«Ճապոնիայի պատմություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

Ընթացիկ տարբերակը 22:05, 19 Մայիսի 2022-ի դրությամբ

Ճապոնիայի պատմությունը ներառում է Ճապոնական կղզեխմբի և Ճապոնական ժողովրդի պատմությունը, ինչը ընդգրկում է ժամանակակից Ճապոնիայի տարածաշրջանի հնագույն պատմությունից մինչև ժամանակակից Ճապոնիայում ազգային պետության ձևավորման ժամանակաշրջանները։Ճապոնիայի մասին առաջին անգամ հիշատակվում է մ.թ. I դարի չինական տեքստերի հավաքածու «Քսան չորս պատմվածքների» գրքում։ Սակայն ապացույցներ կան, որ Ճապոնական կղզիներում մարդիկ ապրում էին դեռ հին քարի դարից^[1]։ Սառցային շրջանից հետո, մոտավորապես մ.թ.ա. 12000,Ճապոնական կղզեխմբի հարուստ էկոհամակարգը նպաստել է մարդու զարգացմանը։ Կերամիկայից հայտնի ամենավաղ արձանիկները վերաբերվում են Ձեմոն ժամանակաշրջանին։

Վաղ Ճապոնիա

Վաղ Ճապոնիայի պատմությունը(Ք.ա. 40.000 – Ք.ա. 250 թթ.)բաժանվում է 3 դարաշրջանի` Իվանձյուկու, Ձյոմոն, Յայոյ։

Իվանձյուկու (Ք.ա. 40.000 - Ք.ա. 13.000 թթ.) Ճապոնիայի պատմության առաջին շրջանը կոչվում է Իվանդզյուկու։ Այն հանդիսանում է կղզեխմբի բնակեցման շրջան, և իր անվանումը ստացել է պալիոլիթյան շրջանի առաջին հայտնաբերված հնավայրի անունով։ Այս շրջանում բնակչությունը զբաղվում էր հավաքչությամբ]], որսով։ Պեղումների ընթացքում հայտնաբերվել են կոպիտ մշակված քարե Պոնչիկներ։

Ձյոմոն (Ք.ա 13.000 – Ք.ա. 300 թթ.) Սառցե դարաշրջանի ավարտին` համաշխարհային օվկիանոսի մակերևույթի մակարդակի բարձրացման հետ, առաջացավ Ճապոնական կղզեխումբը։ Կլիմայի փոփոխության հետևանքով Ճապոնիայի տափաստանները պատվեցին խիտ անտառներով։ Գրեթե նույն ժամանակ Ասիայի հարավ-արևելքից այստեղ տեղափոխվեց մարդկանց նոր խումբ։ Այս խմբի ներկայացուցիչները լավ էին տիրապետում նավագնացությանը։ Հավանաբար մակույկները Ճապոնիայի ափերին է հասցրել Կուրոսիո տաք օվկիանոսային հոսանքը։ Կլիմայի փոփոխության հետևանքով փոխվեց նաև ֆլորան և ֆաունան։ Կղզեխմբի հյուսիսարևելյան հատվածը պատվեց և փշատերև բույսերով, իսկ հարավարևմտյանը՝ և Շուշա ։ Բնական հարստությունները թույլ էին տալիս բնակիչներին չզբաղվել Երկրագործությամբ և , այլ մնալ պրիմիտիվ՝ կարգապահ հասարակություն։

Յայոյ (Ք.ա. 300 – Ք.ա. 250 թթ.) Այս շրջանում Կորեայից և Չինաստանից Կյուսյու կղզի գաղթած խումբը իր հետ բերեց դարբնությունը, բրնձագործությունը, ինչպես նաև շատ այլ ժամանակի “բարձրագույն” արհեստներ։ Թեև բրնձագործությունը տարածված էր թերևս Ձյոմոն շրջանում, սակայն բրնձի մեծավալ մշակումը սկսվեց Յայոյ շրջանում։ Այս ժամանակահատվածում սկսեց զարգանալ նաև մետաղագործությունը (մշակվում էր պղինձ, բրոնզ, երկաթ), զինագործությունը (պատրաստվում էին պղնձե նետեր, թրեր, քարե սեպաձև դանակներ)։ Ստեղծվեցին նոր տիպի կավե իրեր, որոնք կրում էին մայրցամաքային ոճը։ Այսպիսի սպասք առաջին անգամ հայտնաբերվել է Յայոյ բնակավայրում, որի անվանումը փոխանցվեց նաև նշված դարաշրջանին։ Բրնձագործության զարգացման հետևանքով մեծացավ Ճապոնիայի բնակչությունը, ինչը իր հերթին նպաստեց հասարակության կազմավորմանը։ Սակայն բնական ռեսուրսներին տիրապետելու շուրջ ծագող վեճերը հաճախ բերում էին լուրջ կոնֆլիկտների։ Արդեն Ք.ա. երկրորդ դարում բնակավայրերը բաժանված էին խրամատերով և ճաղապատերով։ Հայտնվեցին առաջնորդներ, ովքեր իրենց ձեռքում կենտրոնացրին ամբողջ հոգևոր և ռազմական ուժը։ Հաճախ տոհմերը վերամիավորվում էին՝ կազմելով միություններ` ճապոնական առաջին պարզ-պետությունների։ Յայոյ շրջանի ամենաազդեցիկ բնակավայրերից էր Սագա պրեֆեկտուրայում գտնվող Յոսինոգարին, որը վկայում է Վաղ Ճապոնիայի բնակիչների կազմակերպության բարձր մակարդակի մասին։

