Jump to content

«Մասնակից:Susanna 333/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 65. Տող 65.
# Մուտք՝ դեպի գոյության մեկ այլ տիրույթ՝ լույսի միջոցով
# Մուտք՝ դեպի գոյության մեկ այլ տիրույթ՝ լույսի միջոցով


[[Պատկեր:The_light_at_the_end_of_the_tunnel_-_Flickr_-_Stiller_Beobachter.jpg|մինի|Entering darkness, seeing the light]]
[[Պատկեր:The_light_at_the_end_of_the_tunnel_-_Flickr_-_Stiller_Beobachter.jpg|մինի|Մուտք՝ դեպի խավար, լույս տեսնելը]]
Վերջնական փուլը մարդու վերակենդանացումն է։<ref>{{Cite web |last=Hagan III |first=John C. |date=November 12, 2018 |title=The Near-Death Experience: Diagnosis and Treatment Of a Common Medical Syndrome |url=https://www.clinicaloncology.com/Current-Practice/Article/11%E2%80%9318/The-NearDeath-Experience-Diagnosis-and-Treatment-Of-a-Common-Medical-Syndrome/53189 |website=Clinical Oncology News}}</ref>
Վերջնական փուլը մարդու վերակենդանացումն է։<ref>{{Cite web |last=Hagan III |first=John C. |date=November 12, 2018 |title=The Near-Death Experience: Diagnosis and Treatment Of a Common Medical Syndrome |url=https://www.clinicaloncology.com/Current-Practice/Article/11%E2%80%9318/The-NearDeath-Experience-Diagnosis-and-Treatment-Of-a-Common-Medical-Syndrome/53189 |website=Clinical Oncology News}}</ref>


Շարլոտ Մարսիալը՝ նյարդահոգեբան Լիեժի համալսարանից և Լիեժի համալսարանական հիվանդանոցից, ղեկավարում էր մի խումբ, որը հետաքննում էր 154 ՄՄՓ դեպքեր, եզրակացրեց, որ չկա իրադարձությունների ֆիքսված հաջորդականություն:<ref>{{Cite news |date=2017-07-27 |title=What happens when you die? Scientists attempt to find out how similar near-death experiences really are |url=https://www.newsweek.com/near-death-experiences-what-happens-when-you-die-643032 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222235423/https://www.newsweek.com/near-death-experiences-what-happens-when-you-die-643032 |archive-date=2019-12-22 |access-date=2018-09-26 |work=Newsweek |language=en}}</ref> Դոկտոր Իվոն Քեյսոնը դասակարգել է մոտալուտ մահվան փորձառությունների երեք տեսակ՝ «արտամարմնական», «առեղծվածային» կամ «սպիտակ լույս», կամ՝ «անհանգստացնող»:<ref>{{cite book |last1=Kason |first1=Yvonne |title=Touched by the Light: Exploring Spiritually Transformative Experiences |date=2019 |publisher=Dundurn Press |isbn=9781459745513 |location=Toronto, Canada |pages=75–101}}</ref>
Շարլոտ Մարսիալը՝ նյարդահոգեբան Լիեժի համալսարանից և Լիեժի համալսարանական հիվանդանոցից, ղեկավարում էր մի խումբ, որը հետաքննում էր 154 ՄՄՓ դեպքեր, եզրակացրեց, որ չկա իրադարձությունների ֆիքսված հաջորդականություն:<ref>{{Cite news |date=2017-07-27 |title=What happens when you die? Scientists attempt to find out how similar near-death experiences really are |url=https://www.newsweek.com/near-death-experiences-what-happens-when-you-die-643032 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191222235423/https://www.newsweek.com/near-death-experiences-what-happens-when-you-die-643032 |archive-date=2019-12-22 |access-date=2018-09-26 |work=Newsweek |language=en}}</ref> Դոկտոր Իվոն Քեյսոնը դասակարգել է մոտալուտ մահվան փորձառությունների երեք տեսակ՝ «արտամարմնական», «առեղծվածային» կամ «սպիտակ լույս», կամ՝ «անհանգստացնող»:<ref>{{cite book |last1=Kason |first1=Yvonne |title=Touched by the Light: Exploring Spiritually Transformative Experiences |date=2019 |publisher=Dundurn Press |isbn=9781459745513 |location=Toronto, Canada |pages=75–101}}</ref>

