Jump to content

«Մասնակից:ՆարեԱդամ/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 20. Տող 20.
1503 թվականին Չեզարե Բորջիան մի քանի ամիս անց գրավել է հանրապետությունը մինչև [[Ալեքսանդր VI|հոր]] մահը<ref>{{Cite journal |last1=Miller |first1=William |year=1901 |title=The Republic of San Marino |journal=The American Historical Review |volume=6 |issue=4 |pages=633–649 |doi=10.2307/1834173 |jstor=1834173}}</ref>։
1503 թվականին Չեզարե Բորջիան մի քանի ամիս անց գրավել է հանրապետությունը մինչև [[Ալեքսանդր VI|հոր]] մահը<ref>{{Cite journal |last1=Miller |first1=William |year=1901 |title=The Republic of San Marino |journal=The American Historical Review |volume=6 |issue=4 |pages=633–649 |doi=10.2307/1834173 |jstor=1834173}}</ref>։


1543 թվականի հունիսի 4-ին Ֆաբիանո դի Մոնտե Սան Սավինոն՝ հանգուցյալ Հռոմի պապ [[Հուլիոս III|Հուլիոս III-ի]] եղբորորդին, փորձել է զավթել հանրապետությունը։ Գրավմանը մասնակցում էին 500 հետևակ և փոքրաթիվ հեծելազոր։ Խումբը ձախողվել է, քանի որ մոլորվել է խիտ մառախուղի մեջ, որը սամմարինացիները վերագրում էին սուրբ Կվիրինին, որի տոնն էր, և որն այդ ժամանակվանից ամեն տարի նշվում է երկրում<ref>Nevio and Annio Maria Matteimi ''The Republic of San Marino: Historical and Artistic Guide to the City and the Castles'', 2011, p. 20.</ref>:
1543 թվականի հունիսի 4-ին Ֆաբիանո դի Մոնտե Սան Սավինոն՝ հանգուցյալ Հռոմի պապ [[Հուլիոս III|Հուլիոս III-ի]] եղբորորդին, փորձել է զավթել հանրապետությունը։ Գրավմանը մասնակցում էին 500 հետևակ և փոքրաթիվ հեծելազոր։ Խումբը, մոլորվելով խիտ մառախուղի մեջ, ձախողել է։ Սամմարինացիները մառախուղը վերագրում էին սուրբ Կվիրինին, քանի որ նրա տոնն էր։ Այդ օրից սկսած ամեն տարի երկրում նշվում է նրա տոնը<ref>Nevio and Annio Maria Matteimi ''The Republic of San Marino: Historical and Artistic Guide to the City and the Castles'', 2011, p. 20.</ref>:


Բախվելով բազմաթիվ հնարավոր սպառնալիքների՝ 1602 թվականին Հռոմի պապ Կլեմենտ VIII-ի հետ կնքվել է պաշտպանության պայմանագիր, որն ուժի մեջ է մտել 1631 թվականին<ref>Nevio and Annio Maria Matteimi ''The Republic of San Marino: Historical and Artistic Guide to the City and the Castles'', 2011, p. 21.</ref>։ [[Պատկեր:Cesareborgia.jpg|thumb|Cesare Borgia (here [[Portrait of a Gentleman (Melone)|painted]] by [[Altobello Melone]]) briefly took control of San Marino in 1503.]]
Բախվելով բազմաթիվ սպառնալիքների՝ 1602 թվականին Հռոմի պապ Կլեմենտ VIII-ի հետ կնքվել է պաշտպանության պայմանագիր, որն ուժի մեջ է մտել 1631 թվականին<ref>Nevio and Annio Maria Matteimi ''The Republic of San Marino: Historical and Artistic Guide to the City and the Castles'', 2011, p. 21.</ref>։ [[Պատկեր:Cesareborgia.jpg|thumb|Cesare Borgia (here [[Portrait of a Gentleman (Melone)|painted]] by [[Altobello Melone]]) briefly took control of San Marino in 1503.]]


⚫
==Ժամանակակից պատմություն==
On 4 June 1543 Fabiano di Monte San Savino, nephew of the later [[Pope Julius III]], attempted to conquer the republic in a plan involving 500 infantry men and some cavalry. The group failed as they got lost in a dense fog, which the Sammarinese attributed to [[Quirinus of Sescia|Saint Quirinus]], whose feast day it was, and which afterwards has been celebrated annually in the country.


=== 1600 թվականի կանոնադրություն ===
Having faced many potential threats, a treaty of protection was signed in 1602 with [[Pope Clement VIII]], which came into force in 1631.
Սան Մարինոյի պետական կառուցվածքի հիմքը Սան Մարինոյի Սահմանադրությունն է, որի առաջին բաղադրիչները հրապարակվել են և ուժի մեջ մտել 1600 թվականի սեպտեմբերի 1-ին: Այդ փաստաթղթերի գրավոր սահմանադրություն համարվելը կախված է եզրույթի մեկնաբանությունից: Քաղաքագետ Ջորի Դուուրսման պնդում է, որ Սան Մարինոյում պաշտոնական Սահմանադրություն չկա։ Առաջին իրավական փաստաթղթերը, որոնք նշում էին Սան Մարինոյի ինստիտուցիոնալ մարմինները, 1600 թվականի կանոնադրություններն էին<ref>{{cite book |author=Jorri C. Duursma |url=https://books.google.com/books?id=CgVDprXjkIYC&pg=PA211 |title=Fragmentation and the International Relations of Micro-states: Self-determination and Statehood |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |isbn=9780521563604 |page=211}}</ref><ref>{{cite book |author=Scott Witmer |url=https://books.google.com/books?id=EmDZAoBkvxMC&pg=PA21 |title=Political Systems |publisher=Heinemann-Raintree Classroom |year=2012 |isbn=9781432965563 |page=21}}</ref><ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=4OKOzKfNT5cC&pg=PA2800 |title=History for Ready Reference |year=1894 |editor=[[J. N. Larned]] |pages=2799–2800}}</ref>:


