին խոշոր բանաստեղծը, թեև նրա գլխավոր էպիկական բանաստեղծությունները գրվել են Վերականգնման ժամանակաշրջանում, ներառյալ ''[[Կորուսյալ դրախտ]]ը'' (1671)։ Դրանց թվում են ''L'Allegro'', 1631; ''Il Penseroso'', 1634, ''[[Կոմոս|Կոմուս]]'' (դիմակ), 1638 և ''Լիկիդաս'', (1638)։ Նրա հետագա հիմնական գործերն են՝ ''Վերականգնված դրախտը'', 1671 և ''Սամսոն Ագոնիստեսը'', 1671։ Միլթոնի ստեղծագործություններն արտացոլում են խորը անձնական համոզմունքներ, ազատության և ինքնորոշման կիրք, ինչպես նաև նրա օրերի հրատապ խնդիրներն ու քաղաքական եռուզեռը։ Գրելով [[անգլերեն]], [[լատիներեն]] և [[իտալերեն]]՝ նա միջազգային համբավ ձեռք բերեց իր կյանքի ընթացքում, և նրա նշանավոր ''«Արեոպագիտիկա»-ն'' (1644), որը գրվել է որպես նախահրատարակչական գրաքննության դատապարտում, [[Խոսքի ազատություն|խոսքի]] և մամուլի ազատության պատմության ազդեցիկ և բուռն պաշտպանություններից է։ Ուիլյամ Հեյլիի 1796 թվականի կենսագրությունը նրան անվանել է «ամենամեծ անգլիացի հեղինակը»<ref>McCalman 2001 p. 605.</ref>, և նա շարունակում է համարվել «որպես անգլերեն լեզվի առաջատար գրողներից մեկը»<ref>''Contemporary Literary Criticism'', [http://www.enotes.com/literary-criticism/milton-john "Milton, John – Introduction"]</ref>։

Թոմաս Ուրկուհարթ (1611–1660) [[Ֆրանսուա Ռաբլե|Ռաբլեի]] «''[[Գարգանտյուա և Պանտագրյուել]]''» թարգմանությունը անգլերեն նկարագրվել է որպես Գևին Դուգլասի « ''Էնեադոսից'' » ի վեր շոտլանդական ամենամեծ թարգմանությունը<ref name="ScotlandsBooks2">{{Cite book |last=Crawford |first=Robert |title=Scotland's Books |url=https://archive.org/details/scotlandsbookspe0000craw |publisher=Penguin |year=2007 |isbn=9780140299403 |location=London}}</ref>։

== Վերականգնման շրջան։ 1660–1700 թթ ==
=== Դրամա ===
[[Ստյուարտների վերականգնում|1660-ին միապետության վերականգնումը]] նոր սկիզբ դրեց գրականության համար՝ թե՛ թագավորի նոր աշխարհիկ և խաղային արքունիքի տոնակատարության և թե՛ դրան արձագանքելու համար։ Անգլիայի թատրոնները վերաբացվեցին այն բանից հետո, երբ փակվեցին [[Օլիվեր Կրոմվել]]ի հովանավորության ժամանակ, [[Պուրիտանություն|պուրիտանիզմը]] կորցրեց իր թափը, և անպիտան « Վերականգնման կատակերգությունը » դարձավ ճանաչելի ժանր։ Վերականգնողական կատակերգությունը վերաբերում է անգլիական կատակերգություններին, որոնք գրվել և ներկայացվել են [[Ստյուարտների վերականգնում|Վերականգնման]] շրջանում 1660-1710 թվականներին<ref name="George Henry Nettleton p. 1493">George Henry Nettleton, Arthur, ''British dramatists from Dryden to Sheridan'' p. 149.</ref> ։ Բացի այդ, կանանց թույլ են տվել առաջին անգամ ելույթ ունենալ բեմում։

Իռլանդիայում միապետության վերականգնումը հնարավորություն տվեց Օգիլբիին վերսկսել իր պաշտոնը որպես «Հաճույքների վարպետ» և բացել առաջին Թագավորական [[թատրոն]]ը [[Դուբլին]]ում 1662 թվականին Սմոք Ալեյում։ 1662 թվականին Քեթրին Ֆիլիպսը գնաց Դուբլին, որտեղ ավարտեց [[Պիեռ Կոռնեյլ]]ի « ''Պոմպե''»-ի թարգմանությունը, որը մեծ հաջողությամբ թողարկվեց 1663 թվականին Սմոք Ալլի թատրոնում և տպագրվեց նույն թվականին և՛ [[Դուբլին]]ում, և՛ [[Լոնդոն]]ում։ Թեև այլ կանայք դրամաներ էին թարգմանել կամ գրել, Պոմպեյի նրա թարգմանությունը նոր հիմքեր բացեց որպես ֆրանսիական ողբերգության առաջին հանգավորված տարբերակ անգլերեն լեզվով և առաջին անգլերեն պիեսը, որը գրվել է կնոջ կողմից, որը կներկայացվի պրոֆեսիոնալ բեմում։ [[Աֆրա Բեն]]ը (կին գրողներից մեկը, որին անվանել են «Խելքի արդար եռյակը») բեղմնավոր դրամատուրգ էր և վաղ անգլիացի պրոֆեսիոնալ կին գրողներից մեկը։ Նրա ամենամեծ դրամատիկ հաջողությունը ''The Rover-ն'' էր (1677 թվական)։

=== Պոեզիա ===
[[File:Aphra Behn by Peter Lely ca. 1670.jpg|thumb|[[Աֆրա Բեն]]|227x227փքս]]
Բենի կերպարը Ուիլմորի կերպարը ''«Ռովեր»'' -ում և սրամիտ, պոեզիա արտասանող «Դորիմանթ»-ի պատկերումը Ջորջ Էթերեգի «Մի ''ռեժիմի մարդը»'' (1676) ֆիլմում դիտվում է որպես երգիծանք Ջոն Ուիլմոտի՝ Ռոչեսթերի 2-րդ կոմս (1647–1680) մասին։ Նրա ժամանակակից Էնդրյու Մարվելը նրան նկարագրել է որպես «լավագույն անգլիացի երգիծաբան», և նա, ընդհանուր առմամբ, համարվում է ամենանշանավոր բանաստեղծն ու ամենագետը վերականգնողական խելքների մեջ<ref>{{Cite web |title=Cerisia Cerosia |url=http://cerisia.cerosia.org/articles/251/Longman%20Anthology%20Instructors%20Manual/Restoration/76-JohnWilmot_IM.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130729105402/http://cerisia.cerosia.org/articles/251/Longman%20Anthology%20Instructors%20Manual/Restoration/76-JohnWilmot_IM.pdf |archive-date=2013 թ․ հուլիսի 29 |access-date=2013 թ․ հունվարի 26}}</ref>։ Նրա «''A Satyr Against Reason and Mankind»-ը'' ենթադրվում է, որ [[Իրատեսություն|ռացիոնալիզմի]] [[Թոմաս Հոբս|Հոբսյան]] քննադատությունն է<ref name="Fisher2">{{Cite web |last=Fisher |first=Nicholas |title=The Contemporary Reception of Rochester's A Satyr against Mankind |url=http://res.oxfordjournals.org/content/57/229/185.full.pdf+html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120801091310/http://res.oxfordjournals.org/content/57/229/185.full.pdf+html |archive-date=2012 թ․ օգոստոսի 1 |publisher=[[The Review of English Studies]] (April 2006) 57 (229): 185–220.}}</ref>։ Ռոչեսթերի բանաստեղծական ստեղծագործությունը շատ տարբեր է ձևով, ժանրով և բովանդակությամբ։ Նա մաս էր կազմում «ջենթլմենների ամբոխին, ովքեր հեշտությամբ գրում էին»<ref>Alexander Pope, "First Epistle of the Second Book of Horace", line 108.</ref>,ովքեր շարունակում էին իրենց պոեզիան [[Ձեռագիր|ձեռագրերով]], այլ ոչ թե [[Հրատարակչություն|հրատարակությամբ]]։ Որպես հետևանք, Ռոչեսթերի որոշ աշխատություններ վերաբերում են արդիական մտահոգություններին, ինչպիսիք են զրպարտության մեջ պալատական գործերի [[երգիծանք]]ը, նրա ժամանակակիցների ոճերի [[պարոդիա]]ները, ինչպիսիք են սըր Չարլզ Սքրուփը ։ [[Վոլտեր]]ը, ով Ռոչեսթերի մասին խոսում էր որպես «հանճարեղ մարդ, մեծ բանաստեղծ», հիանում էր նրա երգիծանքով՝ «էներգիայի և կրակի» համար և որոշ տողեր թարգմանում էր ֆրանսերեն՝ «ցուցադրելու փայլը» միայն նրա տերությունը կարող էր պարծենալ»<ref>[http://www.bartleby.com/34/2/21.html/ Great Books Online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070510204040/http://www.bartleby.com/34/2/21.html|date=10 May 2007}}, François Marie Arouet de Voltaire (1694–1778). "Letter XXI—On the Earl of Rochester and Mr. Waller" ''Letters on the English.'' The Harvard Classics. 1909–14, Bartleby.com, Accessed 15 May 2007</ref>։

[[Ջոն Դրայդեն]]ը (1631–1700) անգլիացի բանաստեղծ, [[Գրականագիտություն|գրականագետ]], թարգմանիչ և [[Դրամատուրգիա|դրամատուրգ]] էր, ով իշխում էր Վերականգնման Անգլիայի գրական կյանքում այնքան ժամանակ, որ այդ շրջանը գրական շրջանակներում հայտնի դարձավ որպես Դրայդենի դարաշրջան։ Նա հաստատել է հերոսական երկտողը ՝ որպես անգլիական [[պոեզիա]]յի ստանդարտ ձև՝ գրելով հաջող երգիծանքներ, կրոնական ստեղծագործություններ, [[առակ]]ներ, էպիգրամներ, հաճոյախոսություններ, [[Նախաբան (ստեղծագործության մաս)|նախաբաններ]], նամտցրեց նաև [[Ալեքսանդրյան ոտանավոր]]ը և եռյակը։ Նա իր [[բանաստեղծություն]]ներում, թարգմանություններում, քննադատության մեջ սահմանել է հերոսական երկտողին համապատասխան բանաստեղծական դիպլոմ։ Դրայդենի մեծ նվաճումները երգիծական չափածո ստեղծագործություններում էին, ինչպիսիք են ծաղրական-հերոսական ''MacFlecknoe-ն'' (1682)։ [[Ուիսթեն Հյու Օդեն|Ու.Հ. Օդենը]] նրան անվանում էր «միջին ոճի վարպետ», որը մոդել էր իր ժամանակակիցների և 18-րդ դարի մեծ մասի համար<ref>W. H. Auden, ''New Year Letter,'' in Collected Poems</ref>։ Նրա մահից հետո անգլիական գրական համայնքի զգալի կորուստը երևում էր այն էլեգիաներից, որոնք դա ոգեշնչում էր<ref>John Dryden, ''Major Works'', ed. by Keith Walker, (Oxford: Oxford University Press, 1987), p.37.</ref>։ [[Ալեքսանդր Փոփ]]ը (1688–1744) ենթարկվել է Դրայդենի մեծ ազդեցությանը և հաճախ է փոխառել նրանից։ 18-րդ դարի մյուս գրողները հավասարապես կրել են և՛ Դրայդենի, և՛ Փոփի ազդեցությունը։

Թեև Բեն Ջոնսոնը Անգլիայում Ջեյմս I-ի պոետի դափնեկիր էր, դա այն ժամանակ պաշտոնական պաշտոն չէր, և պոետ դափնեկիրի պաշտոնական կոչումը, որպես թագավորական պաշտոն, առաջին անգամ արտոնագրով տրվեց [[Ջոն Դրայդեն|Ջոն Դրադենին]] 1670 թվականին։

=== Արձակ ===
[[Օրագիր]]ներ Ջոն Էվելինը (1620–1706) և [[Սեմյուել Փիփս|Սամուել Փիփսը]] (1633–1703) պատկերել են լոնդոնյան առօրյա և այն ժամանակների մշակութային կյանքը։ Նրանց աշխատանքները [[Ստյուարտների վերականգնում|Անգլիայի վերականգնման ժամանակաշրջանի]] առավել կարևոր [[Պատմական աղբյուրներ|սկզբնաղբյուրներից]] են և բաղկացած են բազմաթիվ մեծ իրադարձությունների [[Վկա (իրավունք)|ականատեսների]] վկայություններից, ինչպիսիք են Լոնդոնի Մեծ ժանտախտը (1644–5) և [[Լոնդոնի մեծ հրդեհ]]ը (1666)։

''The Pilgrim's Progress-'' ի (Մաս I: 1678; 1684) հրատարակությունը [[Պուրիտանություն|պուրիտան]] քարոզիչ [[Ջոն Բանյան]]ին (1628–88) հաստատեց որպես նշանավոր գրող։ Բանյանի ''«Ուխտավորի առաջադիմությունը»'' անձնական փրկության [[այլաբանություն]] է և քրիստոնեական կյանքի ուղեցույց։ Բանյանը գրում է այն մասին, թե ինչպես անհատը կարող է հաղթել մտքի և մարմնի գայթակղություններին։ Գիրքը գրված է պարզ [[պատմվածք]]ով և ցուցադրում է ազդեցություն ինչպես [[դրամա]]յի, այնպես էլ [[կենսագրություն]]ից, և, այնուամենայնիվ, այն նաև ցույց է տալիս [[Էդմունդ Սպենսեր]]ի մեծ այլաբանական ավանդույթի գիտակցումը։

== 18-րդ դար ==
=== Օգոստոսի դարաշրջան։ 1701-1750 թվականներ ===
17-րդ դարի վերջը, 18-րդ դարի սկիզբը (1689–1750) անգլիական գրականության մեջ հայտնի է որպես Օգոստոսի դար։ Այս ժամանակ գրողները «մեծապես հիանում էին իրենց հռոմեացի գործընկերներով, ընդօրինակում նրանց ստեղծագործությունները և հաճախ զուգահեռներ անցկացնում» ժամանակակից աշխարհի և հռոմեական կայսր [[Օկտավիանոս Օգոստոս|Օգոստոսի]] դարաշրջանի միջև<ref>''The Oxford Companion to English Literature'', ed. Margaret Drabble. (Oxford: Oxford University Press,1996), p.52.</ref>։ Այս ժամանակաշրջանի հիմնական գրողներից ոմանք էին անգլո-իռլանդացի գրող [[Ջոնաթան Սվիֆթ]]ը (1667–1745), [[Ուիլյամ Քոնգրիվ]]ը (1670–1729), [[Ջոզեֆ Ադիսոն]]ը (1672–1719), [[Ռիչարդ Սթիլ]]ը (1672–1729), [[Ալեքսանդր Փոփ]]ը (1672–1729): 1688–1744), [[Հենրի Ֆիլդինգ]] (1707–54), [[Սեմյուել Ջոնսոն|Սամուել Ջոնսոն]] (1709–84)։