Ժամանակաշրջաններ

Թվականներ	Ժամանակաշրջան	Ժամանակաշրջան	Ենթաժամանակաշրջան	Կառավարման ձև
30,000 մ.թ.ա. – 10,000 մ.թ.ա.	Պալեոլիթյան Ճապոնիա			անհայտ
10,000 մ.թ.ա. – 3000 մ.թ.ա.	Հին Ճապոնիա	Ջոմոն		տեղական տոհմեր
900 մ.թ.ա. – 250 մ.թ.		Յայոյ		տեղական տոհմեր
c. 250 – 538 մ.թ.		Քոֆուն		Յամատո տոհմ
538 – 710 մ.թ.	Դասական Ճապոնիա	Ասուքա		Յամատո տոհմ
710 – 794		Նարա		Ճապոնական կայսրություն
794 – 1185		Հեյան		Ճապոնական կայսրություն
1185 – 1333	Ֆեոդալական Ճապոնիա	Քամաքուրա		Քամաքուրա շոգունություն
1333 – 1336		Քեմմու վերականգնում		Ճապոնական կայսրություն
1336 – 1392		Մուրոմաչի	Նանբոքու-չո	Մուրոմաչի շոգունություն
1392 – 1467				Մուրոմաչի շոգունություն
1467 – 1573			Սենգոքու ժամանակաշրջան	Մուրոմաչի շոգունություն, Դայմյո, Օդա Նոբունագա, Տոյոտոմի Հիդեյոշի
1573 – 1603		Աձուչի-Մոմոյամա	Սենգոքու ժամանակաշրջան
1603 – 1868	Վաղ ժամանակակից Ճապոնիա	Էդո		Տոկուգավա սյոգունություն
1868 – 1912	Ժամանակակից Ճապոնիա	Մինչպատերազմական	Մեյձի	Ճապոնական կայսրություն
1912 – 1926			Տայշո
1926 – 1945			Մինչպատերազմական Շովա
1945 – 1952	Ժամանակակից Ճապոնիա	Հետպատերազմական	Ճապոնիայի օկուպացիա	Դաշնակից օկուպացիոն զորքերի գլխավոր հրամանատար
1952 – 1989			Հետօկուպացված ժամանակաշրջան	Պառլամենտական դեմոկրատիա
1989-ից			Հեյսեյ	Պառլամենտական դեմոկրատիա

Ծանոթագրություններ

↑ Global archaeological evidence for proboscidean overkill Արխիվացված 2008-06-26 Wayback Machine, Todd Surovell et al., Proceedings of the National Academy of Sciences, 2005

[1] Global archaeological evidence for proboscidean overkill Արխիվացված 2008-06-26 Wayback Machine, Todd Surovell et al., Proceedings of the National Academy of Sciences, 2005

