SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

1
 

SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

PERBENGKELAN 1: SUMBER HUKUM YANG

DISEPAKATI

1 Pengenalan Usul Fiqh

2 Al Quran
3 As Sunnah
4 Al Ijmak
5 Al Qiyas

FORMATIF

A PENGENALAN USUL FIQH

1.  Jelaskan pengertian usul fiqh dan perbezaannya dengan ilmu fiqh

2.  Jelaskan faedah mempelajari usul fiqh ( Faedah mempelajari UF)

serta terangkan skop perbincangan usul fiqh

3. Bincangkan Pertumbuhan, perkembangan, dan penyusunan ilmu

usul fiqh dari zaman sahabat hingga zaman Imam Syafie/ Sejarah
perkembangan pembukuan ilmu Usul Fiqh.

4.  Jelaskan tiga pendekatan penyusunan usul fiqh, iaitu aliran

Mutakallimin, aliran Hanafiah, dan aliran Muta’akhirin.

B SUMBER HUKUM 1 : AL QURAN

1. Jelaskan sumber hukum yang disepakati dan sumber hukum
yang tidak disepakati.

2. Jelaskan pengertian al-Quran serta nyatakan ciriciri al Quran.

3. Jelaskan bahwa Al-Qur'an mengklaim sebagai mukjizat yang

abadi /Terangkan sebuah dalil secara global atas kemukjizatan
Al-Qur'an

4. Terangkan Cara al- quran menerangkan hukum.

5. Jelaskan tiga uslub al-Quran dalam menentukan hukum.

6 Huraikan berserta contoh cara dilalah al Quran dalam

mengistinbat hokum.

2
 

SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

C SUMBER HUKUM 2: AS SUNNAH

1 Jelaskan pengertian al-Sunnah serta nyatakan ciri-ciri as Sunnah.

2. Terangkan bahagian/kategori al-Sunnah berasaskan

kekuatannya sebagai sumber hukum yang dilihat dari dua aspek,
iaitu bilangan perawi dan kesahihannya beserta contoh-
contohnya.

3. Jelaskan peranan al-Sunnah terhadap al Quran dalam penentuan

hukum.

4. Bincang dan kemukakan dalil dan hujah tentang kedudukan al-

Quran sebagai sumber hukum utama.

5. Dengan mengemukakan contoh daripada nas al-Quran ,jelaskan

dilalah al Quran dalam menjelaskan hukum.

6. Dengan mengemukakan dalil dan hujah ,bincangkan

kedudukan al-Sunnah sebagai sumber hukum selepas al-Quran.

D SUMBER HUKUM 3: AL IJMAK 

1 Jelaskan konsep ijmak dari segi pengertian,ciri-ciri, dalil, dan
hukum.

2 Nyatakan kategori ijmak berasaskan penyataan persetujuan dan

berasaskan lokasi mujtahid.

3. Dengan mengemukakan dalil dan hujah , jelaskan kedudukan

ijmak sebagai sumber hukum selepas al-Quran dan al-Sunnah.

4. Pada pendapat anda, apakah al Ijmak boleh berlaku pada masa

kini.

E SUMBER HUKUM 4: AL QIYAS

1 Jelaskan konsep al Qiyas dari segi pengertian,ciri-ciri, dalil.

2 Berserta contoh, jelaskan rukun dan syarat bagi al Qiyas.

3 Dengan membawa contoh jelaskan jenis al Qiyas berdasarkan

kekuatan illah.

4. Dengan mengemukakan dalil dan hujah , jelaskan pendapat

ulamak tentang kedudukan al Qiyas Jaliy dan al Qiyas Khafiy
sebagai sumber hukum .

5. Nyatakan Aplikasi qiyas dalam menentukan hukum terhadap

masalah semasa

3
 

SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

(i) penyalahgunaan dadah

(ii) air tapai yang memabukkan
(iii) pertukaran wang dengan wang
(iv) air berkarbonat

PERBENGKELAN 2 : SUMBER HUKUM YANG TIDAK 

DISEPAKATI
1 Al Istihsan
2 Al maslahat
3 Saddu az Zari’ah
4 Al Istishab
5 Al Ijtihad
6 Al Talfiq wa al Taqlid

A SUMBER HUKUM 1 : AL ISTIHSAN

1. Jelaskan konsep al Istihsan dari segi pengertian,ciri-ciri, dalil.

2. Beserta contoh, nyatakan bahagian al Istihsan.

3. Dengan mengemukakan dalil dan hujah , jelaskan pendapat

ulamak tentang kedudukan al Istihsan sebagai sumber hukum .