==== 1707՝ Ծնվեց Բրիտանիան ====
[[File:Tobias Smollett c 1770.jpg|thumb|[[Ջորջ Թոբայաս Սմոլեթ|Թոբիաս Սմոլեթի]] դիմանկարը.|243x243px]]
1707 թվականին [[Շոտլանդիա]]յի և Անգլիայի [[խորհրդարան]]ների միությունը [[Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայի միասնական թագավորություն]] ձևավորելու և Միության ակտերով միասնական պետության ստեղծումը քիչ ազդեցություն ունեցավ Անգլիայի գրականության և անգլիացի գրողների ազգային գիտակցության վրա։ Իրավիճակը Շոտլանդիայում այլ էր. մշակութային ինքնությունը պահպանելու ցանկությունը՝ միաժամանակ օգտվելով անգլիական գրական շուկայի և անգլերեն գրական ստանդարտ լեզվի առավելություններից, հանգեցրին շոտլանդացի գրողների «բրիտանական գրականության գյուտին»։ Անգլիացի գրողները, եթե նրանք ընդհանրապես դիտարկում էին Բրիտանիան, հակված էին ենթադրելու, որ դա պարզապես Անգլիան է։ Շոտլանդացի գրողներն ավելի հստակորեն տեղյակ էին նոր պետության մասին՝ որպես «մշակութային միաձուլում, որը ներառում է ավելին, քան պարզապես Անգլիան»<ref name="Crawford2">{{Cite book |last=Crawford |first=Robert |title=Devolving English Literature |url=https://archive.org/details/devolvingenglish0000craw |publisher=Clarendon Press |year=1992 |isbn=0198119550 |location=Oxford}}</ref>։ [[Ջեյմս Թոմսոն]]ի «[[Կառավարի՛ր, Բրիտանիա]]» այս նոր ազգային և գրական ինքնության շոտլանդական պաշտպանության օրինակ է։ Բրիտանական գրականության գյուտի հետ եղավ բրիտանական վաղ վեպերի զարգացումը, ի տարբերություն 18-րդ դարի անգլիական վեպի, որը շարունակեց զբաղվել Անգլիայի և անգլիական մտահոգությունների հետ, այլ ոչ թե ուսումնասիրել փոփոխված քաղաքական, սոցիալական և գրական միջավայրը<ref name="Crawford2" />։ [[Ջորջ Թոբայաս Սմոլեթ|Թոբայասս Սմոլեթը]] (1721–71) բրիտանական վեպի շոտլանդացի ռահվիրա էր, որն ուսումնասիրում էր երկրի նոր սոցիալական կառուցվածքին բնորոշ նախապաշարմունքները կատակերգական [[Խաբեբայապատում]]ների միջոցով։ Նրա ''«Ռոդերիկ Ռանդոմի արկածները»'' (1748) առաջին մեծ [[վեպ]]ն է, որը գրվել է անգլերենով, որտեղ հերոս է [[Շոտլանդացիներ|շոտլանդացին]]<ref name="Crawford2" />, և պատմվածքում ներկայացված բազմազգ ձայները հակասում են հակաշոտլանդական տրամադրություններին, որը հրատարակվել է։,[[Կալոդենի ճակատամարտ]]ից  ընդամենը երկու տարի անց։ ''Համֆրի Քլինկերի արշավախումբը'' (1771) միավորում է բրիտանական տարբեր ծայրամասերի կերպարներին՝ կասկածելու, թե ինչպես մշակութային և լեզվական տարբերությունները կարող են տեղավորվել բրիտանական նոր ինքնության մեջ և ազդել [[Չարլզ Դիքենս]]ի վրա<ref>{{Citation |last=Robert DeMaria |title=British Literature 1640–1789: An Anthology |year=2001 |url=https://archive.org/details/britishliteratur0000unse |publisher=Blackwell Publishing |isbn=0-631-21769-X |url-access=registration}}</ref>։ Ռիչարդ Քամբերլենդը գրել է հայրենասիրական կատակերգություններ, որտեղ պատկերված են «կայսրության ծայրամասերից» վերցված կերպարներ<ref name="EB112">"Richard Cumberland", [[Encyclopædia Britannica Eleventh Edition]]</ref>։ Նրա ամենահայտնի « ''Արևմտյան հնդիկը'' » (1771) պիեսը ներկայացվել է [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յում և [[Վեստ Ինդիա|Արևմտյան Հնդկաստանում]] ։

==== Արձակ, այդ թվում՝ վեպը ====
Արձակում ժամանակաշրջանի ավելի վաղ հատվածը ստվերվեց անգլիական [[էսսե]]ի զարգացմամբ։ [[Ջոզեֆ Ադիսոն]]ի և [[Ռիչարդ Սթիլ]]ի ''[[The Spectator (1711)|«Հանդիսատեսը»]]'' ստեղծեցին բրիտանական պարբերական էսսեի ձևը՝ հորինելով մարդկային կյանքի առանձնացված դիտորդի կեցվածքը, ով կարող է մտածել աշխարհի մասին՝ չմասնակցելով որևէ հատուկ փոփոխության։ Այնուամենայնիվ, սա նաև այն ժամանակն էր, երբ անգլիական վեպը, որն առաջին անգամ հայտնվեց Վերականգնման դարաշրջանի ժամանակ, վերածվեց արվեստի հիմնական ձևի։ [[Դանիել Դեֆո]]ն լրագրությունից և մամուլի համար քրեական կենսագրություն գրելուց,սկսեց գրել ''Ռոքսանա'' և ''[[Մոլ Ֆլենդերս]]ը։''
[[File:Robinson Crusoe and Man Friday Offterdinger.jpg|thumb|right|[[Դանիել Դեֆո]]յի 1719 թ. ''[[Ռոբինզոն Կրուզո]]'' վեպը, որտեղ Կրուզոն կանգնած է Որբաթի դիմացը մարդակերներից ազատելուց հետո|289x289փքս]]
Անգլիական վեպը հիմնականում դիտվում է որպես սկիզբ [[Դանիել Դեֆո]]յի ''[[Ռոբինզոն Կրուզո]]յով'' (1719) և ''[[Մոլ Ֆլենդերս]]ով'' (1722 թ.)<ref>"Defoe", ''The Oxford Companion to English Literature'', ed. Margaret Drabble. (Oxford: Oxforsd University Press,1996), p.265.</ref>, չնայած Ջոն Բունյանի ''«Ուխտավորի առաջընթացը»'' (1678) և [[Աֆրա Բեն]]ի, ''Օրոնոկո'' (1688) նույնպես հավակնորդներ են<ref>J. A. Cuddon, ''A Dictionary of Literary Terms''. (Harmondsworth: Penguin Books,1984), pp. 433, 434.</ref>։ 18-րդ դարի մյուս խոշոր բրիտանացի [[վիպասան]]ներն են [[Սեմյուել Ռիչարդսոն]]ը (1689–1761), ''«Պամելա», կամ «Պարգևատրված առաքինություն»'' (1740) և ''[[Կլարիսա (վեպ)|Կլարիսա]]'' (1747–48) [[Նամակագրական վեպ|էպիստոլար վեպերի]] հեղինակը. [[Հենրի Ֆիլդինգ]] (1707–54), ով գրել է ''Ջոզեֆ Էնդրյուսը'' (1742) և ''[[Ընկեցիկ երեխա՝ Թոմ Ջոնսի պատմությունը]]'' (1749)։

Եթե Ադիսոնն ու [[Ռիչարդ Սթիլ|Սթիլը]] գերիշխում էին արձակի մի տեսակում, ապա [[Ջոնաթան Սվիֆթ]]ը « ''[[Գուլիվերի ճանապարհորդությունները|Գուլիվերի ճանապարհորդությունները»]]'' [[երգիծանք]]ի հեղինակն էր մեկ այլ տեսակի մեջ։ ''A Modest Proposal'' and The ''Drapier Letters-ում'' Սվիֆթը դժկամությամբ պաշտպանեց իռլանդացիներին [[Գաղութացում|գաղութատիրության]] գիշատիչներից։ Այս դիրքորոշումը հրահրեց անկարգություններ և ձերբակալություններ, բայց Սվիֆթը, որը սեր չուներ իռլանդական կաթոլիկների նկատմամբ, վրդովված էր իր տեսած չարաշահումներից<ref name="Ousby, I. 19932">Ousby, I. et al. (1993). ''The Cambridge guide to literature in English''. Cambridge: Cambridge University Press.</ref>։

Անգլիացի [[Գեղանկարչություն|գեղանկարիչ]] [[Երգիծանք|երգիծաբան]] և խմբագրական ծաղրանկարիչ [[Ուիլյամ Հոգարթ]]ը (1697–1764) համարվում է արևմտյան հաջորդական արվեստի առաջամարտիկներից։ Նրա աշխատանքները տատանվում էին [[Ռեալիզմ (արվեստ)|ռեալիստական]] [[դիմանկար]]ներից մինչև «ժամանակակից բարոյական թեմաներ» կոչվող նկարների կատակերգական շարքը։ Նրա ստեղծագործությունների մեծ մասը երգիծում է ժամանակակից քաղաքականությունն ու սովորույթները<ref>[http://www.britishmuseumshoponline.org/invt/brimus068?stylecat=art_prints The British Museum. Beer Street, William Hogarth – Fine Art Print] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100303011009/http://www.britishmuseumshoponline.org/invt/brimus068?stylecat=art_prints|date=3 March 2010}}. Retrieved 12 April 2010.</ref>։

==== Դրամա ====
Չնայած [[իռլանդական թատրոն]]ի փաստագրված պատմությունը սկսվել է առնվազն 1601 թվականին, վաղ [[Իռլանդիա|իռլանդացի]] [[Դրամատուրգիա|դրամատուրգները]] եղել են [[Ուիլյամ Քոնգրիվ]]ը (1670–1729), վերականգման ժամանակաշրջանի կատակերգությունների ամենահետաքրքիր գրողներից մեկը և ''«Աշխարհի ուղին»'' (1700)  ստեղծագործության հեղինակը, հայտնի դրամատուրգ էր նաև Ջորջ Ֆարկուհարը (1677–1707), ''Հավաքագրող սպան'' (1706) հեղինակն էր։ Վերականգման ժամանակաշրջանի կատակերգությունը վերաբերում է անգլիական [[կատակերգություն]]ներին, որոնք գրվել և ներկայացվել են [[Ստյուարտների վերականգնում|Վերականգնման]] ժամանակաշրջանում 1660-1710 թվականներին։ Բարքերի կատակերգությունը օգտագործվում է որպես  վերականգման ժամանակաշրջանի կատակերգության հոմանիշ<ref name="George Henry Nettleton p. 1493"/>։

18-րդ դարի անգլո-իռլանդական դրաման ներառում են նաև Չարլզ Մակլին (1699–1797) և Արթուր Մերֆին (1727–1805)<ref name="Deane3"/>։

Օգոստոսյան դրամայի դարաշրջանը ավարտվեց 1737 թվականի Լիցենզավորման ակտով հաստատված գրաքննության պատճառով։ 1737թ.-ից հետո քաղաքական կամ փիլիսոփայական կարևոր մտքեր ունեցող հեղինակներն այլևս չէին դիմում բեմին՝ որպես ապրուստ վաստակելու իրենց առաջին հույսը, և վեպերը սկսեցին ունենալ դրամատիկ կառուցվածքներ, որոնցում ներգրավված էին միայն սովորական մարդիկ, քանի որ բեմը փակ էր լուրջ հեղինակների համար։

==== Պոեզիա ====
[[File:Alexander Pope by Michael Dahl.jpg|thumb|left|[[Ալեքսանդր Փոփ]]|226x226փքս]]
''Դարաշրջանի'' ամենանշանավոր բանաստեղծը [[Ալեքսանդր Փոփ]]ն է (1688–1744), որի հիմնական գործերն են՝ ''[[Իլիական]]ի'' թարգմանությունը (1715–20), ''[[Ոդիսական]]ի'' թարգմանությունը (1725–26), ''Դունսիադը'' (1728, 1743)։ Իր մահից ի վեր Փոփը մշտապես վերագնահատման մեջ է:The ''Rape of the Lock-ը'' և ''The Dunciad-ը'' [[Իրոի-կոմիկական պոեմ|ծաղրական-էպիկական]] ժանրի գլուխգործոցներ են<ref>J. A. Cuddon, ''A Dictionary of Literary Terms''. (London: Penguin, 1999), p.514.</ref>։

Այդ ժամանակ էր, որ բանաստեղծ [[Ջեյմս Թոմսոն]]ը (1700–48) ստեղծեց իր մելամաղձոտ ''«Տարվա եղանակները»'' (1728–30), իսկ Էդվարդ Յանգը (1681–1765) գրեց իր ''«Գիշերային մտքեր»'' (1742) բանաստեղծությունը։

=== Ռոմանտիզմի արմատները՝ 1750–1798 թթ ===
[[File:Robert Burns 1.jpg|thumb|[[Ռոբերտ Բըրնս]]ը ոգեշնչել է բազմաթիվ տեղի գրողների Բրիտանիայում և Իռլանդիայում:|236x236px]]
18-րդ դարի երկրորդ կեսը երբեմն անվանում են «Ջոնսոնի դար»։ [[Սեմյուել Ջոնսոն|Սամյուել Ջոնսոնը]] (1709–1784), որը հաճախ կոչվում է դոկտոր Ջոնսոն, անգլիացի հեղինակ էր, ով երկարատև ներդրում ունեցավ անգլիական գրականության մեջ՝ որպես [[բանաստեղծ]], [[էսսե]]իստ, [[Բարոյախոսություն|բարոյախոս]], [[Գրականագիտություն|գրականագետ]], [[Կենսագրություն|կենսագիր]], [[խմբագիր]] և [[Բառարանագրություն|բառարանագիր]] ։ Ջոնսոնը նկարագրվել է որպես «անգլիական պատմության ամենահայտնի գրագետ մարդ»<ref>{{Cite ODNB}}</ref>։ Ինը տարվա աշխատանքից հետո Ջոնսոնի ''«Անգլերեն լեզվի բառարանը»'' հրատարակվել է 1755 թ. այն լայնածավալ ազդեցություն ունեցավ [[ժամանակակից անգլերեն]]ի վրա և նկարագրվեց որպես «կրթաթոշակի ամենամեծ ձեռքբերումներից մեկը»<ref name="Bate2402">{{Harvard citation no brackets|Bate|1977}}</ref>։

18-րդ դարի այս ժամանակաշրջանում հայտնվեցին երեք խոշոր իռլանդացի հեղինակներ [[Օլիվեր Գոլդսմիթ]]ը (1728–1774), [[Ռիչարդ Բրինսլի Շերիդան]]ը (1751–1816) և [[Լորենս Սթեռն]]ը (1713–1768): Գոլդսմիթը բնակություն հաստատեց [[Լոնդոն]]ում 1756 թվականին, որտեղ նա հրատարակեց ''«Վեյքֆիլդի փոխանորդը»'' վեպը (1766), հովվական պոեմ՝ ''«Ամայի գյուղը»'' (1770) վերնագրով և երկու պիես՝ ''«Բարի մարդ»'' և ''«Նա կռվում է նվաճելու»'' ։ Շերիդանը ծնվել է [[Դուբլին]]ում, սակայն նրա ընտանիքը տեղափոխվել է Անգլիա 1750-ականներին։ Նրա առաջին ''«Մրցակիցները»'' պիեսը ներկայացվեց Քովենթ Գարդենում, և այն ակնթարթորեն հաջողություն ունեցավ։ Նա դարձավ 18-րդ դարավերջի լոնդոնյան ամենանշանավոր դրամատուրգը այնպիսի պիեսներով, ինչպիսիք են ''«Սկանդալի դպրոցը»'' և ''«Քննադատը»''։ Սթերնը մաս-մաս հրատարակել է իր հանրահայտ ''«Տրիստրամ Շենդի»'' վեպը 1759-1767 թվականներին<ref>''The Oxford Companion to English Literature'', p.947.</ref> ։

Սենտիմենտալ վեպը կամ զգայունության վեպը ժանր է, որը զարգացել է 18-րդ դարի երկրորդ կեսին<ref>Richard Maxwell and Katie Trumpener, eds., ''The Cambridge Companion to Fiction in the Romantic Period'' (2008).</ref>։Անգլերենով հայտնի սենտիմենտալ վեպերից են [[Սեմյուել Ռիչարդսոն|Սամուել Ռիչարդսոնի]] « ''Պամելա» կամ «Պարգևատրված առաքինություն»'' (1740), [[Օլիվեր Գոլդսմիթ]]ի « ''Ուեյքֆիլդի փոխանորդը»'' (1766) և [[Լորենս Սթեռն|Լորենս Սթերնի]] « ''Տրիստրամ Շենդի»'' (1759–1767 թթ.)<ref>J. A. Cuddon, ''A Dictionary of Literary Terms'' (1999), p. 809.</ref>։

Այս շրջանում զարգացավ նաև վեպի մեկ այլ ժանր։ 1778 թվականին Ֆրենսիս Բերնին (1752–1840) գրել է ''«Էվելինա»'' ՝ բարքերի մասին վեպերից մեկը<ref>"Fanny Burney." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online Academic Edition. Encyclopædia Britannica Inc., 2013. Web. 1 Jun 2013. <https://www.britannica.com/EBchecked/topic/85638/Fanny-Burney>.</ref>։ Fanny Burney-ի վեպերը իսկապես « հիացրել են [[Ջեյն Օսթին|Ջեյն Օսթենին]]»<ref>''The Oxford Companion to English Literature'', ed Margaret Drabble. (Oxford: Oxford University Press,1996), p. 151.</ref>։

[[Ռոմանտիզմ]]ի այլ նախորդ բանաստեղծներ են [[Ջեյմս Թոմսոն]]ը (1700–48) և Ջեյմս Մակֆերսոնը (1736–96), [[գոթական գրականություն|գոթական վեպը]] և զգայունության վեպը<ref>J. A. Cuddon, ''A Dictionary of Literary Rerms'', p. 588; "Pre-Romanticism." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online Academic Edition. Encyclopædia Britannica Inc., 2012. Web. 5 October 2012. .</ref>։

Ռոմանտիզմը նախանշում էր նաև [[գոթական գրականություն|գոթական գեղարվեստական գրականությունը]], այնպիսի ստեղծագործություններում, ինչպիսիք են [[Հորաս Ուոլփոլ]]ի 1764 թ. ''«Օտրանտոյի ամրոցը»'' վեպը։ Գոթական գեղարվեստական ժանրը միավորում է [[Սարսափ (ժանր)|սարսափի]] և [[Սիրավեպ|ռոմանտիկայի]] տարրերը։ Գոթական ռահվիրաներից մեկը [[Էնն Ռեդքլիֆ]]ն էր ''«Ուդոլֆոյի առեղծվածները»'' (1794) գրքի հեղինակը։ ''Վանականը'' (1796), [[Մեթյու Գրեգորի Լյուիս|Մեթյու Լյուիսի]] կողմից, ևս մեկ նշանավոր վաղ աշխատանք է ինչպես գոթական, այնպես էլ սարսափ ժանրերում։

