Դիտել Ֆրանսիական թատրոն էջի աղբյուրը

[[Պատկեր:The French Comedians by Watteau - Met Museum of Art DP120381 (adjusted1).jpg|thumb|upright=1.5|Ֆրանսիացի կատակերգակներ, նկարիչ՝ [[Անտուան Վատտո]] ([[1720]])]]
'''Ֆրանսիական թատրոնի''' ակունքը [[միջնադար]]յան թափառական դերասանների և երաժիշտների արվեստն է։ Դեռևս [[9-րդ դար|9]]-[[10-րդ դար]]երում ծնունդ է առել [[լիթուրգիական դրամա]]ն, ապա՝ [[միրաքլ]]ը, [[միստերիա]]ն։ Դրանցից առավել նշանավորը «Տիրոջ չարչարանաց եղբայրությունն» էր (գոյատևել է [[14-րդ դար]]ի 70-ական թվականներից մինչև [[1676]] թվականը), որը [[1402]] թվականին ստացել է [[Փարիզ]]ում ներկայացումներ տալու մենաշնորհը, հանդես եկել փակ շինություններում, [[1548]] թվականից՝ «[[Բուրգունդյան օթել]]» թատրոնում։ Բացի միստերիաներից (արգելվել են [[1548]] թվականին) ներկայացրել է [[ֆարս]], [[մորալիտե]], [[սոթի]] ([[15-րդ դար|15]]-[[16-րդ դար]]երին ֆրանսիական թատրոնի կատակաերգիծական ժանր)։ [[1599]] թվականից «Բուրգունդյան օթել»-ում գործել է Վ․ Լեկոնտի թատերախումբը՝ առաջին պրոֆեսիոնալ դերասանախումբը։ Ֆրանսիական թատրոնի պատմության նոր փուլը սկսվել է բացարձակ միապետության հաստատումով ([[17-րդ դար]])։ Հաստատվել է [[կլասիցիզմ]]ը, որի խոշոր ներկայացուցիչներից էին ողբերգակ դրամատուրգներ [[Պիեռ Կոռնել]]ը և [[Ժան Ռասին]]ը, կատակերգու [[Մոլիեր]]ը<ref>[https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_12.djvu/722 Հայկական սովետական հանրագիտարան «Ֆրանսիական թատրոն», 12-րդ հատոր, էջ 722, 1986թ]</ref>։

==Ֆրանսիական թատրոնը միջնադարում==
[[Պատկեր:La Farce de Maître Pathelin.png|thumb|right|220px|Փաստաբան Պիեռ Պատլեն]]
[[Միջնադար]]ում ոչ կրոնական [[թատրոն]]ների՝ [[դրամա]]յի և [[ֆարս]]ի սկզբնավորման մասին քննարկումները հակասական են, սակայն հայտնի ավանդույթը, ըստ որի այն առաջացել է [[9-րդ դար]]ի լատինական [[կատակերգություն]]ներից և [[ողբերգություն]]ներից, քիչ հավանական է թվում։

Շատ պատմաբաններ միջնադարյան դրամայի ստեղծումը կապում են եկեղեցական պատարագային երկխոսությունների հետ։ Ծիսական արարողությունների դրամատիզացված (հատկապես [[Սուրբ Ծնունդ|Սուրբ Ծննդի]] և [[Զատիկ|Զատկի]] ծիսական արարողությունները), ներկայացումները [[վանք]]երից տեղափոխվեցին սեղանատներ և վերջապես բաց տարածություն և տեղի մայրենի լեզուն փոխարինվեց [[լատիներեն]]ով։ [[12-րդ դար]]ում հայտնաբերվում է [[ֆրանսերեն]] լեզվով ամենավաղ պահպանված հատվածները, որոնք լատիներեն կրոնական դրամաների կրկներգերն էին, օրինակ՝ Սուրբ Նիկոլասի և Սուրբ Ստեֆանի պիեսները։

[[12-րդ դար|12]]-[[13-րդ դար]]երի ֆրանսերեն դրամատիկական պիեսներն են՝
* «Ադամի խաղը» (Le Jeu d'Adam), 1150-1160 թթ, գրված լատինախոս հոգևորականների կողմից աշխարհիկ հասարակության համար։
* Ժան Բոդելի «Սուրբ Նիկոլայի խաղը» (Le Jeu de Saint Nicolas)
* Ռյուտբյոֆի «Թեոֆիլուսի հրաշքը» (Le Miracle de Théophile), 1265

Կոմեդիայի և ֆարսի թատրոնի սկզբնաղբյուրները նույնպես հակասական են․ որոշ պատմաբաններ հավատում են դրանց ոչ կրոնական սկզբնավորմանը, մյուսները տեսնում են կրոնական դրամայի, [[Պլավտոս]]ի վանական մեկնաբանությունների և լատինական կոմեդիայի թատրոնի ազդեցությունը։

12-13-րդ դարերի ոչ դրամատիկական պիեսներն են՝
* Ռյուտբյոֆի «Le Dit de l'herberie»
* «Courtois d'Arras», 1228
* Ադամ դե լա Ալի «Le Jeu de la feuillé», 1275
* Ադամ դե լա Ալի «Խաղ Ռոբենի և Մարիոնի մասին», 1288
* «Պելերինի խաղը», 1288
* «Տղան և կույրը», 1266-1282 թթ, ամենավաղ պահպանված ֆրանսիական ֆարսը
* «Օկասենը և Նիկոլետան», արձակի և քնարական ոճի խառնուրդ

[[15-րդ դար]]ում պիեսների բեմականացումը կազմակերպվում և ղեկավարվում էին մի շարք պրոֆեսիոնալ և ոչ պրոֆեսիոնալ գիլդիաների (վաճառականների միության) կողմից։

''Միջնադարյան թատրոնի ժանրերը'' Ֆրանսիայում՝
* ֆարս՝ մարդկային զգացմունքների ռեալիստական, ծիծաղաշարժ և նույնիսկ գռեհիկ ծաղր
* սոթի՝ բառախաղով լի խոսակցություն հարբեցողների միջև
* պաստորել՝ ներկայացում հովվերգական ձևավորմամբ
* շոնտաբլ՝ ({{lang-fr|Chantefable}})՝ բանաստեղծության և արձակի խառնուրդ, որը հանդիպում է միայն «Օկասենը և Նիկոլետան» պիեսի մեջ
* կրոնական դրամա՝ սրբերի կյանքի կամ քրիստոնեական ծեսերի նկարագրում
* առակ
* միստերիա
* չարչարանք՝ նկարագրում է Հիսուս Քրիստոսի չարչարանքները, նրա՝ դավաճանվելը, զոհ դառնալը, չարչարանքները և մահը
* ուրախ քարոզ ({{lang-fr|Sermon Joyeux}})՝ բուռլեսկ (ծաղրերգական) քարոզ