[1]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-[[Ճապոնիա]]յի պատմությունը ներառում է Ճապոնական կղզտխմբի և [[Ճապոնացիներ|ճապոնական ժողովրդի]] պատմությունը, ինչը ընդգրկում է ժամանակակից Ճապոնիայի տարածաշրջանի հնագույն պատմությունից մինչև ժամանակակից Ճապոնիայում ազգային պետության ձևավորման ժամանակաշրջանները: Ճապոնիայի մասին առաջին անգամ հիշատակվում է մ.թ. I-ին դարի չինական տքստերի հավաքածու «Քսան չորս պատմվածքների» գրքում: Սակայան ապացույցներ կան, որ Ճապոնական կղզիներում մարդիկ ապրում էին դեռ [[հին քարի դար]]ից<ref>[http://www.pnas.org/cgi/reprint/102/17/6231.pdf Global archaeological evidence for proboscidean overkill], Todd Surovell et al., [[Proceedings of the National Academy of Sciences]], 2005</ref>: սառցային շրջանից հետո, մոտավորապես մ.թ.ա. 12000, Ճապոնական կղզեխմբի հարուստ էկոհամակարգը նպաստել է մարդու զարգացմանը: Կերամիկայից հայտնի ամենավաղ արձանիկները վերաբերվում են Ձեմոն ժամանակշրջանին:
+Ճապոնիայի պատմությունը ներառում է Ճապոնական կղզեխմբի և [[Ճապոնացիներ|Ճապոնական ժողովրդի]] պատմությունը, ինչը ընդգրկում է ժամանակակից Ճապոնիայի տարածաշրջանի հնագույն պատմությունից մինչև ժամանակակից Ճապոնիայում ազգային պետության ձևավորման ժամանակաշրջանները։Ճապոնիայի մասին առաջին անգամ հիշատակվում է մ.թ. I դարի չինական տեքստերի հավաքածու «Քսան չորս պատմվածքների» գրքում։ Սակայն ապացույցներ կան, որ Ճապոնական կղզիներում մարդիկ ապրում էին դեռ [[հին քարի դար]]ից<ref>[http://www.pnas.org/cgi/reprint/102/17/6231.pdf Global archaeological evidence for proboscidean overkill] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080626001634/http://www.pnas.org/cgi/reprint/102/17/6231.pdf |date=2008-06-26 }}, Todd Surovell et al., [[Proceedings of the National Academy of Sciences]], 2005</ref>։ Սառցային շրջանից հետո, մոտավորապես մ.թ.ա. 12000,Ճապոնական կղզեխմբի հարուստ էկոհամակարգը նպաստել է մարդու զարգացմանը։ Կերամիկայից հայտնի ամենավաղ արձանիկները վերաբերվում են Ձեմոն ժամանակաշրջանին։
+=== Վաղ Ճապոնիա ===
+Վաղ Ճապոնիայի պատմությունը(Ք.ա. 40.000 – Ք.ա. 250 թթ.)բաժանվում է 3 [[դարաշրջան]]ի` Իվանձյուկու, Ձյոմոն, Յայոյ։
+Իվանձյուկու (Ք.ա. 40.000 - Ք.ա. 13.000 թթ.)
+Ճապոնիայի պատմության առաջին շրջանը կոչվում է Իվանդզյուկու։ Այն հանդիսանում է կղզեխմբի բնակեցման շրջան, և իր անվանումը ստացել է [[պալիոլիթյան շրջան]]ի առաջին հայտնաբերված [[հնավայրի]] անունով։ Այս շրջանում բնակչությունը զբաղվում էր հավաքչությամբ]], որսով։ Պեղումների ընթացքում հայտնաբերվել են կոպիտ մշակված քարե Պոնչիկներ։
+Ձյոմոն (Ք.ա 13.000 – Ք.ա. 300 թթ.)
+Սառցե դարաշրջանի ավարտին` [[համաշխարհային օվկիանոս]]ի մակերևույթի մակարդակի բարձրացման հետ, առաջացավ Ճապոնական կղզեխումբը։ [[Կլիմայի]] փոփոխության հետևանքով Ճապոնիայի տափաստանները պատվեցին խիտ անտառներով։ Գրեթե նույն ժամանակ [[Ասիա]]յի հարավ-արևելքից այստեղ տեղափոխվեց մարդկանց նոր խումբ։ Այս խմբի ներկայացուցիչները լավ էին տիրապետում նավագնացությանը։ Հավանաբար մակույկները Ճապոնիայի ափերին է հասցրել [[Կուրոսիո]] տաք օվկիանոսային հոսանքը։