===Ալբերոնյան շրջափակում===
⚫
==Ժամանակակից պատմություն==
1739 թվականի հոկտեմբերի 17-ին [[Ռավեննա|Ռավեննայի]] պապական նահանգապետ կարդինալ Ջուլիո Ալբերոնին ռազմական ուժ է կիրառել երկիրը գրավելու համար, գրել է նոր Սահմանադրություն և փորձել է սամմարացիներին ենթարկեցնել [[Պապական մարզ|Պապական մարզին]]<ref name="Catholic">{{Catholic|wstitle=San Marino|inline=1}}</ref>։ Նա օժանդակում էր որոշ ապստամբների և, հնարավոր է, գործում էր Հռոմի պապ Կլեմենտ XII-ի հրամաններին հակառակ: Այնուամենայնիվ, տեղի է ունեցել [[քաղաքացիական անհնազանդություն]], և Հռոմի պապին ուղարկվել են գաղտնի նամակներ՝ արդարադատության կոչ անելով: 1740 թվականի փետրվարի 5-ին՝ շրջափակման սկսվելուց երեքուկես ամիս անց, Հռոմի պապը ճանաչել է Սան Մարինոյի իրավունքները՝ վերականգնելով անկախությունը։ Փետրվարի 5-ին նշվում է [[Սուրբ Ագաթա|սուրբ Ագաթայի]] հիշատակի օրը, որն էլ դարձել է Սան Մարինոյի հովանավոր սուրբը<ref>Nevio and Annio Maria Matteimi ''The Republic of San Marino: Historical and Artistic Guide to the City and the Castles'', 2011, p. 23.</ref>։
===Statutes of 1600===

The basis of San Marino's government is the multi-document [[Constitution of San Marino]], the first components of which were promulgated and became effective on 1 September 1600. Whether these documents amount to a written constitution depends upon how one defines the term. The political scientist Jorri Duursma claims that "San Marino does not have an official constitution as such. The first legal documents which mentioned San Marino's institutional organs were the Statutes of 1600."<ref>{{cite book|author=Jorri C. Duursma|title=Fragmentation and the International Relations of Micro-states: Self-determination and Statehood|url=https://books.google.com/books?id=CgVDprXjkIYC&pg=PA211|year=1996|publisher=Cambridge University Press|page=211|isbn=9780521563604}}</ref><ref>{{cite book|author=Scott Witmer|title=Political Systems|url=https://books.google.com/books?id=EmDZAoBkvxMC&pg=PA21|year=2012|publisher=Heinemann-Raintree Classroom|page=21|isbn=9781432965563}}</ref><ref>{{cite book|editor=[[J. N. Larned]]|title=History for Ready Reference|url=https://books.google.com/books?id=4OKOzKfNT5cC&pg=PA2800|year=1894|pages=2799–2800}}</ref>
=== Նապոլեոնյան պատերազմներ ===
[[Նապոլեոն Բոնապարտ|Նապոլեոնի]] Իտալիայի արշավից հետո Սան Մարինոն հայտնվել է [[Իտալական թագավորություն|Իտալական թագավորության]] և վաղեմի դաշնակցի՝ Պապական մարզի սահմանին։ 1797 թվականի փետրվարի 5-ին, երբ գեներալ Լուի Ալեքսանդր Բերտիերը նամակ է ուղղել ռեգենտներին, անհրաժեշտ էր ձերբակալել և բանտ ուղարկել Ռիմինիի եպիսկոպոս Վինչենցո Ֆերետիին, որը մեղադրվում էր Ֆրանսիական կայսրության դեմ հանցագործություններ հրահրելու մեջ։ Ֆերետին իր ամբողջ ունեցվածքով փախել է Սան Մարինո․ նրա մերժումը կհանգեցներ ֆրանսիական զորքերի անմիջական միջամտությամբ:


Սան Մարինոյի կառավարությունը պատասխանել է, որ ամեն ինչ կանի խնդրանքը կատարելու համար, թեև իրականում եպիսկոպոսը կարողացել է հատել սահմանը։
===Alberonian occupation===
On 17 October 1739, Cardinal [[Giulio Alberoni]], Papal Governor of [[Ravenna]], used military force to occupy the country, imposed a new constitution, and endeavored to force the Sammarinese to submit to the government of the [[Papal States]].<ref name="Catholic">{{Catholic|wstitle=San Marino|inline=1}}</ref> He was aiding certain rebels, and acting possibly contrary to the orders of [[Pope Clement XII]]. However, [[civil disobedience]] occurred, and clandestine notes were written to the Pope to appeal for justice. On 5 February 1740, three and a half months after the occupation began, the Pope recognised San Marino's rights, restoring independence. 5 February is the feast day of [[Agatha of Sicily|Saint Agatha]], after which she became a patron saint of San Marino.<ref>Nevio and Annio Maria Matteimi ''The Republic of San Marino: Historical and Artistic Guide to the City and the Castles'', 2011, p. 23.</ref>


Լուծումը գտավ ռեգենտներից մեկը՝ Անտոնիո Օնոֆրին, որը Նապոլեոնին ներշնչեց Բարեկամություն և հարգանք ինքնիշխան պետության նկատմամբ: Նապոլեոնը համոզված էր Ազատության և մարդկության իդեալների ընդհանրության մեջ, որոնք բարձրացվում էին Սան Մարինոյի համեստ հիմնադրմամբ և, ի նշան նրա մշակութային արժեքի, նամակ գրեց Գասպար Մոնջին՝ Ֆրանսիայի կառավարության գիտության և արվեստի հարցերով գիտնական և հանձնակատար, որն այդ ժամանակ գտնվում էր Իտալիայում: Հետագայում խոստանալով երաշխավորել և պաշտպանել Հանրապետության անկախությունը, նույնիսկ առաջարկելով ընդլայնել նրա տարածքը՝ ըստ նրա կարիքների: Չնայած Սան Մարինոն շնորհակալ էր առաջինի համար, տարածքային ընդլայնման առաջարկը քաղաքավարիորեն մերժվեց:
===Napoleonic Wars===
After [[Napoleon]]'s [[Italian campaigns of the French Revolutionary Wars|campaign of Italy]], San Marino found itself on the border between the [[Kingdom of Italy (Napoleonic)|Kingdom of Italy]] and long-time ally the [[Papal States]]. On 5 February 1797, when, with the arrival of a letter from General [[Louis Alexandre Berthier]] addressed to the Regents, it was required to arrest and consign the [[Roman Catholic Diocese of Rimini|Bishop of Rimini]], Vincenzo Ferretti, accused of instigating crimes against the French Empire, who fled with all his possessions to San Marino and refusal would result in the immediate intervention of French troops.{{citation needed|date=September 2018}}


