Հովհաննես Խալփախչյան

Հովհաննես Խալփախչյան;
Ծնվել է	օգոստոսի 1 (14), 1907
Ծննդավայր	Դոնի Ռոստով, Դոնի զորքի մարզ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	մարտի 28, 1996 (88 տարեկան)
Վախճանի վայր	Մոսկվա, Ռուսաստան
Ազգություն	հայ
Կրթություն	Երևանի պետական համալսարան (1930)
	Հովհաննես Խալփախչյան Վիքիդարանում

Հովհաննես Խաչատուրի Խալփախչյան (օգոստոսի 1 (14), 1907^[1]^[2], Դոնի Ռոստով, Դոնի զորքի մարզ, Ռուսական կայսրություն^[1]^[2] - մարտի 28, 1996(1996-03-28)^[2], Մոսկվա, Ռուսաստան), հայ ճարտարապետ։ Ճարտարապետության դոկտոր (1966)։ Ճարտարապետության պատմաբան։ ՌԴ վաստակավոր ճարտարապետ (1977): ՌԽՖՍՀ ճարտարապետության և շինարարության ԳԱ անդամ (1994)^[3]^[4]:

Կենսագրություն

Հովհաննես Խալփախչյանը ծնվել է Նոր Նախիջևանում (այժմ՝ Դոնի Ռոստով)։ 1917-1920 թվականներին սովորել է տեղի արական գիմնազիայում, 1920-1923 թվականներին՝ Վրուբելի անվան գեղարվեստի դպրոցում, 1923-1925 թվականներին՝ գեղարվեստաարդյունաբերական դպրոցի գիշերային դասընթացներում։ 1925 թվականին տեղափոխվել է Երևան։ Ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի տեխնիկական ֆակուլտետի ճարտարապետական բաժինը (1930)։ 1927 - 1938 թվականներին աշխատել է Երևանի նախագծային կազմակերպություններում, մինչև 1936 թվականը՝ Ալեքսանդր Թամանյանի արվեստանոցում։ 1933-1937 թվականներին դասավանդել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտում։

Խալփախչյանի նախագծերով Հայաստանում կառուցվել են բնակելի և հասարակական շենքեր (Երևանում բժշկական ինստիտուտի մասնաշենքերից մեկը, Վանաձորում երաժշտական տասնամյա դպրոցի շենքը և այլն)։ Խալփախչյանը գլխավորել է ճարտարապետության տեսության և պատմության կենտրոնական գիտահետազոտական ինստիտուտի (Մոսկվա) ճարտարապետական պատմության սեկտորը։ 1939 թվականին մասնակցել է Սամարղանդի ճարտարապետական կոթողների վերականգնման աշխատանքներին։ 1940 թվականին ներգրավվել է Սանահինի վանքի վերականգնման աշխատանքներին։ 1941-1945 թվականներին մասնակցել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին և արժանացել պարգևների։ 1946 թվականից դասավանդել է Մոսկվայի ճարտարապետական ինստիտուտում, եղել է ճարտարապետության պատմության ամբիոնի վարիչը։ Հետագայում հրավիրվել է ԽՍՀՄ ճարտարապետության ակադեմիայի (Մոսկվա) ճարտարապետության պատմության և տեսության ինստիտուտ՝ որպես ավագ գիտաշխատող, որտեղ աշխատել է մինչև կյանքի վերջ։

Խալփախչյանի հիմնական գիտական աշխատությունները նվիրված են հայ ճարտարապետության պատմությանը։ Չափագրել է շուրջ 120 հուշարձան, հրապարակել 350 գիտական հետազոտություն։ «Ճարտարապետության համընդհանուր պատմություն» բազմահատորյակում (1971) գրել է «Հայաստանի ճարտարապետություն» բաժինը։

Պարգևներ

«1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալ
Կարմիր աստղի շքանշան (1958)
«Հայրենական պատերազմի I աստիճանի» շքանշան
ԽՍՀՄ պետական մրցանակի դափնեկիր
«Բիենալե-87» և «Բիենալե-89» դափնեկիր
ՀԽՍՀ ԳԱ Թորոս Թորամանյանի անվան մրցանակի դափնեկիր
«Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ Անձնվեր աշխատանքի համար» մեդալ

Երկեր

Հայաստանի արտադրական կառուցվածքները, Երևան, 1961^[5]։
Apмяно-pyccкие культурные отношения и их отражение в архитектуре, E., 1957.
Гражданское зодчество Apмении M., 1971.
Санаин: Архитектурный ансамбль Армении X-XIII веков / О. Х. Халпачьян, [фот . А. А. Александрова, О. Х. Халпахчьяна], Москва, Искусство, 1973.^[6]
Caнаин, M., 1973, Sanahin. Milano, 1970, № 3 (Documenti di architettura Armenia).
Средневековое зодчество армении и его значение в истории мировой архитектуры. МАКС ПРЕСС, Москва – 2007.^[7]

Գրականություն

Тигранян Э.А. Оганес Халпахчьян : жизнь и творчество. Душанбе 1995
Мурадян С. Армянское Ваганьковское кладбище (к 200 летию со дня основания). Ер., 2007 ISBN 978-99941-817-5-9

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 Ով ով է. հայեր (հայ.) / Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — էջ 489.
↑ Media, Noev Kovcheg. «Энциклопедист армянской архитектуры». noev-kovcheg.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 3-ին.
↑ «Члены союза». uaa.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 3-ին.
↑ Խալփախչյան, Հովհաննես Խաչատուրի (1961). Հայաստանի արտադրական կառուցվածքները. Երևան: ԳԱ հրատարակչություն.
↑ Խալփախչյան, Հովհաննես Խաչատուրի; Александров, А. А. (1973). Санаин: Архитектурный ансамбль Армении X-XIII веков. Памятники древного искусства. Москва: Искусство.
↑ Средневековое зодчество армении и его значение в истории мировой архитектуры

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հովհաննես Խալփախչյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 707)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_cf839b204b11c463-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 Ով ով է. հայեր (հայ.) / Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — էջ 489.

[3] Media, Noev Kovcheg. «Энциклопедист армянской архитектуры». noev-kovcheg.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 3-ին.

[4] «Члены союза». uaa.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 3-ին.

[5] Խալփախչյան, Հովհաննես Խաչատուրի (1961). Հայաստանի արտադրական կառուցվածքները. Երևան: ԳԱ հրատարակչություն.

[6] Խալփախչյան, Հովհաննես Խաչատուրի; Александров, А. А. (1973). Санаин: Архитектурный ансамбль Армении X-XIII веков. Памятники древного искусства. Москва: Искусство.

[7] Средневековое зодчество армении и его значение в истории мировой архитектуры

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]