=== Կլինիկական հանգամանքներ ===
Քենեթ Ռինգը նշում է, որ ինքնասպանության փորձերից հետո եղած ՄՄՓ-ները վիճակագրորեն պակաս տհաճ չեն, քան այլ իրավիճակներից առաջացած ՄՄՓ-ները:<ref>Ring, Kenneth. ''Heading toward Omega. In search of the Meaning of Near-Death Experience'', 1984, p. 45. "Subsequent research on suicide-related NDEs by Stephen Franklin and myself [Ring] and by Bruce Greyson has also confirmed my earlier tentative findings the NDEs following suicide attempts, however induced, conform to the classic prototype."</ref>

Որոշ ՄՄՓ-ներ  տեղի են ունեցել ընդհանուր անզգայացման դեպքերի 22%-ի ժամանակ:<ref name="PRS">{{cite journal |last1=Greyson |first1=Bruce |date=2010 |title=Implications of near-death experiences for a postmaterialist psychology. |journal=Psychology of Religion and Spirituality |volume=2 |issue=1 |pages=37–45 |doi=10.1037/a0018548}}</ref>

16:32, 8 Ապրիլի 2024-ի տարբերակ

Կաղապար:Short description Կաղապար:Other uses

Մոտալուտ մահվան փորձառությունը (ՄՄՓ) անձնական խոր զգացողություն է, որը կապված է մահվան կամ մոտալուտ մահվան վախի հետ, որը հետազոտողները նկարագրում են որպես նույնատիպ հատկանիշներ։ Լավագույն դեպքում՝ ինչը դեպքերի մեծ մասի դեպքում այդպես է,[1] նման փորձառությունները կարող են ներառել մի շարք զգացողություններ, ինչպիսիք են՝ իրականության ընկալման անկարողություն, օդում սավառնելու զգացողություն, միանգամայն անհանգստություն, անվտանգություն, ջերմություն, ուրախություն, բացարձակ տարրալուծման զգացողություն, կյանքի հիմնական իրադարձությունների վերանայում, լույսի առկայությունը և մահացած հարազատներին տեսնելը։ Իսկ վատագույն դեպքում նման փորձառությունները կարող են ներառել տառապանքի, անհանգստության, հուսալքվածության, հսկայական դատարկության, դժոխային վայրերի և «սատանայի» տեսիլքներ:[1][2][3]

ՄՄՓ-ները սովորաբար առաջանում են շրջելի կլինիկական մահվան ժամանակ: ՄՄՓ-ների բացատրությունները տարբեր են՝ գիտականից մինչև կրոնական: Նյարդաբանական հետազոտությունը ենթադրում է, որ ՄՄՓ-ը սուբյեկտիվ երևույթ է, որը բխում է «մարմնի բազմազգայական ինտեգրացիայի խանգարումից», որը տեղի է ունենում կյանքին սպառնացող իրադարձությունների ժամանակ։[4] Որոշ գերբնական  և կրոնական համոզմունքներ հետմահու կյանքի մասին ներառում են նկարագրություններ, որոնք նման են ՄՄՓ-ներին:[2][5][6][7][8]

ԱՄՆ-ում մոտ ինը միլիոն մարդ հայտնել է ՄՄՓ-ի մասին՝  2011 թվականին Նյու Յորքի Գիտությունների ակադեմիայի Աննալսի ուսումնասիրության համաձայն: Այս մոտալուտ մահվան փորձառությունների մեծ մասը առաջացել է լուրջ վնասվածքի հետևանքով, որն ազդում է մարմնի կամ ուղեղի վրա:[9]

Ստուգաբանություն

Ascent of the Blessed by Hieronymus Bosch is associated by some NDE researchers with aspects of the NDE[10][11]

Համարժեք ֆրանսիական expérience de mort imminente («մոտալուտ մահվան փորձառություն») տերմինն առաջարկվել է ֆրանսիացի հոգեբան և իմացաբան Վիկտոր Էգերի կողմից՝ 1890-ական թվականներին փիլիսոփաների և հոգեբանների միջև քննարկումների արդյունքում՝ կապված լեռնագնացների պատմությունների հետ, որոնք վերաբերում էին անկումների ժամանակ կյանքի ամբողջական պատկերի վերանայմանը։[12][13]

