Պարսից ծոցի ազգային օր
Պարսից ծոցի ազգային օր (պարս.՝ روز ملی خلیج فارس), Իրանում պաշտոնական տոն, որը նշվում է իրանական օրացույցի երկրորդ ամսվա՝ Օրդիբեհեշթի 10-րդ օրը։ Սա սովորաբար համընկնում է Գրիգորյան օրացույցի ապրիլի 29-ին կամ 30-ին[1]։ Այս տոնի նպատակն է նշել Պարսից ծոցի պատմությունը, անունը և նշանակությունը: Տոնը նշում է այն օրը, երբ Սեֆյան կայսրության և բրիտանական արևելյան հնդկական ընկերության միացյալ ուժերը գրավեցին Օրմուզը, պորտուգալացիներին վտարեցին Հորմուզի նեղուցից[2]։
Նախապատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պարսից ծոցը Արևմտյան Ասիայում Հնդկական Օվկիանոսի շարունակությունն է, որը գտնվում է Իրանի և Արաբական թերակղզու միջև[3]։ The Tehran Times-ը նշում է, որ Պարսից ծոց տերմինը և դրա թարգմանությունները օգտագործվել են մ.թ.ա. 400 թվականից ավելի վաղ՝ բազմաթիվ լեզուներով, և հատկապես արաբերենում: Մինչև 1960 թվականը տպագրված գրեթե բոլոր քարտեզների վրա և ժամանակակից միջազգային պայմանագրերում, փաստաթղթերում և պլաններում այս ջրային ավազանը հայտնի է որպես «Պարսից ծոց»: Օրդիբեհեշթի 10-րդ օրը նշանակվել է որպես Պարսից ծոցի ազգային օր՝ ի հիշատակ պատմական հաղթանակի, ինչպես նաև ծառայում է որպես Պարսից ծոցի իրական անվան հիշեցում[4]:
Պարսից ծոցի ազգային օրվա ստեղծումը պատասխան էր համաարաբական շարժմանը՝ Պարսից ծոցը Արաբական ծոց վերանվանելու համար։ Արաբական լիգան պաշտոնապես ճանաչել է Արաբական ծոց անվանումը 1964 թվականին, սակայն միջազգային կառույցների մեծ մասը, ներառյալ ՄԱԿ-ը և Միջազգային ջրագրական կազմակերպությունը, օգտագործում են Պարսից ծոց տերմինը: Պարսից ծոցի արաբական երկրները հիմնականում օգտագործում են Արաբական ծոց տերմինը[5]:
Իրանը սահմանել է Պարսից ծոցի ազգային օրը 2005 թվականին[6]: Օրը Իրանում նշվում է տարբեր արարողություններով, հատկապես Պարսից ծոցի ափամերձ քաղաքներում[7]:
Այս տարեթիվը նշվում է 1622 թվականին անգլո-պարսկական Օրմուզի գրավման մասին, որը պորտուգալական գաղութային ուժերին դուրս է մղել Հորմուզի նեղուցից: Իրանի Իսլամական Հանրապետության փոստային ծառայությունը թողարկել է նամականիշերի շարք՝ նվիրված «Պարսից ծոցի ազգային օրվան»[8]:
Հորմուզի Անգլո-պարսկական նվաճում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պարսկա-պորտուգալական պատերազմում Սեֆյան Պարսկաստանը և Բրիտանական Արևելյան Հնդկական ընկերությունը մարտահրավեր են նետել Պորտուգալիային և Օրմուսի թագավորությանը Պարսից ծոցում գերակայության համար: 1602 թվականին Սեֆյանների բանակը Իմամ-Կուլի խանի հրամանատարությամբ պորտուգալացիներին արտաքսեց Բահրեյնից[9][10]։ 1612 թվականին Պորտուգալական կայսրությունը վերցրել է Գամրուն քաղաքը և անունը տառադարձել Կոմորաո։ Գրեթե երկու տարի անց (1615 թվականին), Կոմորան գրավել է «Աբբաս Մեծը» պորտուգալացիների հետ ծովային ճակատամարտից հետո և վերանվանվել Բանդար-է' Աբբաս կամ «Աբբաս նավահանգիստ»[9]։
1622 թվականին անգլիական չորս նավերի օգնությամբ Շահ Աբբասը և պարսիկները Օրմուզի գրավման ժամանակ պորտուգալացիներից վերցրեցին Հորմուզը (1622 թվականին)[11]։