Ջեյմս Մաքֆերսոնը (1736–96) առաջին շոտլանդացի բանաստեղծն էր, ով ձեռք բերեց միջազգային համբավ։ Պնդելով, որ գտել է հին վարդ Օսյանի պոեզիան, նա հրատարակեց թարգմանություններ, որոնք ձեռք բերեցին միջազգային ժողովրդականություն՝ հռչակվելով որպես [[Անտիկ աշխարհ|դասական]] [[էպոս]]ի կելտական համարժեք։ Մեծ ազդեցություն են ունեցել օսական ցիկլից<ref>{{Cite web |title=Fragments of Ossian, an invented early Scots epic poem |url=https://www.bl.uk/collection-items/fragments-of-ossian-an-invented-early-scots-epic-poem |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160324035055/http://www.bl.uk/collection-items/fragments-of-ossian-an-invented-early-scots-epic-poem |archive-date=2016 թ․ մարտի 24 |access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 21 |website=The British Library |language=en}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Manning |first=Susan |date=Winter 1982 |title=Ossian, Scott, and Nineteenth-Century Scottish Literary Nationalism |url=https://scholarcommons.sc.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1089&context=ssl |journal=Studies in Scottish Literature |volume=17 |pages=44}}</ref> ե՛վ [[Ռոբերտ Բըրնս]]ը (1759–96), և՛ [[Վալտեր Սքոթ]]ը (1771–1832)։

[[Ռոբերտ Բըրնս]]ը (1759–1796) ռոմանտիկ շարժման առաջամարտիկն էր, և նրա մահից հետո նա դարձավ Շոտլանդիայի մշակութային պատկերակ։ Բերնսի բանաստեղծությունների և երգերի շարքում, որոնք հայտնի են ողջ աշխարհում, կարելի է առանձնացնել «Auld Lang Syne»-ը, « Կարմիր, կարմիր վարդ », « Տղամարդը մարդ է Ա-ի համար », « Մկնիկի մոտ », « [[Թամ օ' Շանթեր (բանաստեղծություն)|Tam o' Shanter]] » և « Ae Fond Kiss »:

== Ռոմանտիզմ 1798–1837 թթ ==
[[File:Tyger.jpg|thumb|right|[[Ուիլյամ Բլեյք]]ի « Վագրը », որը տպագրվել է իր ''«Անմեղության և փորձի երգերում»'', [[ռոմանտիզմ]]ի ստեղծագործություն է։|316x316px]]

[[Ռոմանտիզմ]]ը գեղարվեստական, գրական և ինտելեկտուալ շարժում էր, որը սկիզբ առավ Եվրոպայում 18-րդ դարի վերջին։ Բրիտանական գրականության մեջ ռոմանտիկ շրջանի համար տրված են տարբեր ժամկետներ, սակայն այստեղ 1798 թվականին ''լիրիկական [[բալլադ]]ների'' հրատարակումը ընկալվում է որպես սկիզբ, իսկ [[Վիկտորյա (Մեծ Բրիտանիայի թագուհի)|Վիկտորիա թագուհու]] թագադրումը 1837 թվականին՝ որպես վերջ, չնայած, օրինակ, [[Ուիլյամ Ուորդսվորթ]]ն ապրել է մինչև 1850 թվականը։ իսկ [[Ուիլյամ Բլեյք]]ը հրատարակվել է մինչև 1798 թ. Այս շրջանի գրողները, սակայն, «իրենց «ռոմանտիկ» չէին համարում», և տերմինն առաջին անգամ օգտագործվեց վիկտորիանական շրջանի քննադատների կողմից<ref>''The Norton Anthology of English Literature'', 7th edition, vol.2, p.5.</ref>։

Ռոմանտիկ շրջանը Անգլիայում սոցիալական հիմնական փոփոխություններից մեկն էր, քանի որ գյուղերի ամայացումը և գերբնակեցված արդյունաբերական քաղաքների արագ զարգացումը տեղի ունեցավ մոտավորապես 1785-ից 1830 թվականներին ընկած ժամանակահատվածում։ Անգլիայում այդքան շատ մարդկանց տեղաշարժը երկու ուժի արդյունք էր։ Գյուղատնտեսական հեղափոխությունը, որը ներառում էր հողերի շրջափակումը, բանվորներին քշում էր հողից, և [[Արդյունաբերական հեղափոխություն]]ը, որը նրանց աշխատանք էր ապահովում, «գործում էին գործարաններում, մեքենաներով, որոնք շարժվում են [[Շոգեմեքենա|գոլորշու ուժով]]<ref>''The Bloomsbury Guide to English Literature'', p.21.</ref>։ Իրոք, ռոմանտիզմը կարող է մասամբ դիտվել որպես [[Արդյունաբերական հեղափոխություն|արդյունաբերական հեղափոխության]] արձագանք<ref>Encyclopædia Britannica. "Romanticism". Retrieved 30 January 2008, from Encyclopædia Britannica Online. Britannica.com. Retrieved 24 August 2010.</ref>, չնայած այն նաև ապստամբություն էր [[Լուսավորության դարաշրջան]]ի արիստոկրատական սոցիալական և քաղաքական նորմերի դեմ, ինչպես նաև արձագանք բնության գիտական ռացիոնալացման դեմ<ref>Christopher Casey, (30 October 2008). ""Grecian Grandeurs and the Rude Wasting of Old Time": Britain, the Elgin Marbles, and Post-Revolutionary Hellenism". ''Foundations''. Volume III, Number 1. Retrieved 25 June 2009.</ref>։ [[Ֆրանսիական հեղափոխություն]]ը հատկապես կարևոր ազդեցություն ունեցավ ռոմանտիկ բանաստեղծներից շատերի քաղաքական մտածողության վրա<ref>''The Norton Anthology of English Literature'', vol.2 (2000), p.2.</ref>։

Լանդշաֆտը հաճախ աչքի է ընկնում այս շրջանի պոեզիայում, այնպես որ ռոմանտիկներին, հատկապես, հավանաբար, Ուորդսվորթին, հաճախ բնութագրում են որպես «բնության պոետներ»։ Այնուամենայնիվ, ավելի երկար ռոմանտիկ «բնության բանաստեղծությունները» ավելի լայն մտահոգություն ունեն, քանի որ դրանք սովորաբար մեդիտացիաներ են «հուզական խնդրի կամ անձնական ճգնաժամի» վերաբերյալ<ref>''The Norton Anthology of English Literature'', vol.2 (2000), p.9</ref>։

=== Ռոմանտիկ պոեզիա ===
[[File:William Blake by Thomas Phillips.jpg|thumb|left|[[Ուիլյամ Բլեյք]]ը համարվում է [[Ռոմանտիզմ|ռոմանտիկ դարաշրջանի]] թե՛ պոեզիայի, թե՛ կերպարվեստի պատմության կարևոր գործիչ|242x242փքս]]
Բանաստեղծ, նկարիչ և տպագրիչ [[Ուիլյամ Բլեյք]]ը (1757–1827) անգլիացի ռոմանտիկ բանաստեղծներից մեկն էր։ Այն ժամանակ անջատված լինելով  գրականության հիմնական հոսքերից՝ Բլեյքը ընդհանուր առմամբ ձեռք չբերեց ճանաչելիություն իր կյանքի ընթացքում, բայց այժմ համարվում է [[Ռոմանտիզմ|ռոմանտիկ դարաշրջանի]] թե՛ [[պոեզիա]]յի, թե՛ [[կերպարվեստ]]ի պատմության մեջ կարևոր գործիչ։ Նրա կարևոր գործերից են ''«Անմեղության երգերը''» (1789) և ''«Փորձի երգերը''» (1794) «և խորը և դժվար «մարգարեությունները»», ինչպիսիք են ''Ալբիոնի դուստրերի տեսիլքները'' (1793), ''Ուրիզենի առաջին գիրքը'' (1794) և «Երուսաղեմ Հսկայական Ալբիոնի առաջացումը»<ref>"William Blake." ''Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online'' Academic Edition. Encyclopædia Britannica Inc., 2012. Web. 2 Oct 2012. <https://www.britannica.com/EBchecked/topic/68793/William-Blake>.</ref>։

Բլեյքից հետո վաղ ռոմանտիկներից էի [[Լճային դպրոց (բանաստեղծների խումբ)|Լճային դպրոցի (բանաստեղծների խումբ)]] [[Լճային դպրոց (բանաստեղծների խումբ)|պոետները]], ընկերների մի փոքր խումբ, ներառյալ [[Ուիլյամ Վորդսվորթ]]ը (1770–1850), [[Սամուել Քոլրիջ|Սամուել Թեյլոր Քոլրիջը]] (1772–1834), [[Ռոբերտ Սաութի]]ն (1774–1843) և լրագրող [[Թոմաս դե Քվինսի|Թոմաս Դե Քվինսին]] (1785)։ -1859)։ Այնուամենայնիվ, այդ ժամանակ ամենահայտնի բանաստեղծն էր [[Վալտեր Սքոթ]]ը (1771–1832)։ Սքոթը անմիջապես հաջողության հասավ 1805 թվականին իր երկար պատմողական պոեմով ''«Վերջին մինստրելի ծուղակը»'', որին հաջորդեց ''«Մարմիոն»'' ամբողջական [[Էպոս|էպիկական պոեմը]] 1808 թվականին։ Երկու պոեմների գործողությունները տեղի են ունեցել հեռավոր շոտլանդական անցյալում<ref>''The Bloomsbury Guide to English Literature'', p.885.</ref>։

Վաղ ռոմանտիկ բանաստեղծները բերեցին նոր էմոցիոնալիզմ և ներդաշնակություն, և նրանց ի հայտ գալը նշանավորվեց անգլիական գրականության առաջին ռոմանտիկ մանիֆեստով՝ «''Լիրիկական [[բալլադ]]ների'' [[Նախաբան (ստեղծագործության մաս)|նախաբանով]]» (1798)։ ''Լիրիկական բալլադների'' բանաստեղծությունները հիմնականում գրված է [[Ուիլյամ Վորդսվորթ|Վորդսվորթի]] կողմից, բայց [[Սամուել Քոլրիջ|Քոլրիջը]] գրեց «Հին ծովայինի ժամանակաշրջանին»<ref>''The Oxford Companion to English Literature'', p.215.</ref>։ [[Ուիլյամ Վորդսվորթ|Վորդսվորթի]] կարևոր բանաստեղծություններից են «Մայքլը», «Տողեր, որոնք կազմված են մի քանի մղոն Թինթերի աբբայությունից», «Բանաձև և անկախություն», «Օդ. անմահության ակնարկներ վաղ մանկության հիշողություններից» և ինքնակենսագրական «Նախերգանք» ''[[էպոս]]ը''։

[[Ռոբերտ Սաութի]]ն (1774–1843) այսպես կոչված «[[Լճային դպրոց (բանաստեղծների խումբ)|Լճի պոետներից]]» ևս 30 տարի պոետ դափնեկիր էր՝ 1813 թվականից մինչև իր մահը՝ 1843 թ.։ Չնայած նրա համբավը խավարեց իր ժամանակակիցների և ընկերների` [[Ուիլյամ Վորդսվորթ|Ուիլյամ]] [[Ուիլյամ Վորդսվորթ|Վորդսվորթ]] և [[Սամուել Քոլրիջ|Սամուել Թեյլոր Քոլրիջի համբավը]]։ [[Թոմաս դե Քվինսի]] (1785–1859) անգլիացի էսսեիստ էր, որն առավել հայտնի է ''անգլիացի ափիոն ուտողի խոստովանություններով'' (1821)<ref>Horace Ainsworth Eaton, ''Thomas De Quincey: A Biography'', New York, Oxford University Press, 1936; reprinted New York, Octagon Books, 1972; [[Grevel Lindop]], ''The Opium-Eater: A Life of Thomas De Quincey'', London, J. M. Dent & Sons, 1981.</ref>, լաուդանումի ինքնակենսագրական պատմվածքով և դրա ազդեցությունը նրա կյանքի վրա։

==== Երկրորդ սերունդ ====
[[File:Mary Wollstonecraft Shelley Rothwell.tif|right|thumb|[[Մերի Շելի]]|212x212փքս]]
Ռոմանտիկ բանաստեղծների երկրորդ սերունդը ներառում է [[Ջորջ Բայրոն|լորդ Բայրոնը]] (1788–1824), [[Փերսի Բիշի Շելլի|Փերսի Բիշե Շելլին]] (1792–1822) և [[Ջոն Քիթս]]ը (1795–1821): Բայրոնը, այնուամենայնիվ, դեռևս ազդված էր 18-րդ դարի երգիծաբանների կողմից և, թերևս, ամենաքիչ «ռոմանտիկն» էր երեքից՝ նախընտրելով « [[Ալեքսանդր Փոփ|Փոփի]] փայլուն խելքը, քան իր ռոմանտիկ ժամանակակիցների «սխալ բանաստեղծական համակարգը»<ref>''The Bloomsbury Guide to English Literature'', p.379.</ref>։

Թեև Ջոն Քիթսը կիսում էր Բայրոնի և Շելլիի արմատական քաղաքականությունը, «նրա լավագույն պոեզիան քաղաքական չէ»<ref>''The Bloomsbury Guide to English Literature'', p.248,</ref>։ Բայց հատկապես աչքի է ընկնում իր զգայական երաժշտությամբ և պատկերներով, ինչպես նաև նյութական գեղեցկությամբ և կյանքի անցողիկությամբ<ref>"John Keats." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online Academic Edition. Encyclopædia Britannica Inc., 2013. Web. 12 May. 2013.<https://www.britannica.com/EBchecked/topic/314020/John-Keats>; ''The Bloomsbury Guide to English Literature'', p.649–50.</ref>։ Նրա հայտնի գործերից են՝ «Սուրբ Ագնեսի նախօրեին», «La Belle Dame sans Merci», «Օդ բլբուլին», «Դեպի աշուն»<ref>''The Norton Anthology of English Literature'', p824.</ref>։

[[Պերսի Շելլի]]ն, որը ժամանակակիցներին հայտնի էր իր արմատական քաղաքականությամբ և կապեր ուներ այնպիսի գործիչների հետ, ինչպիսիք են [[Ջորջ Բայրոն|Բայրոնը]] և [[Մերի Շելի|Մերի Ուոլսթոնքրաֆտ Շելին]], արմատական մտածողներ [[Ուիլյամ Գոդվին]]ի և Մերի Ուոլսթոունկրաֆտի դուստրը, երկրորդ սերնդի երրորդ խոշոր ռոմանտիկ բանաստեղծն էր։ Ընդհանրապես համարվում է անգլերեն լեզվի մեծ [[Քնարերգություն|քնարերգուներից]] մեկը՝ Շելլին, թերևս, առավել հայտնի է այնպիսի բանաստեղծություններով, ինչպիսիք են ''Օզիմանդիասը'', ''Օդ արևմտյան քամուն'', ''Երկնապարկին'' և ''Ադոնաիսը'' ՝ Քիթսի մահվան մասին գրված էլեգիա<ref>''The Bloomsbury Guide to English Literature'' (1990), p.904.</ref>։ [[Մերի Շելի|Մերի Շելլին]] (1797–1851) հիշվում է որպես ''[[Ֆրանքենսթայն|Ֆրանքենշտեյնի]]'' (1818) հեղինակ՝ կարևոր [[գոթական գրականություն|գոթական վեպի]], ինչպես նաև [[Գիտական ֆանտաստիկա|գիտաֆանտաստիկայի]] վաղ օրինակ<ref>''The Oxford Companion to English Literature'' (1996), p. 886.</ref>։

Թեև հավատարիմ մնալով իր ձևերին, Ֆելիսիա Հեմանսը սկսեց ռոմանտիկ ավանդույթը խարխլելու գործընթաց, դեկոնստրուկցիա, որը շարունակեց Լետիցիա Էլիզաբեթ Լենդոնը, որպես «քաղաքային բանաստեղծ, որը խորապես ուշադիր էր քայքայման թեմաներին»<ref name="ReferenceA2">The Encyclopaedia of Romantic Literature, edited by Frederick Burwick, Nancy Goslee and Diane Hoeveler</ref>։ Լենդոնի մետրիկ ռոմանտիկայի և դրամատիկ մենախոսության վեպի ձևերը շատ կրկնօրինակվեցին և նպաստեցին վիկտորյանական պոեզիայի վրա նրա երկարատև ազդեցությանը<ref name="ReferenceA2" />։

==== Այլ բանաստեղծներ ====
Այս ժամանակաշրջանում մեկ այլ կարևոր բանաստեղծ էր [[Ջոն Քլեր]]ը (1793–1864): Քլերը ֆերմայում աշխատող բանվորի որդի էր, ով հայտնի դարձավ անգլիական գյուղի իր տոնական ներկայացումներով և [[Անգլիա]]յի գյուղական շրջաններում տեղի ունեցող փոփոխությունների համար իր ողբով<ref>Geoffrey Summerfield, in introduction to ''John Clare: Selected Poems'', Penguin Books 1990, pp 13–22. {{ISBN|0-14-043724-X}}</ref>։