== 16-րդ դար ==
===Թատրոնը Վերածննդի դարաշրջանում===
[[Պատկեր:Hôtel de Bourgogne, siège de la Comédie Italienne - Parouty 1998 p14.jpg|thumb|upright=1.3|Բուրգունդյան օթել թատրոնը 18-րդ դարում]]
[[16-րդ դար]]ում ֆրանսիական թատրոնը զարգացում ապրեց, ինչպես և մյուս գրական ժանրերը։ 16-րդ դարի առաջին տասնամյակում հասարակական [[թատրոն]]ը դեռևս կապված էր միջնադարյան ժառանգության՝ միստերիաների, առակ պիեսների, [[ֆարս]]երի և սոթիների հետ, թեև միստերիան այլևս հանրաճանաչ չէր։ Հասարակական ներկայացումները խստորեն վերահսկվում էր գիլդիական համակարգի կողմից։ «Les Confrères de la Passion» գիլդիան բացառիկ իրավունքներ ուներ [[Փարիզ]]ի կրոնական դրամաների թատերական բեմականացումների վրա։ [[1548]] թվականին բռնության վախը կամ անարգանքը, որը [[Ֆրանսիա]]յում զարգացող կրոնական երկփեղկման արդյունք էր, ստիպեց Փարիզի պառլամենտին արգելել մայրաքաղաքում կրոնական դրամաների՝ միստերիաների բեմադրությունները, թեև ներկայացումները շարունակվում էին բեմադրվել այլ վայրերում։ Մյուս գիլդիան՝ «Enfants Sans-Souci» վերահսկում էր ֆարսերը և սոթիները։ «Clercs de la Basoche» քաղաքական վերահսկողություն էր իրականացնում (ներկայացումները պիտի թույլատրվեին վերաքննիչ խորհրդի կողմից, կենդանի մարդկանց նկարագրող կերպարները արգելված էին) և միայն [[1582]] թվականին նրանք վերջապես դադարեցրին իրենց գործունեությունը։ 16-րդ դարի վերջում մնաց միայն «Confrères de la Passion» գիլդիան, որը բացառիկ վերահսկողություն ուներ Փարիզի հասարակական թատերական ներկայացումների վրա և նրանք իրենց պիեսները «[[Բուրգունդյան օթել]]»-ում ({{lang-fr|Hôtel de Bourgogne}}) բարձր գնով վարձակալության էին տալիս թատերախմբերի։ [[1597]] թվականին նրանցից վերցրին այս արտոնությունը<ref>Օսկար Բրոքետ, «Թատրոնի պատմությունը», 9-րդ հրատարակություն, 2003 թ</ref>։

Ավանդական ստեղծագործություններ գրող բազմաթիվ գրողների շարքում (ֆարս գրողներ [[Պիեռ Գրենգուար]]ը և [[Նիկոլա դե լա Շեսնա]]) ի հայտ եկավ [[Մարգարիտ Նավառացի]]ն, ով նույնպես գրեց մի շարք պիեսներ ավանդական կրոնական դրամաներին և բարոյախրատական պիեսներին մոտ։

[[Պատկեր:Abraham Bosse, Actors at the Hotel de Bourgogne 2, ca. 1633–34.jpg|300px|left|thumb|Բուրգունդյան օթելի բեմին]]
[[1503]] թվականին [[Սոֆոկլես]]ի, [[Սենեկա]]յի, [[Եվրիպիդես]]ի, [[Արիստոփանես]]ի, [[Տերենտիուս]]ի և [[Պլավտոս]]ի բոլոր օրիգինալ աշխատությունները հասանելի էին [[Եվրոպա]]յում և հաջորդ 40 տարիների ընթացքում թարգմանիչները և պոետները զբաղված էին այդ դասական երկերը թարգմանելով և վերամշակելով։ [[1540]]-ական թվականներին ֆրանսիական համալսարանը (և հատկապես ճիզվիտ քոլեջները) [[1553]] թվականից հյուրընկալեցին [[Ջորջ Բյուկենեն]]ի և [[Մարկ Անտուան Մյուրե]]ի կողմից [[լատիներեն]] գրված նեո-լատինական ներկայացումը, որը խորը հետք թողեց «La Pléiade» («Բանաստեղծների համաստեղություն») վրա։ [[1550]] թվականին հայտնաբերվում է [[ֆրանսերեն]] գրված մարդասիրական պիես։

Սենեկայի ազդեցությունը մեծ էր մարդասիրական ողբերգության վրա։ Նրա պիեսները, որոնք հիմնականում կամերային պիեսներ էին և նախատեսված էին քնարական և հռետորական ձևով կարդալու համար, ստիպեց առավել ուշադրություն դարձնել մարդասիրական շատ ողբերգությունների հռետորությանը և լեզվին, քան դրամատիկական գործողությանը։

Մարդասիրական ողբերգությունը 2 տարբեր ուղղվածություն ուներ՝
*''Բիբլիական ողբերգություն'', որի սյուժեն վերցվել էր [[Աստվածաշունչ|Աստվածաշնչից]]։ Թեև ոգեշնչվածությամբ այն մոտ էր միջնադարյան կրոնական [[դրամա]]ներին, վերապատկերում էր բիբլիական կերպարները դասական ոճով՝ ճնշելով բեմի վրա կատակերգական տարրերը և [[Աստված|Աստծո]] ներկայությունը։
*''Անտիկ ողբերգություն'', որի սյուժեն վերցվել էր առասպելաբանությունից կամ պատմությունից։

Քաղաքացիական պատերազմների սկսման հետ մեկտեղ ([[1570]]-[[1580]] թթ) ի հայտ եկավ երրորդ ուղղվածությունը՝
*''Ժամանակակից ողբերգությունը'', որի սյուժեն վերցվում էր վերջին իրադարձություններից։

[[Պատկեր:Commedia dell'arte - troupe Gelosi.JPG|thumb|Կոմեդիա դել'արտեի Gelosi 16-րդ դարի կտավում]]
Հումանիստները բացի [[պիես]]ների թարգմանչական և վերամշակման իրենց աշխատանքներից, ուսումնասիրում էին դրամատիկական կառուցվածքի, սյուժեի և բնութագրման դասական տեսությունները։ [[Հորացիուս]]ի աշխատությունները թարգմանվել են [[1540]]-ական թվականներին, սակայն հասանելի են դարձել [[միջնադար]]ում։ [[Արիստոտել]]ի «Պոետիկա»-ի վերջնական տարբերակն ի հայտ է եկել ավելի ուշ՝ [[16-րդ դար]]ի առաջին կեսերին։ Հատկանշական են նաև Հուլիոս Կեսար Սկալիգերի մեկնաբանությունները Արիստոտելի «Պոետիկա»-ի վերաբերյալ, որը հայտնվեց [[1560]]-ական թվականներին։ [[4-րդ դար]]ի քերականագետներ [[Դիոմեդես]]ը և [[Էլիոս Դոնատ]]ը նույնպես դասական տեսության հեղինակներից էին։

[[Իտալացիներ]]ը 16-րդ դարում մեծ դեր խաղացին դասական դրամատիկական տեսության հրատարակման և մեկնաբանման գործում, իսկ նրանց աշխատանքները մեծ ազդեցություն են ունեցել ֆրանսիական թատրոնի վրա։

Ֆրանսիացի հումանիստ գրողները առաջարկեցին, որ ողբերգությունը գրվի 5 գործողությամբ և ունենա 3 հիմնական կերպարներ․ խաղը պիտի սկսվի գործողության մեջտեղում, ազնվական լեզվով և բեմի վրա սարսափի տեսարաններ չպետք է ցուցադրվեն։ Որոշ գրողներ փորձեցին բարոյախրատական ներկայացումների և [[ֆարս]]երի միջնադարյան ավանդույթները կապել դասական թատրոնի հետ, բայց [[Ժոաշեն դյու Բելլե]]ն մերժեց այս փորձը և ավելի արժևորեց դասական [[ողբերգություն]]ը և [[կատակերգություն]]ը։ Տեսաբանների համար ավելի դժվար էր Արիստոտելի «կատարսիս» հասկացությունը կապել [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] դարաշրջանի թատրոնի հետ՝ գոհացնելով հանդիսատեսին։