B SUMBER HUKUM 2 : AL MASLAHAT

1. Jelaskan konsep al Maslahat dari segi pengertian,ciri-ciri, dalil.

2. Nyatakan syarat-syarat beramal dengan al Maslahat.

3. Jelaskan bahagian-bahagian al Maslahah beserta contohnya.

4. Bincangkan perbezaan pandangan ulama terhadap kehujahan al

Maslahah.

C SUMBER HUKUM 3 : SADDU AZ ZARI’AH

1. Terangkan pengertian sadd al-dhari’ah dan perbezaannya
dengan muqaddimah serta berikan contoh keduanya.

2. Jelaskan perbezaan perbuatan mukallaf yang disyariatkan

hukum terhadapnya dari sudut maqasid (tujuan) dan wasa’il
(jalan).

4
 

SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

3. Terangkan bahagian al-dhari’ah dari sudut kesan buruk sesuatu

perkara atau perbuatan.

4. Bincangkan perbezaan pandangan ulama tentang kehujahan

sadd al-dhari’ah .

5. Bincangkan pengaplikasian sadd al-dhari’ah terhadap persoalan

semasa, iaitu
(i) tuntutan supaya balu berkabung semasa ‘ iddah
(ii) larangan menzahirkan sembahyang Zohor berjemaah bagi
orang-orang yang mengalami keuzuran untuk mengerjakan
sembahyang Jumaat
(iii) larangan pembelian buah yang sedang berputik di atas
pokok
(iv) larangan berbuka puasa kerana uzur di khalayak ramai
(v) larangan menjatuhkan hukuman berasaskan pengetahuan
hakim.

D SUMBER HUKUM 4 : ISTISHAB

1. Jelaskan konsep istishab dari segi pengertian, dalil, dan
contoh;

2. Jelaskan maksud lima bahagian istishab, serta mengemukakan

dalil dan contoh bagi tiap-tiap bahagian.

3. Bincangkan Pendapat ulamak tentang kedudukan Istishab

sebagai sumber hokum.

4. Bincangkan beberapa masalah fiqh yang sering dihadapi dalam

kehidupan seharian,
(i) pewarisan harta orang yang hilang tanpa sebarang berita;
(ii) kedudukan wuduk jika keluar benda yang najis tidak melalui
qubul dan dubur;
(iii) dakwaan keuntungan oleh pemodal dalam kontrak
mudarabah.

E SUMBER HUKUM 5 : IJTIHAD

1. Jelaskan konsep ijtihad dari segi pengertian dan dalil.

2. Jelaskan syarat ijtihad dan mujtahid.

3. Jelaskan perkara yang boleh dan tidak boleh diijtihadkan.

4. Dengan mengemukakan dalil dan alasan tentang kehujahan

ijtihad sebagai sumber hokum

5
 

SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

5. Jelaskan dan menentukan keadaan yang boleh membatalkan

ijtihad.

6 Jelaskan aplikasi ijtihad terhadap persoalan semasa

(i) penentuan awal bulan Ramadan dan Syawal
(ii) pemindahan organ manusia
(iii) bayi tabung uji

F SUMBER HUKUM 6 : TAQLID DAN TALFIQ

1. Jelaskan pengertian taqlid serta jelaskan hukum ber taqlid
dalam perkara akidah dan masalah fiqh.

2. Jelaskan pengertian talfiq dan jelaskan pendapat ulama

mengenai hukum bertalfiq.

3. Bincangkan persoalan semasa mengenai:

(i) bayaran zakat fitrah dengan wang;
4. Jawapan:

(ii) bersentuh antara lelaki dengan perempuan semasa

tawaf 
5. Jawapan:

PERBENGKELAN 3 : QAWAID FIQHIYYAH.