1892 թվականին Ալբերտ Հեյմը զեկուցել է մի շարք սուբյեկտիվ դիտարկումներ՝ կապված փայտամածներից ընկնող բանվորների, վնասվածքներ ստացած պատերազմի զինվորների, բարձրությունից ընկած լեռնագնացների կամ մահվան եզրին հայտնված այլ անձանց կողմից (մոտ խեղդվելու, դժբախտ պատահարների): Սա նաև առաջին դեպքն էր, երբ այս երևույթը նկարագրվեց որպես կլինիկական համախտանիշ։[14]

1968 թ.-ին Սելիա Գրինը հրապարակեց 400 մարդկանց՝ արտամարմնական փորձառությունների մասին վերլուծություն:[15] Սա առաջին փորձն էր ապահովելու նման փորձառությունների դասակարգում, որը պարզապես դիտվում էր որպես անոմալ ընկալման փորձառություններ կամ հալյուցինացիաներ:

1969 թ.-ին շվեյցարացի-ամերիկացի հոգեբույժ և մոտալուտ մահվան ուսումնասիրությունների ջատագով Էլիզաբեթ Քյուբլեր-Ռոսը հրատարակեց գիրք, որը կոչվում էր «Մահվան և մեռնելու մասին․ ինչ պետք է սովորեցնեն մեռնողները բժիշկներին, բուժքույրերին, հոգևորականությանը և իրենց իսկ ընտանիքներին»։[16]

«Մոտալուտ մահվան փորձառություն» տերմինն 1972 թվականին օգտագործել է Ջոն Ք. Լիլլին ։[17] Տերմինը տարածվել է 1975 թվականին հոգեբույժ Ռեյմոնդ Մուդիի աշխատանքի շնորհիվ, ով այն օգտագործել է որպես ընդհանուր տերմին տարբեր հասկացությունների համար ( կյանքի ընկալումը կորցնելու փորձառություն, «կյանքի ամբողջական պատկերի վերանայում», Լույս, թունել կամ սահման): [14]

Բնութագրերը

Ընդհանուր տարրեր

Հետազոտողները հայտնաբերել են ընդհանուր տարրեր, որոնք սահմանում են մոտալուտ մահվան փորձառությունները:[18] Բրյուս Գրեյսոնը պնդում է, որ փորձի ընդհանուր առանձնահատկությունները ներառում են ֆիզիկական մարմնից դուրս լինելու տպավորությունները, մահացած հարազատների և կրոնական գործիչների տեսիլքները, էգոտիկ և տարածաժամանակային սահմանների գերազանցումը:[19] Բազմաթիվ ընդհանուր տարրեր են հաղորդվել, թեև անձի մեկնաբանությունն այս իրադարձությունների վերաբերյալ հաճախ համապատասխանում է տվյալ անձի մշակութային, փիլիսոփայական կամ կրոնական համոզմունքներին, որ ունեցել է տվյալ փորձառությունը: Օրինակ՝ ԱՄՆ-ում, որտեղ բնակչության 46%-ը հավատում է պահապան հրեշտակներին, Լույսը հաճախ ընկալվում է որպես հրեշտակներ կամ մահացած սիրելիներ (կամ անհայտ են լինելու), մինչդեռ հինդուիստները հաճախ կընկալեն նրանց որպես մահվան աստծո սուրհանդակներ։[20][21]

Ընդհանուր հատկանիշներ, որոնք հաղորդվել են մոտալուտ մահվան փորձառություն ունեցած մարդկանց կողմից․