Ողբերգություններին զուգահեռ եվրոպացի հումանիստները վերամշակեցին [[15-րդ դար]]ի կատակերգությունները։ Վերածննդի դարաշրջանի [[Իտալիա]]յում զարգացել էր հումանիստական լատինական կատակերգությունը։ Հումանիստներն օգտագործում էին Հորացիուսի, Արիստոտելի և Տերենցի աշխատանքները, որպեսզի մշակեին մի շարք կանոններ․ կատակերգությունը պիտի ցույց տա ճշմարտությունը և երջանիկ ավարտ ունենա; ի տարբերություն ողբերգության՝ կատակերգությունում օգտագործվում է լեզվի ցածր ոճ, այնտեղ պատկերվում է ոչ թե մեծ իրադարձություններ կամ առաջնորդների կյանքը, այլ հասարակ մարդկանց անձնական կյանքը և գլխավոր թեման [[սեր]]ն է։

[[Պատկեր:Four Commedia dell’Arte Figures claude-gillot.jpg|thumb|left|Կլոդ Ժիլո (1673–1722), ''Կոմեդիա դել'արտեի 4 կերպարները'', [[1715]] թ]]
Թեև որոշ ֆրանսիացի հեղինակներ մոտ էին գտնվում հին մոդելներին ([[Պիեռ դե Ռոնսար]]ը թարգմանեց [[Արիստոփանես]]ի «Պլուտուս»-ի մի մասը), ընդհանուր առմամբ ֆրանսիական կատակերգությունը շատ բան է վերցրել տարբեր աղբյուրներից՝ միջնադարյան ֆարսից (որը շատ հանրահայտ էր այդ դարում), պատմվածքից, իտալական հումանիստական կատակերգություններից։

Վերջին տասնամյակներում թատերական 4 այլ իտալական տարբերակներ, որոնք չէին ենթարկվում դասական թատրոնի կանոններին, ներխուժեցին ֆրանսիական բեմ՝
* [[Կոմեդիա դել'արտե|Կոմեդիա դել արտե]], ֆիքսված տեսակների իմպրովիզացիոն թատրոն, որն ստեղծվել է [[1545]] թվականին [[Պադուա]] քաղաքում․ իտալական թատերախմբերը հրավիրվել են [[Ֆրանսիա]] [[1576]] թվականից։
* [[Տրագիկոմեդիա]], արկածային նորավեպի թատերական տարբերակը՝ սիրեկաններով, ասպետներով, ծպտյալներով և կախարդանքով։ Այս ժանրի ամենահայտնի ստեղծագործությունը [[Ռոբեր Գարնիե]]ի «Bradamante»-ն է ([[1580]])։
* [[Պաստորալ]], առաջին ֆրանսիական պաստորալները կարճ [[պիես]]ներ էին՝ բաղկացած 5 գործողություններից։ [[Նիկոլա դե Մոնրո]]ն գրել է 3 պաստորալ։
* Պալատական բալետ, թատրոնի և պարի այլաբանական և ֆանտաստիկ խառնուրդն է։

Դարավերջում ամենաազդեցիկ ֆրանսիացի դրամատուրգը՝ իր ոճով և նոր ձևերի իր վարպետությամբ Ռոբեր Գարնիեն էր։

Թատերական այս բոլոր տարբերակները ներգրավվեցին [[17-րդ դար]]ի «բարոկո» թատրոնի մեջ՝ նախքան ֆրանսիական կլասիցիզմը վերջնականապես իր տեղը կզբաղեցներ թատրոններում։

===Վաղ ժամանակաշրջանի թատրոններն ու թատերական ընկերությունները===
[[Պատկեր:Act5 from ‘Le Martyre de Sainte Catherine’ by Puget de la Serre 1643 - Brocket 1991 (6th ed) p217.jpg|thumb|300px|Ներկայացում Բուրգունդյան օթելում]]
[[Միջնադար]]ում և [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] դարաշրջանում հասարակական թատերական ընկերությունները [[Փարիզ]]ում գիլդիաների ղեկավարության տակ էին, բայց [[16-րդ դար]]ի վերջին տասնամյակներում այս ընկերություններից միայն մեկը շարունակեց գործել, թեև Confrèrie de la Passion գիլդիան իրավունք չուներ կրոնական դրամաներ բեմադրել ([[1548]]), սակայն նրանց բացառիկ իրավունք էր շնորհվել վերահսկելու մայրաքաղաքի բոլոր թատերական ներկայացումները և վարձով էին տրամադրում իրենց թատրոնը (Բուրգունդյան օթել) բարձր գնով թատերախմբերին։ [[1597]] թվականին գիլդիայից վերցվեց իր արտոնությունը, որը հնարավորություն ընձեռեց այլ թատրոնների և թատերական ընկերությունների բացվել մայրաքաղաքում։

Բացի հասարակական թատրոններից ներկայացումներ էին բեմադրվում նաև մասնավոր տարածքներում՝ պալատում, համալսարանում։ 16-րդ դարի առաջին տասնամյակում քոլեջների հասարակական, հումանիստական թատրոնները և պալատում գործող [[թատրոն]]ները ծայրահեղ տարամետ ճաշակ ունեին։ Օրինակ՝ մինչդեռ պալատում առաջին տասնամյակում ժամանակակից էր համարվում [[տրագիկոմեդիա]]ն, հասարակական թատրոնում՝ ավելի շատ [[ողբերգություն]]ը։

[[Փարիզ]]ի վաղ թատրոնները տեղակայված էին արդեն գոյություն ունեցող կառույցներում, ինչպիսիք են օրինակ՝ թենիսի խաղահրապարակները․ դրանք չափազանց նեղ էին և անհարմար ներկայացումներ բեմադրելու համար։

Դարասկզբում ներկայացումները ցուցադրվում էին շաբաթական 2 անգամ։ Թատերական ներկայացումները բաղկացած էին մի քանի աշխատանքներից․ սկսվում էր կոմիկական նախերգանքից, հետո ողբերգությունն էր կամ տրագիկոմեդիան, հետո [[ֆարս]]ը և վերջապես [[երգ]]ը։ Ներկայացման ժամանակ ազնվականները նստում էին բեմի աջ կամ ձախ մասում։ Անմիջապես բեմի առջև գտնվող մասը՝ պարտերը, որտեղ նստատեղեր չկային, նախատեսված էր տղամարդկանց համար, սակայն քանի որ պարտերի տոմսերը ամենաէժանն էին, այնտեղ սովորաբար նստում էին տարբեր սոցիալական խմբերի ներկայացուցիչներ։ Նրբագեղ մարդիկ ներկայացումը դիտում էին գալյորկաներից։ Արքայազների, հրացանակիրների և թագավորական ընտանիքի անդամների մուտքը ազատ էր։ Մինչև [[1630]] թվականը կանայք թատրոն չէին հաճախում։