1 Pengenalan kaedah Fiqh

2 Al Umuur Bi Maqosidiha
3 Al Yaqiin la yuzaalu Bisy
Syakk
4 Al Dharau Yuzaal
5 Al Masyaqqah tajlibut taisiir

A PENGENALAN QAEDAH FIQH

1. Jelaskan pengertian Qawaid fiqh dan perbezaannya dengan ilmu
fiqh.

2. Bincangkan Pertumbuhan, perkembangan, dan penyusunan ilmu

Qawaid fiqh dari zaman sahabat hingga zaman Imam Syafie/

6
 

SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

Sejarah perkembangan pembukuan ilmu Qawaid Fiqh.

3 Apakah sandaran bagi ilmu Qawaid fiqh.

B KAEDAH 1: AL UMUUR BIMAQASIDIHA. (

1. Jelaskan pengertian kaedah, huraian, dan contoh bagi kaedah al
Umuur bimaqasidiha.bawakan dalil yang menjadi asas kaedah
ini.

2. Jelaskan pengertian kaedah, huraian, dan contoh;

(i) Al-niyyah fi al-yamin tukhassis al-lafz al-‘am wala

ta’umm al-khas

(ii) Maqasid al-lafz ‘ala niyyat al-lafiz ;

(iii) Al-fard la yata’adda bi niyyat al-nafl

(iv) Ma yusytarat fihi al-ta’arrud fa al-khata’ fihi mubtil

(v) Al-‘Ibrah fi al-‘uqud li al-maqasid wa al-ma’ani la li

al-alfaz wa al-mabani

3 Jelaskan beberapa yang berkaitan dengan kaedah ini;

i- tujuan dan masa berniat;
ii- Amalan yang tidak memerlukan niat
iii-Syarat niat

C KAEDAH 2: AL-Yaqin la yuzal bi al-syakk 

1. Jelaskan pengertian kaedah, huraian, dan contoh bagi kaedah al
 Yaqiin la yuzaalu bi asysyakk .bawakan dalil yang menjadi asas
kaedah ini.

2. Jelaskan pengertian kaedah, huraian, dan contoh;

(i) Al-asl baqa’ ma kana ‘ala ma kana

(ii) Al-asl bara’at al-dhimmah

(iii) Al-asl al-‘adam

7
 

SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

 
(iv) Al-asl fi kull hadith taqdiruhu bi aqrab zaman
 
(v) Al-asl fi al-kalam al-haqiqah

3 Jelaskan pengertian kaedah, huraian, dan contoh;

(i) Al-asl baqa’ ma kana ‘ala ma kana

(ii) Al-asl bara’at al-dhimmah

(iii) Al-asl al-‘adam

(iv) Al-asl fi kull hadith taqdiruhu bi aqrab zaman

 
(v) Al-asl fi al-kalam al-haqiqah

D KAEDAH 3: Al-DHARARU YUZAAL

1. Jelaskan pengertian kaedah, huraian, dan contoh bagi kaedah al
Dhararu Yuzaal .bawakan dalil yang menjadi asas kaedah ini.

2. Jelaskan pengertian kaedah, huraian, dan contoh;

(i) Al-Darurat tubih al-mahzurat /
(ii) Ma ubih li al-darurah yuqaddar bi qadariha /  

(iii) Al-Darar la yuzal bi al-darar /  

(iv) Dar’ al-mafasid muqaddam ‘ala jalb al-masalih /  

(v) Al-Hajah tanzil manzilat al-darurah /  

3 Jelaskan pengertian kaedah, huraian, dan contoh;
(i) Al-Darurat tubih al-mahzurat /
(ii) Ma ubih li al-darurah yuqaddar bi qadariha /  

(iii) Al-Darar la yuzal bi al-darar /  

(iv) Dar’ al-mafasid muqaddam ‘ala jalb al-masalih /  

(v) Al-Hajah tanzil manzilat al-darurah /  

8
 

SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

E KAEDAH 4: AL MASYAQQAH TAJLIBUT TAISIIR

 
s1  Jelaskan pengertian kaedah, huraian, dan contoh bagi kaedah al
. Masyaqqah tajlibut taysir .bawakan dalil yang menjadi asas
kaedah ini.