Լուծումը գտել է ռեգենտներից մեկը՝ Անտոնիո Օնոֆրին, որը Նապոլեոնին բարեկամություն և հարգանք է ներշնչել ինքնիշխան պետության նկատմամբ: Նապոլեոնը համոզված էր ազատության և մարդկայնության իդեալների ընդհանրության մեջ, որոնք բարձրացվում էին Սան Մարինոյի համեստ հիմնադրմամբ և, ի նշան նրա մշակութային արժեքի, նամակ է գրել Գասպար Մոնջին՝ գիտնականին և Ֆրանսիայի կառավարության գիտության և արվեստի հարցերով հանձնակատարին, որն այդ ժամանակ գտնվում էր Իտալիայում<ref>Alain Queruel, Les francs-maçons de l'Expédition d'Egypte, Editions du Cosmogone, 2012.</ref>: Բացի այդ, Սան Մարինոյին խոստացել է երաշխավորել և պաշտպանել հանրապետության անկախությունը և նույնիսկ առաջարկել ընդլայնել իր տարածքը՝ համաձայն իր կարիքների: Չնայած Սան Մարինոն շնորհակալ էր առաջինի համար, տարածքային ընդլայնման առաջարկը քաղաքավարիորեն մերժվել էր<ref>Nevio and Annio Maria Matteimi ''The Republic of San Marino: Historical and Artistic Guide to the City and the Castles'', 2011, p. 27.</ref>:
The Government of San Marino replied that it would do everything possible to fulfill the request, even though, in reality, the bishop was able to flee across the border.{{citation needed|date=September 2018}}


Այնուհետև Նապոլեոնը հրամանագիր է արձակել, որը Սան Մարինոյի քաղաքացիներին ազատել է ցանկացած հարկերից և տրամադրել 1000 [[ցենտներ]] (ավելի քան 2200 ֆունտ կամ 1000 կգ) ցորեն, ինչպես նաև չորս թնդանոթ, չնայած անհայտ պատճառներով թնդանոթները երբեք չեն ներմուծվել Սան Մարինո<ref>{{cite web |date=25 November 2014 |title=From XVI to XIX century, Napoleon in San Marino |url=http://www.sanmarinosite.com/eng/napoleone.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090518123316/http://www.sanmarinosite.com/eng/napoleone.html |archive-date=18 May 2009 |access-date=11 May 2009 |website=sanmarinosite.com}}</ref>։
A solution was found by one of the Regents, [[Antonio Onofri]], who inspired in Napoleon a friendship and respect toward the sovereign state. Napoleon was won to the commonality in cause with the ideals of liberty and humanity extolled in San Marino's humble founding and wrote in recognition of its cultural value in a letter to [[Gaspard Monge]], scientist and [[Commission des Sciences et des Arts|commissary of the French Government for the Sciences and the Arts]] who was at the time stationed in Italy;<ref>Alain Queruel, Les francs-maçons de l'Expédition d'Egypte, Editions du Cosmogone, 2012.</ref> further promising to guarantee and protect the independence of the Republic even so far as offering to extend its territory according to its needs. While grateful for the former, the offer of territorial expansion was politely declined by San Marino.<ref>Nevio and Annio Maria Matteimi ''The Republic of San Marino: Historical and Artistic Guide to the City and the Castles'', 2011, p. 27.</ref>


Նապոլեոնի վերաբերմունքը Սան Մարինոյի նկատմամբ կարող է ավելի լավ ընկալվել այդ պահին ընթացող [[Ֆրանսիական հեղափոխություն|Ֆրանսիական հեղափոխության]] (1789-1799) լույսի ներքո, երբ Ֆրանսիան քաղաքական արմատական բարեփոխումներ էր իրականացնում: Լինելով հանրապետական ինստիտուտի կենդանի օրինակ՝ այն ոչ միայն սպառնում էր պապական միջամտությանը, այլև չէր թշնամանում Ֆրանսիայի Հանրապետության հետ (ինչպես Վենետիկը, Ջենովան կամ Շվեյցարիան) և կարող էր բավականաչափ համակրանք ձեռք բերել անկախությունն ապահովելու համար: Պետությունը Նապոլեոնի կողմից ճանաչվել է Տոլենտինի խաղաղության պայմանագրով 1797 թվականին։  Օնոֆրին կշարունակի բարենպաստ պայմանների շուրջ բանակցությունները հյուսիսիտալական եղբայրական հանրապետությունների, իսկ ավելի ուշ՝ Իտալիական թագավորության հետ:
Napoleon issued orders that exempted San Marino's citizens from any type of taxation and gave them 1,000&nbsp;[[quintal]]s (over 2,200&nbsp;lb or 1,000&nbsp;kg) of wheat as well as four cannons; although for unknown reasons, the cannons were ultimately never brought into San Marino.<ref>{{cite web|title = From XVI to XIX century, Napoleon in San Marino|website = sanmarinosite.com|url = http://www.sanmarinosite.com/eng/napoleone.html|date = 25 November 2014|access-date = 11 May 2009|archive-url = https://web.archive.org/web/20090518123316/http://www.sanmarinosite.com/eng/napoleone.html|archive-date = 18 May 2009|url-status = dead}}</ref>


Napoleon's treatment of San Marino may be better understood in light of the ongoing [[French Revolution]] (1789–1799) where France was undergoing drastic political reform. Being a surviving example of republican institution, not only under threat of Papal interference but also not hostile to the French Republic (as Venice Genoea, or Switzerland) may have gained enough sympathy to secure independence. The state was recognized by Napoleon by the [[Treaty of Tolentino]], in 1797.
Napoleon's treatment of San Marino may be better understood in light of the ongoing [[French Revolution]] (1789–1799) where France was undergoing drastic political reform. Being a surviving example of republican institution, not only under threat of Papal interference but also not hostile to the French Republic (as Venice Genoea, or Switzerland) may have gained enough sympathy to secure independence. The state was recognized by Napoleon by the [[Treaty of Tolentino]], in 1797.

