იხილეთ წყარო გვერდისთვის მარი დე გიზი

{{ინფოდაფა მმართველი|სახელი=მარი დე გიზი|ორიგინალური სახელი=Marie de guise|ქვეყანა=[[შოტლანდია|შოტლანდიის]]|თანამდებობა=დედოფალი|მმართველობის დასაწყისი=9 მაისი 1538|მმართველობის დასასრული=14 დეკემბერი 1542|კორონაცია=22 თებერვალი 1540|წინამორბედი=[[მადლენა ვალუა]]|მემკვიდრე=[[ფრანსუა II (საფრანგეთი)|ფრანსუა დე ვალუა]]|დაბადების თარიღი=22 ნოემბერი 1515|დაბადების ადგილი=[[ბარ-ლე-დუკი]],[[ ლოთარინგია]]|გარდაცვალების თარიღი=11 ივნისი, 1560 ( 44 წლის)|გარდაცვალების ადგილი=[[ედინბურგი]], [[შოტლანდია]]|ქორწინება=ლუი II (ქ.1534-გ.1537) [[ჯეიმზ V]] (ქ. 1538- გ. 1542)|შვილები=ჯეიმზ სტიუარტი, რობერტ სტიუარტი და [[მარიამ სტიუარტი]]|დინასტია=[[  გიზი (დინასტია) ]]|მამა=[[კლოდ დე გიზი]]|დედა=[[ანტუანეტ დე ბურბონი]]|რელიგია=[[კათოლიციზმი]]|სურათი=Attributed to Corneille de Lyon - Mary of Guise, 1515 - 1560. Queen of James V - Google Art Project.jpg}}
'''მარი დე გიზი''' ({{lang-fr|Marie de guise}}; დ. [[22 ნოემბერი]] [[1515]] — გ. [[11 ივნისი]], [[1560]]) — [[კლოდ დე გიზისა]] და [[ანტუანეტ დე ბურბონი]]ს პირველი შვილი. [[1538]]-[[1541|1542]] წლებში [[შოტლანდია|შოტლანდიის]] დედოფალი, როგორც [[ჯეიმზ V (შოტლანდია)|ჯეიმზ V]]-ის მეუღლე. [[მარიამ სტიუარტი|მარიამ სტიუარტის]] დედა.   

== ბიოგრაფია ==

=== ადრეული ცხოვრება (1515-1537) ===
[[ფაილი:Royal Standard of Mary of Guise (6502764931).jpg|მინი|302x302პქ|მარია დე გიზის გერბი|მარცხნივ]]
მარი დე გიზი დაიბადა [[1515]] წლის [[22 ნოემბერი|22 ნოებმერს]] [[ლოთარინგიის საჰერცოგო|ლოთარინგიის საჰერცოგოში]]. მან განათლება [[საფრანგეთი]]ს სამეფო კარზე მიიღო და ახლო ურთიერთობა ჰქონდა პრინცესებთან. [[1533|1533 წელს]] დაესწრო თვით [[ანრი II (საფრანგეთი)|ანრი დე ვალუასა]] და [[ეკატერინე მედიჩი]]ს გრანდიოზულ ქორწილს. [[1534]] წელს მშობლებმა მარი ჰერცოგ ლუი II-ს მიათხოვეს. ცნობილია, რომ მარიას მეუღლე შეუყვარდა და მას გულითად მეგობრადაც იხსენიებდა. [[1537]] წელს ლუი ეპიდემიას ემპსხვერპლა, რის გამოც მარი მეორედ უნდა გათხოვილიყო. მარი დე გიზს ხელი ერთდროულად ორმა მეფემ [[ჰენრი VIII]]-მ ([[ინგლისის სამეფო|ინგლისის]] მეფე) და [[ჯეიმზ V (შოტლანდია)|ჯეიმზ V]]-მ ([[შოტლანდია|შოტლანდიის]] მეფე) შესთავაზა, ორივე მონარქს მეუღლე ახლად გარდაცვლილიყო და ისინიც ახალ საცოლეს ეძებდნენ.  