  • Մահացած լինելու զգացողություն/գիտակցություն[18]
  • Խաղաղության, բարեկեցության, ցավ չզգալու և այլ դրական հույզերի զգացում: Աշխարհից հեռացման զգացում։[18] Անվերապահ սիրո և ընդունման բուռն զգացում:[22] Էյֆորիկ զգացոցությունները։[23]
  • Մարմինը լքելու փորձառություն։ Մարմնի ընկալում արտաքին դիրքից, երբեմն դիտարկելով բժիշկ-մասնագետներին, որոնք կատարում են վերակենդանացում:[18][24]
  • «Թունելի փորձառություն» կամ խավարի մեջ մտնելը: Անցումով կամ աստիճաններով վեր բարձրանալու կամ անցնելու զգացում։[18][24]
  • Արագ շարժում դեպի և/կամ հանկարծակի ընկղմում հզոր լույսի մեջ (կամ «Լույսի էություն(ներ)» կամ «սպիտակ հագնված էակ(ներ)»), որոնք տելեպատիկորեն հաղորդակցվում են մարդու հետ:[25][18]
  • Մահացած սիրելիների հետ վերամիավորվելը։[24]
  • Ստանալով կյանքի ակնարկ, որը սովորաբար կոչվում է «կյանքը աչքի առաջով անցնել»։.[18]
  • Սահմանագծին հասնելը կամ սեփական մարմնին վերադառնալու սեփական կամ ուրիշների որոշումը, որը հաճախ ուղեկցվում է վերադառնալու դժկամությամբ:[18][24]
  • Հանկարծակի սեփական մարմին վերադառնալը։[26]
  • Կապը անհատի կողմից՝ պահպանված մշակութային համոզմունքների հետ, որոնք կարծես թելադրում են ՄՄՓ-ի միջոցով վերապրած որոշ երևույթներ, բայց ավելի շատ ազդում են դրանց հետագա մեկնաբանության վրա:.[20][Հղում աղբյուրներին]

Հարկ է նշել, որ Մարմինը լքելու փորձառությունը կարող է լինել ՄՄՓ-ի մի մասը, բայց այն կարող է տեղի ունենալ ոչ միայն այն դեպքում, երբ մարդ պատրաստվում է մահանալ, այլ նաև շատ այլ դեպքերում՝ ինչպիսիք են ուշագնացությունը, խոր քունը, ալկոհոլի կամ թմրամիջոցների օգտագործումը:[27]

Փուլեր

1975 թվականին հոգեբույժ Ռայմոնդ Մուդիի կողմից անցկացված ուսումնասիրությունը մոտ 150 հիվանդների վրա, ովքեր բոլորն էլ պնդում էին, որ ականատես են եղել ՄՄՓ-ի, ցույց է տվել, որ այն ունի ինը փուլ:

Դրանք են.[28]

  1. Հանկարծակի հանգստության և ցավի թեթևության զգացում
  2. Հանգստացնող ձայնի կամ այլաշխարհիկ երաժշտության ընկալում:
  3. Գիտակցությունը կամ ոգին բարձրանում է անձի մարմնից վերև, երբեմն կողքից դիտելով բժիշկ-մասնագետների վերակենդանացման փորձերը (ավտոսկոպիա):
  4. Անձի հոգին հեռանում է երկրային տիրույթից և արագորեն բարձրանում մութ տիեզերք՝ լույսի թունելի միջով:
  5. Կատարյալ «երկրային վայր» հասնելը։
  6. Հանդիպում «լույսի մարդկանց» հետ, որոնք սովորաբար մահացած ընկերներն ու ընտանիքի անդամներն են, ուրախ վերամիավորման ժամանակ:
  7. Հանդիպում աստծո/ պաշտամունքի այլ առարկայի հետ, որը հաճախ ընկալվում է որպես իրենց կրոնական մշակույթ, կամ որպես մաքուր սեր և լույս ճառաջող ինտենսիվ զանգված:
  8. Աստծո ներկայությամբ անձը ենթարկվում է կյանքի ակնթարթային վերանայման և հասկանում, թե ինչպես են իր բոլոր արարքները՝ լավ թե վատ, ազդել իր և ուրիշների վրա:
  9. Մարդը վերադառնում է իր երկրային մարմնին և կյանքին, քանի որ կա՛մ  նրան ասում են, որ դեռ մեռնելու ժամանակը չէ, կա՛մ ընտրության հնարավորություն է տրվում, և նա վերադառնում է՝ ի շահ ընտանիքի և սիրելիների:

Մուդին նաև բացատրել է, թե ինչպես է հնարավոր, որ ՄՄՓ-ը կարող է չունենալ այս փուլերից ցանկացած մեկը կամ բոլորն առհասարակ, և ինչպես կարող է այն տարբերվել՝ կախված անհատից։