07:15, 17 Օգոստոսի 2024-ի տարբերակ

Ապենինյան թերակղզու միակ պահպանված միջնադարյան կոմունայի՝ Սան Մարինոյի պատմությունը սերտորեն միահյուսվում է Ապենինյան թերակղզու միջնադարյան, Վերածննդի և ժամանակակից պատմության հետ, ավանդույթի համաձայն՝ սկսած նրա հիմնադրումից (մ.թ. 301 թվական):

Անդորրայի, Լիխտենշտայնի և Մոնակոյի նման Գերմանիայի, Իտալիայի և Պիրենեյների տիպիկ միջնադարյան միկրոպետության պահպանված օրինակ է:

Like Andorra, Liechtenstein and Monaco, it is a surviving example of the typical medieval microstate of Germany, Italy and the Pyrenees.

Ծագում

Հիմնադրման առասպել

Ըստ լեգենդի՝ Սան Մարինոն հիմնադրվել է մ.թ. 301 թվականին[1], երբ քրիստոնյա Մասոն Մարինը (բառացիորեն՝ ծով), որին հետագայում է տրվել է սուրբ Մարին տիտղոսը, մ. թ. 297 թվականին արտագաղթել է Դալմաթիայի Ռաբ կղզուց, երբ կայսր Դիոկղետիանոսը հրամանագիր է արձակել, որը կոչ էր անում վերակառուցելու Ռիմինիի քաղաքային պատերը՝ ոչնչացված Լիբուրնիայի ծովահենների կողմից[1]։ Հետագայում Մարինը դարձել է սարկավագ և ձեռնադրվել Գաուդենսիոս եպիսկոպոսի կողմից։ Դրանից անմիջապես հետո խելագար մի կին «ճանաչել է» նրան և մեղադրել նրան իր նախկին ամուսինը լինելու մեջ, որից հետո նա տեղափոխվել է Մոնտե Տիտանո՝ մատուռ ու վանք կառուցելու և որպես ճգնավոր ապրելու համար[2]: Հետագայում այս վանական համալիրից առաջացել է Սան Մարինոյի Հանրապետությունը[2]։ Ապրելով Դիոկղետիանոսի՝ քրիստոնյաների հալածանքներից հեռու՝ լեռնային բնակիչները կարող էին խաղաղ կյանք վարել: Երբ ի վերջո հայտնաբերվել է «փախստական» լեռնային բնակավայրը, հողի սեփականատեր Ֆելիցիսիման՝ մի համակրելի տիկին, այն կտակել է լեռնային բնակիչների փոքր քրիստոնեական համայնքին՝ խորհուրդ տալով նրանց միշտ միասնական մնալ: Այս պատմությունը Սան Մարինոյի՝ աշխարհում պահպանված ամենահին հանրապետության կոչման հիմքն է։

Ըստ Ուիլյամ Միլլերի, Սան Մարինոյի ծագման մասին այս պատմությունները «առակների և հրաշքների խառնուրդ են, թեև չի բացառվում որոշ փաստերի առկայությունը»[3]:

San Marino is named after the Christian stonemason Saint Marinus, who created a mountainside colony to escape persecution.

Փաստաթղթեր

Մոնտե Տիտանոյի համայնքի գոյության վկայությունները թվագրվում են Միջնադարին։ Այս վկայությունները պատկանում են Յուջիպիո անունով մի վանականի։ Մի քանի փաստաթղթերում, որոնք թվագրվում են 511 թվականին, հայտնում է, որ այդտեղ ապրել է մեկ այլ վանական։

Հիշատակված առաջին կառավարական կառույցը բաղկացած էր ինքնակառավարվող ժողովից, որը հայտնի էր որպես Արենգո։ Բաղկացած էր յուրաքանչյուր ընտանիքի գլխավոր անդամից (ինչպես հռոմեական սկզբնական Սենատում՝ Պատրեսում): 1243 թվականին ստեղծվել են կապիտան ռեգենտ (Capitani Reggenti) պաշտոնները, որոնք պետությունների համատեղ ղեկավարներ են։ Պետության ամենավաղ կանոնադրությունները թվագրվում են 1263 թվականին։ Սուրբ աթոռը 1631 թվականին ընդունել է Սան Մարինոյի անկախությունը[4]։

Վաղ միջնադար և Վերածնունդ

Մեկ առ մեկ Մոնտեֆելտրոյի լորդերը, Ռիմինիի Մալաթեստան և Ուրբինոն փորձել են գրավել փոքրիկ քաղաքը, բայց՝ անհաջող։ 1320 թվականին Կիեզանուովա համայնքը որոշել է միանալ երկրին[5]։ Սկզբում Սան Մարինոյի տարածքը բաղկացած էր միայն Մոնտե Տիտանոյից։ 1463 թվականին հանրապետությունը դաշինք է կնքել Ռիմինիի դուքս Սիգիզմոնդո Պանդոլֆո Մալատեստայի դեմ, որը հետագայում պարտություն է կրել: Արդյունքում Պիոս II պապը Սան Մարինոյին հանձնել է Ֆիորենտինոյի, Մոնտեջարդինոյի և Սերրավալեի մի քանի ամրոցներ և քաղաքներ։ Նույն թվականին Ֆաետանո քաղաքը սեփական ցանկությամբ միացել է հանրապետությանը։ Այդ ժամանակից ի վեր Սան Մարինոյի տարածքը չի փոփոխվել[6]։

1503 թվականին Չեզարե Բորջիան մի քանի ամիս անց գրավել է հանրապետությունը մինչև հոր մահը[7]։

1543 թվականի հունիսի 4-ին Ֆաբիանո դի Մոնտե Սան Սավինոն՝ հանգուցյալ Հռոմի պապ Հուլիոս III-ի եղբորորդին, փորձել է զավթել հանրապետությունը։ Գրավմանը մասնակցում էին 500 հետևակ և փոքրաթիվ հեծելազոր։ Խումբը, մոլորվելով խիտ մառախուղի մեջ, ձախողել է։ Սամմարինացիները մառախուղը վերագրում էին սուրբ Կվիրինին, քանի որ նրա տոնն էր։ Այդ օրից սկսած ամեն տարի երկրում նշվում է նրա տոնը[8]:

Բախվելով բազմաթիվ սպառնալիքների՝ 1602 թվականին Հռոմի պապ Կլեմենտ VIII-ի հետ կնքվել է պաշտպանության պայմանագիր, որն ուժի մեջ է մտել 1631 թվականին[9]։

Cesare Borgia (here painted by Altobello Melone) briefly took control of San Marino in 1503.