[[Ջորջ Քրաբ]]բը (1754–1832) անգլիացի բանաստեղծ էր, ով ռոմանտիկ ժամանակաշրջանում գրել է «գյուղական կյանքի ուշադիր դիտարկված, ռեալիստական դիմանկարներ օգոստոսյան դարաշրջանի հերոսական երկտողերում»<ref>''The Oxford Companion to English Literature'' (1996), p.239.</ref>։ Քրաբի ստեղծագործություններից են՝ ''«Գյուղը»'' (1783), ''«Բանաստեղծություններ»'' (1807), ''«Բորո''» (1810 թ.)։

=== Ռոմանտիզմը և վեպը ===
[[File:Sir Henry Raeburn - Portrait of Sir Walter Scott.jpg|left|thumb|[[Վալտեր Սքոթ|Սըր Վալտեր Սքոթ]], 1822 թ|196x196px]]
[[File:JaneAusten-1870-cropped.jpg|right|thumb|[[Ջեյն Օսթին]]|219x219փքս]]
Այս ժամանակաշրջանի գլխավոր [[վիպասան]]ներն էին [[Ջեյն Օսթին]]ը (1775–1817) և շոտլանդացի [[Վալտեր Սքոթ|սըր Վոլտեր Սքոթը]] (1771–1832), ինչպես նաև ծաղկում ապրեց գոթական տարբեր տեսակի [[գոթական գրականություն|գեղարվեստական գրականությունը]] ։ Օսթինի ստեղծագործությունները երգիծում են 18-րդ դարի երկրորդ կեսի զգայունության վեպերը և 19-րդ դարի ռեալիզմի անցման մի մասն են<ref>Litz, pp. 3–14; Grundy, "Jane Austen and Literary Traditions", ''The Cambridge Companion to Jane Austen'', pp. 192–193; Waldron, "Critical Responses, Early", ''Jane Austen in Context'', p. 83, 89–90; Duffy, "Criticism, 1814–1870", ''The Jane Austen Companion'', pp. 93–94.</ref>։ Օսթինի ստեղծագործություններից են ''[[Հպարտություն և նախապաշարմունք|«Հպարտություն և նախապաշարմունք»]]'' (1813), ''[[Զգացմունք և բանականություն|«Զգացմունք և բանականություն»]]'' (1811), ''[[Մենսֆիլդ պարկ|«Մենսֆիլդ պարկ»]]'' (1814), ''[[Էմմա (վեպ)|«Էմմա»]]'' (1815) ''և [[Համոզում (վեպ)|«Հորդորում»]]'' (1818)։

19-րդ դարասկզբի ամենակարևոր բրիտանացի վիպասանը սըր Ուոլթեր Սքոթն էր, որը ոչ միայն բրիտանացի շատ հաջողակ վիպասան էր, այլև «19-րդ դարի գեղարվեստական գրականության վրա ամենամեծ ազդեցություն ունեղոց գրոցներից մեկն էր»<ref>J. A. Cuddon, ''A Dictionary of Literary Terms'' (Harmondsworth: Penguin Books, 1984), p. 435.</ref>։ Սքոթի վեպեր գրելու կարիերան սկսվել է 1814 թվականին ''[[Ուևերլի, կամ Վաթսուն տարի առաջ|Ուեյվերլիի]]'' վեպից, որը հաճախ անվանում են առաջին պատմական վեպը, որին հաջորդել է ''[[Այվենհո]]ն'' ։ Ուեյվերլիի վեպերը, ներառյալ ''[[Անտիկվար (վեպ)|«Անտիկվար»]]'', ''[[Պուրիտանը|«Պուրիտանը»]]'', ''[[Էդինբուրգյան բանտ|«Էդինբուրգյան բանտ»]]'', և որոնց թեման Շոտլանդիայի պատմությունն է, այժմ ընդհանուր առմամբ համարվում են Սքոթի գլուխգործոցները<ref>''The Oxford Companion to English Literature'', p.890.</ref>։

== Վիկտորյանական գրականություն. 1837–1900 թթ ==
{{see also|Վիկտորյական գրականություն}}

=== Վիկտորյանական գեղարվեստական գրականություն ===
==== Վեպը ====
[[Վիկտորյական դարաշրջան]]ում (1837–1900) էր, որ վեպը դարձավ անգլերենի առաջատար [[Գրական սեռեր|գրական ժանրը]]<ref>''The Bloomsbury Guide to English Literature'' (1990), p.93.</ref>։ Կանայք կարևոր դեր խաղացին այս աճող ժողովրդականության մեջ և որպես հեղինակներ և որպես ընթերցողներ<ref>''Bloomsbury Guide to English Literature'', p.95.</ref>։ Գեղարվեստական գրականության ամենամսյա սերիալացումը խրախուսում էր ժողովրդականության այս աճը՝ պայմանավորված գրագիտության բարձրացման, տպագրության ոլորտում տեխնոլոգիական առաջընթացի և տարածման տնտեսության բարելավված համակցության շնորհիվ<ref>Graham Law, ''Serializing Fiction in the Victorian Press'' (New York: Palgrave, 2000), p. 34.</ref>։ Գրադարանները, որոնք թույլ էին տալիս գրքեր վերցնել տարեկան բաժանորդագրության դիմաց, վեպի աճող ժողովրդականության ևս մեկ գործոն էին։

[[File:Charles Dickens 3.jpg|right|thumb|[[Չարլզ Դիքենս]]|206x206px]]

[[Չարլզ Դիքենս]]ը (1812–70) գրական ասպարեզում հայտնվեց 1830-ականների վերջին և շուտով դարձավ բրիտանական գրականության պատմության ամենահայտնի [[վիպասան]]ը։ Դիքենսը կատաղիորեն երգիծեց հասարակության տարբեր ասպեկտներ, ներառյալ ''[[Օլիվեր Թվիստի արկածները|Օլիվեր Թվիստի]]'' աշխատասենյակը, ''[[Սառը տունը|Բլեյք Հաուսում]]'' իրավական համակարգի ձախողումները։ Վերջին տարիներին Դիքենսի վեպերից ամենաշատը հիացրել են՝ ''«Դոմբեյ և որդին»'' (1846–1848), ''[[Սառը տունը|«Սառը տունը»]]'' (1852–1853) և ''«Little Dorrit»'' (1855–1857), ''[[Մեծ հույսեր|«Մեծ հույսեր»]]'' (1860–1861), և ''[[Մեր ընդհանուր ընկերը]]'' (1864–1865)<ref>''The Bloomsbury Guide to English Literature'' (1990), p.106-7.</ref>։

Դիքենսի վաղ մրցակիցը [[Ուիլյամ Մեյքփիս Թեքերեյ|Ուիլյամ Մեյքփիս Թաքերեյն]] էր (1811–1863), ով վիկտորյական ժամանակաշրջանում զբաղեցնում էր երկրորդ տեղը միայն նրանից հետո, բայց այժմ նա շատ ավելի քիչ ընթերցված է և հայտնի է գրեթե բացառապես ''Vanity Fair-'' ով (1847)։

[[Բրոնտե քույրեր|Բրոնտե]] քույրերը՝ [[Էմիլի Բրոնտե|Էմիլին]], [[Շառլոթ Բրոնտե|Շարլոթան]] և [[Էնն Բրոնտե|Էննը]], 1840-ական և 1850-ական թվականների մյուս նշանավոր վիպասաններն էին։ Նրանց վեպերը սենսացիա առաջացրեցին, երբ նրանք առաջին անգամ հրատարակվեցին, իսկ հետո ընդունվեցին որպես դասականներ։ [[Շառլոթ Բրոնտե]]ի (1816–1855) աշխատանքը ''[[Ջեյն Էյր]]ն'' էր, որը նոր հիմքեր բացեց՝ գրվելով առաջին դեմքով կանացի տեսանկյունից<ref>Lucasta Miller, ''The Bronte Myth''. (NY: Anchor, 2005), pp12-13</ref>։ [[Էմիլի Բրոնտե]]ի (1818–1848) վեպն էր ''[[Մոլեգին հողմերի դարավանդ|«Մոլեգին հողմերի դարավանդ»]]'', և, ըստ Ջուլիետ Գարդիների, «նրա լեզվի և պատկերների վառ սեռական կիրքն ու ուժը տպավորել, շփոթեցրել և ապշեցրել են գրախոսներին»<ref>Juliet Gardiner, ''The History today who's who in British history'' (2000), p. 109</ref>։ 1847-ի Բրոնտեի երրորդ վեպը [[Էնն Բրոնտե]]ի (1820–1849) ''Ագնես Գրեյն'' էր, որն անդրադառնում է կառավարչուհու միայնակ կյանքին։

[[Էլիզաբեթ Գասկելլ]]ը (1810–1865) նույնպես հաջողակ գրող էր, և ''Հյուսիսն ու Հարավը'' հակադրում են Անգլիայի արդյունաբերական հյուսիսի կենսակերպը ավելի հարուստ հարավի հետ<ref>Abrams, M.H., et al. (Eds.) "Elizabeth Gaskell, 1810–1865". ''The Norton Anthology of English Literature, The Major Authors: The Romantic Period through the Twentieth Century'', 7th ed., Vol. B. New York, London: W.W. Norton & Company, 2001.</ref>։

[[Էնթոնի Թրոլոփ|Էնթոնի Թրոլոպը]] (1815–1882) Վիկտորյական դարաշրջանի ամենահաջողակ, բեղմնավոր և հարգված անգլիացի վիպասաններից էր։ Նրա որոշ ստեղծագործություններ տեղի են ունենում Բարսեթշիրի երևակայական արևմտյան երկրի կոմսությունում, ներառյալ ''The Warden'' (1855) և ''Barchester Towers'' (1857): Թրոլոպի վեպերը ներկայացնում են վաղ վիկտորյական Անգլիայի հողատերերի և այլ դասերի կյանքը<ref>''The Oxford Companion to English Literature'' (1996), p.1013.</ref>։

[[Ջորջ Էլիոթ]]ը (Մերի Էն Էվանս (1819–1880) վիկտորյական շրջանի խոշոր վիպասան էր։ Նրա ստեղծագործությունները, հատկապես ''Middlemarch'' 1871–1872), [[Ռեալիզմ (գրականություն)|գրական ռեալիզմի]] կարևոր օրինակներ են,։

Ջորջ Մերեդիտը (1828–1909) ամենաշատը հիշվում է իր ''«Ռիչարդ Ֆեվերելի փորձությունը»'' (1859) և ''«Էգոիստը»'' (1879) վեպերով։ «Նրա համբավը շատ բարձր մնաց մինչև» 20-րդ դարը, բայց հետո լրջորեն անկում ապրեց<ref name="English Literature 1996 pp.650-12">''The Oxford Companion to English Literature'' (1996), pp.650–1.</ref>։

[[File:H. G. Wells, c.1890.jpg|thumb|[[Հերբերտ Ուելս]]ը սովորում է Լոնդոնում, մոտ 1890 թ|280x280px]]19-րդ դարի վերջի մեկ այլ նշանակալից վիպասան է [[Ռոբերտ Ջորջ Գիսինգ|Ջորջ Գիսինգը]] (1857–1903), որը 1880-1903 թվականներին հրատարակել է 23 վեպ։ Նրա ամենահայտնի վեպը ''Նոր Գրուբ փողոցն'' է (1891)։

Նաև 1890-ականների վերջին լեհ գրող [[Ջոզեֆ Քոնրադ]]ը (1857–1924), սկսեց հրատարակել իր առաջին վեպերը։[[Ջոզեֆ Քոնրադ]]ի « ''[[Խավարի սիրտը|Խավարի սիրտը»]]'' (1899) կարևոր օրինակ է [[Վիկտորյա (Մեծ Բրիտանիայի թագուհի)|Վիկտորիա թագուհու]] օրոք փոփոխվող ժամանակների մասին՝ ազդարարելով [[Ռեալիզմ (գրականություն)|ռեալիզմից]] [[մոդեռնիզմ]]ի անցումը։ Թեև Քոնրադը՝ իր վեպում տեղի աֆրիկացիների պատկերումը հաճախ քննադատվում է որպես խորապես ապամարդկայնացնող (օրինակ՝ [[Չինուա Աչեբե]]ն ''Աֆրիկայի պատկերումը,ռասիզմը Քոնրադի խավարի սրտում'' ), մյուսները պնդում են, որ այս բնութագրումը պատկանում է հորինված պատմողին ( Չարլզ Մարլոու) և որ Քոնրադը փորձում է ջնջել հասարակությունների միջև սահմանները՝ ցույց տալով յուրաքանչյուրին բնորոշ երկիմաստությունն ու խավարը<ref>{{Cite journal |last=Lackey |first=Michael |date=2005 |title=The Moral Conditions for Genocide in Joseph Conrad's Heart of Darkness |url=http://dx.doi.org/10.1353/lit.2005.0010 |journal=College Literature |volume=32 |issue=1 |pages=20–41 |doi=10.1353/lit.2005.0010 |issn=1542-4286 |s2cid=170188739 |url-access=subscription}}</ref>։

==== Կարճ պատմվածքը ====
Կան պատմվածքների վաղ եվրոպական օրինակներ, որոնք հրատարակվել են առանձին 1790-ից 1810 թվականներին, սակայն պատմվածքների առաջին իսկական ժողովածուները հայտնվել են 1810-ից 1830 թվականներին մի քանի երկրներում մոտավորապես նույն ժամանակահատվածում։ Միացյալ Թագավորությունում վաղ պատմվածքները գոթական հեքիաթներ էին, ինչպես Ռիչարդ Քամբերլենդի «ուշագրավ պատմվածքը» «Մոնտրեմոսի թունավորողը» (1791)։ Խոշոր վիպասանները, ինչպիսիք են [[Վալտեր Սքոթ]]ը և [[Չարլզ Դիքենս]]ը, նույնպես գրել են կարճ պատմվածքներ։

==== Գեղարվեստական ժանր ====
Այս դարաշրջանում [[Ժանրային գրականություն|ժանրային գեղարվեստական գրականության]] մեջ տեղի ունեցան կարևոր զարգացումներ։[[Պատկեր:Robert Louis Stevenson, Knox Series.jpg|մինի|248x248փքս|Ռոբերտ Լուիս Սթիվենսոն,1880 |ձախից]]Հանրաճանաչ էին [[Արկածային գրականություն (ժանր)|արկածային վեպերը]], այդ թվում՝ սըր Ջոն Բարոուի 1831 թվականի «Խռովություն պարգևի մասին» նկարագրական պատմությունը։ «Կորուսյալ աշխարհ» գրական ժանրը ոգեշնչվել է կայսերական արկածախնդիրների հնագիտական հայտնագործությունների իրական պատմություններից։ [[Հենրի Ռայդեր Հագարդ|Սըր Հենրի Ռայդեր Հագարդը]] գրել է ''[[Սողոմոն թագավորի հանքերը|Սողոմոնի թագավորի հանքերը]]'', վաղ օրինակներից մեկը, 1885 թվականին։ Ժամանակակից եվրոպական քաղաքականությունը և դիվանագիտական մանևրները հիմք հանդիսացան Էնթոնի Հոուփի « ''Զենդայի բանտարկյալը»'' (1894) ռուրիտանական արկածային վեպի համար։ [[Ռոբերտ Լուիս Սթիվենսոն]]ը (1850–1894) նույնպես գրել է այս ժանրի գործեր, այդ թվում՝ «''Առևանգվածը»'' (1886), [[Պատմություն|պատմական]] վեպը, որը տեղի է ունենում [[Երկրորդ յակոբինյան ապստամբություն|1745 թվականի Յակոբի վերելքի]] հետևանքով և ''[[Գանձերի կղզին]]'' (1883), [[Ծովահենություն|ծովահենների]] դասական արկածը։

[[Ուիլկի Քոլինզ]]ի «''[[Լուսնաքար|Լուսնաքարը»]]'' (1868) [[նամակագրական վեպ]]ը ընդհանուր առմամբ համարվում է առաջին [[Դետեկտիվ|դետեկտիվ վեպը]] անգլերեն լեզվով, և շուտով [[Արթուր Կոնան Դոյլ|սըր Արթուր Կոնան Դոյլը]] սկսեց իր [[Շերլոք Հոլմս|Շերլոկ Հոլմսի]] շարքը Լոնդոնում գործող «խորհրդատվական դետեկտիվի» մասին։ Դոյլը գրել է չորս վեպ և 56 պատմվածք Հոլմսի մասնակցությամբ՝ 1880-1907 թվականներին, իսկ վերջին գործը՝ 1914 թվականին։

[[File:PortraitOfACD.JPG|thumb|[[Արթուր Կոնան Դոյլ|Սըր Արթուր Քոնան Դոյլը]] ծնվել է [[Շոտլանդիա]]յում։|261x261px]]