Մուդին նկարագրում է ՄՄՓ հիվանդի նկատմամբ ճիշտ մոտեցումը՝ «Հարցրեք, լսեք, հաստատեք, կրթեք և ուղղեք»:[28] Հնարավոր շփոթության կամ ցնցումների պատճառով, որոնք վերագրվում են նրանց, ովքեր մոտալուտ մահվան փորձառություններ են ունենում, կարևոր է նրանց հետ հանգիստ և ըմբռնումով վերաբերվել ՄՄՓ-ից անմիջապես հետո:

Քենեթ Ռինգը (1980), ոգեշնչվելով Մուդիի առանձնացրած ինը փուլերից, դրանք էլ իրենց հերթին բաժանեց հինգ ենթափուլերի։ Դրանք հետևյալն են․[29]

  1. Հանգստություն
  2. Մարմից առանձնացում
  3. Մուտք՝ դեպի խավար
  4. Լույս տեսնելը
  5. Մուտք՝ դեպի գոյության մեկ այլ տիրույթ՝ լույսի միջոցով
Մուտք՝ դեպի խավար, լույս տեսնելը

Վերջնական փուլը մարդու վերակենդանացումն է։[30]

Շարլոտ Մարսիալը՝ նյարդահոգեբան Լիեժի համալսարանից և Լիեժի համալսարանական հիվանդանոցից, ղեկավարում էր մի խումբ, որը հետաքննում էր 154 ՄՄՓ դեպքեր, եզրակացրեց, որ չկա իրադարձությունների ֆիքսված հաջորդականություն:[31] Դոկտոր Իվոն Քեյսոնը դասակարգել է մոտալուտ մահվան փորձառությունների երեք տեսակ՝ «արտամարմնական», «առեղծվածային» կամ «սպիտակ լույս», կամ՝ «անհանգստացնող»:[32]

Կլինիկական հանգամանքներ

Քենեթ Ռինգը նշում է, որ ինքնասպանության փորձերից հետո եղած ՄՄՓ-ները վիճակագրորեն պակաս տհաճ չեն, քան այլ իրավիճակներից առաջացած ՄՄՓ-ները:[33]

Որոշ ՄՄՓ-ներ  տեղի են ունեցել ընդհանուր անզգայացման դեպքերի 22%-ի ժամանակ:[34]