ასევე ჩვენამდე მოღწეულია წერილი რომლითაც [[ჯეიმზ V (შოტლანდია)|ჯეიმზ V]] მარის ხელს სთხოვს და აცნობს [[შოტლანდია|შოტლანდიაში]] მიმდინარე მდგომარეობას:"მადამ, ჯერ მხოლოდ ოცდაშვიდი წლისა ვარ და ცხოვრება ისე მიმძიმს, როგორც მძიმე გვირგვინის ტარება... ადრე დაობლებული პატივმოყვარე დიდებულთა ტყვეობაში მოვექეცი. კარგა ხანს დუგლასთა ძლიერი გვარის ტყვე ვიყავი. მას შემდეგ მძულს ის გვარიცა და მისი გახსენებაც უსიამოვნო მოგონებას აღმიძრავს. არჩიბალდი, ენგასის გრაფი ,მისი ძმა ჯორჯი და ყველა მათი დევნილი ნათესავი ჩვენს წინააღმდეგ ამხედრებენ ინგლისის მეფეს. მთელს სახელმწიფოში არ მოიძებნება ისეთი დიდებული მათ რომ არ მოესყიდოთ ოქროთი და უსინდისო დაპირებებით. სულ მუდამ საფრთხის შიშში ვართ. არც ისა მჯერა, ოდესმე ჩემი ნება-სურვილი და სამართლიანი კანონები აღსრულდეს. ეს ძლიერ მაშინებს, მადამ და თქვენგან მოველი მხარდაჭერასა და რჩევას. უსახსროდ, საფრანგეთის მეფის ან ჩემი მდიდარი ეკლესიის მცირე მოწყალებით ვეცდები, გავამშვენიერო და განვაახლო ციხე-კოშკები, ავაგო გემები. მაგრამ ჩემი ბარონები მეფეში, ვისაც სურს ნამდვილი მეფე იყოს, საძულველ მეტოქეს ხედავენ, თუმცა სასოებას მანიჭებს საფრანგეთის მეფის მეგობრობა და მისი ჯარების მხარდაჭერა, ჩემი ხალხის ერთგულება, მაგრამ ვაი თუ ვერ ვძლიო ბარონებს. ვერა სიძნელე ვერ შემაკრთობდა, ჩემი ქვეყნისათვის სამართლიანობისა და მშვიდობისკენ გზა რომ გამეკაფა.ვფიქრობ, მიზანს მივაღწევდი, ჩემს დიდებულებს მოკავშირე რომ არ ჰყოლოდა. ინგლისის მეფე გამუდმებით შუღლს თესავს ჩვენს შორის. ხოლო მის მიერ ჩემს სახელმწიფოში დანერგილმა ერესმა მოიცვა ყველა წოდება, სამღვდელოებიდან დაწყყებული მდაბიოებამდე. ერთადერთი ძალა რომელსაც მე და ჩემი წინაპარნი ოდითგანვე ვეყრდნობოდით, იყო მოქალაქენი და წმინდა კათოლიკური ეკლესია. ახლა ვეკითხები ჩემს თავს: კიდევ დიდ ხანს იქნებიან ისინი ჩვენი დასაყრდენნი?. და გთოვთ მადამ გამომყვეთ ცოლად რათა დავიცვა ჩემი ქვეყანა და გაძლიერდეს ჩემი კავშირი რომთან და საფრანგეთთან, თქვენ ხომ საფრანგეთში უძლიერესი საგვარეულოს წარმომადგენელი ხართ. ამიტომ გთხოვთ გამომყევით ცოლად და ერთად გავაძლიეროთ შოტლანდია და დავამარცხოთ თავს გასული დიდებულები“. ამ წერილმა და იმ ფაქტმა, რომ ჰენრი VIII-ს საკუთარი ცოლი სიკვდილით ჰყავდა დასჯილი, მარი დე გიზი აიძულა ცოლად ჯეიმზს გაჰყოლოდა.  