[[Հերբերտ Ուելս]]ը(1866-1946) սկսեց գրել գիտաֆանտաստիկ վեպեր 1890-ական թվականներին, ինչպիսին է [[Աշխարհների պատերազմ|«Աշխարհների պատերազմը»]] (1898), որը պատկերում էր մարսյան ներխուժումը ուշ վիկտորիանական Անգլիա։ Ուելսը ֆրանսիացի [[Ժյուլ Վեռն]]ի (1828-1905) հետ միասին [[Գիտաֆանտաստիկ գրականություն|գիտաֆանտաստիկ ժանրի]] զարգացման գլխավոր դեմքերից է։

Ժամանակակից ֆանտաստիկայի ժանրի պատմությունը, ընդհանուր առմամբ, սկսվում է ազդեցիկ հեղինակ Ջորջ Մակդոնալդից ՝ ''[[Արքայադուստրը և գոբլինները|«Արքայադուստրը և գոբլինները»]]'' և «''ֆանտաստները''» (1858) ստեղծագործություններից։ [[Ուիլյամ Մորիս]]ը հայտնի անգլիացի բանաստեղծ էր, ով նաև մի քանի ֆանտաստիկ վեպեր է գրել 19-րդ դարի վերջին։ Վամպիրի ժանրի գեղարվեստական գրականությունը սկսվել է [[Ջոն Պոլիդորի|Ջոն Ուիլյամ Պոլիդորիի]] «[[Վամպիրը]]» (1819) ստեղծագործությամբ։ Այս կարճ պատմությունը ոգեշնչված է [[Ջորջ Բայրոն|Լորդ Բայրոնի]] կյանքից և նրա ''«Գիաուր»'' բանաստեղծությունից։ Իռլանդացի գրող [[Բրեմ Սթոքեր]]ը սարսափ ժանրի''[[Դրակուլա (վեպ)|«Դրակուլա»]]'' (1897) ստեղծագործության հեղինակն է՝ գլխավոր դերում է ՝ վամպիր [[կոմս Դրակուլա]]ն։

==== Մանկական գրականություն ====
[[Պատկեր:Lewis Carroll (Charles Lutwidge Dodgson) MET DP-15137-001.jpg|ձախից|մինի|[[Լուիս Քերոլ]]]][[Մանկական գրականություն]]ը որպես առանձին ժանր զարգացավ վիկտորյական դարաշրջանում, և որոշ գործեր ունեցան միջազգային ճանաչում, ինչպիսիք են [[Լուիս Քերոլ]]ի, ''[[Ալիսը Հրաշքների աշխարհում|Ալիսը հրաշքների աշխարհում]]'' (1865)։ 19-րդ դարի վերջին հեղինակ և նկարազարդող [[Բեատրիս Փոթեր]]ը հայտնի էր իր մանկական գրքերով, որտեղ ներկայացված էին կենդանիների կերպարներ, այդ թվում՝ ''«Պիտեր նապաստակի հեքիաթը»'' (1902 թ.): 19-րդ դարի վերջին տարիներին ժամանակակից պատկերագրքի նախադրյալներն էին բանաստեղծությունների և պատմվածքների նկարազարդված գրքերը, որոնք պատրաստվել էին նկարազարդիչներ Ռանդոլֆ Կալդեկոտի, Ուոլթեր Քրեյնի և [[Քեյթ Գրինուեյ]]ի կողմից։ Սրանք ունեին նկարների և բառերի ավելի մեծ հարաբերակցություն, քան նախկին գրքերը, և նրանց նկարներից շատերը գունավոր էին։ «''Հակառակը»'' (1882) Ֆ. Անսթեյի կողմից, տեսնում է հոր և որդու մարմինների փոխանակումը, մարմինների փոխանակումը հայտնի թեմա է տարբեր լրատվամիջոցներում գրքի հրատարակումից ի վեր։
=== Վիկտորյական պոեզիա ===
[[File:Alfred Tennyson, 1st Baron Tennyson by George Frederic Watts.jpg|right|thumb|[[Ալֆրեդ Թեննիսոն|Ալֆրեդ, լորդ Թենիսոն]]|229x229փքս]]
Վիկտորյական շրջանի առաջատար բանաստեղծներն էին [[Ալֆրեդ Թեննիսոն|Ալֆրեդը, Լորդ Թեննիսոնը]] (1809–1892), Ռոբերտ Բրաունինգը (1812–1889), [[Էլիզաբեթ Բարեթ Բրաունինգ]]ը (1806–1861) և [[Մեթյու Առնոլդ]]ը (1822–1888): Այս շրջանի պոեզիան ենթարկվել է [[Ռոմանտիզմ|ռոմանտիկների]] մեծ ազդեցությանը, բայց գնաց իր սեփական ուղղությունով։ Հատկապես ուշագրավ էր դրամատիկական մենախոսության զարգացումը, մի ձև, որն օգտագործվում էր այս ժամանակաշրջանում շատ բանաստեղծների կողմից, բայց կատարելագործվեց Բրաունինգի կողմից<ref>Carol T. Christ, ''Victorian and Modern Poetics''. (Chicago: University of Chicago Press,1986); "Robert Browning", ''The Bloomsbury Guide to English Literature''. (New York: Prentice Hall, 1990), p.373.</ref>։

Թեննիսոնը Միացյալ Թագավորության պոետ դափնեկիր էր [[Վիկտորյա (Մեծ Բրիտանիայի թագուհի)|Վիկտորիա թագուհու]] օրոք։

Մինչ [[Էլիզաբեթ Բարեթ Բրաունինգ]]ը Ռոբերտ Բրաունինգի կինն էր, նա իր համբավը հաստատել էր որպես մեծ բանաստեղծի նախքան նրա հետ հանդիպելը։ Նրա հայտնի ստեղծագործությունն է «Սոնետներ պորտուգալերենից»,որը կազմված է  44 սոնետներց տպագրվել է ''Poems'' (1850 թ.)<ref>''The Bloomsbury Guide to English Literature'', p.372.</ref>։  Որպես պոետ [[Մեթյու Առնոլդ]]ի համբավը վերջին տարիներին անկում է ապրել, և նա այժմ ամենաշատը հիշվում է իր քննադատական գործերով, ինչպիսիք են՝ ''Մշակույթ և անարխիա'' (1869) և 1867 թվականի «Դովեր լողափ» բանաստեղծությունը։

[[Դանթե Գաբրիել Ռոսսետտի|Դանթե Գաբրիել Ռոսսետին]] (1828–1882) բանաստեղծ, նկարազարդող, նկարիչ և թարգմանիչ էր։ Նա հիմնադրեց [[Պրեռաֆայելիտներ]]ը 1848 թվականին [[Ուիլյամ Հոլման Հանտ]]ի և [[Ջոն Էվերեթ Միլլե]]սի հետ, և հետագայում դարձավ արվեստագետների և գրողների երկրորդ սերնդի հիմնական ոգեշնչողը, հատկապես [[Ուիլյամ Մորիս]]ը և [[Էդվարդ Բերն-Ջոնս|Էդվարդ Բըրն-Ջոնսի]] համար<ref>''The Cambridge history of English and American literature: An encyclopedia in eighteen volumes'', ed. by A.W. Ward, A.R. Waller, W.P. Trent, J. Erskine, S.P. Sherman, and C. Van Doren. (New York: G.P. Putnam's Sons University Press, 1907–21).</ref>։

2-րդ կեսին անգլիացի բանաստեղծները սկսեցին հետաքրքրվել ֆրանսիական [[սիմվոլիզմ]]ով։ 1890-ականներին ի հայտ եկան բանաստեղծների երկու խումբ՝ ''[[Դեղին գիրք|Դեղին գրքի]]'' բանաստեղծները, ովքեր հավատարիմ էին գեղագիտության սկզբունքներին, այդ թվում՝ Էլջերնոն Չարլզ Սուինբերնը, [[Օսկար Ուայլդ]]ը և Արթուր Սայմոնսը և Rhymers' Club խումբը, որը ներառում էր Էռնեստ Դաուսոնը, Լայոնել Ջոնսոնը և իռլանդացի [[Ուիլյամ Բաթլեր Եյթս|Ուիլյամ Բաթլեր Եյթսը:]] . Իռլանդացի Յեյթսը 20-րդ դարում դարձավ կարևոր մոդեռնիստ։ Նաև 1890-ականներին [[Ալֆրեդ Հաուսմեն]]ը  (1859–1936) իր միջոցներով հրատարակեց ''A Shropshire Lad-ը''։

[[Էդվարդ Լիր]]ի անհեթեթ ոտանավորը [[Լուիս Քերոլ|Լյուիս Քերոլի]] վեպերի և բանաստեղծությունների հետ միասին համարվում է [[սյուրռեալիզմ]]ի նախադրյալ<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ մայիսի 23 |title=Edward Lear |url=http://www.poetryfoundation.org/bio/edward-lear}}</ref>։

Կոմիկական չափածո գրողների թվում էին դրամատուրգ, լիբրետիստ, բանաստեղծ և նկարազարդող [[Ուիլյամ Շվենկ Գիլբերտ|Վ.Ս. Գիլբերտը]] (1836–1911), ով առավել հայտնի է կոմպոզիտոր սըր [[Արթուր Սալիվան]]ի հետ [[Գիլբերտ և Սալիվան|համատեղ]] ստեղծված իր 14 կատակերգական օպերաներով, որոնցից հայտնիներից են ''Հ.Մ.Ս. Պինաֆորը'', ''Ծովահենները։ Պենսանսի'' և ''Միկադո''<ref>Kenrick, John. [http://www.musicals101.com/gilbert3.htm ''G&S Story: Part III''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100105033554/http://www.musicals101.com/gilbert3.htm|date=5 January 2010}}, accessed 13 October 2006; and Powell, Jim. [http://www.libertystory.net/LSARTSGILBERT.htm ''William S. Gilbert's Wicked Wit for Liberty''] accessed 13 October 2006.</ref>։[[File:Oscar Wilde by Napoleon Sarony. Three-quarter-length photograph, seated.jpg|right|thumb|[[Օսկար Ուայլդ]], 1882 թ․|339x339px]]

== 20–րդ դար ==
1922 թվականը նշանակալի փոփոխություն է տեղի ունեցել [[Մեծ Բրիտանիա]]յի և [[Իռլանդիա]]յի հարաբերություններում՝ Իռլանդիայի մեծ մասում (հիմնականում կաթոլիկ) ստեղծվել է Իռլանդիայի ազատ պետությունը և հիմնականում բողոքական [[Հյուսիսային Իռլանդիա]]ն մնաց Միացյալ Թագավորության մաս։ Այս տարանջատումը հանգեցնում է նաև հարցերի, թե որքանով իռլանդական գրությունը մինչև 1922 թվականը պետք է դիտարկվի որպես գաղութային գրականություն։ Կան նաև այնպիսիք, ովքեր կասկածի տակ են դնում Հյուսիսային Իռլանդիայի գրականությունը իռլանդական, թե բրիտանական է։ Ազգայնական շարժումները Բրիտանիայում, հատկապես [[Ուելս]]ում և [[Շոտլանդիա]]յում, նույնպես զգալիորեն ազդեցին 20-րդ և 21-րդ դարերի գրողների վրա։

=== Մոդեռնիզմը և մշակութային վերածնունդները. 1901–1945 թթ ===
Մոտ 1910 թվականից [[Մոդեռն գրականություն|մոդեռնիստական շարժումը]] սկսեց ազդել բրիտանական գրականության վրա։ Թեև նրանց վիկտորյական նախորդները սովորաբար հաճույքով բավարարում էին միջին դասի ճաշակը, 20-րդ դարի գրողները հաճախ իրենց օտարված էին զգում դրանից, ուստի պատասխանում էին ինտելեկտուալ առումով ավելի դժվար գործեր գրելով։

==== Էդվարդյան գեղարվեստական գրականություն ====
Կարճ, բայց ազդեցիկ [[Էդվարդյան դարաշրջան]]ը ի հայտ եկավ [[Վիկտորյա (Մեծ Բրիտանիայի թագուհի)|Վիկտորիա թագուհու]] մահով 1901 թվականին և շարունակվեց մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմը<ref>{{Cite web |title=Edwardian: Era, Characteristics & Literature {{!}} StudySmarter |url=https://www.studysmarter.co.uk/explanations/english-literature/literary-movements/edwardian/ |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 27 |website=StudySmarter UK}}</ref>։ Այս ընթացքում աշխարհին ներկայացվեցին [[Բեատրիս Փոթեր]]ի հարմարավետ և ցայտուն կենդանիների կերպարները, ինչպես նաև [[Փիթր Փեն]]ի հավերժ երիտասարդական չարաճճիությունները ( [[Ջեյմս Մեթյու Բարրի|Ջ.Մ. Բարրի]] )։ [[Ալան Ալեքսանդր Միլն|Ա.Ա. Միլնը]] նույնպես սկսեց գրել այս ընթացքում, սակայն նրա սիրելի [[Վինի Թուխ]]ը լույս չէր տեսնի մինչև 1926 թվականը<ref>{{Cite book |url=http://dx.doi.org/10.1093/odnb/9780192683120.013.35031 |title=Milne, Alan Alexander (1882–1956) |date=2017 թ․ նոյեմբերի 28 |publisher=Oxford University Press |series=Oxford Dictionary of National Biography |doi=10.1093/odnb/9780192683120.013.35031}}</ref>: [[Ռեդյարդ Քիփլինգ]]ի ''«Հենց այնպես պատմություններ փոքրիկ երեխաների համար»'' (1902) ստեղծագործությունը հաջողությամբ հետևում էր նախկին արկածներին [[Մաուգլի]]ին և [[Ջունգլիների գիրքը|«Ջունգլիների գրքին]] » (1894)։

Ժամանակի մյուս օրինակելի վեպերը ստանում են լավատեսական, բայց քննադատական երանգ, այդ թվում՝ [[Էդվարդ Մորգան Ֆորսթեր|Է.Մ. Ֆորսթերի]] «''Սենյակը տեսարանով»'' (1908) '':'' Այստեղ Ֆորսթերը երգիծում է վիկտորիանական Անգլիայի դասականությունը՝ օգտագործելով իր ճամփորդական փորձը՝ կասկածի տակ դնելով նախորդ դարի «արմատացած կողմնակալությունը [ներ]ը»<ref name="historic-uk.com2">{{Cite web |title=How the Victorian Era affected Edwardian Literature |url=https://www.historic-uk.com/CultureUK/Edwardian-Literature/ |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 27 |website=Historic UK}}</ref>։ [[Կանանց ընտրական իրավունք|Կանանց ընտրական իրավունքի շարժումը]] նույնպես մեծ թափ էր հավաքում այս դարաշրջանում<ref>{{Cite web |title=Votes for Women |url=https://www.historic-uk.com/HistoryUK/HistoryofBritain/Votes-For-Women/ |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 27 |website=Historic UK}}</ref> և գեղարվեստական գրականությունն արտացոլում էր այս գաղափարները։ Ավելի քան երբևէ, հորինված կանայք գլխավոր դերակատարներ էին (ոչ միայն երկրորդական դերեր), և նրանք հաճախ հատում էին սոցիալական և աշխարհագրական սահմանները ամուսնության կամ գիտելիքի ձգտման միջոցով<ref name="historic-uk.com2" />։

[[Ջոզեֆ Քոնրադ]]ը, ով սկսել է գրել [[Վիկտորյական դարաշրջան]]ում, շարունակել է կարևոր վեպեր ստեղծել [[Էդվարդյան դարաշրջան|Էդվարդյան ժամանակաշրջանում]]։ ''[[Նոսթրոմո]]ն'' (1904), որը երկար ժամանակ համարվում էր նրա լավագույն վեպերից մեկը, վերաբերում է հարստության ապականիչ ազդեցությանը հեղափոխական հասարակության վրա հորինված հարավամերիկյան երկրում։

==== Առաջին համաշխարհային պատերազմ ====
Առաջին համաշխարհային պատերազմի փորձառություններն արտացոլվել են պատերազմի այնպիսի բանաստեղծների ստեղծագործություններում, ինչպիսիք են Վիլֆրեդ Օուենը, [[Ռուպերտ Բրուք]]ը, [[Այզեկ Ռոզենբերգ]]ը, [[Ռոբերտ Գրեյվս]]ը և [[Զիգֆրիդ Սասուն]]ը:Դեյվիդ Ջոնսի [[Էպոս|էպիկական պոեմը]] ''Փակագծերում'', որն առաջին անգամ հրատարակվել է 1937 թվականին, Առաջին համաշխարհային պատերազմի գրականության նշանավոր գործ է, որը ազդվել է ուելսյան ավանդույթների վրա, չնայած Ջոնսը ծնվել է Անգլիայում։

