Komenius

Jan Amos Komensky
Profesiono:	Episkopo, enciklopedisto e pedagodisto
Lando:	Chekia
Naskodato:	28 di marto 1592, 1592
Nasko-loko:	Uherský Brod, Moravia
Mortodato:	15 di novembro 1670, 1670
Morto-loko:	Amsterdam, Nederlando

Jan Amos Komensky, plu bone konocata kom Komenius, esis episkopo dil eklezio Bohemiana, enciklopediisto e patro di la moderna pedagogio. Kande eruptis la triadek-yara milito il devis fugar pro la persekuto katolika, voyajante tra tot Europa til ke il atingis Amsterdam ube il pasigis la lasta dek e quar yari di sua vivo. Il konsakris sua vivo ye la developo di sistemo edukativa, global e progresiva por la yunaro. Ja depos l'infanteso il esis konvinkita ke la voyo a perfekteso nur es atingebla segun edukado sistemala permananta ed universala, la pansofio. Lua koaktita, longa vagadi tra Europa konvinkis il ke la regnanta "Babel di Lingui" en Europa esis la maxim granda impedo por harmonio inter nacioni. La konflikto inter la populi esus solvata da restauro dil eduko-sistemo universal e linguo komuna. "Lore", Komenius skribis, "homi itere esus quale anteriora, un populo, un familio, un skolo di Deo". La viziono prekursora di Komenius pri linguo komuna por la homaro, Panglosio, qua devus esar kreata e perfektigita da komitato de ciencisti e linguistikisti, qui es aperta por omna kontributuri richigiva di la linguo, es klara prekursoro di la spirito qua inspiris posa vizioneri e fonderi di la komuniko-sistemi universala. E to es, sendubite, viziono prekursora di la spirito di la fondinti di IDO.

Zamenhof, la kreinto di Esperanto, selektis, quale il skribis en letro a sua onklo, la nomo ne-juda Ludwig (por povar vivar inter la ne-judi quale la kustumo olima) pro l’influo de verko da Komenius, qua citis Francis Lodwick o Lodowick, la linguistikisto e kreinto di altra linguo-projeto universala.

Komenius esis persekutita ed exilita da la fundamentalisti katolika di sua ero qui toleris nek disidentaji, nek alternativi por lia veresi, lia lineo rekta, indikita da li.

Komenius, viro kun mento universala, kredis en kulturo universala e saveso ne-sektana. Lua kontributuro a la historio di la pedagogio e la linguistiko esis fundamentala, jus pro ke lu refuzis esar fundamentalisto. Por il la homaro esis en movo konstanta serchante a paco, harmonio e perfekteso, ca utopio elevanta es inheranta a la homo sen qua nia sorto nulatempe esus decensinta del arbori o livinta la kaverni, regardinta la cielo, kreinta la dei e spaco-navi.

Ca vizito es nia honorizo ye la Cheko ed Europano universala qua esis kapabla, quale poki en epoko di lacerado, ne-toleremeso e frato-militi, revar pri mondo fondita ye konkordeso, mutuala kompreno e la paco.

Bibliografio

• Ic artiklo provenas ek Ido-Saluto!, no. 3/1997