=== დედოფლობა შოტლანდიაში (1538-1542) ===
[[ფაილი:James V and Mary of Guise 02.jpg|მინი|299x299პქ|მარია დე გიზი და მისი მეუღლე, ჯეიმზ V]]
[[1538]] წელს მარი დე გიზი ჩავიდა შოტლანდიაში, სადაც [[18 მაისი|18 მაისს]] მარია დე გიზი და ჯეიმზ V სტიუარტი დააქორწინეს, ეს ორივესათვის მეორე ქორწინება იყო.  ამავე დღეს მარი შოტლანდიის დედოფლად აკურთხეს. [[1540]] წლის [[22 მაისი|22 მაისს]] მარიმ ვაჟი გააჩინა, რომელსაც ჯეიმზი დაარქვეს და ტახტის მემკვიდრედ აკურთხეს. [[1541]] წლის [[12 აპრილი|12 აპრილს]] დედოფალმა მეორე ვაჟი გააჩინა რომელსაც რობერტი დაარქვეს, ვინაიდან რობერტი ძალიან სუსტი იყო და თვლიდნენ, რომ დიდ ხანს ვერ გასტანდა იმავე დღეს მონათლეს. ამ მოვლენებიდან მალევე ორივე ბავშვს განუკურნებელი სენი შეეყარათ და [[1541]] წლის [[21 აპრილი|21 აპრილს]] ორივე ბავშვი გარდაიცვალა.  ამ პერიოდში ურთიერთობები საშინლად გამწვავდა მეზობელ ინგლისთან,ამიტომაც [[1541]] წლის სექტემბერში ინგლისის მეფის წინადადებით ორგანიზება გაუკეთდა შოტლანდიისა და ინგლისის მეფეების შეხვედრას [[იორკი|იორკში]], თუმცა ჯეიმზს ტყვეობის შეეშინდა და შეხვედრაზე არ ჩავიდა. ამ ფაქტით განრისხებულმა ჰენრი VIII-მ უზარმაზარი არმია დაძრა შოტლანდიისაკენ.ჯეიმზ V-მ შეკრიბა შოტლანდიის ლაშქარი, თუმცა შოტლანდიის წარჩინებულთა უმრავლესობამ, რომლებიც უკმაყოფილო იყვნენ ქვეყნის შიდა პოლიტიკით, უარი განაცხადა მასში მონაწილეობაში. განრისხებულმა მეფემ ჰანტლის გრაფი მოხსნა სარდლის თანამდებობიდან და 20 000-იანი არმიით დაიძრა ინგლისის საზღვრებისკენ. [[1542]] წლის [[24 ნოემბერი|24 ნოემბერს]] შოტლანდიელთა მცირე რაზმი მეფის ფავორიტის [[ოლივერ სინკლერი|ოლივერ სინკლერის]] მეთაურობით დამარცხდა [[სოლუე-მოსესთან ბრძოლაში]]. შოტლანდიელთა დანაკარგი უმნიშვნელო იყო, თუმცა მარცხმა გამოიწვია ჯარისკაცების მხრიდან მასობრივი დეზერტირობა და რამდენიმე ბარონის ინგლისის მხარეზე გადასვლა. იმედგაცრუებული და ყველასგან მიტოვებული მეფე დაბრუნდა თავის [[ფოლკლენდის სასახლე|ფოლკლენდის სასახლეში]]. ყველაზე უარესი კი ისაა რომ მეფე სასიკვდილოდ იყო დაჭრილი. ამ საშინელი სტრესის გამო ორსულად მყოფ მარი დე გიზს ნაადრევი მშობიარობა დაეწყო და [[1542]] წლის [[8 დეკემბერი|8 დეკემბერს]] დედოფალმა გოგონა გააჩინა, რომელსაც [[მარიამ სტიუარტი]] დაარქვეს. ამავე წლის [[14 დეკემბერი|14 დეკემბერს]] მეფე ჯეიმზი გარდაიცვალა. იქიდან გამომდინარე, რომ ამ პერიოდისათვის ტახტის რეალური მემკვიდრე არავინ იყო, ტახტზე ჩვილი მარიამი დასვეს.

=== არანის რეგენტობა (1542-1554) ===
[[ფაილი:Mary Queen of Scots Blairs Museum.jpg|მინი|382x382პქ|მარიამ სტიუარტი|მარცხნივ]]
შოტლანდიელთა დიდ ნაწილს არ ხიბლავდა იმის პერსპექტივა, რომ ტახტზე ჩვილი ბავშვი იჯდა, თანაც გოგონა. პოპულარული ლეგენდა, რომელიც პირველად ჩაიწერა [[ჯონ ნოქსი|ჯონ ნოქსმა]], იუწყება, რომ სიკვდილის სარეცელზე მყოფმა ჯეიმზმა, როცა გაიგო, რომ მისმა ცოლმა ქალიშვილი შვა, ნაღვლიანად წამოიძახა, „ქალით მოვიდა, ქალითვე დასრულდება!“.