==== Պոեզիա՝ 1901–1945 թթ ====
[[File:Thomashardy restored.jpg|thumb|left|[[Թոմաս Հարդի]]|264x264փքս]]
[[Թոմաս Հարդի]]ն (1840–1928) և [[Ջերարդ Մենլի Հոփքինս]]ը (1844–1889), երկու վիկտորյական բանաստեղծներ, որոնք 19-րդ դարում քիչ բան են հրատարակել, համարվում են գլխավոր բանաստեղծներ։ Մինչ Հարդին առաջին անգամ իր համբավը հաստատեց 19-րդ դարի վերջին վեպերով, նա պոեզիա էր գրում իր ողջ կարիերայի ընթացքում։ Այնուամենայնիվ, նա իր առաջին ժողովածուն հրատարակեց մինչև 1898 թվականը, ուստի հակված է նրան վերաբերվել որպես 20-րդ դարի բանաստեղծ<ref>''The Oxford Companion to English Literature'', ed. Margaret Drabble, p. 439.</ref>։ Ջերարդ Մենլի Հոփքինսի ''բանաստեղծությունները'' հետմահու հրատարակվել են 1918 թվականին [[Ռոբերտ Բրիջես]]ի կողմից։

[[Ազատ ոտանավոր|Ազատ չափածո]] և ոճական այլ նորամուծություններ այս դարաշրջանում հայտնվեցին առաջին պլանում, որոնց հետ հատկապես ասոցացվում էին Էլիոթն ու [[Էզրա Փաունդ]]ը։ [[Թոմաս Սթեռնս Էլիոթ|Թ.Ս. Էլիոթը]] (1888–1965) ծնվել է Ամերիկայում, 1914 թվականին գաղթելում է Անգլիա, և նա «հավանաբար 20-րդ դարի ամենագլխավոր անգլալեզու բանաստեղծն էր»<ref name="Collini2">{{Cite news |last=Collini, Stefan |author-link=Stefan Collini |date=2009 թ․ նոյեմբերի 7 |title=I cannot go on |url=https://www.theguardian.com/books/2009/nov/07/eliot-letters-book-review |access-date=2012 թ․ ապրիլի 9 |work=The Guardian}}</ref>։ Նա ստեղծել է մի քանի ամենահայտնի բանաստեղծություններ անգլերեն լեզվով, այդ թվում՝ « The Waste Land » (1922) և ''Four Quartets'' (1935–1942)<ref name="EB2">[https://www.britannica.com/EBchecked/topic/184705/T-S-Eliot Thomas Stearns Eliot], ''Encyclopædia Britannica'', accessed 7 November 2009.</ref>։

==== Մոդեռնիստական վեպ ====
Նոր դարի սկզբին [[մոդեռնիզմ]]ը պետք է դառնար կարևոր գրական շարժում, կային նաև շատ լավ գրողներ, ովքեր, ինչպես [[Թոմաս Հարդի]]ն, մոդեռնիստ չէին։ Վիպասաններից են՝ [[Ռեդյարդ Քիփլինգ]]ը (1865–1936), որը նաև հաջողակ բանաստեղծ էր։ [[Հերբերտ Ուելս]] (1866–1946); [[Ջոն Գոլսուորսի]] (1867–1933), ([[Գրականության Նոբելյան մրցանակ]], 1932), որի վեպերը ներառում են ''[[Ֆորսայթների պատմությունը|«Ֆորսայթների պատմությունը]]'' (1906–1921); Առնոլդ Բենեթ (1867–1931) ''«Հին կանանց հեքիաթը»'' (1908) հեղինակ; [[Գիլբերտ Կիտ Չեսթերտոն]] (1874–1936); [[Էդվարդ Մորգան Ֆորսթեր|Է.Մ. Ֆորսթեր]] (1879–1970): 20-րդ դարի սկզբի ամենահայտնի բրիտանացի գրողը, անկասկած, [[Ռեդյարդ Քիփլինգ|Ռեդյարդ Քիպլինգն]] էր՝ վեպերի, պատմվածքների և բանաստեղծությունների շատ բազմակողմանի գրող և մինչ օրս [[գրականության Նոբելյան մրցանակ]]ի ամենաերիտասարդ դափնեկիրը (1907)<ref>"Rudyard Kipling." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online Academic Edition. Encyclopædia Britannica Inc., 2012. Web. 15 Nov 2012. <https://www.britannica.com/EBchecked/topic/318987/Rudyard-Kipling>.</ref>։

[[Հերբերտ Ուելս]]ը շատ բեղմնավոր հեղինակ էր, ով այժմ առավել հայտնի է գիտաֆանտաստիկ ժանրի իր աշխատանքներով<ref>Adam Charles Roberts (2000), [https://books.google.com/books?id=IRw_MIPjnXwC&pg=PA48 "The History of Science Fiction": Page 48] in ''Science Fiction'', Routledge, {{ISBN|0-415-19204-8}}.</ref>։ Նրա նշանավոր գիտաֆանտաստիկ ստեղծագործություններից են 1890-ականներին գրված ''[[Աշխարհների պատերազմ|«Աշխարհների պատերազմը]]'' » և ''[[Ժամանակի մեքենա|«Ժամանակի մեքենան»]]'' ։ Ֆորսթերի ''«Անցում դեպի Հնդկաստան'' 1924» աշխատությունն արտացոլում էր [[իմպերիալիզմ]]ի մարտահրավերները, և նրա ավելի վաղ աշխատությունները, ինչպիսիք են ''«Սենյակը տեսարանով''» (1908) և ''«Հովարդս Էնդը»'' (1910 թ.) ուսումնասիրեցին Անգլիայում Էդվարդյան հասարակության սահմանափակումներն ու կեղծավորությունը:[[File:Kiplingcropped.jpg|thumb|left|[[Ռեդյարդ Քիփլինգ]], 1912 թ․|237x237փքս]]1920-ականներին և 1930-ականներին գրել է [[Վիրջինիա Վուլֆ]]ը ազդեցիկ [[Ֆեմինիստական շարժում|ֆեմինիստուհի]] և ոճական նորարար, որը կապված էր [[գիտակցության հոսք]]ի տեխնիկայի հետ։ Նրա վեպերը ներառում են ''[[Միսիս Դելոուեյ|«Միսսիս Դելոուեյ]]'' 1925» և ''[[Ալիքներ (վեպ)|«Ալիքներ]]'' 1931» և ''[[Սեփական սենյակը|«Սեփական սենյակ]]'' » 1929 թվական, որը պարունակում է նրա հայտնի թելադրանքը «Կինը պետք է ունենա փող և իր սենյակը, եթե ուզում է գեղարվեստական գրականություն գրել»<ref>''The Cambridge companion to Virginia Woolf''. By Sue Roe, Susan Sellers. p.219. Cambridge University Press, 2000.</ref>։ Վուլֆը և [[Էդվարդ Մորգան Ֆորսթեր|Էդվարդ Ֆորսթերը]] Bloomsbury Group- ի անդամներ էին, անգլիացի [[գրող]]ների, [[Մտավորականություն|մտավորականների]], [[փիլիսոփա]]ների և [[արվեստագետ]]ների հսկայական ազդեցիկ խումբ<ref>{{Cite book |last=Fargis |first=Paul |title=The New York Public Library Desk Reference – 3rd Edition |publisher=Macmillan General Reference |year=1998 |isbn=0-02-862169-7 |page=262}}</ref>։

[[Էսսե]]իստ և [[արձակ]]ագիր [[Ջորջ Օրուել]]ի ստեղծագործությունները համարվում են 20-րդ դարի կարևոր սոցիալական և քաղաքական մեկնաբանություններ, որոնք վերաբերում են այնպիսի խնդիրների, ինչպիսիք են աղքատությունը « ''Ճանապարհ դեպի Ուիգան Պիեր»'' (1937) և 1940-ական թվականներին [[տոտալիտարիզմ]]ի մասին նրա երգիծական ստեղծագործությունները ներառում են «''[[Անասնաֆերմա]]''»(1945)։ Մալքոլմ Լոուրին հրատարակվել է 1930-ականներին, և նա առավել հայտնի է ''Հրաբխի տակ'' (1947)։ [[Իվլին Վո]]ն երգիծեց 1920-ականների և 1930-ականների «պայծառ երիտասարդ բաները», հատկապես ''«Մի բուռ փոշի»'' և «''անկում և անկում»'' վեպում, իսկ նրա ''«Հարսնապետը վերանայված»'' վեպը աստվածաբանական հիմք ունի՝ նպատակ ունենալով ուսումնասիրել աստվածային շնորհի ազդեցությունը նրա գլխավոր հերոսների վրա<ref>Memo dated 18 February 1947 from Evelyn Waugh to [[Մետրո-Գոլդուին-Մայեր|Metro-Goldwyn-Mayer]], reproduced in {{Cite news |last=[[Giles Foden]] |date=2004 թ․ մայիսի 22 |title=Waugh versus Hollywood |url=http://www.guardian.co.uk/film/2004/may/22/classics.film#down |work=The Guardian |page=34}}</ref>։ [[Օլդոս Հաքսլի]]ն (1894–1963) հրապարակել է իր հայտնի [[Հակաուտոպիա|դիստոպիան]] ''[[Չքնաղ նոր աշխարհ|«Չքնաղ նոր աշխարհ»]]'' 1932 թվականին, նույն տարում, երբ Ջոն Քաուպեր Փաուիսի ''«Գլաստոնբերի սիրավեպը»'' ։ 1938 թվականին լույս է տեսել [[Գրեհեմ Գրին]]ի (1904–1991) առաջին մեծ վեպը ''՝ Բրայթոն ռոքը'' ։

=== Ուշ մոդեռնիզմ. 1946–2000 թթ ===
[[Image:Virginia Woolf 1927.jpg|upright|right|thumb|[[Վիրջինիա Վուլֆ]] 1927 թվականին]]Թեև ոմանք տեսել են, որ մոդեռնիզմը ավարտվում է մոտ 1939 թվականին<ref>Kevin J. H. Dettmar "Modernism". David Scott Kastan, ed., ''The Oxford Encyclopedia of British Literature''. Oxford University Press 2005. http://www.oxfordreference.com 27 October 2011</ref>, անգլիական գրականության առնչությամբ, «երբ (եթե) մոդեռնիզմը վերացավ և սկսվեր [[պոստմոդեռնիզմ]]ը, գրեթե նույնքան բուռն վիճարկվեց, որքան այն ժամանակ, երբ տեղի ունեցավ անցումը վիկտորյանիզմից դեպի մոդեռնիզմ»<ref>"modernism", ''The Oxford Companion to English Literature''. Edited by Dinah Birch. Oxford University Press Inc. Oxford Reference Online. Oxford University Press. <http://www.oxfordreference.com> 27 October 2011</ref>։ Իրականում մի շարք մոդեռնիստներ դեռ ապրում և հրատարակում էին 1950-ականներին և 1960-ականներին, այդ թվում՝ [[Թոմաս Սթեռնս Էլիոթ|Թոմաս Էլիոթը]], Դորոթի Ռիչարդսոնը և Ջոն Քաուպեր Փաուսը ։

==== Վեպ ====
1947 թվականին Մալքոլմ Լոուրին հրատարակել է «''Հրաբխի տակ»'' ստեղծագործությունը։ [[Ջորջ Օրուել]]ի''[[1984 (գիրք)|1984 աշխատությունը]]'' լույս է տեսել 1949 թվականին։ Էսսեիստ և արձակագիր Օրուելի ստեղծագործությունները 20-րդ դարի կարևոր հասարակական և քաղաքական մեկնաբանություններ են։ Այս շրջանում լույս է տեսել [[Իվլին Վո]]յի [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ''Պատվո սուրը'' (1952–1961) [[եռերգություն]]ը։

[[Գրեհեմ Գրին]]ի աշխատանքները վերաբերում են 1930-ականներից մինչև 1980-ականները։ Նա կրոնափոխ եղավ դեպի [[կաթոլիկություն]], և նրա վեպերը ուսումնասիրում են ժամանակակից աշխարհի երկիմաստ բարոյական և քաղաքական խնդիրները։ 1950-ականներին և ավելի ուշ գրած այլ արձակագիրներ են, [[Էնթոնի Փոուել|Էնթոնի Փաուել]], ''«Ժամանակի երաժշտության պար'' »; [[Գրականության Նոբելյան մրցանակ|Նոբելյան մրցանակի]] դափնեկիր [[Վիլյամ Գոլդինգ|սըր Վիլյամ Գոլդինգ]],փիլիսոփա [[Այրիս Մրդոք]]ը, ում վեպերը վերաբերում են սեռական հարաբերություններին, բարոյականությանը և անգիտակցականի ուժին, և շոտլանդացի արձակագիր [[Մյուրիել Սփարք]]ը, ''Միսս Ժան Բրոդիի վարչապետը'' (1961)։ [[Էնթոնի Բրջես]]ը հիշվում է իր ''[[Լարովի նարինջ|«Լարովի նարինջ]]''»1962» դիստոպիկ վեպով։ Մերվին Պիկը (1911–1968) հրատարակել է իր [[գոթական գրականություն|գոթական ֆանտազիայի]] [[Գորմենգաստ|Գորմենգաստ եռագրությունը]] 1946-1959 թվականներին։ Անժելա Քարթերը (1940–1992) [[վիպասան]] և [[Լրագրող|լրագրող էր]], որը հայտնի էր իր [[Ֆեմինիզմ|ֆեմինիստական]], [[մոգական ռեալիզմ]]ով և պիկարեսկ ստեղծագործություններով։

[[Սալման Ռուշդի|Սըր Սալման Ռուշդին]] նախկին բրիտանական գաղութների մի շարք գրողների թվում է, ովքեր մշտապես բնակություն են հաստատել Բրիտանիայում։ Ռուշդին համբավ է ձեռք բերել ''«Կեսգիշեր երեխաների»'' (1981 թ.): Նրա հակասական ''«Սատանայական հատվածներ»'' (1989) վեպը մասամբ ոգեշնչված էր Մուհամմեդի կյանքով։

[[Image:DH Lawrence 1906.jpg|right|thumb|[[Դեյվիդ Հերբերթ Լոուրենս]]ը 1906 թվականին|212x212փքս]][[Դորիս Լեսինգ]]ը [[Հարավային Ռոդեզիա]]յից (այժմ՝ [[Զիմբաբվե]] ) հրապարակել է իր առաջին ''«Խոտը երգում է»'' վեպը Անգլիա ներգաղթելուց հետո 1950 թվականին։ Նա սկզբում գրել է իր աֆրիկյան փորձի մասին։ Շուտով Լեսինգը դարձավ գերիշխող գրող անգլիական գրական ասպարեզում՝ հաճախակի հրատարակելով իր ստեղծագործությունները, և 2007 թվականին նա արժանացավ գրականության Նոբելյան մրցանակի։ [[Վիդիադհար Սուրաջպրասադ Նայփոլ|Սըր Վիդիադհար Սուրաջպրասադ Նայփոլը]] (1932–2018) ևս մեկ ներգաղթյալ էր՝ ծնված [[Տրինիդադ և Տոբագո|Տրինիդադում]], ով արժանացավ գրականության [[Նոբելյան մրցանակ]]ի։ Նաև [[Վեստ Ինդիա|Արևմտյան Հնդկաստանից]] է Ջորջ Լամինգը (1927–2022), ով գրել է ''«Իմ մաշկի ամրոցում»'' (1953), իսկ [[Պակիստան]]ից եկել է դրամատուրգ, [[սցենարիստ]], [[կինոռեժիսոր]], [[վիպասան]] և [[պատմվածք]]ների հեղինակ՝ Հանիֆ Կուրեշին (1954–)։ 2017 թվականի [[Նոբելյան մրցանակ]]ի դափնեկիր [[Կաձուո Իսիգուրո]]ն (1954–) ծնվել է [[Ճապոնիա]]յում, սակայն նրա ծնողները ներգաղթել են Բրիտանիա, երբ նա 6 տարեկան էր<ref>''The Oxford Companion to English Literature'', p. 506.</ref>, իսկ հասուն տարիքում նա դարձել է Մեծ Բրիտանիայի քաղաքացի։ [[Մարտին Լուիս Էմիս|Մարտին Էմիսը]] (1949–2023) 20-րդ դարի վերջի, 21-րդ դարի սկզբի բրիտանացի նշանավոր վիպասաններից էր։ Փեթ Բարքերը (1943–) բազմաթիվ մրցանակների է արժանացել իր գեղարվեստական գրականության համար։ Անգլիացի վիպասան և սցենարիստ [[Իեն Մաքյուեն|Յեն ՄաքՅուենը]] (1948–) մեծ հեղինակություն վայելող գրող է։

==== Դրամա ====
1950-ականներին [[Աբսուրդի թատրոն]]ը խորապես ազդեց բրիտանացի դրամատուրգների վրա, հատկապես իռլանդացի [[Սեմյուել Բեքեթ|Սամյուել Բեքեթի]] « ''[[Գոդոյին սպասելիս|Գոդոյին սպասելիս»]]'' պիեսին։ Ազդեցության ենթարկվածների թվում էին [[Հարոլդ Փինթեր]]ը (1930–2008), ( ''Ծննդյան խնջույքը'', 1958) և Թոմ Ստոպարդը (1937–) ( ''Ռոզենկրանցը և Գիլդենսթերնը մահացած են'', 1966)<ref>''The Oxford Companion to English Literature'', ed. Margaret Drabble (Oxford: Oxford University Press,1996), p.80.</ref>:[[Պատկեր:George Orwell press photo.jpg|ձախից|մինի|253x253փքս|[[Ջորջ Օրուել]] ]]1968 թվականի Թատերական օրենքը վերացրեց բեմի գրաքննության համակարգը, որը գործում էր Մեծ Բրիտանիայում 1737 թվականից։ Լոնդոնյան բեմի նոր ազատությունները փորձարկվեցին Հովարդ Բրենթոնի « ''Հռոմեացիները Բրիտանիայում»'' ներկայացմամբ, որն առաջին անգամ բեմադրվեց [[Ազգային արքունական թատրոն|Ազգային թատրոնում]] 1980 թվականին, իսկ հետո՝ 1982 թվականին անհաջող մասնավոր դատավարության ուշադրության կենտրոնում։