Ի տարբերություն [[Անգլիա]]յի՝ [[Ֆրանսիա]]յում սահմանափակումներ չէին դրվում բեմին կանանց հանդես գալու վրա, սակայն [[կաթոլիկ եկեղեցի]]ն կանանց այդ մասնագիտությունը համարում էր բարոյապես սխալ։ Դերասաններն ունեին ֆանտաստիկ բեմական անուններ, որը նկարագրում էր տիպիկ դերեր կամ կերպարներ։

Փարիզեցիները իտալական թատերախմբերի սիրահար էին, որը բեմադրում էր [[Կոմեդիա դել'արտե|կոմեդիա դել արտե]]ն, որը իմպրովիզացիոն թատրոնի մի տեսակ էր։ Կոմեդիա դել արտեի կերպարները՝ պարծենկոտները, հիմարները, սիրեկանները, ծերերը, նենգ ծառաները, խորապես ազդեցություն թողեցին ֆրանսիական թատրոնի վրա։

[[Օպերա]]ն մուտք գործեց [[Ֆրանսիա]] [[17-րդ դար]]ի երկրորդ կեսերին։
[[Պատկեր:Jean-Baptiste Lully 1.jpeg|մինի|Ժան Բատիստ Լյուլին՝ ֆրանսիական օպերայի հայրը]]
Փարիզի ամենահայտնի թատրոնները և թատերախմբեր էին՝ 
* [[Բուրգունդյան օթել]] թատրոնը, մինչև [[1629]] թվականը այս թատրոնը ներառում էր տարբեր թատերախմբեր՝ [[Վալերի Լեկոմտե]]ի ղեկավարությամբ, իսկ [[1629]] թվականին Լեկոմտեի մահից հետո թատերախումբը վերածվեց թագավորական թատերախմբի։
* Մարե թատրոն ([[1600]]–[[1673]])
* La troupe de Monsieur, որը [[Լյուդովիկոս XIV|Լյուդովիկոս 14-րդ]]ի եղբոր հովանավորության տակ էր, Մոլիերի առաջին փարիզյան թատերախումբն էր։ Նրանք տեղափոխվեցին Փարիզի մի քանի թատրոններ մինչև [[1673]] թվականին միացան Մարե թատրոնի հետ և վերադարձան Hôtel Guénégaud:
* [[Կոմեդի ֆրանսեզ]], [[1689]] թվականին Լյուդովիկոս 14-րդը միավորեց Բուրգունդյան օթելը և Hôtel Guénégaud-ը մեկ պաշտոնական թատերախմբի մեջ։

[[Փարիզ]]ից դուրս՝ արվարձաններում և պրովինցիաներում, շատ շրջիկ թատերախմբեր կային։ [[Մոլիեր]]ն իր գործունեությունն սկսեց այդպիսի մի թատերախմբից։

Թագավորական պալատը և ազնվական այլ տները նույնպես հանդիսանում էին թատերական ներկայացումների, բալետների և խրախճանքի այլ միջոցառումների կարևոր կազմակերպիչները և հաճախ որպես պարողներ և դերասաններ հանդես էին գալիս իրենք՝ ազնվականները։ [[Վերսալյան պալատ]]ը վաղ շրջանում ամբողջովին նվիրվել էր այսպիսի խրախճանքներին և նմանատիպ ներկայացումները շարունակվեցին ողջ թագավորության ժամանակաշրջանում։ Գտնված փորագրանկարները պատկերել են Լյուդովիկոս 14-րդին և ողջ արքունիքին՝ նստած Վերսալում Cour du marbre-ի առջև ներկայացում դիտելիս։

[[17-րդ դար]]ի պիեսների մեծ մասը գրվել է բանաստեղծությունների ձևով (բացառություն են կազմում Մոլիերի որոշ կատակերգությունները)։

==17-րդ դար ==
=== Բարոկո թատրոն ===
[[Պատկեր:Molière - Nicolas Mignard (1658).jpg|մինի|[[Մոլիեր]]ի դիմանկարը իշխանի դերում, [[1658]], նկարիչ` Նիկոլա Մինյար]]
[[17-րդ դար]]ի ֆրանսիական թատրոնում հայտնի են 3 անուններ՝ [[Ժան Բատիստ Մոլիեր]], [[Պիեռ Կոռնեյլ]], [[Ժան Ռասին]]։

Դարասկզբին թատրոնում գերակշռում էին նախորդ սերնդի ժանրերը և դրամատուրգները։ Թեև պալատն արդեն հոգնել էր [[ողբերգություն]]ներից (նախընտրելով տրագիկոմեդիան), [[թատրոն]] հաճախող հասարակությունը նախընտրում էր վերջինս։ Սա փոխվեց [[1630]]-[[1640]]-ական թվականներին, երբ տվյալ ժամանակաշրջանի բարոկո նորավեպերից ազդեցություն կրած տրագիկոմեդիաները՝ ասպետների հերոսական և կախարդական արկածները, դարձան գերակշռող ժանր։ [[1637]] թվականին Կոռնեյլի «Սիդ»-ը և [[1640]] թվականին «Հորացիուսը» կրկին նորաձև դարձրին ողբերգությունը, որը պահպանվեց մինչև դարեվերջ։

Ողբերգությունների կարևոր աղբյուր էին հանդիսանում [[Սենեկա]]յի, [[Հորացիուս]]ի, [[Արիստոտել]]ի (և Հուլիոս Կեսար Սկալիգերի և Լյուդովիկոս Կաստելվետրոյի ժամանակակից մեկնաբանությունները) ստեղծագործությունները, թեև դրանց սյուժեն վերցված էին դասական հեղինակների՝ [[Պլուտարքոս]]ի, [[Սվետոնիոս]]ի և այլոց ստեղծագործություններից և իտալական, ֆրանսիական ու իսպանական պատմվածքներից։ Հույն ողբերգակ հեղինակների՝ [[Սոփոկլես]]ի, [[Եվրիպիդես]]ի ստեղծագործությունները կրկին կարևորվեցին։ Կատակերգության, ողբերգության և տրագիկոմեդիայի կարևոր գործեր էին իսպանացի դրամատուրգներ [[Պեդրո Կալդերոն դե լա Բարկա]]յի, [[Տիրսո դե Մոլինա]]յի, [[Լոպե դե Վեգա]]յի ստեղծագործությունները, որոնցից շատերը թարգմանվեցին և մշակվեցին ֆրանսիական բեմի համար։ [[Իտալիա]]ն նույնպես թատերական քննարկումների կարևոր աղբյուր էր (օրինակ՝ [[Սպերոնե Սպերոնի]]ի «Canace» և [[Ջիովաննի Բատիստա Ջիրալդի]]ի «Orbecche» պիեսների շուրջ բանավեճերը)<ref>Բրեյ Ռենե «Կլասիցիզմի ձևավորումը Ֆրանսիայում», Փարիզ, 1927 թ, Ռեյս Թիմոթի «Վերածննդի դարաշրջանի թատրոնը և ողբերգության տեսությունը», «Գրական քննադատության Քեմբրիջյան պատմությունը», 3-րդ հատոր, էջ 229-247</ref>։

Կանոնավոր կատակերգությունները՝ [[Տիտոս Մակկիոս Պլավտոս]]ի, [[Տերենտիուս]]ի և [[Աուելիոս Դոնատուս]]ի հինգ գործողությամբ կատակերգություններն ավելի քիչ էին բեմադրվում, քանի որ ավելի շատ բեմադրվում էին [[ֆարս]]եր, երգիծական մենախոսություններ և իտալական կոմեդիա դել արտե։ [[Ժան Ռոտրու]]ն և [[Պիեռ Կոռնեյլ]]ը [[630]] թվականից հետո կրկին վերադարձան կանոնավոր կատակերգության։