+Կլիմայի փոփոխության հետևանքով փոխվեց նաև [[ֆլորա]]ն և [[ֆաունա]]ն։ Կղզեխմբի հյուսիսարևելյան հատվածը պատվեց  և [[փշատերև բույսեր]]ով, իսկ հարավարևմտյանը՝ և Շուշա ։ Բնական հարստությունները թույլ էին տալիս բնակիչներին չզբաղվել Երկրագործությամբ  և , այլ մնալ պրիմիտիվ՝ կարգապահ հասարակություն։
+Յայոյ (Ք.ա. 300 – Ք.ա. 250 թթ.)
+Այս շրջանում [[Կորեա]]յից և [[Չինաստան]]ից [[Կյուսյու]] կղզի գաղթած խումբը իր հետ բերեց [[դարբնություն]]ը, [[բրնձագործություն]]ը, ինչպես նաև շատ այլ ժամանակի “բարձրագույն” [[արհեստներ]]։ Թեև բրնձագործությունը տարածված էր թերևս Ձյոմոն շրջանում, սակայն բրնձի մեծավալ մշակումը սկսվեց Յայոյ շրջանում։ Այս ժամանակահատվածում սկսեց զարգանալ նաև [[մետաղագործություն]]ը (մշակվում էր [[պղինձ]], [[բրոնզ]], [[երկաթ]]), [[զինագործություն]]ը (պատրաստվում էին պղնձե [[նետեր]], [[թրեր]], քարե սեպաձև դանակներ)։ Ստեղծվեցին նոր տիպի կավե իրեր, որոնք կրում էին մայրցամաքային ոճը։ Այսպիսի [[սպասք]] առաջին անգամ հայտնաբերվել է [[Յայոյ]] բնակավայրում, որի անվանումը փոխանցվեց նաև նշված դարաշրջանին։
+Բրնձագործության զարգացման հետևանքով մեծացավ Ճապոնիայի բնակչությունը, ինչը իր հերթին նպաստեց հասարակության կազմավորմանը։ Սակայն բնական ռեսուրսներին տիրապետելու շուրջ ծագող վեճերը հաճախ բերում էին լուրջ կոնֆլիկտների։ Արդեն Ք.ա. երկրորդ դարում բնակավայրերը բաժանված էին խրամատերով և ճաղապատերով։ Հայտնվեցին առաջնորդներ, ովքեր իրենց ձեռքում կենտրոնացրին ամբողջ հոգևոր և ռազմական ուժը։ Հաճախ տոհմերը վերամիավորվում էին՝ կազմելով միություններ` ճապոնական առաջին պարզ-պետությունների։ Յայոյ շրջանի ամենաազդեցիկ բնակավայրերից էր [[Սագա]] պրեֆեկտուրայում գտնվող [[Յոսինոգարին]], որը վկայում է Վաղ Ճապոնիայի բնակիչների կազմակերպության բարձր մակարդակի մասին։
 == Ժամանակաշրջաններ ==
@@ Տող 15. / Տող 29. @@
 | 10,000 մ.թ.ա. – 3000 մ.թ.ա.
 | rowspan="3" | [[Հին Ճապոնիա]]
-| [[Ձյոմոն]]
+| [[Ջոմոն]]
 | &nbsp;
-| rowspan="2" | տեղի կլաներ
+| rowspan="2" | տեղական տոհմեր
 |-
 | 900 մ.թ.ա. &ndash; 250 մ.թ.
@@ Տող 24. / Տող 38. @@
 |-
 | c. 250 &ndash; 538 մ.թ.
-| [[Կոֆուն (ժամանակաշրջան)|Կոֆուն]]
+| [[Քոֆուն (ժամանակաշրջան)|Քոֆուն]]
 |
-| rowspan="2" | &nbsp; [[Յամատո (ազգ)|Յամատո կլաններ]]
+| rowspan="2" | &nbsp; [[Յամատո (ազգ)|Յամատո տոհմ]]
 |-
 | 538 &ndash; 710 մ.թ.
 | rowspan="3" | [[Դասական Ճապոնիա]]
-| [[Ասուկա (ժամանակաշրջան)|Ասուկա]]
+| [[Ասուքա (ժամանակաշրջան)|Ասուքա]]
 |
 |-
@@ Տող 44. / Տող 58. @@
 | 1185 &ndash; 1333
 | rowspan="6" | [[Ֆեոդալական Ճապոնիա]]
-| [[Կամակուրա (ժամանակաշրջան)|Կամակուրա]]
+| [[Քամաքուրա (ժամանակաշրջան)|Քամաքուրա]]
 | &nbsp;
+| [[Քամաքուրա շոգունություն]]
-| [[Կամակուրա սյոգունություն]]
 |-
 | 1333 &ndash; 1336
-| [[Կեմմու վերականգնում]]
+| [[Քեմմու վերականգնում]]
 | &nbsp;
 | [[Ճապոնական կայսրություն]]
 |-
