„9. öldin“: Munur á milli breytinga

Árþúsund:	1. árþúsundið
Aldir:	8. öldin · 9. öldin · 10. öldin
Áratugir:	801–810 · 811–820 · 821–830 · 831–840 · 841–850; 851–860 · 861–870 · 871–880 · 881–890 · 891–900
Flokkar:	Fædd · Dáin · Stofnað · Lagt niður

Fletta í gegnum breytingarskrá

← Eldri breyting

Efni eytt Efni bætt við

MyndræntWiki-texti

Innfellt

Nýjasta útgáfa síðan 5. desember 2023 kl. 11:46

9. öldin er tímabilið frá byrjun ársins 801 til enda ársins 900.

Á þessum tíma stóð endurreisn Karlunga sem hæst í Frankaveldi á sama tíma og Víkingaöld gekk yfir á Norðurlöndum og í Bretlandi. Norrænir landnemar settust að í Danalögum á Englandi, Dublin á Írlandi og skosku eyjunum, auk þess að nema land á Hjaltlandseyjum, Færeyjum og Íslandi, og stofna ríki í Rússlandi. Í Bagdad dró Hús viskunnar til sín marga fræðimenn og Muhammad ibn Musa al-Khwarizmi var skipaður yfirmaður þess árið 820. Arabíski lögspekingurinn Ahmad ibn Hanbal var hýddur fyrir kenningar sínar í valdatíð Abbasídakalífans Al-Mu'tasim. Á þessari öld stóð blómaskeið klassískrar javískrar menningar í konungsríkinu Mataram á Jövu. Bygging Búddahofsins Borobudur hófst þar líklega um 800. Um miðja öldina var konungsríkið Pagan stofnað þar sem nú er Mjanmar. Í Kína hnignaði Tangveldinu og náttúruhamfarir og lögleysa herjuðu á ríkið. Uppreisn Huang Chao varð upphafið að endalokum þess. Á þessari öld hrundi klassísk menning Maja vegna þurrka og borgarastyrjalda, og borgríkin Palenque, Copán, Tikal og Calakmul voru yfirgefin þegar fólk fluttist norður á bóginn.

Ár og áratugir

9. öldin: Ár og áratugir

791–800	791	792	793	794	795	796	797	798	799	800
801–810	801	802	803	804	805	806	807	808	809	810
811–820	811	812	813	814	815	816	817	818	819	820
821–830	821	822	823	824	825	826	827	828	829	830
831–840	831	832	833	834	835	836	837	838	839	840
841–850	841	842	843	844	845	846	847	848	849	850
851–860	851	852	853	854	855	856	857	858	859	860
861–870	861	862	863	864	865	866	867	868	869	870
871–880	871	872	873	874	875	876	877	878	879	880
881–890	881	882	883	884	885	886	887	888	889	890
891–900	891	892	893	894	895	896	897	898	899	900
901–910	901	902	903	904	905	906	907	908	909	910