Կոռնեյլի ողբերգությունները զարմանալիորեն ողբերգական չէին («Սիդ»-ի նրա առաջին տարբերակը համարվել է տրագիկոմեդիա), քանի որ ունեին երջանիկ ավարտ։

Կոռնեյլը շատ է քննադատվել աղբյուրների օգտագործման, վատ ճաշակի և այլ անկանոնությունների համար, որոնք չէին համապատասխանում արիստոտելյան և հորացիուսական կանոններին։ Կարդինալ Ռիշելիեն խնդրեց նոր ձևավորված [[Ֆրանսիական ակադեմիա]]յին ուսումնասիրել քննադատությունը (դա ակադեմիայի առաջին պետական գործն էր), որն աստիճանաբար հանգեցրեց [[թատրոն]]ի և թատերական ձևերի վերահսկման խստացմանը։ Սա [[17-րդ դար]]ի «[[կլասիցիզմ]]ի» սկիզբն էր։

Կոռնեյլը շարունակեց գրել պիեսներ [[1674]] թվականին (հիմնականում ողբերգություններ և «հերոսական կատակերգություններ»), որոնցից շատերը հաջողություն ունեցան, թեև նրա թատերական մեթոդների անկանոնությունները շատ էին քննադատվում։ [[Ժան Ռասին]]ի հաջողությունները [[1660]]-ական թվականների վերջերին ազդարարեց Կոռնեյլի հայտնի լինելու վերջը։

===17-րդ դարի կլասիցիզմ===
[[Պատկեր:Pierre Corneille 2.jpg|մինի|[[Պիեռ Կոռնեյլ]]]]
[[Կլասիցիզմ]]ը ենթադրում է կանոն, պարզություն, բարոյախոսություն, լավ ճաշակ։ Այս հասկացություններից շատերն առկա են [[Արիստոտել]]ի և [[Հորացիուս]]ի դասական հունական և հռոմեական գլուխգործոցների մեջ։

Թատրոնում պիեսը պետք է հետևի եռամիասնության գաղափարին՝
* Տեղի միասնություն
* Ժամանակի միասնություն
* Գործողության միանություն

Թատերական միասնությունների հետ են կապված հետևյալ հասկացությունները՝
* «Les bienséances», գրականությունը պետք է հարգի բարոյական նորմերը և լավ ճաշակը, ոչ մի բան չպետք է բեմադրվի, որը կարհամարհի այդ նորմերը՝ նույնիսկ պատմական իրադարձությունները։
* «La vraisemblance», գործողությունները պետք է հավասար ներշնչող լինեն։ Երբ պատմական իրադարձությունները հավասար չէին ներշնչում, որոշ քննադատներ կազմակերպում էին քննարկումներ։

Այս կանոնները կանխեցին բարոկո ոճի տրագիկոմեդիային հատուկ շատ տարրեր՝ թռչող ձիեր, ասպետական ճակատամարտեր, դեպի այլ երկրներ կախարդական ճամփորդություններ։
* Եվ վերջապես [[գրականություն]]ը և [[արվեստ]]ը պետք է գիտակցաբար հետևեին Հորացիուսի «գոհացնել և կրթել» պատվիրանին ({{lang-lat|aut delectare aut prodesse est}})։

Այս կանոններին կամ նորմերին հազվադեպ էին ամբողջությամբ հետևում և դարի շատ գլուխգործոցներ դիտավորյալ խախտեցին այս կանոնները՝ որպեսզի ուժեղացնեն հուզական ազդեցությունը։

===Թատրոնը Լյուդովիկոս 14-րդի օրոք===
[[Պատկեր:Louis XIV of France.jpg|մինի|[[Լյուդովիկոս XIV]]]]
[[1660]]-ական թվականներին [[կլասիցիզմ]]ը վերջնականապես հաստատվեց ֆրանսիական թատրոնում։

Թեև [[Պիեռ Կոռնեյլ]]ը շարունակեց մինչև իր կյանքի վերջը [[ողբերգություններ]] գրել, [[Ժան Ռասին]]ի ստեղծագործությունները [[1660]]-ական թվականներին ստվեր գցեցին Կոռնեյլի ուշ գրած պիեսների վրա։ Ռասինն իր ողբերգությունները գրել է՝ ոգեշնչվելով հունական առասպելներից, [[Եվրիպիդես]]ից, [[Սոփոկլես]]ից և [[Սենեկա]]յից։ Ռասինի բանաստեղծական ունակությունը կայանում է պաթոսի և սիրային կրքի ներկայացման մեջ, որը դարավերջին ողբերգության գերիշխող ձևն էր։ Ռասինի վերջին 2 պիեսները՝ «Էսթեր»-ը և «Աթալիա»-ն նոր դուռ բացեցին աստվածաշնչյան թեմաների և երիտասարդ կանանց կրթման գործում թատրոնների օգտագործման համար։

[[17-րդ դար]]ի վերջին 2 տասնամյակում և [[18-րդ դար]]ի առաջին հինգ տարիների ընթացքում գերիշխում էին Պիեռ Կոռնեյլի և Ռասինի դասական ստեղծագործությունները, և հասարակության խանդավառությունը ողբերգության հանդեպ մեծապես նվազել էր։ Դարաշրջանի ողբերգակներից են [[Կլոդ Բոյեր]]ը, [[Միշել լա Կլեր]]ը, [[Ժակ Պրադոն]]ը, [[Ժան Գալբեր դե Կամպիստրոն]]ը, [[Ժան դե լա Շապել]]ը, [[Անտուան Դոբինի դե լա Ֆոս]]ը, [[Շառլ Կլոդ Ժենեստ]]ը, [[Փրոսփեր Ժոլիո դե Կրեբիյոն]]ը և այլն։ Դարավերջին՝ մասնավորապես Կրեբիյոնի պիեսներում, երբեմն նկատվում էր վերադարձ դեպի դարասկզբի [[թատրոն]]՝ բազմաթիվ դրվագներ, արտառոց վախ և խղճահարություն և [[բեմ]]ի վրա սարսափելի գործողությունների ներկայացում։

Այս դարաշրջանում ֆրանսիական օպերան հայտնի էր պալատներում և կոմպոզիտոր [[Ժան Բատիստ Լյուլլի]]ի գործունեությունը արգասավոր էր։ Այս երաժշտական գործերը կրում էին տրագիկոմեդիայի և պալատական բալետի ավանդույթները և երբեմն ներկայացնում էին նաև ողբերգական սյուժեներ։ Լյուլլիի հետ էին աշխատում դրամատուրգներ Պիեռ Կոռնեյլը և [[Ժան Բատիստ Մոլիեր]]ը, բայց նրանցից ամենահայտնին [[Ֆիլիպ Կինո]]ն էր, ով գրում էր կատակերգություններ, ողբերգություններ և տրագիկոմեդիաներ։