Ժամանակակից պատմություն

1600 թվականի կանոնադրություն

Սան Մարինոյի պետական կառուցվածքի հիմքը Սան Մարինոյի Սահմանադրությունն է, որի առաջին բաղադրիչները հրապարակվել են և ուժի մեջ մտել 1600 թվականի սեպտեմբերի 1-ին: Այդ փաստաթղթերի գրավոր սահմանադրություն համարվելը կախված է եզրույթի մեկնաբանությունից: Քաղաքագետ Ջորի Դուուրսման պնդում է, որ Սան Մարինոյում պաշտոնական Սահմանադրություն չկա։ Առաջին իրավական փաստաթղթերը, որոնք նշում էին Սան Մարինոյի ինստիտուցիոնալ մարմինները, 1600 թվականի կանոնադրություններն էին[10][11][12]:

Ալբերոնյան շրջափակում

1739 թվականի հոկտեմբերի 17-ին Ռավեննայի պապական նահանգապետ կարդինալ Ջուլիո Ալբերոնին ռազմական ուժ է կիրառել երկիրը գրավելու համար, գրել է նոր Սահմանադրություն և փորձել է սամմարացիներին ենթարկեցնել Պապական մարզին[13]։ Նա օժանդակում էր որոշ ապստամբների և, հնարավոր է, գործում էր Հռոմի պապ Կլեմենտ XII-ի հրամաններին հակառակ: Այնուամենայնիվ, տեղի է ունեցել քաղաքացիական անհնազանդություն, և Հռոմի պապին ուղարկվել են գաղտնի նամակներ՝ արդարադատության կոչ անելով: 1740 թվականի փետրվարի 5-ին՝ շրջափակման սկսվելուց երեքուկես ամիս անց, Հռոմի պապը ճանաչել է Սան Մարինոյի իրավունքները՝ վերականգնելով անկախությունը։ Փետրվարի 5-ին նշվում է սուրբ Ագաթայի հիշատակի օրը, որն էլ դարձել է Սան Մարինոյի հովանավոր սուրբը[14]։

Նապոլեոնյան պատերազմներ

Նապոլեոնի Իտալիայի արշավից հետո Սան Մարինոն հայտնվել է Իտալական թագավորության և վաղեմի դաշնակցի՝ Պապական մարզի սահմանին։ 1797 թվականի փետրվարի 5-ին, երբ գեներալ Լուի Ալեքսանդր Բերտիերը նամակ է ուղղել ռեգենտներին, անհրաժեշտ էր ձերբակալել և բանտ ուղարկել Ռիմինիի եպիսկոպոս Վինչենցո Ֆերետիին, որը մեղադրվում էր Ֆրանսիական կայսրության դեմ հանցագործություններ հրահրելու մեջ։ Ֆերետին իր ամբողջ ունեցվածքով փախել է Սան Մարինո․ նրա մերժումը կհանգեցներ ֆրանսիական զորքերի անմիջական միջամտությամբ:

Սան Մարինոյի կառավարությունը պատասխանել է, որ ամեն ինչ կանի խնդրանքը կատարելու համար, թեև իրականում եպիսկոպոսը կարողացել է հատել սահմանը։

Լուծումը գտավ ռեգենտներից մեկը՝ Անտոնիո Օնոֆրին, որը Նապոլեոնին ներշնչեց Բարեկամություն և հարգանք ինքնիշխան պետության նկատմամբ: Նապոլեոնը համոզված էր Ազատության և մարդկության իդեալների ընդհանրության մեջ, որոնք բարձրացվում էին Սան Մարինոյի համեստ հիմնադրմամբ և, ի նշան նրա մշակութային արժեքի, նամակ գրեց Գասպար Մոնջին՝ Ֆրանսիայի կառավարության գիտության և արվեստի հարցերով գիտնական և հանձնակատար, որն այդ ժամանակ գտնվում էր Իտալիայում: Հետագայում խոստանալով երաշխավորել և պաշտպանել Հանրապետության անկախությունը, նույնիսկ առաջարկելով ընդլայնել նրա տարածքը՝ ըստ նրա կարիքների: Չնայած Սան Մարինոն շնորհակալ էր առաջինի համար, տարածքային ընդլայնման առաջարկը քաղաքավարիորեն մերժվեց:

Լուծումը գտել է ռեգենտներից մեկը՝ Անտոնիո Օնոֆրին, որը Նապոլեոնին բարեկամություն և հարգանք է ներշնչել ինքնիշխան պետության նկատմամբ: Նապոլեոնը համոզված էր ազատության և մարդկայնության իդեալների ընդհանրության մեջ, որոնք բարձրացվում էին Սան Մարինոյի համեստ հիմնադրմամբ և, ի նշան նրա մշակութային արժեքի, նամակ է գրել Գասպար Մոնջին՝ գիտնականին և Ֆրանսիայի կառավարության գիտության և արվեստի հարցերով հանձնակատարին, որն այդ ժամանակ գտնվում էր Իտալիայում[15]: Բացի այդ, Սան Մարինոյին խոստացել է երաշխավորել և պաշտպանել հանրապետության անկախությունը և նույնիսկ առաջարկել ընդլայնել իր տարածքը՝ համաձայն իր կարիքների: Չնայած Սան Մարինոն շնորհակալ էր առաջինի համար, տարածքային ընդլայնման առաջարկը քաղաքավարիորեն մերժվել էր[16]:

Այնուհետև Նապոլեոնը հրամանագիր է արձակել, որը Սան Մարինոյի քաղաքացիներին ազատել է ցանկացած հարկերից և տրամադրել 1000 ցենտներ (ավելի քան 2200 ֆունտ կամ 1000 կգ) ցորեն, ինչպես նաև չորս թնդանոթ, չնայած անհայտ պատճառներով թնդանոթները երբեք չեն ներմուծվել Սան Մարինո[17]։