  1. 1,0 1,1 Bush NE, Greyson B (November–December 2014). «Distressing Near-Death Experiences: The Basics». Mo Med. 111 (6): 486–90. PMC 6173534. PMID 25665233.
  2. 2,0 2,1 Sleutjes, A; Moreira-Almeida, A; Greyson, B (2014). «Almost 40 years investigating near-death experiences: an overview of mainstream scientific journals». J. Nerv. Ment. Dis. 202 (11): 833–6. doi:10.1097/NMD.0000000000000205. PMID 25357254. S2CID 16765929.
  3. French, Kristen (2022-09-28). «The Afterlife Is in Our Heads». Nautilus. Վերցված է 2022-12-12-ին.
  4. Blanke, Olaf (2009). The Neurology of Consciousness. London: London: Academic Publishers, 2009. էջեր 303–324. ISBN 978-0-12-374168-4.
  5. Griffith, LJ (2009). «Near-death experiences and psychotherapy». Psychiatry (Edgmont). 6 (10): 35–42. PMC 2790400. PMID 20011577.
  6. Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «Mauro1992pop» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  7. Vanhaudenhuyse, A.; Thonnard, M.; Laureys, S. (2009). «Towards a Neuro-scientific Explanation of Near-death Experiences?» (PDF). In Vincent, Jean-Louis (ed.). Yearbook of Intensive Care and Emergency Medicine. Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg. ISBN 978-3-540-92276-6.
  8. Koch, Christof (June 1, 2020). «What Near-Death Experiences Reveal about the Brain». Scientific American (անգլերեն). Վերցված է 2020-05-20-ին.
  9. Orlando, Alex (Aug 23, 2021). «Can Science Explain Near Death Experiences?». Discover Magazine (անգլերեն). Վերցված է 2022-03-10-ին.
  10. Pim van Lommel (2010). Consciousness Beyond Life: The science of the near-death experience. HarperOne. ISBN 978-0-06-177725-7.
  11. Evelyn Elsaesser Valarino (1997). On the Other Side of Life: Exploring the phenomenon of the near-death experience. Perseus Publishing. էջ 203. ISBN 978-0-7382-0625-7.
  12. Egger, Victor (1896). "Le moi des mourants", Revue Philosophique, XLI : 26–38.
  13. J. Bogousslavsky, M. G. Hennerici, H Bazner, C. Bassetti (Eds.) (2010). Neurological Disorders in Famous Artists, Part 3. Karger Publishers. էջ 189. ISBN 9783805593304.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  14. 14,0 14,1 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «Greyson2014» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  15. Green, C., Out-of-the-body Experiences, London: Hamish Hamilton, 1968.
  16. Broom, Sara (30 August 2004). «Milestones - TIME». Արխիվացված է օրիգինալից 2009-02-24-ին. Վերցված է 2023-08-15-ին.
  17. Schlieter, Jens (2018). What is it like to be Dead? Near-death Experiences, Christianity, and the Occult. New York: Oxford University Press, pp. 205-6.
  18. 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 18,6 18,7 Mauro, James. "Bright lights, big mystery", Psychology Today, July 1992.
  19. Greyson, Bruce (2003). «Near-Death Experiences in a Psychiatric Outpatient Clinic Population». Psychiatric Services. 54 (12): 1649–1651. doi:10.1176/appi.ps.54.12.1649. PMID 14645808.
  20. 20,0 20,1 Holden, Janice Miner; Greyson, Bruce; James, Debbie, eds. (2009). The handbook of near-death experiences thirty years of investigation. Westport, Conn.: Praeger Publishers. ISBN 978-0-313-35865-4.
  21. Kennard, Mary J (1998). «A Visit from an Angel». The American Journal of Nursing. 98 (3): 48–51. doi:10.1097/00000446-199803000-00041. PMID 9536180.
  22. Long, Jeffrey (2016-06-29). «Opinion | Stories of God's love common among those who almost die, says doctor who studies them». Washington Post (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0190-8286. Վերցված է 2018-03-27-ին.
  23. Newman, Tim (April 27, 2016). «Near-death experiences: Fact or fantasy?». MedicalNewsToday.
  24. 24,0 24,1 24,2 24,3 Morse, M; Conner, D; Tyler, D (June 1985). «Near-death experiences in a pediatric population. A preliminary report». Am. J. Dis. Child. 139 (6): 595–600. doi:10.1001/archpedi.1985.02140080065034. PMID 4003364.
  25. Lovins, LaDonna (April 25, 2015). «Three Beings of Light». iands.org (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2018-03-30-ին.
  26. Moody, Raymond (1975). Life After Life. Mockingbird Books. ISBN 978-0-89176-037-5.
  27. Hagan III, John C. (November 18, 2018). «The Near-Death Experience: Diagnosis and Treatment Of a Common Medical Syndrome». Clinical Oncology News.
  28. 28,0 28,1 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «
    32» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  29. Ring, K. (1980). Life at death: A scientific investigation of the near-death experience. New York: Coward, McCann, & Geoghegan., p. 40
  30. Hagan III, John C. (November 12, 2018). «The Near-Death Experience: Diagnosis and Treatment Of a Common Medical Syndrome». Clinical Oncology News.
  31. «What happens when you die? Scientists attempt to find out how similar near-death experiences really are». Newsweek (անգլերեն). 2017-07-27. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-12-22-ին. Վերցված է 2018-09-26-ին.
  32. Kason, Yvonne (2019). Touched by the Light: Exploring Spiritually Transformative Experiences. Toronto, Canada: Dundurn Press. էջեր 75–101. ISBN 9781459745513.
  33. Ring, Kenneth. Heading toward Omega. In search of the Meaning of Near-Death Experience, 1984, p. 45. "Subsequent research on suicide-related NDEs by Stephen Franklin and myself [Ring] and by Bruce Greyson has also confirmed my earlier tentative findings the NDEs following suicide attempts, however induced, conform to the classic prototype."
  34. Greyson, Bruce (2010). «Implications of near-death experiences for a postmaterialist psychology». Psychology of Religion and Spirituality. 2 (1): 37–45. doi:10.1037/a0018548.