18-րդ դարի երկրորդ կեսին գերիշխում էին Մոլիերի կատակերգությունները։ Նա է տվել ֆրանսիական «բարքերի կոմեդիայի» ({{lang-fr|comédie de mœurs}}) և «կերպարի կոմեդիայի» ({{lang-fr|comédie de caractère}}) իրենց ժամանակակից ձևը։ Նրա՝ ագահ հայրերի, բժիշկների և պերճաշուք գրական կերպարների ծաղրումը հաջողություն էր վայելում, սակայն նրա կատակերգությունները՝ կրոնական կեղծ բարեպաշտության («[[Տարտյուֆ]]») և ազատամտության («Դոն Ժուան») վերաբերյալ, շատ քննադատվեցին [[Եկեղեցի|եկեղեցու]] կողմից, և «Տարտյուֆը» բեմադրվեց միայն թագավորի միջամտությամբ։ Մոլիերի կատակերգություններից շատերը, ինչպիսիք են օրինակ՝ «Տարտյուֆը», «Դոն Ժուանը», «Մարդատյացը», տատանվում էին [[ֆարս]]ի և [[դրամա]]յի մեջ, իսկ «Դոն Ժուան»-ի և «Մարդատյաց»-ի վերջաբանները հեռու էին կատակերգություն լինելուց։

Դարավերջին կատակերգությունը շարունակում էր իր ուղին Մոլիերի նախագծած ճանապարհով՝ ժամանակակից բարքերն ու վարքերը ծաղրելն ու «կանոնավոր» կատակերգությունը գերիշխում էին, և [[Լյուդովիկոս XIV|Լյուդովիկոս 14-րդ]]ի ժամանակաշրջանի վերջին մեծ կատակերգությունը՝ [[Ալեն Ռենե Լեսաժ]]ի {{lang-fr|«Turcaret ou le Financier»}} էր՝ մի մութ պիես, որտեղ գրեթե ոչ մի կերպար մեղքերը քավելու ցանկության ոչ մի նշան ցույց չէր տալիս։

==18-րդ դար==
[[Պատկեր:Louis-Michel van Loo 001.jpg|250px|մինի|[[Դենի Դիդրո]]]]
[[Լուիջի Ռիկոբոնի]]ի գլխավորությամբ «Իտալական կոմեդիա»-ի ({{lang-fr|Comédie-Italienne}}) վերադարձից հետո, նրանց թույլ տրվեց ներկայացումներ բեմադրել [[ֆրանսերեն]] և հատուկ նրանց համար [[Պիեռ Մարիվո]]ն կատակերգություններ գրեց։ Թեև իր ժամանակաշրջանում Մարիվոն հայտնի չէր, նա միշտ ուներ իր ուրույն [[պիես]]ները և մեծ հաջողություն էր վայելում ժամանակաշրջանի ռեժիսորներ՝ [[Ռոժեր Պլանշոն]]ի և Շերոյի շրջանում։ Մեծ հաջողություն էին վայելում [[Ֆիլիպ Դետուշ]]ի և [[Պիեռ Կլոդ Նևիլ դե լա Շոսե]]ի «դյուրազգայուն կատակերգությունները» ({{lang-fr|comédies larmoyantes}})։ Այս նոր ժանրի շնորհիվ [[18-րդ դար]]ում [[Ֆրանսիա]]ն իր ներդրումն ունեցավ կատակերգության զարգացման մեջ՝ թեև լավ պիեսներ չկային։ [[Դենի Դիդրո]]յի «Արտամուսնական որդին» ([[1757]]) պիեսը նոր ժանր էր ({{lang-fr|le drame}}) և միջին տեղ էր զբաղեցնում [[Կատակերգություն|կատակերգության]] և [[Ողբերգություն (ժանր)|ողբերգության]] միջև։ Այն տնային [[դրամա]] էր, որը բացահայտում էր այն իրական պայմանները, որոնցում մարդիկ ապրում են։ [[Ժան Ժակ Ռուսո]]յի՝ [[թատրոն]]ի վերաբերյալ հայտնի քննադատության շնորհիվ, դրամատուրգներին բարոյական ավելի խիստ պահանջներ ներկայացվեցին։ Այս պայմաններին բավարարում էր [[Միշել Ժան Սեդեն]]ը, ում «Բանից անտեղյակ փիլիսոփա»-ն ({{lang-en|A Philosopher without Knowing It}}) [[1765]] թվականին բեմադրվեց [[Կոմեդի Ֆրանսեզ]]ում։

Սեդենի ստեղծագործությունների մեծ մասը գրված էին «Իտալական կոմեդիա»-ի և տոնավաճառ-թատրոնների համար։ [[18-րդ դար]]ում տոնավաճառներում հանդես եկող թատերախմբերը հաջողությամբ խույս էին տալիս մենաշնորհից՝ հանդես գալով [[մնջախաղ]]ի, [[երգ]] ու [[պար]]ի ժանրերում՝ այդպիսով շրջանցելով [[երկխոսություն|երկխոսության]] վրա դրված արգելքը։ [[Կատակերգություն]]-[[վոդևիլ]] ժանրը, որը նրանք ներկայացնում էին, այնքան հայտնի դարձավ, որ [[իտալացիներ]]ը կրկնօրինակում էին այն՝ զարգացնելով սեփական կատակերգական օպերայի ժանրը։ [[1762]] թվականին Իտալական կոմեդիան միավորվեց Կատակերգական օպերայի հետ, որը բեմադրվում էր տոնավաճառներում շատ տարիներ և [[1757]] թվականից սկսած բացառիկ հաջողություն էր վայելում [[Շառլ Սիմոն Ֆավար]]ի ղեկավարությամբ։ [[1783]] թվականին միավորված թատերախումբը «[[Բուրգունդյան օթել]]»-ից ({{lang-fr|Hôtel de Bourgogne}}) տեղափոխվեց Boulevard des Italiens-ի վրա գտնվող նոր թատրոնի շենք։ Այս ընթացքում Boulevard du Temple-ի թատերախմբերը ևս հաջողություններ էին արձանագրում։ Առաջին մարդը, ով այստեղ կանոնավոր թատրոն հիմնեց (հակառակ [[Կոմեդի Ֆրանսեզ]]ի), Նիկոլետն էր՝ ակրոբատների և վարժեցված կապիկների խմբով։ Նա նոր թատրոն հիմնեց՝ Gaîté անվամբ, որին հետևեցին [[Նիկոլա Մեդար Օդինո]]յի Boulevard du Temple-ը, ով [[1769]] թվականին իր թատերախմբով տեղափոխվեց [[Ամբիգյու կոմիկ]] ({{lang-fr|Ambigu-Comique}}) և [[Ֆլորի դը Լեկլյուզ]]ը, ով [[1779]] թվականին բացեց իր [[Վարիետե Ամուզանտ]]ը ({{lang-fr|Variétés-Amusantes}})։