2. Jelaskan sebab takhfif atau masyaqqah yang diiktiraf 0leh

syarak beserta contohnya.

3. Bincangkan bahagian takhfif dan rukhsah beserta contohnya.

4. Jelaskan pengertian kaedah, huraian, dan contoh;

(i) Idha daqa al-amr ittasa’a
(ii) Idha ittasa’a al-amr dhaqa

F KAEDAH 5: AL-ADAT MUHAKKAMAH

1. Jelaskan pengertian kaedah, huraian, dan contoh bagi kaedah al
‘Adat Muhakkamah serta bawakan dalil yang menjadi asas
kaedah ini.

2. Huraikan bahagian al-‘adah dan contoh serta jelaskan syarat

al-‘adah yang boleh menentukan hokum

3. Jelaskan pengertian kaedah, huraian, dan contoh;

(i) Isti’mal al-nas hujjah yajib al-‘amal biha

(ii) Al-Ma’ruf ‘urfan ka al-masyrut syartan

(iii) Al-Ta’yin bi al-‘urf ka al-ta’yin bi al-nas

9
 

SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

SOALAN SUMATIF 2
KERTAS SOALAN CONTOH 1

SYARIAH
 
(USUL FIQH DAN KAEDAH FIQH)
(Dua Jam)
  Bahagian A: Usul Fiqh

Jawab  dua soalan sahaja

1 a Terangkan pengertian al Sunnah dan [5

) kedudukannya sebagai sumber perundangan ]
Islam

b Dengan memberikan contoh , jelaskan ciri-ciri [9

) hadis sahih, hasan dan dha’if  ]

c Jelaskan peranan al Sunnah dalam penentuan [6

) hukum ]

2 a [4
Terangkan Sadd al dzari’ah dari segi pengertian dan
) ]
dalil.

b Jelaskan dua perbezaan di antara maqasid dan [8

) wasa’il. ]

10
 

SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

Dengan mengaplikasi kaedah sadd al dzari’ah,

c
berikan alasan anda tentang hukum berkabung
) [8
bagi balu semasa ‘iddah menurut pandangan
]
ulama.

3 a Terangkan konsep ijtihad segi pengertian dan [4

) dalil . ]

b Jelaskan perkara yang boleh dan tidak boleh [8

) diijtihadkan ]

c Ulamak berbeza pendapat tentang hukum [8

) pemindahan organ manusia. Bincangkan. ]

Bahagian B: Kaedah Fiqh

Jawab dua soalan sahaja.

4. a) Terangkan kaedah al-Umuur bi maqosidiha dari segi

pengertian,huraian dan dalil.

b) Jelaskan tiga kaedah terbitannya

c) Dengan menggunakan kaedah al Umuur bimaqosidiha. Nyatakan

kaedah terbitan bagi masalah tersebut.

i.Niat membaca al-Quran, berzikir,bertahmid dan bertasbih

ii.Takyiin solat fardhu subuh

iii.Ahmad bersumpah tidak akan makan buah-buahan, tetapi dia

tidak meniatkan buah tamar, lalu dia makan buah tamar yang
diberi oleh seorang Jemaah haji.

iv.Seorang berniat solat fardhu maghrib 4 rakaat.

5 a) Dengan memberikan contoh,jelaskan kaedah al Yakin la yuzal bi

al syakk dan kaedah al Dhararu yuzaal

b) Dengan berpandukan kaedah al Masyaqqah tajlibu al taysiir,

nyatakan hokum dan kaedah terbitan pada persoalan yang
berikut;

11
 

SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

i.Penerimaan saksi doktor wanita dalam kes kelahiran bayi

ii.DK yang dalam keadaan kebuluran, mengambil sedikit

makanan yang haram..

iii.FS yang baru kematian suaminya, keluar rumah bekerja untuk

menanggung nafkah anaak-anaknya

iv.Seseorang yang dalam keadaan lapang, melakukan solat di

awal waktu serta dengan menepati segala rukun dan syaratnya
yang sempurna.