Նապոլեոնի վերաբերմունքը Սան Մարինոյի նկատմամբ կարող է ավելի լավ ընկալվել այդ պահին ընթացող Ֆրանսիական հեղափոխության (1789-1799) լույսի ներքո, երբ Ֆրանսիան քաղաքական արմատական բարեփոխումներ էր իրականացնում: Լինելով հանրապետական ինստիտուտի կենդանի օրինակ՝ այն ոչ միայն սպառնում էր պապական միջամտությանը, այլև չէր թշնամանում Ֆրանսիայի Հանրապետության հետ (ինչպես Վենետիկը, Ջենովան կամ Շվեյցարիան) և կարող էր բավականաչափ համակրանք ձեռք բերել անկախությունն ապահովելու համար: Պետությունը Նապոլեոնի կողմից ճանաչվել է Տոլենտինի խաղաղության պայմանագրով 1797 թվականին։  Օնոֆրին կշարունակի բարենպաստ պայմանների շուրջ բանակցությունները հյուսիսիտալական եղբայրական հանրապետությունների, իսկ ավելի ուշ՝ Իտալիական թագավորության հետ:

Napoleon's treatment of San Marino may be better understood in light of the ongoing French Revolution (1789–1799) where France was undergoing drastic political reform. Being a surviving example of republican institution, not only under threat of Papal interference but also not hostile to the French Republic (as Venice Genoea, or Switzerland) may have gained enough sympathy to secure independence. The state was recognized by Napoleon by the Treaty of Tolentino, in 1797. Onofri will keep negotiating favourable terms with the Northern Italian "Sister Republics" and later Kingdom of Italy.

19-րդ դար

The Congress of Vienna ratified San Marino's independence in 1815.

In 1825 and 1853, new attempts to submit it to the Papal States failed.

The sympathy of Republicanist advocates inside the Italian "Risorgimento" movement, the hospitality and asylum granted to unionist supporters and a general disinterest, played again in favour of Sammarinese independence. The most notorious event was covering Giuseppe Garibaldi's retreat with 250 followers towards Venice after the fall of the 1849 Roman Republic.

Although faced with many hardships (with his wife Anita who was carrying their fifth child dying near Comacchio before they could reach the refuge), the hospitality received by Giuseppe in San Marino would later prove to be a shaping influence on Giuseppe's diplomatic manner, presaging the themes and similar language used in his political correspondences such as his letter to Joseph Cowen.[18] Garibaldi promised to honor San Marino's desire not to be included in the Italian unification, and pressured king Victor Emmanuel II to call off a planned annexation of San Marino in 1860.

In the spring of 1861, shortly before the beginning of the American Civil War, the government of San Marino wrote a letter to United States President Abraham Lincoln in "perfect Italian on one side, and imperfect but clear English on the other";[19] this proposing an "alliance" between the two democratic nations and offering the President honorary San Marino citizenship. Lincoln accepted the offer, writing in reply with his Secretary of State, William H. Seward that San Marino proved that "government founded on republican principles is capable of being so administered as to be secure and enduring."[20] Presaging a theme he would bring to the fore, using similar language, in his Gettysburg Address in 1863, Lincoln wrote: "You have kindly adverted to the trial through which this Republic is now passing. It is one of deep import. It involves the question whether a Representative republic, extended and aggrandized so much as to be safe against foreign enemies can save itself from the dangers of domestic faction. I have faith in a good result...."[19]

After the unification of the Kingdom of Italy a treaty in 1862 confirmed San Marino's independence, later revised in 1872.[21]

Towards the end of the 19th century, San Marino experienced economic depression: a large increase in the birth rate coupled with a widening of the gap between agricultural and industrial development led people to seek their fortunes in more industrialised countries.[փա՞ստ] The Sammarinese first sought seasonal employment in Tuscany, Rome, Genoa and Trieste, but in the latter half of the century whole families were uprooted, with the first permanent migrations to the Americas (United States, Argentina and Uruguay) and to Greece, Germany and Austria.[փա՞ստ] This phenomenon lasted up to the 1970s, with a pause during the First World War and an increase during the Fascist period in Italy. Even today there are still large concentrations of San Marino citizens residing in foreign countries, above all, in the United States, in France and in Argentina. There are more than 15,000 San Marino citizens spread throughout the world.[22]

20-րդ դար

An important turning-point in the political and social life of the country took place on March 25, 1906, when the Arengo met; out of 1,477 heads of family, 805 were present.[23] Each head of family received a ballot which contained two questions: the first asking if the Government of San Marino should be headed by a Principal and Sovereign Council, and the second, if the number of members of the Council should be proportionate between the city population and the rural population. This was the first move towards a referendum and true democracy in San Marino. In the past, similar attempts were made by people such as Pietro Franciosi, but without results. In the same year a second referendum took place on May 5 dealing with the first electoral laws and on June 10 the first political elections in San Marino's history resulted in a victory of the exponents of democracy.[1]

Առաջին համաշխարհային պատերազմ

While Italy declared war on Austria-Hungary on 23 May 1915, San Marino remained neutral. Italy, suspecting that San Marino could harbour Austrian spies who could be given access to its new radiotelegraph station, tried to forcefully establish a detachment of Carabinieri on its territory and then suspended any telephone connections with the Republic when it did not comply.

Two groups of 10 volunteers each did join Italian forces in the fighting on the Italian front, the first as combatants and the second as a medical corps operating a Red Cross field hospital. It was the presence of this hospital that later caused Austrian authorities to suspend diplomatic relations with San Marino.[24]

Although propaganda articles appeared in The New York Times as early as 4 June 1915 claiming that San Marino declared war on Austria-Hungary,[25] the republic never entered the war.[26] The Riminese earthquake of 16 August 1916 affected San Marino; several houses in Serravalle collapsed.[27] Two houses were damaged in the earlier earthquake on 17 May 1916.[28]

Միջպատերազմական ժամանակաշրջան

San Marino in the 1920s, still a largely agrarian society, experienced political turmoil influenced by the events in Fascist Italy, culminating in June 1921 in the murder in Serravalle of Italian doctor and Fascist sympathiser Carlo Bosi by local leftists, which led to condemnation by the surrounding Italian population and threats of retaliation by Italian squadristi. The government decided to ask Italy for help in the form of a detachment of 30 Carabinieri. As in Italy, fascism, under the Sammarinese Fascist Party led by Giuliano Gozi, eventually took over government of San Marino, causing the Socialist newspaper, Nuovo Titano, to cease publication.

