Jawaban UTS Kalkulus 2 FMIPA PDF
Jawaban UTS Kalkulus 2 FMIPA PDF
Jawaban UTS Kalkulus 2 FMIPA PDF
1. [Soal ini untuk mengukur kemampuan mahasiswa dalam menghitung integral tak tentu dengan
metode-metode yang sesuai (CO 1). Total nilai 60]
Z
a. (Nilai 15) sin(ln x) dx
ex
Z
b. (Nilai 15) dx
(e − 2)(e − 2ex + 2)
x 2x
Z
x
c. (Nilai 15) 4 2 dx
x3 + x3
x2
Z
d. (Nilai 15) p dx
4 − (x + 5)2
Jawaban.
Z
a. Dengan menggunakan metode integral parsial akan dihitung nilai integral tak tentu sin(ln x) dx.
Dimisalkan u = sin(ln x). Dengan demikian, diperoleh
du d(ln x)
= cos(ln x)
dx dx
du 1
⇔ = cos(ln x)
dx x
1
⇔ du = cos(ln x) dx.
x
Katakan dv = dx. Akibatnya,
Z Z
dv = dx ⇔ v = x.
Jadi,
Z Z
1
sin(ln x) dx = sin(ln x)(x) − x cos(ln x) dx + C1
x
Z
= x sin(ln x) − cos(ln x) dx + C1 . (1)
Z
Selanjutnya, untuk menghitung cos(ln x) dx akan digunakan metode integral parsial.
Misalkan ũ = cos(ln x). Dengan demikian,
dũ d ln x
= − sin(ln x)
dx dx
dũ 1
⇔ = − sin(ln x)
dx x
1
⇔ dũ = − sin(ln x) dx.
x
Lebih lanjut, dimisalkan dṽ = dx, maka
Z Z
dṽ = dx ⇔ ṽ = x.
Akan dihitung nilai integral tersebut dengan metode pecah rasional. Diperhatikan bahwa
1 A By + C
= + 2 .
(y − 2)(y 2 − 2y + 2) y − 2 y − 2y + 2
Jadi,
A + B = 0 ⇔ B = −A,
−2A − 2B + C = 0 ⇐ −2A + 2A + C = 0 ⇔ C = 0,
1
2A − 2C = 1 ⇐ 2A = 1 ⇔ A = .
2
1 1
Jadi, diperoleh A = , B = − dan C = 0. Jadi, diperoleh
2 2
Z Z Z
1 1 dy 1 y
dy = − dy
(y − 2)(y 2 − 2y + 2) 2 y−2 2 y 2 − 2y + 2
Z
1 1 y
= ln |y − 2| − dy.
2 2 y 2 − 2y + 2
Z
y
Selanjutnya, akan dihitung nilai integral dy. Diperhatikan bahwa
y 2 − 2y + 2
Z Z
y y
2
dy = dy
y − 2y + 2 (y − 1)2 + 1
y−1
Z Z
dz
= dy +
(y − 1)2 + 1 (y − 1)2 + 1
Z
1
d (y − 1)2 + 1 + arctan(y − 1) + C1
= 2
2 [(y − 1) + 1]
1
= ln |(y − 1)2 + 1| + arctan(y − 1) + C1 + C2 .
2
Akibatnya, diperoleh
Z
1 1
2
dy = ln |y − 2|
(y − 2)(y − 2y + 2) 2
1 1 2
− ln |(y − 1) + 1| + arctan(y − 1) + C1 + C2 .
2 2
1 1
= ln |y − 2| − ln(y 2 − 2y + 2)
2 4
1 1
− arctan(y − 1) − (C1 + C2 ).
2 2
Jadi,
ex
Z
1 1
dx = ln |ex − 2| − ln(e2x − 2ex + 2)
(ex − 2)(e2x − 2ex + 2) 2 4
1
− arctan(ex − 1) + C,
2
1
dengan C = − (C1 + C2 ).
2
Z
x
c. Akan dihitung nilai integral 4 2 dx. Diperhatikan bahwa
x + x3
3
1 1 1 1
(x 3 )3 (x 3 )2 x3 x3
f (x) = 1 1 = 1 1 = 1 .
(x 3 )4 + (x 3 )2 (x 3 )2 (x 3 )2 + 1 (x 3 )2 + 1
1 dp 1 2 1 2
Dimisalkan p = x 3 , maka = x− 3 = 2 . Akibatnya, dx = 3x
3 dp = 3p2 dp. Dengan
dx 3 3x 3
demikian,
Z Z 1
x x3
4 2 dx = 1 dx
x3 + x3 (x 3 )2 + 1
Z
p
= (3p2 dp)
p2 + 1
p3
Z
= 3 2
dp
p +1
Z Z
p
= 3 p dp − dp .
p2 + 1
Selanjutnya, akan dihitung ruas kanan persamaan tersebut:
Z 2
1 2 1 1 2 x3
p dp = p + C1 = x 3 + C1 = + C1 ,
2 2 2
dw dw
dan jika dimisalkan w = p2 + 1, maka = 2p ⇔ dp = , sehingga diperoleh
dp 2p
Z Z Z
p p dw 1 dw 1
dp = = = ln |w| + C2
p2 +1 w dp 2 w 2
1 1
= ln |p + 1| + C2 = ln(p2 + 1) + C2 , karena p2 + 1 > 0
2
2 2
1 1 2
= ln x 3 + 1 + C2
2
1 2
= ln x 3 + 1 + C2 .