6 a) Terangkan kaedah dari segi pengertian, huraian

dan contoh

b) Jelaskan syarat-syarat al ‘Adah yang boleh menentukan hokum.

c) Dengan disertai contoh yang sesuai, jelaskankaedah terbitan

 ( ) .
KERTAS SOALAN CONTOH 2

930/2 STPM

SYARIAH

KERTAS 2

(USUL FIQH DAN KAEDAH FIQH)

(Dua jam)
MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA
(MALAYSIAN EXAMINATIONS COUNCIL)

SIJIL TINGGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA

(MALAYSIA HIGHER SCHOOL CERTIFICATE)
Arahan kepada calon:
 JANGAN BUKA KERTAS SOALAN INI SEHINGGA ANDA DIBENARKAN
BERBUATDEMIKIAN.
Jawab empat soalan sahaja: dua soalan dalam bahagian A dan dua
soalan dalam bahagian B .
Anda boleh menjawab sama ada dalam Bahasa Malaysia atau bahasa
Arab.
Markah untuk tiap-tiap soalan diberikan dalam tanda kurung [ ].

Kertas soalan ini terdiri daripada halaman bercetak.

 Majlis Peperiksaan Malaysia

12
 

SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

 
Bahagian A: Usul Fiqh
Jawab dua soalan sahaja .

1 (a ) Terangkan pengertian ijmak dan kedudukannya sebagai sumber

hukum. [6]
(b ) Jelaskan tiga syarat ijmak. [6]
(c) Bincangkan pandangan fuqaha tentang penghujahan ijmak
sukuti . [8]

2 (a ) Terangkan istihsan dari segi pengertian dan dalil. [4]

(b ) Dengan memberikan contoh, jelaskan tiga bahagian istihsan. [9]
(c) Dengan menggunakan kaedah istihsan, berikan ulasan anda
tentang keharusan jual beli istisna’ . [7]

3 (a ) Takrifkan taqlid dan talfiq berserta contoh. [8]

(b ) Jelaskan bentuk taqlid yang diharamkan dan bentuk taqlid yang
diharuskan oleh Islam. [6]
(c) “Masyarakat Islam di Malaysia ber taqlid kepada mazhab Shafie,
namun dalam pembayaran
zakat fitrah mereka telah ber talfiq kepada mazhab Hanafi.” Bincangkan.
[6]

Bahagian B: Kaedah Fiqh

 
 Jawab dua soalan sahaja .

4 (a ) Terangkan kaedah al-darar yuzal dari segi pengertian, huraian,

dan dalil. [6]
(b ) Jelaskan tiga kaedah terbitannya. [6]
(c) Dengan menggunakan kaedah al-darar yuzal , nyatakan kaedah
terbitan bagi masalah berikut:

(i) Seseorang ditegah mengurus harta miliknya jika pengurusan

tersebut membahayakan dan memudaratkan orang lain.

(ii) Ayam ternakan komersial dibunuh bagi tujuan mengawal wabak

selesema burung.

(iii) Seorang wanita membuka tudung kepalanya untuk mengelak

daripada ancaman musuh.
(iv) Doktor lelaki yang merawat wanita ajna bi diharuskan melihat
tempat yang sakit sahaja. [8]

5 (a ) Dengan memberikan contoh, jelaskan kaedah al-masyaqqah

tajlibut taysir dan kaedah la dharara wala dhirar.
[12]
(b ) Dengan berpandukan kaedah al-umur bimaqasi diha, nyatakan
hukum dan kaedah terbitan pada persoalan yang berikut:
13
 

SYARIAH
SYARIAH STPM MODUL
MODUL 12

(i) Seorang suami memanggil isterinya yang bernama Taliqah

(perempuan yang dicerai)
dengan niat menceraikan isterinya. [2]

(ii) Seorang suami menceraikan isterinya dengan lafaz, “Aku ceraikan

engkau Siti dengan
talak satu.” Dia mengulangi lafaz itu sebanyak tiga kali dengan tujuan
untuk menguatkan
tindakannya apabila isterinya tidak percaya dengan ucapan tersebut. [2]

(iii) Seorang lelaki telah berniat menunaikan solat jenazah le laki tetapi
ternyata mayat itu adalah perempuan. [2]

14