[[Պատկեր:D'après Jean-Marc Nattier, Portrait de Pierre-Augustin Caron de Beaumarchais (Bibliothèque-musée de la Comédie-Française) -001.jpg|մինի|left|[[Պիեռ Բոմարշե]]]]
[[1770]]-ական թվականների սկզբին և Նիկոլետը և Օդինոն խախտում էին մենաշնորհային օրենքները՝ ընդլայնելով իրենց խաղացանկը, սակայն երկուսն էլ մեծ հաջողություն էին վայելում թատերասերների շրջանում և նույնիսկ հրավիրվել էին [[Վերսալյան պալատ]]՝ հանդես գալու Լյուդովիկոս XV-րդի առջև։ Հեղափոխությունից հետո այս թատրոնների վրա դրված արգելքները հանվեցին․ [[1791]] թվականին ընդունված օրենքի հոդված 1-ը սահմանում էր․ «Ցանկացած քաղաքացի կարող է բացել հասարակական թատրոն և այնտեղ բեմադրել ցանկացած ժանրի ներկայացումներ»։ Նմանապես կարևոր էր այս [[թատրոն]]ների վրայի ծանր հարկերը հանելը, որոնք որ վերջիններս վճարում էին Օպերային [[1784]] թվականից։ [[18-րդ դար]]ում ֆրանսիական օպերան, ինչպես և ֆրանսիական ողբերգությունը, մեծապես հայտնի էին, այնուհետև [[Ժան Ֆիլիպ Ռամո]]ն և [[Քրիստոֆ Վիլիբալդ Գլյուկ]]ը այն վերափոխեցին յուրօրինակ դրամատիկական ժանրի։ Նույն զարգացումն ունեցավ նաև պարը՝ [[Ժան Ժորժ Նովեռ]]ի ազդեցությամբ։ [[Ջիովաննի Նիկոլո Սերվանդոնի]]ի հրաշալի բեմանկարչությամբ էին պայմանավորված նաև [[Ֆրանսիա]]յում 18-րդ դարի երկրորդ կեսին այդքան թատրոնների ի հայտ գալը՝ Վերսալի թագավորական օպերային թատրոնը ([[1770]]), Լեդուի թատրոնը [[Բեզանսոն]]ում ([[1784]]) և Վիկտոր Լուիի թատրոնը [[Բորդո]]յում ([[1780]])։

18-րդ դարի վերջին մեծ կատակերգակ դրամատուրգը [[Պիեռ Բոմարշե]]ն էր։ Ինչպես և Սեդանը իր վրա էր կրում [[Դենի Դիդրո]]յի ազդեցությունը, որի արդյունքում գրեց մի քանի լուրջ [[դրամա]]ներ, սակայն նա հայտնի դարձավ իր՝ «[[Սևիլյան սափրիչը (օպերա)|Սևիլյան սափրիչը]]» և «[[Ֆիգարոյի ամուսնությունը (օպերա)|Ֆիգարոյի ամուսնությունը]]» կատակերգությունների շնորհիվ։ Այս ստեղծագործություններում ավանդական կատակերգական տարրերը, որոնք ունեին լուրջ սոցիալական և հոգեբանական ենթատեքստ, դրանց դարձնում էին կատակերգական դրամայի օրինակներ, որոնց համար հեշտ է [[երաժշտություն]] գրելը, ինչպես արեցին [[Ջոակինո Ռոսսինի]]ն և [[Մոցարտ]]ը։ Որպես խորաթափանց գործարար՝ Բոմարշեն փորձեց պիեսների համար թագավորական վճարումների համակարգ ներմուծել, մի բան, որն սկսեց օրինապես գործել [[19-րդ դար]]ի սկզբից։ «Ֆիգարոյի ամուսնությունը» համարվում էր չափազանց հակաավտորիտար և 9 տարի շարունակ չէին թույլատրում այն բեմադրել [[Կոմեդի Ֆրանսեզ]]ում։ Եվ այս հանգամանքը միայն նպաստեց պիեսի աննախադեպ հաջողություն ունենալուն, երբ այն բեմադրվեց [[1784]] թվականին։ «Ֆիգարոյի ամուսնությունը» ամենաշատն էր խորհրդանշում այն ժամանակաշրջանը, որտեղ [[թատրոն]]ը կրկին դարձավ բարդ քաղաքական գաղափարների կենտրոնը։

==19-րդ դար==
[[Պատկեր:Victor Hugo circa 1880.jpg|մինի|[[Վիկտոր Հյուգո]]]]
[[19-րդ դար]]ում [[ռոմանտիզմ]]ը նահանջեց ֆրանսիական թատրոնում։ Դարասկզբին վերածնվեցին [[կլասիցիզմ]]ը և դասական [[ողբերգություն]]ները՝ հաճախ գրված ազգային և հայրենասիրական հերոսականության թեմաներով, որոնք կրում էին հեղափոխության ոգին։ [[1830]] թվականին [[Վիկտոր Հյուգո]]յի «Էռնանին» նշանավորեց բեմի վրա ռոմանտիզմի հաղթանակը։ Ժամանակի և վայրի դրամատիկական միությունները վերացվեցին, ողբերգական և կատակերգական տարրերը հանդես եկան միասին և հաստատվեց տաղաչափական ազատություն։ [[Ֆրիդրիխ Շիլլեր]]ի պիեսների պես ռոմանտիզմի ներկայացուցիչները հաճախ որպես իրենց ստեղծագործությունների սյուժե ընտրում էին պատմական իրադարձություններ ([[ֆրանսիական Վերածնունդ]]ը, Լյուդովիկոս 13-րդի գահակալությունը)։

[[19-րդ դար]]ի կեսերից [[թատրոն]]ում նկատվում էր ռեալիստական տենդենցը՝ կապված [[նատուրալիզմ]]ի հետ։ Այս տենդենցները կարելի էր գտնել այդ ժամանակաշրջանի [[մելոդրամա]]ներում։ Հայտնի էին [[Լյուդովիկոս Հալևի]]ի, [[Հենրի Մելյակ]]ի և [[Ժորժ Ֆեյդո]]յի օպերետաները, [[ֆարս]]երը և [[կատակերգություն]]ները։ Նախքան պատերազմը հաջողություն վայելող պիեսը [[Օկտավ Միրբո]]յի «Բիզնեսը բիզնես է» ({{lang-fr|«Les affaires sont les affaires»}}) հայտնի կատակերգությունն էր ([[1903]])։

Դարավերջին Բոդլերի պոեզիան և գրականության մեծ մասը հաճախ բնութագրվում էին որպես «անկումային»՝ իրենց չարագուշակ բովանդակությամբ, սակայն [[1886]] թվականին [[Ժան Մորեաս]]ի «Սիմվոլիզմի մանիֆեստ»-ով [[սիմվոլիզմ]]ը մուտք գործեց գրական միջավայր։ Սիմվոլիզմն ի հայտ եկավ թատրոնում [[Ֆիլիպ Օգյուստ Մատիաս Վիլյե դե Լիլ Ադան]]ի, [[Մորիս Մետերլինկ]]ի և այլոց ստեղծագործությունների շնորհիվ։

==20-րդ դար==
[[Պատկեր:Alfred Jarry.jpg|մինի|[[Ալֆրեդ Ժարի]]]]
[[20-րդ դար]]ում [[Ֆրանսիա]]յի ամենահայտնի դրամատուրգը [[Ալֆրեդ Ժարի]]ն էր։ Նրա պիեսները («Մոնթի Փայթոնի թռչող կրկեսը», «Երիտասարդները»)՝ հատկապես «Ուբու արքան», մեծ ազդեցություն ուներ հանդիսատեսի վրա։

[[Առաջին աշխարհամարտ]]ից հետո Ֆրանսիայի ավանգարդ թատրոնում մեծապես ընդգծվեց [[դադաիզմ]]ը և [[սյուրռեալիզմ]]ը։ Սյուրռեալիստական շարժումը մինչև [[Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմ]]ը շարունակեց մնալ փորձարարական գրավոր խոսքի և միջազգային արվեստի մեջ հիմնական ուժ, քանզի սյուրռեալիստական տեխնիկան շատ հարմար էր [[պոեզիա]]յի և [[թատրոն]]ի համար՝ հատկապես [[Անտոնեն Արտո]]յի և [[Գիյոմ Ապոլիներ]]ի ստեղծագործություններում։