The 1930s was an era of public works and reinvention of the Republic's economy, with the construction of the San Marino-Rimini railway that connected it to the Italian railway network and modernization of the country's infrastructures that paved the way to its present status as a major tourist destination.[29]

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ

Guards of the Council speaking to British Army troops in October 1944

San Marino was mostly uninvolved in the Second World War. In September 1940, press reports claimed that it had to have declared war on the United Kingdom in support of Italy;[30] however, this was later denied by the Sammarinese government.[31]

On 26 June 1944, San Marino was bombed by the Royal Air Force, in the belief that San Marino had been overrun by German forces and was being used to amass stores and ammunition. The Sammarinese government declared on the same day that no military installations or equipment were located on its territory, and that no belligerent forces had been allowed to enter.[32]

San Marino's hope to escape further involvement was shattered on 27 July 1944 when Major Gunther, commander of the German forces in Forlì, delivered a letter from German headquarters in Ferrara to San Marino's government declaring that the country's sovereignty could not be respected if, in view of military requirements, the necessity of transit of troops and vehicles arose. The communiqué, however, underlined that wherever possible occupation would be avoided.[33]

Fears were confirmed when on 30 July a German medical corps colonel presented himself with an order for the requisition of two public buildings for the establishment of a military hospital. On the following day, 31 July 1944, in view of the likely invasion by German forces, the state sent three letters of protest: one to Joachim von Ribbentrop, German Foreign Minister, one to Adolf Hitler and one to Benito Mussolini,[33] the latter delivered by a delegation to Serafino Mazzolini, a high-ranking diplomat in the Italian Ministry of Foreign Affairs. Demanding to meet Mussolini with the intention to ask that its neutrality be respected, the following day Mazzolini took them to see Mussolini, who promised to contact the German authorities and intervene in favour of San Marino's request.[34]

San Marino was a refuge for over Կաղապար:Gaps civilians[35] who sought safety on the passing of Allied forces over the Gothic Line[1] during the Battle of Rimini, an enormous effort of relief by the inhabitants of a country that at that time counted only 15,000 people.[33]

Despite all this, Germany invaded San Marino on 13 September 1944.[36] The Germans and Allies clashed on San Marino's soil from 17 September to 20 September at the Battle of San Marino; Allied troops occupied San Marino after that, but only stayed for two months before leaving.

Սառը պատերազմ և տնտեսական պայթյուն

After the war, a social-communist government was installed in San Marino, composed by the Sammarinese Communist Party and the Sammarinese Socialist Party. This is considered one of the first times anywhere in the world that a communist government was democratically elected into power.[37][38][39] The coalition lasted from 1945 to 1957, when the Rovereta affair occurred.

1960 saw the enlargement of universal suffrage to women.

Having joined the Council of Europe as a full member in 1988, San Marino held the rotating chair of the organisation during the first half of 1990.

Following the fall of the Soviet bloc, the Sammarinese Communist Party peacefully dissolved in 1990 and restructured as the Sammarinese Democratic Progressive Party replacing the former hammer-and-sickle logo (a communist motif representing the rights of workers) with the image of a drawing of a dove by Pablo Picasso.[40]

San Marino became a member of the United Nations in 1992.

21-րդ դարից մինչև մեր օրեր

In 2002 San Marino signed a treaty with the OECD, agreeing to greater transparency in banking and taxation matters to help combat tax evasion.

The SARS-CoV-2 virus, a cause of the COVID-19 pandemic, was confirmed to have reached San Marino in February 2020. As of June 2020, San Marino had the highest death rate per capita of any country, due to the effects of the COVID-19 pandemic.[41] In April 2021, the nation received headlines for using the Russian Sputnik V COVID-19 vaccine rather than vaccines approved by the EU following a slow rollout for the latter vaccines.[42][43]

At the 2020 Summer Olympics, San Marino became the smallest country to earn a medal, as Alessandra Perilli and Gian Marco Berti won silver in the mixed trap shooting event.[44]

On 7 March 2022, during the Russian invasion of Ukraine, the Kremlin released a list of countries, via Twitter, who it considered "unfriendly" to Russia. For joining international condemn and sanctions, an act considered a total reversal of past friendly ties with Russia (culminated with the visit of Sergei Lavrov) San Marino was included in the list, alongside other countries such as the United States of America and countries in the European Union.[45]

On 1 April 2022, 58-year-old Paolo Rondelli was elected as one of the two captains regent, its heads of state. He had previously been the Ambassador to the United States and is the world's first openly gay head of state.[46]