2
Jadi, diperoleh
Z
x 1 2 1 2
4 2 dx = 3 x 3 + C1 − ln(x 3 + 1) − C2
x3 + x3 2 2
3 2 2
= x 3 − ln(x 3 + 1) + C,
2
dengan C = 3(C1 − C2 ).
x2
Z
d. Akan dihitung nilai integral p dx. Dimisalkan y = x+5, maka x2 = (y−5)2
4 − (x + 5)2
dan dy = dx. Akibatnya, diperoleh
x2 (y − 5)2
Z 2
y − 10y + 25
Z Z
p dx = p dy = p dy
4 − (x + 5) 2 4−y 2 4 − y2
y2
Z Z Z
y dy
= p dy − 10 p dy + 25 p .
4 − y2 4 − y2 4 − y2
y2
Z
Akan dihitung nilai integral p dy dengan menerapkan metode substitusi trigonometri.
4 − y2 p
4 − y2
Dimisalkan y = 2 sin θ, maka dy = 2 cos θdθ dan cos θ = . Dengan demikian,
2
diperoleh
y2 4 sin2 θ2 cos θ
Z Z
p dy = p dθ
4 − y2 4 − 4 sin2 θ
sin2 θ cos θ
Z
= 4 dθ
cos θ
Z
1 1
= 4 − cos θ dθ
2 2
θ sin 2θ
= 4( − )
2 4
= 2θ − 2 sin θ cos θ + C1
p
y 4 − y2
= 2 arcsin −y + C1
2 2
x+5 1 p
= 2 arcsin − (x + 5) 4 − (x + 5)2 + C1 .
2 2
Z
y
Selanjutnya, akan dihitung integral kedua p dy. Dimisalkan p = 4 − y 2 maka
4 − y2
dp
dp = −2y dy ⇔ dy = . Akibatnya,
−2y
Z Z Z
y y 1 1
p dy = √ dp = − p− 2 dp
4 − y2 −2y p 2
1
= −p 2 + C2
p
= − 4 − y 2 + C2
p
= − 4 − (x + 5)2 + C2 .
Akibatnya, diperoleh
x2
Z
1 x+5 p
p dx = 2 arcsin − (x + 5) 4 − (x + 5)2 + C1
4 − (x + 5)2 2 2
p
2
x+5
−10 − 4 − (x + 5) + C2 + 25 arcsin + C3
2
x+5 1 p
= 2 arcsin − (x + 5) 4 − (x + 5)2
2 2
p x+5
+10 4 − (x + 5)2 + 25 arcsin + C,
2
n
X
lim S(P, f ) = lim f (a + k∆x)∆x.
n→∞ n→∞
k=1
Jawaban.
sehingga
lim S(P, f ) = A1 + A2 .
n→∞
1
b. Akan dihitung nilai A1 sebagai berikut. Katakan a1 = 0, b1 = 1, dan ∆x = . Dengan
n
demikian,
k k
f (a1 + k∆x) = f =
n n
k
f (a1 + k∆x)∆x = .
n2
Dengan demikian,
n
X
A1 = lim f (a1 + k∆x)∆x
n→∞
k=1
n
X k
= lim
n→∞ n2
k=1
n
1 X
= lim k
n→∞ n2
k=1
1 n(n + 1)
= lim 2
n→∞ n
2
1 1
= lim 1 + 2
2 n→∞ n
1
= .
2
1
Lebih lanjut, akan dihitung A2 . Dimisalkan a2 = 1, b2 = 2 dan ∆x = . Dengan demikian,
n
k k k
f (a2 + k∆x) = f 1+ = 1+ 2− 1+
n n n
2
k k k
= 1+ 1− =1− 2
n n n
k2 1
f (a2 + k∆x)∆x = 1− 2
n n
2
1 k
= − 3.
n n
Jadi, diperoleh
n
X
A2 = lim f (a2 + k∆x)∆x
n→∞
k=1
n
k2
X 1
= lim − 3
n→∞ n n
k=1
n n
!
1X 1 X 2
= lim 1− 3 k
n→∞ n n
k=1 k=1
1 (n + 1)(2n + 1)
= lim 1 −
n→∞ 6 n2
1 3 1
= 1 − lim 2 + + 2
6 n→∞ n n
2
= .
3
Jadi, nilai
1 2 7
lim S(P, f ) = + = .
n→∞ 2 3 6