Anatomi Cranium 2018
Anatomi Cranium 2018
Anatomi Cranium 2018
Cranium (Skull)
Merupakan serangkaian tulang yang saling berhubungan,
sebagian besar membentuk persendian synarthrosis, dan
hanya os mandibula yang membentuk persendian dengan
os temporale yaitu articulatio temporomandibularis (sendi
diarthrosis)
Terdiri atas :
1. tulang-tulang cranial (cranial bones) (neurocranium) yang
melindungi otak
2. Tulang-tulang wajah (facial bones) atau (splanchno cranium)
tulang-tulang yang membentuk wajah
Cranium
Cranium tdd bbrp tlg menyatu sutura, kecuali
mandibula art. temporomandibularis
Tdd: Neurocranium & Splachnocranium
Neurocranium tdd calvaria & basis cranii
Cranium lamina tlg kompak externa & interna dipisahkan
lap. spongiosa yang dinamakan diploe
Neurocranium
Ossa cranium melindungi systema nervosum centrale otak
Terdiri dari calvaria cranii dan basis cranii
Tersusun atas 8 tulang, yaitu:
Os frontale (1 bh) Os parietale (2 bh)
Os ethmoidale (1 bh) Os temporale (2 bh)
Os sphenoidale (1 bh)
Os occipitale (1 bh)
Tulang cranium terdiri atas 3 lapisan:
o Lamina externa
o Diploe
o Lamina interna
Sebelah luar tulang cranium dilapisi oleh: periosteum
Sebelah dalam dilapisi oleh: endocranium (bagian dari
duramater)
Masing-masing tulang (kecuali mandibula) dihubungkan oleh
sejenis sendi fibrosa (synarthrosis) sutura
Sutura-sutura tersebut:
o Sutura coronalis: membatasi os parietal dan os frontal
o Sutura sagitalis: membatasi kedua os parietal
o Sutura squamosa: antara os parietal dan os temporal
o Sutura lambdoidea: antara os occipital dengan os parietal
Titik pertemuan antara sutura-sutura tersebut, adalah:
o Bregma: pertemuan sutura sagitalis dengan sutura coronaria
o Lambda: pertemuan sutura sagitalis dengan sutura
lambdoidea
o Pterion: pertemuan os frontal, os parietal, os sphenoidalis
dan os temporalis di daerah pelipis (gampang cedera)
Os Parietal
Membentuk sebagian
besar sisi dan atap
ruang cranial
Facies interna, banyak
protrusi depresi untuk
tempat lewatnya
pemb. darah yang
menyuplai duramater
Antara os frontal dan
os parietal dibatasi
oleh sutura coronalis
Sutura squamosa:
antara os parietal dan
os temporal
Sutura lambdoidea:
antara os occipital
dengan os parietal
Os Temporal
Pada inferior bagian
posterior permukaan
proc. zygomaticus
ada fossa (lekukan)
fossa
mandibularis
Anterior fossa
mandibularis fossa
terdapat tuberculum mandib
articularis ularis
tuberculum
Fossa mandibularis articularis
dan tuberculum
articularis
berarticulasi dengan
os mandibula
articulatio
temporomandibulari os mandibula
s
Os Occipital
Tulang occipital
membentuk bagian
posterior dan sebagian
besar dasar cranium
Pada inferior os occipital
terdapat foramen
magnum jalur
medulla oblongata,
arteri spinalis dan arteri
vertebralis
Terdapat proccesus
disamping sisi kiri-kanan
foramen magnum
condylus occipitalis
berartikulasi dengan os
atlas membentuk
articulatio atlanto-
occipitalis (untuk
menganggukan kepala)
Os Sphenoid
Os sphenoid terletak
dasar bagian tengah
cranium bgn posterior
terdapat os nasal
Os sphenoid membentuk
lantai, dinding lateral dan
dinding posterior orbita
Os sphenoid berartikulasi
dengan semua os cranial
(berfungsi menyatukan
os cranium)
Pada area anterior: os
sphenoid berartikulasi
dengan os frontalis
Area lateral: os sphenoid
berartikulasi dengan os
temporalis
Area posterior: os
sphenoid berartikulasi
dengan os accipital
Os Ethmoid
Banyak terdapat
rongga
Terletak pada garis
tengah anterior
basis cranii,
medial orbital
Pada anterior,
berbatasan
dengan os
sphenoid
Pada posterior,
berbatasan
dengan os nasal
Os ethmoid ini
merupakan tulang
utama penyokong
ruang nasal
Viscerocranium (Splancnocranium)
Ossa Cranium yg membentuk bagian anterior wajah
Tersusun atas 14 tulang, yaitu:
Os Mandibularis (1 bh) Ossa Lacrimalis (2 bh)
Os Maxillaris (2bh) Ossa Nasalis (2 bh)
Ossa Palatinus (2 bh) Os Vomer (1 bh)
Ossa Zygomaticus (2 bh) Concha Nasalis Inferior (2bh)
Fungsi khusus viscerocranium:
o Membentuk struktur wajah
o Membentuk rongga untuk alat-alat indera
o Menyediakan saluran tempat lewatnya makanan
o Menahan gigi
o Tempat melekatnya otot-otot wajah
Os Vomer
Membentuk bagian inferior dari septum nasalis
Os Mandibula
Merupakan tulang yang paling besar dan paling kuat
membentuk wajah
Merupakan satu-satunya tulang cranial yang dapat
digerakkan
Terdiri dari bagian horizontal (disebut: corpus) dan
vertikal (disebut: ramus)
Corpus mandibula bentuknya tergantung keadaan gigi
(bila gigi copot, bgn alveolar akan atrofi, corpus
mandibula akan menipis dan merendah)
Pertemuan antara
horizontal dan ramus
vertical angulus
mandibula
Setiap ramus memiliki
proc. condyloideus yang
berartikulasi dengan fossa
mandibularis dan
tuberculum os temporalis
membentuk TMJ
(temporomandibular
joint)
Pada bagian anterior
proc. coronoideus
tempat otot temporalis
melekat
Incissura mandibula
terletak antara proc.