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «San Marino Historical Origins and Legends». Sanmarinosite.com. Վերցված է 2014-05-24-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 Radovan Radovinovič, The Croatian Adriatic Tourist Guide, pg. 127, Zagreb (1999), 953-178-097-8
  3. ↑ Miller, William (July 1901). «The Republic of San Marino». The American Historical Review. 6 (4): 633–649. doi:10.2307/1834173. JSTOR 1834173.
  4. ↑ "San Marino," U.S. Department of State, 10/05, 2009–2017.state.gov/outofdate/bgn/sanmarino/55324.htm
  5. ↑ «Chiesanuova». SanMarinoSite. 17 November 2014.
  6. ↑ Arnold, M. Cameron. «San Marino». Countries and their Cultures.
  7. ↑ Miller, William (1901). «The Republic of San Marino». The American Historical Review. 6 (4): 633–649. doi:10.2307/1834173. JSTOR 1834173.
  8. ↑ Nevio and Annio Maria Matteimi The Republic of San Marino: Historical and Artistic Guide to the City and the Castles, 2011, p. 20.
  9. ↑ Nevio and Annio Maria Matteimi The Republic of San Marino: Historical and Artistic Guide to the City and the Castles, 2011, p. 21.
  10. ↑ Jorri C. Duursma (1996). Fragmentation and the International Relations of Micro-states: Self-determination and Statehood. Cambridge University Press. էջ 211. ISBN 9780521563604.
  11. ↑ Scott Witmer (2012). Political Systems. Heinemann-Raintree Classroom. էջ 21. ISBN 9781432965563.
  12. ↑ J. N. Larned, ed. (1894). History for Ready Reference. էջեր 2799–2800.
  13. ↑ Կաղապար:Catholic
  14. ↑ Nevio and Annio Maria Matteimi The Republic of San Marino: Historical and Artistic Guide to the City and the Castles, 2011, p. 23.
  15. ↑ Alain Queruel, Les francs-maçons de l'Expédition d'Egypte, Editions du Cosmogone, 2012.
  16. ↑ Nevio and Annio Maria Matteimi The Republic of San Marino: Historical and Artistic Guide to the City and the Castles, 2011, p. 27.
  17. ↑ «From XVI to XIX century, Napoleon in San Marino». sanmarinosite.com. 25 November 2014. Արխիվացված է օրիգինալից 18 May 2009-ին. Վերցված է 11 May 2009-ին.
  18. ↑ «A Garibaldi Letter». The Daily Herald. Adelaide, Australia. 30 December 1914. էջ 8 – via National Library of Australia.
  19. ↑ 19,0 19,1 Doyle, Don H. (28 March 2011). «From San Marino, With Love». The New York Times. Վերցված է 2011-03-28-ին.
  20. ↑ Wallace, Amy; Wallechinsky, David; Wallace, Irving (1983). The People's almanac presents the book of lists #3. New York: Morrow. ISBN 0688016472.
  21. ↑ «San Marino | Geography, History, Capital, & Language». Encyclopedia Britannica (անգլերեն). Վերցված է 2021-07-02-ին.
  22. ↑ «Early 1900s, the Arengo of 1906, San Marino emigration». Sanmarinosite.com. 1906-03-25. Վերցված է 2014-05-24-ին.
  23. ↑ «San Marino, 25. März 1906». Database and Search Engine for Direct Democracy. 25 March 1906. Վերցված է 5 March 2020-ին.
  24. ↑ «San Marino e la Prima Guerra Mondiale». Educazione.sm. Արխիվացված է օրիգինալից 27 March 2009-ին.
  25. ↑ «Tiny San Marino at war with Austria, The New York Times, 4 June 1915». The New York Times. 4 June 1915.
  26. ↑ «Guerre Mondiali e Fascismo nella storia di San Marino». Sanmarinosite.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-04-10-ին. Վերցված է 2014-05-24-ին.
  27. ↑ «Il terremoto di Romagna e delle Marche» [The earthquake of Romagna and the Marche] (PDF). Il Resto del Carlino (իտալերեն). Bologna. 19 August 1916. էջ 2. Վերցված է 11 January 2024-ին.
  28. ↑ «I principali edifizi lesionati» [The main buildings damaged]. Il Resto del Carlino (իտալերեն). 19 May 1916. Վերցված է 16 January 2024-ին.
  29. ↑ «Pagina non trovata – Portale dell'educazione». Educazione.sm. Վերցված է 2014-05-24-ին.
  30. ↑ «Southern Theatre: San Marino In». Time magazine. 30 September 1940. Արխիվացված է օրիգինալից December 3, 2007-ին. Վերցված է 2009-08-12-ին.
  31. ↑ United States Department of State. Foreign Relations of the United States Diplomatic Papers, 1944. Europe (Volume IV). United States Department of State. էջ 292.
  32. ↑ «Foreign Relations of the United States: Diplomatic Papers, 1944, Europe, Volume IV». Office of the Historian. (U.S.) Department of State. 4 July 1944. էջեր 290–291. Վերցված է 29 May 2022-ին.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 «Fascismo a San Marino». Storiaxxisecolo.it. Վերցված է 2014-05-24-ին.
  34. ↑ Rossi, Gianni (2005). Mussolini e il diplomatico: la vita e i diari di Serafino Mazzolini, un monarchico a Salò. Rubbettino Editore. էջ 494. ISBN 9788849812084.
  35. ↑ «Storia di San Marino». Sanmarino-info.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-09-19-ին. Վերցված է 2014-05-24-ին.
  36. ↑ Packard, Reynolds (September 14, 1944). «Nazis Invade San Marino». The Philadelphia Inquirer. էջ 2.
  37. ↑ Alan James Mayne (1 January 1999). From Politics Past to Politics Future: An Integrated Analysis of Current and Emergent Paradigms. Greenwood Publishing Group. էջ 59. ISBN 978-0-275-96151-0. Վերցված է 31 August 2013-ին.
  38. ↑ «You can't beat a short break in tiny San Marino». Mirror.uk. 22 Mar 2009. Վերցված է 30 August 2013-ին.
  39. ↑ Thomas Johnson Nossiter (1 January 1982). Communism in Kerala: A Study in Political Adaptation. University of California Press. էջ 1. ISBN 978-0-520-04667-2. Վերցված է 31 August 2013-ին.
  40. ↑ Margrit N. Grigory, "San Marino", in Richard F. Staar and Margrit N. Grigory (eds.), Yearbook on International Communist Affairs, 1991. Stanford, California: Hoover Institution Press, 1991; pp. 624–625. (Yearbook on International Communist Affairs series)
  41. ↑ "Gruppo coordinamento emergenze sanitarie: aggiornamento dati sull’Infezione COVID-19", Istituto per la Sicurezza Sociale, Repubblica di San Marino, 29 April 2020 (in Italian)
  42. ↑ "San Marino, the micronation within Italy, stokes envy with speedy Russian-supplied vaccine campaign", Washington Post, 2 April 2021
  43. ↑ "Shut Out on Vaccines, Tiny San Marino Turns to Old Friend: Russia", New York Times, 2 April 2021
  44. ↑ «Olympics-Shooting-Tears of joy as San Marino becomes smallest Olympic medal-winning nation». sports.yahoo.com (ամերիկյան անգլերեն). 29 July 2021. Վերցված է 31 July 2021-ին.
  45. ↑ van Brugen, Isabel (7 March 2022). «Russia Releases Lengthy List Of 'Unfriendly' Countries». Newsweek.com. Վերցված է 14 March 2022-ին.
  46. ↑ Lyman, Eric J (4 April 2022). «San Marino appoints world's first openly gay head of state». The Guardian. Վերցված է 20 April 2022-ին.

Լրացուցիչ գրականություն

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:ՆարեԱդամ/Ավազարկղ&oldid=10085774» էջից