[[1920]]-[[1930]]-ական թվականներին ֆրանսիական թատրոնը կրկին փոփոխություններ կրեց՝ [[Կարտել]]ների և տարբեր ռեժիսորների ու պրոդյուսերների՝ [[Լուի Ժուվե]]ի, [[Շառլ Դյուլեն]]ի, [[Գաստոն Բատի]]ի և [[Ժորժ Փիտոև]]ի հետ համագործակցության արդյունքում։ Նրանք բեմադրեցին ֆրանսիացի գրողներ [[Ժան Ժիրոդու]]ի, [[Ժյուլ Ռոմեն]]ի, [[Ժան Անույ]]ի և [[Ժան Պոլ Սարտր]]ի, ինչպես նաև հունական և շեքսպիրյան, [[Անտոն Չեխով]]ի, [[Լուիջի Պիրանդելո]]յի և [[Բեռնարդ Շոու]]ի ստեղծագործությունները։

Ոգեշնչվելով դարասկզբի թատերական փորձարարություններից՝ փարիզյան ավանգարդ «Նոր թատրոն»-ում կամ ինչպես քննադատ [[Մարտին Էսլին]]ն էր անվանում «Աբսուրդի թատրոն»-ում [[Էժեն Իոնեսկո]]յի, [[Սեմյուել Բեքեթ]]ի, [[Ժան Ժենե]]ի, [[Արթյուր Ադամով]]ի և [[Ֆերնանդո Արաբալ]]ի ստեղծագործությունները հանդիսատեսի դատին էին հանձնվում առանց հատուկ բեմականացման։ Թատրոնում այլ փորձարարություններից էին ապակենտրոնացումը, շրջանային թատրոնը, «ժողովրդական թատրոնը», որը միտում ուներ թատրոն բերել աշխատող դասակարգին։ Այս ժամանակաշրջանում թատրոնում մեծ ազդեցություն ունեին [[Բերտոլդ Բրեխտ]]ը (մինչև [[1954]] թվականը հայտնի չէր [[Ֆրանսիա]]յում), Արթյուր Ադամովը և [[Ռոժե Պլանշոն]]ը։ [[1947]] թվականին [[Ժան Վիլար]]ի նախաձեռնությամբ մեկնարկեց Ավինյոն փառատոնը։ Վիլարը կարևոր դեր խաղաց նաև «Ազգային ժողովրդական թատրոնի» ստեղծման գործում։

[[Պատկեր:Arthur Adamov (1908-1970).jpg|մինի|[[Արթյուր Ադամով]]]]
[[1968]] թվականի մայիսի իրադարձությունները բեկումնային եղան կրթության, հասարակական դասակարգի, ընտանիքի և գրականության արմատական գաղափարախոսությունների հեղափոխական փոփոխությունների համար։ [[Թատրոն]]ում [[Արիանա Մնուշկինա]]յի «Théâtre du Solei» կողմից զարգացրած «միասնական ստեղծում» գաղափարի հիման վրա վերացավ տարանջատումը գրողների, դերասանների և պրոդյուսերների միջև․ նպատակը միասնական համագործակցությունն էր, որպեսզի դերասանների և հանդիսատեսի միջև տարանջատումը նվազագույնի հասցվի և որպեսզի հանդիսատեսն ինքը փնտրի ճշմարտությունը։

[[1968]]-[[1981]] թվականներին ֆրանսիական կառավարությունը դրական վերաբերմունք չէր ցուցաբերում թատրոնին։ Շատ պրովինցիաների ռեժիսորներ աշխատանքից հեռացվեցին [[1968]] թվականի իրադարձությունների պատճառով, նույնիսկ ապաքաղաքական Բարոն հեռացվեց Օդեոնից։ Թատրոնի ծախսերը նվազագույնի հասցվեցին՝ ի տարբերություն իրականացվող հսկայական աշխատանքի։ Ֆրանսիական համակարգում [[լրավճար]]ը վճարվում էր միանգամից ռեժիսորին, ով ամբողջապես վերահսկում էր գեղարվեստական կազմին։ Ազդեցություն կրելով իտալացի դիզայներներից՝ հատկապես նրանցից, ովքեր աշխատել էին ռեժիսոր [[Ջորջիո Ստրելեր]]ի հետ, շատ ռեժիսորներ զարգացրին մեծ տեսողական բարդության ոճը։

[[1970]]-ականների ամենամեծ փոփոխությունը «Ազգային ժողովրդական թատրոն»-ի անցումն էր Պլանշոնի և [[Պատրիս Շերո]]յի թատերական ընկերությանը։ Որոշ ապակենտրոնացած թատրոններ շարունակեցին նոր ներկայացումներ բեմադրել։ Օրինակ՝ [[Ստրասբուրգ]]ի և [[Կանն]]ի թատրոնները առաջիններից էին, որ զարգացնում էին գերմանալեզու [[դրամա]]յի ազդեցությունը կրող դրամատուրգիական դպրոցը՝ Théâtre du Quotidien-ը։

[[1981]]-[[1986]] և [[1988]]-[[1992]] թվականներին [[Ֆրանսուա Միտերան]]ի վարչապետ եղած ժամանակ Մշակույթի նախարար Ջեք Լանգի ղեկավարությամբ մեծ գումարներ ծախսվեց արվեստի վրա։ Մասնավորապես ֆինանսական շատ խթաններ մտածվեցին դրամատուրգների համար և թատրոնում ստեղծագործական կենտրոնական ուժը ռեժիսորից կրկին դարձավ դրամատուրգը։ Այնուամենայնիվ թատերական բոլոր հատվածները շահեցին կառավարության կողմից տրամադրված միջոցներից, որի մասին են վկայում այդ տասնամյակում [[Փարիզ]]ում և դրանից դուրս նոր թատերական ընկերությունների հիմնումը։ [[Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո ապակենտրոնացած թատրոնները շարունակեցին իրենց գործունեությունը ոչ միայն Փարիզում, այլ ամբողջ երկրով մեկ։

{{Wikibooks|History_of_Western_Theatre:_17th_Century_to_Now}}

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.discoverfrance.net/France/Theatre/DF_theatre.shtml Ֆրանսիական թատրոն]
* [http://www.cwu.edu/~robinsos/ppages/resources/Theatre_History/Theahis_8.html Ֆրանսիական թատրոնը 1500-1700 թվականներին] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121120222948/http://www.cwu.edu/~robinsos/ppages/resources/Theatre_History/Theahis_8.html |date=2012-11-20 }}
* [https://www.theatrefolk.com/spotlights/moliere-and-17th-century-french-theatre Մոլիերը և 17-րդ դարի ֆրանսիական թատրոնը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140210051625/https://www.theatrefolk.com/spotlights/moliere-and-17th-century-french-theatre |date=2014-02-10 }}
* [http://www.theatredatabase.com/18th_century/french_drama_001.html Ֆրանսիական դրաման 18-րդ դարում]
{{Պորտալ|Ֆրանսիա}}

{{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}}

[[Կատեգորիա:Ֆրանսիայի թատրոն]]
[[Կատեգորիա:Թատրոնի պատմություն]]