Յոզեֆ Բոյս
Յոզեֆ Բոյս գերմ.՝ Joseph Beuys | |
|---|---|
 | |
| Կեղծանուն | Boĭs, Iosef, Bojs, Joze և Beuys, Joseph (Joseph Heinrich) |
| Ծնվել է | մայիսի 12, 1921[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Կրեֆելդ, Դյուսելդորֆ, Հռենոսի պրովինցիա, Պրուսիայի ազատ պետություն, Գերմանական ռայխ[4][5] |
| Վախճանվել է | հունվարի 23, 1986[2][6][3][…] (64 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Դյուսելդորֆ, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն[7][4] |
| Քաղաքացիություն |  Գերմանիա |
| Կրթություն | Freiherr-vom-Stein-Gymnasium? և Դյուսելդորֆի գեղարվեստի ակադեմիա |
| Մասնագիտություն | քանդակագործ, պարուսույց, նկարիչ, համալսարանի դասախոս, նկարազարդող, լուսանկարիչ, կոնցեպտուալ արվեստագետ, performance artist, նկարիչ-փորագրող և գծանկարիչ |
| Ոճ | Fluxus? |
| Ժանր | կոնցեպտուալիզմ[8][9] |
| Թեմաներ | կատարողական արվեստ |
| Ուշագրավ աշխատանքներ | How to Explain Pictures to a Dead Hare? |
| Ուսուցիչ | Ewald Mataré? |
| Աշակերտներ | Anselm Kiefer?, Lothar Baumgarten?, Peter Angermann?, Յորգ Իմենդորֆ և Anatol Herzfeld? |
| Պարգևներ | |
| Կուսակցություն | The Greens? |
| Կայք | beuys.org |
ստորագրություն | |
 Joseph Beuys Վիքիպահեստում | |
Յոզեֆ Բոյս (գերմ.՝ Joseph Beuys; մայիսի 12, 1921[1][2][3][…], Կրեֆելդ, Դյուսելդորֆ, Հռենոսի պրովինցիա, Պրուսիայի ազատ պետություն, Գերմանական ռայխ[4][5] - հունվարի 23, 1986[2][6][3][…], Դյուսելդորֆ, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն[7][4]), գերմանացի նկարիչ, պոստմոդեռնիզմի գլխավոր տեսաբաններից մեկը։
Կենսագրություն
Յոզեֆ Բոյսը ծնվել է 1921 թվականի մայիսի 12-ին Կրեֆելդում՝ Յոզեֆ Յակոբ Բոյսի (1888-1958) և Յոհաննա Մարիա Մարգարետ Բոյսի (1889-1974) ընտանիքում։ Նույն տարվա աշնանը ընտանիքը տեղափոխվել է Ստորին Հռենոսի (Գերմանիա) Կլեվե արդունաբերական քաղաքը, որը մոտ է հոլանդական սահմանին։ Այնտեղ Յոզեֆը հաճախել է տարրական կաթոլիկ դպրոց, ապա գիմնազիա։ Ուսուցիչները անմիջապես նկատել են, որ տղան նկարելու տաղանդ ունի: Բացի այդ, նա հաճախել է դաշնամուրի և թավջութակի դասերի։ Մի քանի անգամ այցելել է ֆլամանդացի գեղանկարիչ և քանդակագործ Աքիլես Մոորտգատի արվեստանոց։
Դեռևս դպրոցական ուսուցման ժամանակ Բոյսն ուսումնասիրել է գեղարվեստական գրականության մեծ մասը․ անտրոպոսոֆիայի հիմնադիր Ռուդոլֆ Շտայների գիտական շարադրությունները, Շիլլերի, Գյոթեի, Շոպենհաուերի և Նովալիսի ստեղծագործությունները, բժշկության, արվեստի, կենսաբանության և կենդանաբանության վերաբերյալ աշխատությունները: Բոյսի խոսքով՝ 1933թ. մայիսի 19-ին (այսինքն այն ժամանակ, երբ նացիստական կուսակցությունը սկսել է զանգվածային ակցիաներ կազմակերպել ոչ պիտանի գրականության այրման ուղղությամբ) իր դպրոցի բակում «… այդ մեծ, բոցավառ կույտից» փրկել է Կառլ Լիննեյի «Բնության համակարգը» գիրքը։