@@ Lína 1: / Lína 1: @@
 {{Aldatafla|9}}
+[[Mynd:Banu_musa_mechanical.jpg|thumb|right|Skýringarmynd af lampa með sjálfstillandi kveik úr bók [[Ahmad ibn Mūsā ibn Shākir]] um vélar frá 850.]]
 '''9. öldin''' er tímabilið frá byrjun ársins [[801]] til enda ársins [[900]].
+Á þessum tíma stóð [[endurreisn Karlunga]] sem hæst í [[Frankaveldi]] á sama tíma og [[Víkingaöld]] gekk yfir á Norðurlöndum og í Bretlandi. Norrænir landnemar settust að í [[Danalög]]um á Englandi, [[Dublin]] á Írlandi og skosku eyjunum, auk þess að nema land á [[Hjaltlandseyjar|Hjaltlandseyjum]], [[Færeyjar|Færeyjum]] og [[Ísland]]i, og stofna ríki í [[Rússland]]i. Í [[Bagdad]] dró [[Hús viskunnar]] til sín marga fræðimenn og [[Muhammad ibn Musa al-Khwarizmi]] var skipaður yfirmaður þess árið 820. Arabíski lögspekingurinn [[Ahmad ibn Hanbal]] var hýddur fyrir kenningar sínar í valdatíð Abbasídakalífans [[Al-Mu'tasim]]. Á þessari öld stóð blómaskeið klassískrar javískrar menningar í [[konungsríkið Mataram|konungsríkinu Mataram]] á Jövu. Bygging Búddahofsins [[Borobudur]] hófst þar líklega um 800. Um miðja öldina var [[konungsríkið Pagan]] stofnað þar sem nú er Mjanmar. Í [[Kína]] hnignaði [[Tangveldið|Tangveldinu]] og náttúruhamfarir og lögleysa herjuðu á ríkið. [[Uppreisn Huang Chao]] varð upphafið að endalokum þess. Á þessari öld hrundi klassísk menning [[Majaveldið|Maja]] vegna þurrka og borgarastyrjalda, og borgríkin [[Palenque]], [[Copán]], [[Tikal]] og [[Calakmul]] voru yfirgefin þegar fólk fluttist norður á bóginn.
+== Ár og áratugir ==
 {{Aldirogár|9}}
 [[Flokkur:9. öldin]]
-[[af:9de eeu]]
-[[als:9. Jahrhundert]]
-[[an:Sieglo IX]]
-[[ar:ملحق:قرن 9]]
-[[arz:القرن التاسع]]
-[[ast:Sieglu IX]]
-[[az:IX əsr]]
-[[bat-smg:IX omžios]]
-[[be:9 стагоддзе]]
-[[be-x-old:9 стагодзьдзе]]
-[[bg:9 век]]
-[[br:IXvet kantved]]
-[[bs:9. vijek]]
-[[ca:Segle IX]]
-[[cs:9. století]]
-[[cv:IX ĕмĕр]]
-[[cy:9fed ganrif]]
-[[da:9. århundrede]]
-[[de:9. Jahrhundert]]
-[[diq:Seserra 9ine]]
-[[el:9ος αιώνας]]
-[[en:9th century]]
-[[eo:9-a jarcento]]
-[[es:Siglo IX]]
-[[et:9. sajand]]
-[[eu:IX. mendea]]
-[[fa:سده ۹ (میلادی)]]
-[[fi:800-luku]]
-[[fiu-vro:9. aastagasada]]
-[[fr:IXe siècle]]
-[[frr:9. juarhunert]]
-[[fy:9e ieu]]
-[[ga:9ú haois]]
-[[gan:9世紀]]
-[[gd:9mh Linn]]
-[[gl:Século IX]]
-[[gv:9oo eash]]
-[[he:המאה ה-9]]
-[[hr:9. stoljeće]]
-[[hu:9. század]]
-[[hy:9-րդ դար]]
-[[ia:Seculo 9]]
-[[id:Abad ke-9]]
-[[io:9ma yarcento]]
-[[it:IX secolo]]
-[[ja:9世紀]]
-[[jv:Abad kaping-9]]
-[[ka:IX საუკუნე]]
-[[kk:9 ғасыр]]
-[[ko:9세기]]
-[[ku:Sedsala 9'an]]
-[[kw:9ves kansbledhen]]
-[[la:Saeculum 9]]
-[[lb:9. Joerhonnert]]
-[[li:Negende iew]]
-[[lij:IX secolo]]
-[[lmo:Sécul IX]]
-[[lt:IX amžius]]
-[[lv:9. gadsimts]]
-[[map-bms:Abad kaping-9]]
-[[mhr:IX курым]]
-[[mi:Rautau 9]]
-[[mk:9 век]]
-[[mr:इ.स.चे ९ वे शतक]]
-[[ms:Abad ke-9]]
-[[nds:9. Johrhunnert]]
-[[nds-nl:9e eeuw]]
-[[nl:9e eeuw]]
-[[nn:800-talet]]
-[[no:9. århundre]]
-[[nrm:IXe s.]]
-[[pl:IX wiek]]
-[[pms:Sécol ch'a fa IX dGC]]
-[[pt:Século IX]]
-[[qu:9 ñiqin pachakwata]]
-[[ro:Secolul al IX-lea]]
-[[ru:IX век]]
-[[sah:IX үйэ]]
-[[scn:Sèculu IX]]
-[[sh:9. vijek]]
-[[simple:9th century]]
-[[sk:9. storočie]]
-[[sl:9. stoletje]]
-[[sq:Shekulli IX]]
-[[sr:9. век]]
-[[stq:9. Jierhunnert]]
-[[su:Abad ka-9]]
-[[sv:800-talet]]
-[[sw:Karne ya 9]]
-[[ta:9ம் நூற்றாண்டு]]
-[[th:คริสต์ศตวรรษที่ 9]]
-[[tk:9-njy asyr]]
-[[tr:9. yüzyıl]]
-[[uk:IX століття]]
-[[ur:نویں صدی]]
-[[uz:IX asr]]
-[[vec:IX secolo]]
-[[vi:Thế kỷ 9]]
-[[war:Ika-9 nga gatostuig]]
-[[yi:9טער י"ה]]
-[[yo:Ọ̀rúndún 9k]]
-[[zh:9世纪]]
-[[zh-min-nan:9 sè-kí]]
-[[zh-yue:9世紀]]

Árþúsund:	1. árþúsundið
Aldir:	8. öldin · 9. öldin · 10. öldin
Áratugir:	801–810 · 811–820 · 821–830 · 831–840 · 841–850 851–860 · 861–870 · 871–880 · 881–890 · 891–900
Flokkar:	Fædd · Dáin · Stofnað · Lagt niður