Մյուս դրամատուրգները, որոնց կարիերան սկսվել է ավելի ուշ՝ բայց նույն դարում ՝ սըր Ալան Այքբորնը ( ''Աբսուրդ եզակի անձ'', 1972), Մայքլ Ֆրեյնը (1933–), դրամատուրգ և արձակագիր, Դեյվիդ Հարը (1947–), Դեյվիդ Էդգարը (1948–): Դենիս Փոթերի ավելի տարբերվող դրամատիկ ստեղծագործությունը ստեղծվել է հեռուստատեսության համար։

1950-ականներին և 1960-ականներին շատ խոշոր բրիտանացի դրամատուրգներ կամ արդյունավետորեն սկսեցին իրենց կարիերան BBC-ում, կամ ունեին ստեղծագործություններ, որոնք հարմարեցված էին ռադիոյի համար։ Բրիտանացի շատ խոշոր դրամատուրգներ, փաստորեն, սկսեցին իրենց կարիերան BBC-ում, կամ ունեին ստեղծագործություններ, որոնք հարմարեցված էին ռադիոյի համար, այդ թվում՝ Քերիլ Չերչիլը և Թոմ Սթոփարդը, որոնց «առաջին պրոֆեսիոնալ արտադրությունը եղել է տասնհինգ րոպեանոց ''«Just Before Midnight»'' հաղորդաշարը BBC Radio-ում, որը ցուցադրում էր նոր դրամատուրգներ»<ref name="autogenerated12">{{Citation |last=Crook |first=Tim |title=International radio drama |url=http://www.irdp.co.uk/radiodrama.htm |access-date=2013 թ․ հունվարի 29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161005200753/http://www.irdp.co.uk/radiodrama.htm |archive-date=2016 թ․ հոկտեմբերի 5 |url-status=dead |place=UK |publisher=IRDP}}.</ref>։ Ջոն Մորտիմերն իր ռադիոյում առաջին անգամ հանդես եկավ որպես դրամատուրգ 1955 թվականին՝ իր սեփական « ''Դավաճանված մարդկանց նման»'' վեպի հարմարեցմամբ BBC Light ծրագրի համար։ Այլ նշանավոր ռադիո դրամատուրգներից էին Բրենդան Բեհանը և արձակագիր [[Անժելա Քարթեր|Անջելա Քարթերը]] ։

Ռադիոյի համար ստեղծված առավել հայտնի գործերից են [[Դիլան Թոմաս]]ի «''Կաթնափայտի տակ»'' (1954 թ.), [[Սեմյուել Բեքեթ|Սամուել Բեքեթի]] « ''Ամեն ինչ աշուն'' » (1957 թ.), [[Հարոլդ Փինթեր]]ի «''Թեթև ցավ»'' (1959 թ.) և [[Ռոբերտ Բոլթ]]ի «''Մարդը» ստեղծագործությունները։ Բոլոր եղանակները'' (1954)<ref>[[J. C. Trewin]], "Critic on the Hearth." ''Listener'' [London, England] 5 August 1954: 224.</ref>։

==== Պոեզիա ====
Մինչ բանաստեղծներ Էլիոթը, Օդենը և Դիլան Թոմասը դեռևս հրատարակում էին 1945թ.-ից հետո, 1950-ականներին և 1960-ականներին նոր բանաստեղծներ սկսեցին իրենց կարիերան, ներառյալ [[Ֆիլիպ Լարկին]]ը (1922-1885) ( ''The Whitsun Weddings'', 1964) և [[Թեդ Հյուզ]]ը (1980)։ ( ''The Hawk in the Rain'', 1957): [[Հյուսիսային Իռլանդիա]]ն տվել է մի շարք նշանակալից բանաստեղծներ, որոնցից ամենահայտնին Նոբելյան մրցանակակիր [[Շեյմաս Հինի|Շեյմուս Հինին]] է։ Այնուամենայնիվ, Հինին իրեն համարում էր իռլանդացի և ոչ բրիտանացի։ Հյուսիսային Իռլանդիայի մյուս բանաստեղծներից են Դերեկ Մահոնը, Փոլ Մալդունը, Ջեյմս Ֆենթոնը, Մայքլ Լոնգլին և Մեդբ ՄակԳուկյանը:[[File:Doris lessing 20060312.jpg|left|thumb|[[Դորիս Լեսինգ]] 2006 թ|220x220px]]

Լիվերպուլցի բանաստեղծներն էին Ադրիան Անրին, Բրայան Պատենը և Ռոջեր Մակգոուն։ Նրանց աշխատանքները ինքնագիտակցական փորձեր էին ստեղծելու անգլերեն համարժեք [[Բիթ սերունդ|Beats-]] ին։ Թոնի Հարիսոնը (1937 - ), ով ուսումնասիրում է լեզվի միջավայրը և լարվածությունը մայրենի բարբառի (իր դեպքում՝ բանվոր դասակարգի Լիդսի) և ձեռք բերված լեզվի միջև<ref name="nonmetropolitan2">{{Cite book |title=Poetry in the British Isles: Non-Metropolitan Perspectives |url=https://archive.org/details/poetryinbritishi0000unse |publisher=University of Wales Press |year=1995 |isbn=0708312667}}</ref>, և [[Սայմոն Արմիտիջ]]ը։[[Պատկեր:Aldous Huxley psychical researcher.png|մինի|[[Օլդոս Հաքսլի]]]]Ջեֆրի Հիլը (1932–2016) համարվում է իր սերնդի անգլիացի նշանավոր բանաստեղծներից<ref name="Harold Bloom 19862">Harold Bloom, ed. ''Geoffrey Hill (Bloom's Modern Critical Views)'', Infobase Publishing, 1986.</ref><ref>{{Cite web |title=Hansard Debates for 18 Jun 2012 |url=https://publications.parliament.uk/pa/cm201213/cmhansrd/cm120618/debtext/120618-0001.htm |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 4 |publisher=House of Commons Hansard}}</ref>, Չարլզ Թոմլինսոնը (1927–2015) ավագ սերնդի մեկ այլ կարևոր անգլիացի բանաստեղծ է, բայց «իր առաջին հրապարակումից ի վեր։ 1951 թվականին նա ստեղծել է կարիերա, որն ավելի շատ ուշադրություն է դարձրել միջազգային ասպարեզում, քան իր հայրենի Անգլիայում<ref name="carcanet12">{{Cite web |title=Carcanet Press page for Charles Tomlinson |url=http://www.carcanet.co.uk/cgi-bin/indexer?owner_id=770 |access-date=2013 թ․ հունվարի 6 |publisher=Carcanet.co.uk}}</ref>։

==== Շոտլանդական գրականություն ====
[[Շոտլանդիա]]ն 20-րդ դարի վերջին տվել է մի քանի կարևոր [[վիպասան]]ներ, այդ թվում՝ [[Ջեյմս Քելման]]ը, ով, ինչպես [[Սեմյուել Բեքեթ|Սամյուել Բեքեթը]], կարող է հումոր ստեղծել մռայլ իրավիճակներից։

Շոտլանդացիները հաճախ օգտագործվում են ժամանակակից շոտլանդական գեղարվեստական գրականության մեջ, օրինակ՝ ցածրադիր շոտլանդացիների [[Էդինբուրգ]]յան բարբառը, որն օգտագործվում է [[Իրվին Ուելշ]]ի կողմից ''Trainspotting-'' ում, որպեսզի դաժանորեն պատկերվի Էդինբուրգի թմրանյութ օգտագործողների աշխատավոր դասակարգի կյանքը<ref>[http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/books/article3559283.ece Irvine Welsh plans Trainspotting prequel] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509201836/http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/books/article3559283.ece |date=2008-05-09 }} ''[[The Sunday Times]]'' Retrieved 15 March 2011</ref>։ Հյուսիսային Իռլանդիայում Ջեյմս Ֆենթոնի պոեզիան գրված է ժամանակակից Օլսթեր շոտլանդերենով<ref name="Robinson 20032">Robinson (2003) ''The historical presence of Ulster-Scots in Ireland'', in ''The Languages of Ireland'', ed. Cronin, Michael & Ó Cuilleanáin, Cormac; Dublin: Four Courts Press {{ISBN|1-85182-698-X}}</ref>։ Բանաստեղծ Մայքլ Լոնգլին (ծնված 1939 թ.) փորձեր է կատարել Օլսթեր շոտլանդացիների հետ դասական ոտանավորների թարգմանության համար, ինչպես իր 1995 թվականի ''«Ուրվական խոլորձ»'' ժողովածուի մեջ<ref name="Ferguson 20082">Ferguson, Frank, ed. (2008) ''Ulster-Scots Writing''. Dublin: Four Courts Press {{ISBN|978-1-84682-074-8}}</ref>։

=== Ժանրային գեղարվեստական գրականություն ===
{{Main|Ժանրային գրականություն}}

==== 20-րդ դարի սկիզբ ====
20-րդ դարի սկզբի այս ժանրի նշանակալից գրողներից էին [[Էրսկին Չայլդերս]]ի «''Ավազների հանելուկը»'' (1903 թ.), ով գրել է լրտեսական վեպեր, Էմմա Օրչին (բարոնուհի Օրչին) ''«Կարմիր Պիմպերնել»'' պատմական սիրավեպի հեղինակը, որը պատմում էր մի մարդու արկածների մասին,որը անգլիական ազնվականության անդամ էր [[Ֆրանսիական հեղափոխություն|ֆրանսիական հեղափոխության]] ժամանակաշրջանում։ Գլխավոր կերպարը ժողովրդական մշակույթում հաստատեց «գաղտնի ինքնությամբ հերոս» հասկացությունը։ Ջոն Բյուքենը գրել է [[Արկածային գրականություն (ժանր)|արկածային վեպեր]], ինչպես ''Պրեստեր Ջոնը'' (1910)։ Ջենթլմեն արկածախնդիրի մասնակցությամբ վեպերը հայտնի էին պատերազմների ընթացքում, օրինակ՝ HC McNeile with ''[[Բուլդոգ Դրամոնդ|Bulldog Drummond]]'' (1920) և Լեսլի Չարտերիսի շարքը, որի բազմաթիվ գրքերը պատմում էին Սայմոն Տեմպլարի արկածների մասին։
[[File:Agatha Christie.png|left|thumb|[[Ագաթա Քրիստի|Տիկին Ագաթա Քրիստի]]|224x224փքս]]Այս ժամանակածրջանը կոչվում էր « Դետեկտիվ գեղարվեստական գրականության ոսկե դար »։ [[Ագաթա Քրիստի]]ն, քրեական վեպերի, [[պատմվածք]]ների և [[պիես]]ների գրող, լավագույնս հիշվում է իր 80 դետեկտիվ վեպերով և իր հաջողակ Ուեսթ Էնդի թատրոնում։ Քրեական գեղարվեստական գրականության ժանրի մյուս կին գրողներից են [[Դորոթի Լի Սայերս]]ը ( ջենտլմեն դետեկտիվ, լորդ Փիթեր Ուիմսի ), Մարջերի Ալինգհեմը ( Ալբերտ Քեմփիոն – ենթադրաբար ստեղծված է որպես Սայերսի Վիմսիի պարոդիա<ref>{{Cite web |title=The Great Detectives: Albert Campion |url=http://www.strandmag.com/campion.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20031224225414/http://strandmag.com/campion.htm |archive-date=2003 թ․ դեկտեմբերի 24 |website=Strand Mag}}</ref> ) և նորզելանդուհի Դեյմ Նգաիո Մարշը ( Ռոդերիկ )։ Ժորժետ Հեյերը ստեղծել է պատմական սիրավեպ ժանրը և գրել դետեկտիվ ֆանտաստիկա։

20-րդ դարի սկզբի գիտաֆանտաստիկայի հիմնական գործը շոտլանդացի գրող Դեյվիդ Լինդսիի « ''Ուղևորություն դեպի Արկտուրուս»–ն'' է, որն առաջին անգամ հրատարակվել է 1920 թվականին<ref>[http://www.scifidimensions.com/Nov03/arcturus.htm Book Review: A Voyage to Arcturus (1920) by David Lindsay] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141215222935/http://www.scifidimensions.com/Nov03/arcturus.htm|date=15 December 2014}} – Review by Paul M. Kieniewicz 2003</ref> և կենտրոնական ազդեցություն է թողել [[Քլայվ Սթեյփլս Լյուիս|Ք.Ս. Լյուիսի]] ''Տիեզերական եռագրության'' վրա<ref>Kathryn Lindskoog – [http://www.discovery.org/scripts/viewDB/index.php?command=view&id=882 A Voyage to Arcturus, C.S. Lewis, and The Dark Tower]</ref>։

[[File:J. R. R. Tolkien, 1940s.jpg|right|thumb|[[Ջոն Ռոնալդ Ռուել Թոլքին]]|254x254փքս]]
1930-ականների սկզբից մինչև 1940-ականների վերջը [[Օքսֆորդի համալսարան]]ի անգլիական ֆակուլտետի հետ կապված ոչ ֆորմալ գրական քննարկման խումբ էր ''The Inklings-ը'' ։ Նրա առաջատար անդամներն էին ֆանտաստիկայի գլխավոր վիպասանները՝ [[Ջոն Ռոնալդ Ռուել Թոլքին|Ջ.Ռ. Տոլկինը]] և [[Քլայվ Սթեյփլս Լյուիս|Ք.Ս. Լյուիսը]]։ Լյուիսը հայտնի է ''«Պտուտակային նամակներ»'' (1942), ''[[Նարնիայի ժամանակագրություններ|«Նարնիայի քրոնիկները»]]'' և ''«Տիեզերական եռագրություն» ստեղծագործություններով'', իսկ Թոլքինը հայտնի է որպես ''[[Հոբիթը|«Հոբիթ]]'' » (1937), ''[[Մատանիների տիրակալը|«Մատանիների տիրակալ»]]'' և ''[[Սիլմարիլիոն|«Սիլմարիլիոն»]]''  հեղինակ։

==== 20-րդ դարի վերջ ====
20-րդ դարի երկրորդ կեսի ժանրային ֆանտաստիկայի կարևոր գրողներից են [[Թրիլլեր|թրիլեր]] գրող [[Յան Ֆլեմինգ]]ը, [[Ջեյմս Բոնդ|Ջեյմս Բոնդ 007-]] ի ստեղծողը։ Ֆլեմինգը պատմել է Բոնդի արկածները 12 վեպերում, այդ թվում՝ [[Կազինո Ռոյալ (վեպ)|Կազինո Ռոյալ]](1953 թ.)։

Ի տարբերություն Բոնդի լրտեսական կապերի, [[Ջոն Լե Կարրե|Ջոն լե Կարրեն]] լրտեսական վեպերի հեղինակ էր, որը պատկերում էր լրտեսության և հակալրտեսության ստվերային աշխարհը, և նրա ամենահայտնի «''Լրտեսը, ով եկավ սառնությունից»'' (1963 թ.)  ժանրում դիտվում է որպես նշանավոր գործ։

Ֆրեդերիկ Ֆորսայթը գրում է թրիլլեր վեպեր, իսկ [[Քեն Ֆոլեթ]]ը գրում է լրտեսական թրիլլերներ, ինչպես նաև պատմական վեպեր, ''«Երկրի սյուները»'' (1989)։

Ռոնալդ Ուելչի Էարնեգի մեդալակիր « ''Ասպետ խաչակիր»'' վեպը տեղի է ունենում 12-րդ դարում և ներկայացնում է [[Խաչակրաց երրորդ արշավանք|Երրորդ խաչակրաց արշավանքը]], որտեղ ներկայացված է քրիստոնյա առաջնորդը և Անգլիայի թագավոր [[Ռիչարդ I Առյուծասիրտ|Ռիչարդ Առյուծասիրտը]]։ Նայջել Տրանտերը նաև գրել է շոտլանդացի հայտնի մարտիկների պատմական վեպեր [[Ռոբերտ Բրյուս]]ը ''Բրյուսի եռագրությունում։''

