Dominio public
| Dominio public |
|---|
| instantia de: copyright status[*], legal concept[*] |
| subclasse de: public good[*] |
|
|
|
| Commons: Public domain |
Del puncto de vista international, le dominio public es le insimul de obras creative e altere cognoscentia – scriptos, obras de arte, musica, scientia, inventiones, etc. – in le qual nulle persona o organisation ha un interesse proprietari (typicamente un monopolio concedite per un governamento como copyright o patente). Tal obras e inventiones es considerate parte del hereditage cultural public, e omne persona pote utilisar los o modificar los sin restrictiones (si non es considerate leges concernente securitate public, exportation, etc.).
Durante que le copyright esseva create pro defender le incentivo financiari de illes qui face obras creative como medio de incoragiar plus de tal obras, le obras in le dominio public existe simplemente como se, e le publico ha le derecto de usar e re-usar le obras de alteres sin pagar un precio financiari o social.
Sin le concession de alcun typo de derectos de monopolio – derectos de "proprietate intellectual" – omne obras appertine al dominio public. Quando lor protectiones de copyright o altere protectiones cessa, obras deveni parte del dominio public.
Absentia de protection legal
Le obras creative es in le dominio public quandocunque nulle lege existe pro establir derectos proprietari, o quando le objecto in question es specificamente excludite del leges existente. Per exemplo, le major parte de formulas mathematic non es subjecte a copyrightes o patentes in le major parte del mundo (ben que lor application in forma de programmas de computator pote esser patentate). Similemente, obras que esseva create multo ante que tal leges esseva promulgate es parte del dominio public, como le obras de William Shakespeare e Ludwig van Beethoven o le inventiones de Archimedes.
Expiration
Multe copyrightes e patentes ha un duration finite; quando iste expira, le obra cade in le dominio public. In le major parte del mundo, le patentes expira 20 annos post lor deposition. Un marca de fabrica expira tosto post devenir un termino generic. Le copyrightes es plus complexe; generalmente illos expira (excepte in Guatemala, Mexico, Samoa, e Colombia) quando tote le conditiones sequente es satisfacite:
- Le obra esseva create e primo publicate ante le 1 de januario 1923, o al minus 95 annos ante le 1 de januario del anno currente, qualcunque es le plus tarde.
- Le ultime autor vivente moriva al minus 70 annos ante le 1 de januario del anno currente.
- Necun signator del Convention de Berne ha promulgate un copyright perpetue super le obra.
- Ni le Statos Unite ni le Union Europee ha promulgate alcun extension del duration del copyright post le ultime actualisation de iste conditiones. (Iste condition es necessari proque le numeros exacte in le altere conditiones depende del stato actual del lege.)
Iste conditiones es basate super le intersection del leges governante le copyright del Statos Unite e del Union Europee, le quales es recognoscite per le major parte del altere signatorios del Convention de Berne. Nota que in le tradition statounitese un extension general del duration de copyrightes non "restabili" normalmente le copyrightes del obras jam in le dominio public, sed in le tradition europee isto ha occurite, proque le harmonisation in le UE esseva a base del durationes de copyright in Germania que habeva jam essite extendite al vita del autor plus 70 annos (plus longe que in omne altere stato europee).
Exemplos de inventiones cuje patentes ha expirate include le inventiones de Thomas Edison. Exemplos de obras cuje copyrightes ha expirate include le obras de Carlo Collodi e le major parte del obras de Mark Twain.
Declination de interesse proprietari
Un autor o inventor pote explicitemente declinar omne interesse proprietari in su obra, assignante lo al dominio public. Proque le copyright se applica automaticamente a omne obras, le autor debe facer un declaration explicite. Del altere latere, le publication del detalios de un invention ante demandar un patente pote mitter lo in le dominio public.
Licentias
Nota que il ha multe obras que non es parte del dominio public, ma pro le quales le autor ha decidite de non exercer su derectos proprietari, o de dar alcun parte de iste derectos al publico. Vide, per exemplo, le Free Software Foundation, que crea software sub copyright ma lo dona al publico pro le major parte de su usos, sub un typo de licentia nominate "copyleft", que interdice solmente le redistribution proprietari. Vide anque Wikipedia, que face plus o minus le mesme cosa con su contento sub le Licentia GNU pro Documentation Libere. A vices tal obras es erroneemente indicate in linguage familiar como "in le dominio public".