 | 1336 &ndash; 1392
-| rowspan="3" | [[Մուրոմատի ժամանակաշրջան|Մուրոմատի]]
+| rowspan="3" | [[Մուրոմաչի ժամանակաշրջան|Մուրոմաչի]]
-| [[Նանբոկու-տյո]]
+| [[Նանբոքու-չո]]
-| rowspan="2" | [[Մուրոմատի սյոգունություն]]
+| rowspan="2" | [[Մուրոմաչի շոգունություն]]
 |-
 | 1392 &ndash; 1467
@@ Տող 62. / Տող 76. @@
 |-
 | 1467 &ndash; 1573
-| rowspan="2" | [[Սենգոկու ժամանակաշրջան]]
+| rowspan="2" | [[Սենգոքու ժամանակաշրջան]]
-| rowspan="2" | [[Մուրոմատի սյոգունություն]], [[Դայմյո]], [[Օդա Նոբունագա]], [[Տոյոտոմի Հիդեյոսի]]
+| rowspan="2" | [[Մուրոմաչի շոգունություն]], [[Դայմյո]], [[Օդա Նոբունագա]], [[Տոյոտոմի Հիդեյոշի]]
 |-
 | 1573 &ndash; 1603
-| [[Աձուտի-Մոմոյամա ժամանակաշրջան|Աձուտի-Մոմոյամա]]
+| [[Աձուչի-Մոմոյամա ժամանակաշրջան|Աձուչի-Մոմոյամա]]
 |-
 | 1603 &ndash; 1868
@@ Տող 81. / Տող 95. @@
 |-
 | 1912 &ndash; 1926
-| [[Տայսյո ժամանակաշրջան|Տայսյո]]
+| [[Տայշո ժամանակաշրջան|Տայշո]]
 |-
 | 1926 &ndash; 1945
-| [[Սյովա ժամանակաշրջան|Մինչպատերազմական Սյովա]]
+| [[Շովա ժամանակաշրջան|Մինչպատերազմական Շովա]]
 |-
 | 1945 &ndash; 1952
@@ Տող 90. / Տող 104. @@
 | rowspan="3" | [[Հետպատերազմական Ճապոնիա|Հետպատերազմական]]
 | [[Ճապոնիայի օկուպացիա]]
-| [[Դաշնակից  օկուպացիոն զորքերի գլխավոր հրամանատար]]
+| [[Դաշնակից օկուպացիոն զորքերի գլխավոր հրամանատար]]
 |-
 | 1952 &ndash; 1989
@@ Տող 106. / Տող 120. @@
 {{DEFAULTSORT:Ճապոնիայի պատմություն}}
 [[Կատեգորիա:Ճապոնիայի պատմություն| ]]
+[[Կատեգորիա:Ճապոնիայի մշակույթ]]
-{{Link FA|ca}}
-{{Link FA|es}}
-{{Link FA|fi}}
-{{Link FA|vi}}
-[[ar:تاريخ اليابان]]
-[[bg:История на Япония]]
-[[ca:Història del Japó]]
-[[cs:Dějiny Japonska]]
-[[da:Japans historie]]
-[[de:Geschichte Japans]]
-[[el:Ιαπωνική ιστορία]]
-[[en:History of Japan]]
-[[eo:Historio de Japanio]]
-[[es:Historia de Japón]]
-[[et:Jaapani ajalugu]]
-[[eu:Japoniako historia]]
-[[fa:تاریخ ژاپن]]
-[[fi:Japanin historia]]
-[[fr:Histoire du Japon]]
-[[fy:Skiednis fan Japan]]
-[[gan:日本嗰歷史]]
-[[gl:Historia do Xapón]]
-[[he:היסטוריה של יפן]]
-[[hi:जापान का इतिहास]]
-[[hr:Povijest Japana]]
-[[hu:Japán történelme]]
-[[id:Sejarah Jepang]]
-[[is:Saga Japans]]
-[[it:Storia del Giappone]]
-[[ja:日本の歴史]]
-[[jv:Sajarah Jepang]]
-[[ka:იაპონიის ისტორია]]
-[[ko:일본의 역사]]
-[[la:Historia Iaponiae]]
-[[lt:Japonijos istorija]]
-[[lv:Japānas vēsture]]
-[[mwl:Stória de l Japon]]
-[[my:ဂျပန်သမိုင်း]]
-[[nl:Geschiedenis van Japan]]
-[[no:Japans historie]]
-[[pl:Historia Japonii]]
-[[pt:História do Japão]]
-[[ro:Istoria Japoniei]]
-[[ru:История Японии]]
-[[sh:Historija Japana]]
-[[simple:History of Japan]]
-[[sk:Dejiny Japonska]]
-[[sl:Zgodovina Japonske]]
-[[sq:Historia e Japonisë]]
-[[su:Sajarah Jepang]]
-[[sv:Japans historia]]
-[[th:ประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น]]
-[[uk:Історія Японії]]
-[[vi:Lịch sử Nhật Bản]]
-[[zh:日本历史]]
-[[zh-yue:日本史]]