condylaris dan proc.
Coronoideus
Proc. Alveolaris
merupakan lengkungan
tempat gigi mandibula
(gigi bawah)
Terdapat foramen
mandibularis pada
permukaan medial tiap
ramus tempat posisi
injeksi dokter gigi
Foramen mandibularis
ini dimulai dari canalis
mandibularis
Melalui canalis
mandibularis n.
alveolaris inferior dan
pemb. darah
didistribusikan ke gigi
mandibular
Foramen mandibularis:
tempat masuknya n.
mandibularis ke canalis
mandibularis
Facies lateral corpus
mandibularis (ruang
antara gigi premolar 1
dan 2) foramen
mentalis tempat
injeksi anestesi oleh
dokter gigi (untuk n.
mentalis)
Foramen mentalis:
untuk tempat lewat
pembuluh darah dan
saraf dengan nama yang
sama
Sepanjang
punggung dan
bagian atas
tuberculum
mentalis terdapat
linea obliqua
Disamping spina
mentalis, dekat
batas posterior
mandibula fossa
digastrica tempat
melekatnya otot
digastrica
Kearah belakang
dan bagian atas
spina mentalis
terdapat linea
mylohyoidea
tempat melekatnya
otot-otot mylohyoid
Ramus mandibula
ke arah superior
menjadi dua
processus; proc.
Anterior (proc.
coronoideus) dan
proc. posterior
(proc. condylaris)
Terdapat crista
buccinatoris
(tempat
melekatnya otot-
otot buccinator)
terletak
dipermukaan
dalam ramus
superior dari
alveoli (kantung
molar terakhir) ke
arah proc.
coroideus
Orbita
Merupakan rongga berbentuk kerucut yang berfungsi untuk
menahan mata
Terbentuk dari 7 tulang, yaitu:
o Os frontalis dan os sphenoidalis membentuk langit-
langit orbita
o Os zygomaticum dan os sphenoidalis membentuk
dinding lateral orbita
o Maxilla, os zygomaticum dan os palatina membentuk
lantai orbita
o Maxilla, Os ethmoidalis, os lacrimalis dan os sphenoidalis
membentuk diinding medial orbita
Cranium dilht dr
berbagai pandangan
1. Permukaan Ant.or
cranium
o Tlht os frontal
melengkung margo
Sup.or orbita arcus
superciliaris & for.
supraorbitalis
o Margo dibtk Sup.or o/
os frontal, lateral o/ os.
zygomaticum,inf.or o/ os
maxilla
o Di dlm os frontal sinus
frontalis sinus
paranasal
o Ke 2 os nasal btg
hidung septum nasi
vomer
o Ke 2 maxilla rahang
atas mandibula
Foramen yang tampak
pada pandangan
anterior:
Foramen
supraorbitalis:
tempat lewatnya N.
supraorbitalis,
cabang n.
opthalmicus
Foramen
infraorbitalis: tempat
lewatnya N.
infraorbitalis, cabang
n. maxillaris
Foramen mentalis:
tempat lewatnya A/N
mentalis, cabang n.
mandibularis
2. Permukaan
Lateral
o Os. frontal ber art.
dg os. parietal
sutura coronalis
o Os. parietal ber.art
dg os. sphenoidale
tipis pterion
penting krn
melapisi a.v
meningea media
o Ditemukan linea
temporalis inf.or &
sup.or
o Ditemukan liang
telinga meatus
acusticus externus
3. Pandangan Post.or
Cranium
o Bgn atas tlht art.
antara ke 2 Os.