===== Գիտաֆանտաստիկա =====
[[File:Clarke sm.jpg|right|thumb|[[Արթուր Քլարկ|Սըր Արթուր Քլարկ]]|207x207px]]Ջոն Ուինդհեմը գրել է հետապոկալիպտիկ գիտաֆանտաստիկա, նրա նշանավոր գործերն են ''«Տրիֆիդների օրը»'' (1951թ.) և ''«Միդիվիչ կկուկները»'' (1957թ.): Այս ժանրի մյուս կարևոր գրողներն են [[Արթուր Քլարկ|սըր Արթուր Քլարկը]],որը գրել է «''[[2001 թվականի տիեզերական ոդիսականը (վեպ)|2001 թվականի տիեզերական ոդիսականը]]»''և Բրայան Օլդիսը։ Մայքլ Մուրքոքը ներգրավված էր գիտաֆանտաստիկ գրողների «Նոր ալիքի» հետ, «որի նպատակն էր ժանրում ներդնել գրական արժանիքներ»<ref>''The Oxford Companion to English Literature'', p.674.</ref> Նմանապես, [[Ջեյմս Բալլարդ]]ը «Նոր ալիք» –ի ամենանշանավոր գիտաֆանտաստիկ գրողներից է»<ref>''The Oxford Companion to English Literature'', p.64.</ref>։ Հետագայում գիտաֆանտաստիկ գրականության գլխավոր դեմքը [[Իեն Բենքս|Իեն Մ. Բենքսն]] էր, ով ստեղծեց գեղարվեստական անարխիստական, սոցիալիստական և ուտոպիստական հասարակություն ՝ The Culture: Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր [[Դորիս Լեսինգ]]ը նաև հրատարակել է հինգ գիտաֆանտաստիկ վեպերի շարք՝ «''Կանոպուսը Արգոսում . արխիվներ»'' 1979-ից 1983 թվականներին»։

===== Գիտաֆանտաստիկա =====
[[Թերրի Փրաթչեթ|Սըր Թերրի Փրաթչեթը]] առավել հայտնի է իր ''«Disworld»'' կատակերգական ֆանտաստիկ վեպերի շարքով, որը սկսվում է ''[[Կախարդության գույնը|«Կախարդության գույնը»]]'' (1983 թ.) և ներառում է ''«Գիշերային պահակ»'' (2002)։ Մինչդեռ [[Նիլ Գեյման]]ը և՛ [[Գիտական ֆանտաստիկա|գիտաֆանտաստիկայի]], և՛ [[ֆանտաստիկա]]յի գրող է, ներառյալ ''Stardust-ը'' (1998)։ [[Դուգլաս Ադամս]]ը հայտնի է իր հինգհատորանոց գիտաֆանտաստիկ կատակերգական ''[[Ավտոստոպով զբոսաշրջիկի միջգալակտիկական ուղեցույց|«Ավտոստոպով զբոսաշրջիկի միջգալակտիկական ուղեցույց»]]'' շարքով։ [[Ջոն Ռոնալդ Ռուել Թոլքին|Ջոն Թոլքինը]], թերևս 20-րդ դարի ընթացքում ֆանտաստիկ ժանրի ամենահայտնի հեղինակը, պատասխանատու է [[Մատանիների տիրակալը|«Մատանիների տիրակալը»]] (1954) և «Tolkien's Legendarium»-ի ստեղծման համար։

=== Գրականություն երեխաների և երիտասարդների համար ===
[[File:J. K. Rowling 2010.jpg|182x182px|left|thumb|[[Ջոան Ռոուլինգ]] 2010]]

[[Մանկական գրականություն|Երեխաների համար ստեղծագործությունների]] նշանակալից հեղինակներից են՝ [[Քենեթ Գրեհեմ]]ը, ''[[Քամին ուռիների մեջ|«Քամին ուռիների մեջ»]]'' (1908 թ.), Վարդ. Վ. Ավդրին, ''«Երկաթուղու շարքը»'' (1945–2011 թթ., [[Ալան Ալեքսանդր Միլն|Ա.Ա. Միլնը]], ''[[Վինի Թուխ|Վինի-Թուխը]]'' (1926թ.) և [[Պամելա Թրևերս|Պամելա Թրավերսը]],''[[Մերի Փոպինս]]''։ [[Թերենս Հենբերի Ուայթ|Թերենս Ուայթը]] գրել է [[Արթուր (արքա)|արթուրյան]] ֆանտազիան, առաջին մասը՝ ''[[Թուրը քարի մեջ|«Թուրը քարի մեջ»]]'' (1938)։  [[Ֆրենսիս Էլիզա Բարնեթ|Ֆրենսիս Հոջսոն Բարնեթի]] ''[[Խորհրդավոր պարտեզը|«Խորհրդավոր պարտեզը»]]'' վեպի ներշնչանքը Քենթի Մեծ Մեյթեմ Հոլլի այգին էր։ [[Հյու Ջոն Լոֆթինգ|Հյու Լոֆթինգը]] ստեղծեց դոկտոր Դոլիթլի կերպարը, որը հայտնվում է 12 գրքերից բաղկացած շարքում, իսկ Դոդի Սմիթի « ''Հարյուր և մեկ դալմատինները»'' ներկայացնում էր չարագործ Կրուելլա դե Վիլը ։

[[Ռոալդ Դալ]]ը մանկական ֆանտաստիկ վեպերի նշանավոր հեղինակ է, ինչպիսին է ''[[Չարլին և շոկոլադի գործարանը (վիպակ)|Չարլին և շոկոլադի գործարանը]]'' 1964 թվականին, որոնք հաճախ ոգեշնչված են նրա մանկության փորձառություններից, հաճախ անսպասելի ավարտով և ոչ սենտիմենտալ, մութ հումորով<ref>[https://www.independent.co.uk/opinion/commentators/once-upon-a-time-there-was-a-man-who-liked-to-make-up-stories-2158052.html Once upon a time, there was a man who liked to make up stories ...] ''The Independent'' (Sunday, 12 December 2010)</ref>։ Այս շրջանի հանրաճանաչ դպրոցական պատմությունները ներառում են Ռոնալդ Սիրլի ''Սուրբ Տրինիանը'' ։

[[Ջոան Ռոուլինգ|Ջ. Ք. Ռոուլինգի «]] ''[[Հարրի Փոթեր (վիպաշար)|Հարի Փոթերի»]]'' ֆանտաստիկ շարքը յոթ վեպերից բաղկացած շարք է, որոնք պատմում են դեռահաս [[հրաշագործ]] [[Հարրի Փոթեր (կերպար)|Հարի Փոթերի]] արկածները պատմության մեջ ամենավաճառվող գրքերի շարքն է։ Շարքը թարգմանվել է 67 լեզուներով<ref name="Translations for Harry Potter2">{{Cite news |date=2008 թ․ հոկտեմբերի 3 |title=Rowling 'makes £5 every second' |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/7649962.stm |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 17 |publisher=BBC News}}</ref><ref>{{Cite news |last=Dammann |first=Guy |date=2008 թ․ հունիսի 18 |title=Harry Potter breaks 400m in sales |url=https://www.theguardian.com/business/2008/jun/18/harrypotter.artsandentertainment |access-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 17 |publisher=Guardian News and Media Limited |location=London}}</ref> ՝ Ռոուլինգին դասելով պատմության մեջ ամենաշատ թարգմանված հեղինակների շարքում<ref>{{Cite web |last=KMaul |year=2005 |title=Guinness World Records: L. Ron Hubbard Is the Most Translated Author |url=http://www.kirkusreviews.com/kirkusreviews/tbs_landing.jsp |archive-url=https://web.archive.org/web/20080308213411/http://www.kirkusreviews.com/kirkusreviews/tbs_landing.jsp |archive-date=2008 թ․ մարտի 8 |access-date=2007 թ․ հուլիսի 19 |publisher=The Book Standard}} {{Չաշխատող արտաքին հղում}}</ref>։

== 21-րդ դարի գրականություն ==
=== Վեպ ===
21-րդ դարում նկատվել է պատմական գեղարվեստական գրականության ընդգծված հետաքրքրություն<ref name="eb2">[https://www.britannica.com/art/English-literature/The-21st-century English literature - The 21st century] Encyclopedia Britannica</ref>։ [[Հիլարի Մենթել|Դեյմ Հիլարի Մենթելը]] (1952–2022)<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 23 |title=Hilary Mantel, celebrated author of Wolf Hall, dies aged 70 |url=https://www.theguardian.com/books/2022/sep/23/hilary-mantel-author-wolf-hall-dies |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 23 |website=The Guardian |language=en}}</ref> պատմական վեպերի շատ հաջողակ գրող էր, երկու անգամ արժանանալով Բուքերյան մրցանակին ''Wolf Hall'' 2009-ի և ''Bring Up the Bodies-ի'' ստեղծագործությունների համար։ Այս ժամանակաշրջանում ի հայտ եկած առավել հավակնոտ վիպասաններից մեկը [[Դևիդ Միտչել|Դեյվիդ Միտչելն]] է, ում ''[[Ամպային ատլաս|«Ամպային ատլաս»]]'' (2004) վեպը տարածվում է 19-րդ դարից մինչև ապագա։ Ավելի վաղ գրական ոճերի և տեխնիկայի ազդեցությունները անգլիական գրականության մեջ նկատելի են այնպիսի գրողների կողմից, ինչպիսին է [[Իեն Մաքյուեն]]ը իր 2002 թվականին ''«Քավություն»'' վեպում<ref name="eb2" />։ [[Զադի Սմիթ]]ը քննադատության է արժանացել իր դեբյուտային ''«Սպիտակ ատամներ»'' (2000) վեպի և հետագա վեպերի համար<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ հունվարի 19 |title=The 21st Century's 12 greatest novels |url=https://www.bbc.com/culture/article/20150119-the-21st-centurys-12-best-novels |publisher=BBC Culture}}</ref>։ [[Ջուլիան Բարնս]]ը (1946–) ևս մեկ նշանավոր գրող է, և նա 2011 թվականին արժանացել է [[Բուքերյան մրցանակ]]ի իր ''«Ավարտի զգացումը»'' գրքի համար։ [[Կաձուո Իսիգուրո]]ն հայտնի էր այնպիսի ստեղծագործություններով, ինչպիսին է դիստոպիկ [[Գիտական ֆանտաստիկա|գիտաֆանտաստիկ]] վեպը, « ''[[Չթողնես ինձ երբեք (վեպ)|Never Let Me Go»]]'' (2005 թ.), իսկ 2017 թվականին նա արժանացել է գրականության Նոբելյան մրցանակի իր վեպերի համար<ref>{{Cite web |title=Nobel Prize in Literature 2017 |url=https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2017/summary/ |publisher=nobelprize.org}}</ref>։

=== Թատրոն ===
Թատերական լանդշաֆտը վերակազմավորվել է՝ 20-րդ դարի վերջում մեկ ազգային թատրոնից տեղափոխվելով չորս՝ մշակութային քաղաքականության ապակենտրոնացման արդյունքում<ref>{{Cite news |last=Dickson |first=Andrew |date=2011 թ․ օգոստոսի 2 |title=Edinburgh festival 2011: where National Theatres meet |url=https://www.theguardian.com/stage/2011/aug/02/edinburgh-national-theatre-wales-scotland |access-date=2012 թ․ նոյեմբերի 4 |work=The Guardian}}</ref>։

=== Ֆանտաստիկա ժանր ===
[[Է. Լ. Ջեյմս|Է.Լ. Ջեյմսի]] էրոտիկ ռոմանտիկ եռերգությունը ''[[Մոխրագույնի հիսուն երանգները]]'', ''[[Ավելի մուգ հիսուն երանգները]]'' և [[Ազատագրված հիսուն երանգները]] ինչպես նաև ուղեկից ''«Գրեյ։ Քրիստիանը մոխրագույնի հիսուն երանգների մասին»'', վաճառվել են ավելի քան 100 միլիոն օրինակ ամբողջ աշխարհում և Միացյալ Թագավորությունում ռեկորդ սահմանեց՝ որպես բոլոր ժամանակների ամենաարագ վաճառվող թղթե կազմով գիրք<ref>[https://web.archive.org/web/20121126170101/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2128881_2128882_2129207,00.html Who Should be Time's Person of the Year 2012? E.L. James].</ref><ref>{{Cite news |date=2013 թ․ հունվարի 10 |title="Fifty Shades of Grey" coming in hardcover |url=http://www.salon.com/2013/01/10/fifty_shades_of_grey_coming_in_hardcover/ |access-date=2013 թ․ հուլիսի 6 |work=Salon.com}}</ref>։

=== Գրականություն երեխաների և երիտասարդների համար ===
Քրեսիդա Քաուելը գրել է ''«Ինչպես վարժեցնել քո վիշապին»'' ՝ 12 գրքերից բաղկացած մի շարք, որը տեղի է ունենում [[վիկինգներ]]ի հորինված աշխարհում։

Ֆիլիպ Փուլման- ը հայտնի է ''His Dark Materials'' ֆանտաստիկ եռերգությամբ, որը հետևում է երկու երեխաների հասունացմանը, երբ նրանք թափառում են մի շարք [[Զուգահեռ իրականություն|զուգահեռ տիեզերքներում՝]] էպիկական իրադարձությունների ֆոնին։

== Գրական մրցանակներ ==
[[Գրականության Նոբելյան մրցանակ|Գրականության ոլորտում Նոբելյան մրցանակակիր]] բրիտանացիներն են՝ [[Ռեդյարդ Քիփլինգ]]ը (1907), [[Ջոն Գոլսուորսի]]ն (1932), [[Թոմաս Սթեռնս Էլիոթ|Թ.Ս. Էլիոթը]] (1948), [[Բերտրան Ռասել]]ը (1950), [[Ուինսթոն Չերչիլ]]ը (1953), [[Վիլյամ Գոլդինգ]]ը (1983), [[Վիդիադհար Սուրաջպրասադ Նայփոլ]]ը (2001), [[Հարոլդ Փինթեր]] (2005) [[Դորիս Լեսինգ]] (2007) և [[Կաձուո Իսիգուրո]] (2017)։

Գրական մրցանակները, որոնց համար իրավասու են Միացյալ Թագավորությունից գրողները, ներառում են.
* [[Բուքերյան մրցանակ]]
* Համագործակցության գրողների մրցանակ
* Դուբլինի միջազգային գրական մրցանակ
* Քարնեգիի մեդալ
* Costa Book Awards (նախկինում Whitbread Awards)
* [[Գեղարվեստական գրականության կանանց մրցանակ]]
* Թագուհու ոսկե մեդալ պոեզիայի համար

== Տես նաև ==
* [[Բրիտանական գրադարան]]
* [[Շոտլանդական թատրոն]]
* [[Կանանց գիր]]
* [[Ռոմանտիզմ]]
* [[Իռլանդական գրականություն]]
* [[Մոդեռն գրականություն]]
* [[Մոդեռնիզմ]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{Reflist}}

== Գրականություն ==
=== Մեջբերված աշխատանքներ ===
* {{Citation |last=Bate |first=Walter Jackson |title=Samuel Johnson |year=1977 |url=https://archive.org/details/samueljohnson000bate |location=New York |publisher=Harcourt Brace Jovanovich |isbn=978-0-15-179260-3 |author-link=Walter Jackson Bate}}
* {{Cite book |last=Բրեդլի |first=Էնդրյու Սեսիլ |author-link=A. C. Bradley |title=Shakespearean Tragedy: Lectures on Hamlet, Othello, King Lear and Macbeth |url=https://archive.org/details/shakespeareantra0000brad_e0t5 |publisher=[[Penguin Group|Penguin]] |year=1991 |isbn=978-0-14-053019-3 |location=London |orig-year=1904}}
* {{Cite book |last=Dowden |first=Edward |author-link=Edward Dowden |url=https://archive.org/details/shakspere01dowdgoog |title=Shakspere |publisher=[[D. Appleton & Company]] |year=1881 |location=New York |oclc=8164385 |ol=6461529M}}
* {{Cite book |last=Muir |first=Kenneth |author-link=Kenneth Muir (scholar) |title=Shakespeare's Tragic Sequence |publisher=[[Routledge]] |year=2005 |isbn=978-0-415-35325-0 |location=London |orig-year=1979}}

=== Հետագա ընթերցման համար ===
* Partridge, A. C. ''Tudor to Augustan English: a Study in Syntax and Style, from Caxton to Johnson'', in series, ''The Language Library''. London: A. Deutsch, 1969. 242 p. Without SBN or ISBN
* ''The Oxford History of English Literature'' (in 15 vols.) Oxford: Clarendon Press, reprinted 1990-97.

{{DEFAULTSORT:British Literature}}
[[Կատեգորիա:Անգլերեն գրականություն]]
[[Կատեգորիա:Անգլերենի մշակույթ]]
[[Կատեգորիա:Անգլիական գրականություն]]
[[Կատեգորիա:Բրիտանական գրականություն]]
[[Կատեգորիա:Գրականության պատմություն]]
[[Կատեգորիա:Գրականություն]]
[[Կատեգորիա:Գրականություն ըստ երկրի]]
[[Կատեգորիա:Եվրոպական գրականություն]]
[[Կատեգորիա:Մեծ Բրիտանիայի արվեստ]]
[[Կատեգորիա:Միացյալ Թագավորության գրականության պատմություն]]
[[Կատեգորիա:Միացյալ Թագավորության մշակույթ]]