Գրանցումը որպես ազգային ժառանգության օր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2010 թվականին Պարսից ծոցի ավանդական ռազմածովային փաստաթղթերը գրանցվել են Իրանի ազգային ժառանգության ցանկում: Որոշում է կայացվել Մշակութային ժառանգության, զբոսաշրջության և ձեռարվեստի նախարարության կողմից՝ նախկին փոխնախագահ Էսֆանդիար Ռահիմ Մաշայիի նախագահությամբ՝ օրն ազգային ժառանգության օր գրանցելու մասին։ Առանձին արաբական պետությունների կողմից Պարսից ծոցը վերանվանելու արշավը պայմանավորված է այս որոշմամբ[12][13]։ Իրանի փոստային իշխանությունները թողարկել են այդ օրվան նվիրված նամականիշերի շարք[14]։ 2018 թվականի հոկտեմբերին Մտավոր սեփականության համաշխարհային կազմակերպությունը՝ ՄԱԿ -ի մտավոր սեփականության գործակալությունը, վավերացրել է Պարսից ծոցի ազգային օրը՝ հիմնվելով Լիսաբոնի համաձայնագրի վրա:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Iran to celebrate Persian Gulf National Day». Tehran Times (անգլերեն). 2019-04-29. Վերցված է 2020-07-05-ին.
- ↑ Rahmani, Morteza (29 April 2020). «Persian Gulf: From rich history to security depth». Tehran Times (անգլերեն). Վերցված է 10 June 2020-ին.
Text was copied from this source, which is available under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
- ↑ United Nations Group of Experts on Geographical Names Working Paper No. 61, 23rd Session, Vienna, 27 March – 4 April 2006. accessed October 9, 2010
- ↑ Rahmani, Morteza (29 April 2020). «Persian Gulf: From rich history to security depth». Tehran Times (անգլերեն). Վերցված է 10 June 2020-ին. Text was copied from this source, which is available under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
- ↑ Henderson, Simon (Spring 2004). "Understanding the Gulf States". The Washington Institute. Retrieved 1 June 2016.
- ↑ Documents on the Persian Gulf's name the eternal heritage ancient time by Dr.Mohammad Ajam
- ↑ «YouTube». www.youtube.com. Վերցված է 31 March 2018-ին.
- ↑ Persian Gulf stamps, Retrieved on 26 February 2009.
- ↑ 9,0 9,1 Rahmani, Morteza (29 April 2020). «Persian Gulf: From rich history to security depth». Tehran Times (անգլերեն). Վերցված է 10 June 2020-ին. Text was copied from this source, which is available under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
- ↑ Juan R. I. Cole, "Rival Empires of Trade and Imami Shiism in Eastern Arabia, 1300-1800", p. 186, through JSTOR.
- ↑ Nahavandi and Bomati pp. 159-162
- ↑ "Iran Names Persian Gulf National Day" Արխիվացված 1 Հունիս 2010 Wayback Machine. Retrieved 26 February 2009.
- ↑ "Iranians To Observe Persian Gulf Day". Tehran Times. Retrieved 30 April 2010.
- ↑ Documents on the Persian Gulf's name Dr.Mohammad Ajam
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Հարցազրույց Պարսից ծոցի ազգային տոնի առաջարկողի հետ
- Փաստաթղթեր Պարսից ծոցի անվան վերաբերյալ [1]
- Փաստաթղթեր Պարսից ծոցի անվան վերաբերյալ [2]
- Քարտեզներ և փաստաթղթեր [3]
- 32 Պարսից ծոցի պատմական քարտեզ, Պարսից ծոցի անվան փաստաթղթերից։