Parietal , bgn bawah
berart. dg os. occipital
sutura
lambdoidea.
o Pd bgn bawah os.
occipital
protuberantia
occipitalis ext.
(permukaan kasar)
melekat otot & lig.
nuchae
o Bgn tertinggi di sutura
sagitalis vertex
4.Pandangan Inf.or Cranium
ditemukan bgn2 sbb:
o Fossa & for. incisivus
tengah & posterolateral
for.palatinum
o Fossa mandibula
os.temporal art.
temporomandibularis.
Pars tymphanica MAE
(liang telinga)
o Proc. styloideus os.
temporalmenjulur ke
bwh & dpn
o Daerah antara proc.
styloideus & mastoideus
for. styloimastoideus
o For. jugulare medial
proc. styloideus
o Depan for. magnum
pars basilaris os occipital
o Condylus occipitalis
bersendi dg atlas (C1)
artic. atlanto occipitalis
Terdapat foramen-foramen pada
pandangan inferior:
o Foramen lacerum: arteri
carotis interna mencapai
rongga intracranium melalui
lubang ini
o Foramen ovale: tempat
lewatnya n. mandibularis (NV3)
o Foramen spinosum: dilewati
arteri meningea media
o Foramen caroticum: tempat
masuknya arteri carotis interna
ke rongga otak
o Foramen stylomastoideus:
untuk n. facialis dan arteri
stylomastoideus
o Foramen jugulare: untuk
tempat lewatnya N.IX-XI
o Foramen incisivus: tempat
lewat n. nasopalatinus dan
arteri sphenopalatina
o Foramen magnum: terdapat
canalis nervi hypoglossi utk n.
hypoglossus, arteri vertebralis,
arteri spinalis anterior et
posterior
Rongga Cranium
• Rongga cranium
menampung otak,
meninges yg
membungkusnya,
saraf cranialis, arteri
& sinus venosus.
• Tdd: Basis cranii &
calvaria
• Tdpt 3 bh lekuk/fossa
pd basis cranii:
• 1. Fossa cranii
anterior
• 2. Fossa cranii media
• 3. Fossa cranii
posterior.
Fossa cranii anterior
Di ant.or o/ permukaan dlm
os. Frontal tengah
crista frontalis melekat falx
cerebri (pembungkus
cerebrum)
Os sphenoidale proc.
clinoideus ant.or melekat
tentorium cerebelli
Dasar fossa pars orbita os
frontal & lamina cribrosa os
ethmoidalis tengah
suatu juluran tajam crista
galli for. Caecum (tempat
lewatnya V. emissary dari
hidung ke sinus sagitalis
superior)
Lob. halus dilamina cribrosa
n. olfactorius
Fossa os frontalis, lamina
cribrosa os ethmoidalis dan
ala parva ossis sphenoidalis
Fossa cranii media
Dibtk os sphenoidale
(lateral) & os temporale
(med)
Bgn depan
canalis opticus (foramen
opticum)n. Opticus &
a.opthalmicus
Fiss.orbitalis sup.or n.III,
IV & VI
For. Rotundum n.
maxillaris
For. Ovaleradix sensoris n.
V
For. Spinosum a.
meningea media &
for.lacerum
tuberculum sellae diblkg
sella tursica (sebagai
pelindung untuk kelenjar
hypofise) hypofise
Fossa os temporalis,
corpus ossis sphenoidalis,
ala magna ossis sphenoidalis
Fossa cranii posterior
Dibtk o/ blkg pars petrosa os
temporal & os occipital.
Ada 4 for. for. Magnum
medulla spinalis &
medulla oblongata & a.
vertebralis
Meatus acusticus internus
N.VII & VIII
For. jugulare N. IX, X, XI &
sinus sigmoideus
Canalis hipoglosi N. XII
Crista occipitalis interna
berjln ke atas
protuberantia occipitalis
interna melekat falx
cerebri & tentorium
cerebelli & menutupi sinus
occipitalis
Ditempati o/cerebellum,
pons & medulla oblongata
Fossa: dorsum sella, os
occipitalis
Perbedaan Tulang Tengkorak Wanita Dan Pria
Dewasa
Wanita: Pria:
Tengkorak wanita sedikit lebih Tengkorak pria lebih berat dan lebih
ringan dan lebih kecil besar
Dinding lebih tipis Dinding lebih tebal
Glabela, arcus supeciliaris dan Glabela, arcus superciliaris dan proc.
proc. Mastoideus kurang Mastoideus lebih menonjol
menonjol Sinus paranasal lebih luas
Sinus paranasal lebih kecil Bentuk wajah lebih lebar
Bentuk wajah lebih bulat, Gigi lebih besar
tulang wajah lebih halus Ketebalan tulang semakin tua
Gigi pada maxilla dan semakin menebal
mandibula lebih kecil
Ketebalan tulang semakin tua
semakin tipis
TERIMA KASIH