1936 թվականին Բոյսը դարձել է Հիտլերյուգենդի անդամ։ Քանի որ կազմակերպության անդամակցությունը դարձել է պարտադիր, ավելի շատ երեխաներ և դեռահասներ են անդամակցվել։ 1936 թվականի սեպտեմբերին, երբ ընդամենը 15 տարեկան էր, մասնակել է Նյուրնբերգում կայացող միտինգին։
1939 թվականին աշխատել է կրկեսում և մոտավորապես մեկ տարի հոգ է տարել կենդանիների մասին։ 1941 թվականի գարնանն ավարտել է դպրոցը։ Պատերազմն արդեն ընդգրկել է ամբողջ աշխարհը։
1941 թվականին Բոյսը եղել է Լյուֆտվաֆեի կամավոր։ Զինվորական ծառայությունը սկսել է Պոզնանում, Հայնց Սայլմանի հրամանատարության ներքո՝ որպես ռադիստ։ Նրանք երկուսն էլ տեղական համալսարանոմ մասնակցել են կենսաբանության և կենդանաբանության դասախոսությունների։ Այդ նույն ժամանակ Բոյսը սկսել է լրջորեն ուսումնասիրել նկարչի կարիերան։
1942 թվականին Բոյսը տեղափոխվել է Ղրիմ։ 1943 թվականից դարձել է Ju 87 ռմբակոծիչի ետին հրաձիգը։ Այս ժամանակի նկարներում և էսքիզներում, որոնք հասել են մեր օրերը, արդեն դրսևորվել է նրա բնորոշ ոճը: Началом его «личной мифологии», где факт неотделим от вымысла, послужила дата 16 марта 1944 года, когда его самолет был сбит над Крымом у деревни Фрайфельд Тельмановского района.
Այս իրադարձությունը նկարիչի կարիերայի սկզբնակետն է եղել. «Վերջին բանը, որը ես հիշում եմ, այն էր, որ ցատկելը շատ ուշ էր, շատ ուշ` պարաշյուտը բացելու համար: Բարեբախտաբար, ես չէի ամրացել: «Ես միշտ գերադասում էի ազատությունը ամրագոտուց ... Իմ ընկերը ամրացվել էր, և նա . Գրեթե ոչինչ չէր մնացել, որ իրեն նման լիներ»: Ինքնաթիռը ընկավ գետնին, և դա ինձ փրկեց, չնայած ես վնասվածքներ էի ստացել դեմքի և գանգի ոսկորների վրա ... Հետո պոչը շրջվեց, և ես ամբողջովին թաղվեցի ձյան մեջ: Թաթարներն ինձ գտան մեկ օր անց: Ես հիշում եմ ձայները, ասում էին «Ջուր», ես զգում էի հալված ճարպի և կաթի հոտը: Նրանք մարմինս ճարպով ծածկեցին, որպեսզի օգնեն ջերմությունը վերականգնել և տաքացնելով փաթաթեցին ինձ:
Միևնույն ժամանակ ականատեսները պնդում են, որ օդաչուն մահացել է վթարից անմիջապես հետո, Բոյսը անգիտակից է եղել և հայտնաբերվել է որոնողական թիմի կողմից: Այն ժամանակ գյուղում թաթարներ չեն եղել: Չնայած դա չի հակասում Բոյսեի խոսքերին, որոնք միշտ ասում էին, որ իր կենսագրությունը սեփական մեկնաբանության առարկա է: Բայց գլխավորն այն է, որ այս պատմությունը Բոյսեի գեղարվեստական անհատականության ծագման առասպելն է: Բոյսը տեղափոխվել է ռազմական հիվանդանոց, որտեղ նա մնացել է երեք շաբաթ՝ մարտի 17-ից ապրիլի 7-ը:
Չնայած նրա վնասվածքներին նա վերադարձել է Արևմտյան ճակատ՝ 1944 թվականի օգոստոսին՝ վատ սարքավորված վայրէջքային ստորաբաժանումում և ավելի քան հինգ անգամ վիրավորվել է ճակատամարտում: 1945 թվականի մայիսի 8-ին գերմանական բանակի պարտությունից մեկ օր անց Բոյսը գերի է ընկել Կուկհավենում և ուղարկվել է բրիտանական ճամբար, որտեղից էլ նրան ազատել են նույն տարվա օգոստոսի 5-ին: Նա վերադարձել է իր ծնողների մոտ, որոնք տեղափոխվել են Քլեվու արվարձան:
1947–1951 թվականներին սովորել է Դյուսելդորֆի գեղարվեստի ակադեմիայում, որտեղ նրա հիմնական ուսուցիչը եղել է քանդակագործ Էվալդ Մաթարը:
1967 թվականի հունիսը Արևմտյան Բեռլինի համար նշանավորվել է ուսանողական մեծ ցույցով։ Ոստիկանության հետ բախումից հետո մասնակիցներից մեկը մահացել է։ Ի պատասխան այս իրադարձության՝ Յոզեֆ Բոյսը ստեղծում է իր քաղաքական կուսակցությունը, որում ընդգրկված էին բացառապես ուսանողներ: Նրանց հիմնական պահանջներից էին ինքնակառավարումը ուսանողների համար և բոլորի համար համալսարանի բացարձակ անվճար ընդունելությունը: 1961 թվականին Դյուսելդորֆի ակադեմիայում պրոֆեսորի կոչում ստացած նկարիչը հեռացել է 1972 թվականին, այն բանից հետո, երբ նա և իր չընդունված դիմորդները բողոքեցին և «գրավեցին» նրա քարտուղարությունը: 1978 թվականին դաշնային դատարանը ազատումը անօրինական է ճանաչել, բայց Բոյսը այլևս չի ընդունել պրոֆեսորադասախոսական կազմը՝ փորձելով հնարավորինս անկախ լինել նահանգից:
1970 թվականին Յոզեֆ Բոյսը Դյուսելդորֆում քանդակագործության պրոֆեսորն է եղել։ Kunstakademie Düsseldorf-ում նրա ամենաերիտասարդ ուսանողը եղել է Էլիաս Մարիա Ռետին, որը քանդակագործություն էր սովորում ընդամենը տասնհինգ տարեկան հասակում[10]:
1974 թվականին մեծամասշտաբ պլանները սկսում են կյանքի կոչվել։ Հայնրիխ Բյոլ հետ համատեղ նա բացում է միջազգային մակարդակի Ազատ համալսարան, որի ուսանողը կարող էր դառնալ բացարձակապես ցանկացած մեկը, առանց տարիքային սահմանափակման, Բացի այդ, ոչ մի ընդունելության մրցույթ չանցնելով: Նրա ակտիվությունը բավական էր ամեն ինչի համար, թեև Յոզեֆն ինքն իրեն հռչակել է արվեստի մարդ, որը հեռու է քաղաքականությունից։
1975 թվականին նկարիչը ծանր սրտի կաթված է ստացել:
Ձախ ընդդիմության ալիքի վրա նա հրապարակել է «սոցիալական քանդակ» (1978) մասին մանիֆեստ՝ դրանում արտահայտելով «ուղիղ ժողովրդավարության» անարխո-ուտոպիական սկզբունքը, որը կոչված է փոխարինելու առկա բյուրոկրատական մեխանիզմները անհատական քաղաքացիների և կոլեկտիվների ազատ ստեղծագործական կամքի հանրագումարով: 1983 թվականին իր թեկնածությունն է առաջադրել Բունդեսթագի ընտրություններում («Կանաչների» ցուցակում), սակայն պարտություն է կրել։
Բոյսը մահացել է Դյուսելդորֆում 1986 թվականի հունվարի 23-ին:
- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Joseph Beuys (նիդերլ.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Kunstindeks Danmark (դան.)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Կերպարվեստի արխիվ
- ↑ 5,0 5,1 5,2 https://zkm.de/en/person/joseph-beuys
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Joseph Beuys // Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2017. — ISBN 978-0-19-977378-7 — doi:10.1093/BENZ/9780199773787.ARTICLE.B00018950
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Encyclopædia Britannica
- ↑ Artnet — 1998.
- ↑ http://www.artnet.com/artists/joseph-beuys/
- ↑ «Elias Maria Reti - Künstler - Biografie» (գերմաներեն). www.eliasmariareti.de. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-12-18-ին. Վերցված է 2018-12-20-ին.