[[სტიუარტები]]ს სახლმა შოტლანდიის ტახტი მიიღო შოტლანდიის მე-6 ლორდ-სტიუარდის, [[უოლტერ სტიუარტი|უოლტერ სტიუარტის]] ქორწინებით [[მარჯორი ბრიუსზე]], რობერტ ბრიუსის (მოგვიანებით [[რობერტ I (შოტლანდია)|რობერტ I]], შოტლანდიის მეფე) ქალიშვილზე. გვირგვინი ჯეიმზის ოჯახმა ქალის მეშვეობით მიიღო და ქალის გამოვე დაკარგავდა მას. ეს ლეგენდარული განცხადება მოგვიანებით მართლაც ახდა, ოღონდ არა მარიამის, არამედ მისი შთამომავლის, [[ანა სტიუარტი|დედოფალ ანას]] დროს.დაბადებიდან მალევე მარიამი მოინათლა ახლომდებარე [[წმინდა მიქაელი]]ს ეკლესიაში. ხმები გავრცელდა, რომ იგი სუსტი და უსუსური იყო, მაგრამ ინგლისელმა დიპლომატმა, [[რალფ სადლერი|რალფ სადლერმა]], როდესაც [[1543]] წლის მარტში [[ლინლითგოუს სასახლე|ლინლითგოუს სასახლეში]] ჩვილი მარიამი იხილა, დაწერა: „it is as goodly a child as I have seen of her age, and as like to live“.იქიდან გამომდინარე, რომ ტახტზე ასვლისას მარიამი ჩვილი იყო, მის ზრდასრულობამდე შოტლანდია იმართებოდა რეგენტის მიერ. თავიდანვე გაჩნდა რეგენტობის მსურველი ორი მხარე: ერთი [[კათოლიკეები|კათოლიკე]] [[კარდინალი (რელიგია)|კარდინალი]] [[კარდინალი ბიტონი|ბიტონი]], ხოლო მეორე — [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტი]] [[არანის გრაფი ჯეიმზ ჰამილტონი]], რომელიც ტახტის რიგით მეორე მემკვიდრე იყო. ბიტონის პრეტენზიები ემყარებოდა გარდაცვლილი მეფის ანდერძს, რომელიც მოწინააღმდეგეებმა ყალბ დოკუმენტად შერაცხეს. არანმა, მეგობრებისა და ნათესავების დახმარებით, რეგენტობა მოიპოვა.შოტლანდიაში დაბრუნდნენ ემიგრანტი-დიდგვაროვნები — ინგლისთან კავშირის მომხრეები, რომლებიც განდევნეს ან გაიქცნენ ქვეყნიდან ჯეიმზ V-ის დროს, რომელიც [[პროფრანგული|პროფრანგულ პოლიტიკას]] ატარებდა. მათი დახმარებით რეგენტმა [[1543]] წლის იანვარში შექმნა [[პროინგლისური]] ხელისუფლება, შეწყვიტა [[პროტესტანტები|პროტესტანტების]] დევნა და დაიწყო მოლაპარაკებები ახალგაზრდა დედოფლისა და ინგლისის ტახტის მემკვიდრის ქორწინებასთან დაკავშირებით. 1543 წლის ივლისში ეს მოლაპარაკებები დასრულდა [[გრინვიჩის ხელშეკრულება|გრინვიჩის ხელშეკრულებით]], რომლის თანახმადაც მარიამი ცოლად უნდა გაჰყოლოდა ინგლისის მეფე ჰენრი VIII-ის ვაჟს, [[ედუარდ VI|პრინც ედუარდს]], რასაც მომავალში უნდა მოჰყოლოდა შოტლანდიისა და ინგლისის ერთი დინასტიის ქვეშ გაერთიანება. ამ დროისთვის — 1543 წლის [[9 სექტემბერი|9 სექტემბერს]] — მარიამ სტიუარტი შოტლანდიის დედოფლად აკურთხეს [[სტერლინგის ციხესიმაგრე|სტერლინგის ციხესიმაგრეში]].ძალისხმევამ შოტლანდიელი დიდგვაროვნების პროფრანგული პარტიისა, რომელსაც სათავეში ედგა კარდინალი ბიტონი და დედა დედოფალი, ასევე ჰენრი VIII-ის მოთხოვნამ, გადაეცათ მისთვის მარიამ სტიუარტი, გამოიწვია გადატრიალება შოტლანდიის პოლიტიკაში. 1543 წლის მიწურულს პროინგლისური ბარონები, რომლებსაც ანგუსის გრაფი მეთაურობდა, ჩაანაცვლეს, ხელისუფლებაში კი მოვიდნენ კარდინალი ბიტონი და მისი პროფრანგული ორიენტაციის მომხრეები. ამას არ შეიძლებოდა, რომ არ მოჰყოლოდა საპასუხო რეაქცია ინგლისის მხრიდან. [[1544]]-[[1545]] წლებში ინგლისის ჯარები [[ჰერფორდის რაიონი|ჰერტფორდის]] გრაფის მეთაურობით არაერთხელ შეიჭრნენ შოტლანდიაში, გაანადგურეს კათოლიკური ეკლესიები და გააღატაკეს შოტლანდიური მიწები. ამავდროულად ქვეყანაში ფართოვდებოდა პროტესტანტიზმის გავლენა, რომლის მიმდევრებსაც ინგლისთან დაახლოვება სურდათ. [[1546]] წლის [[29 მაისი|29 მაისს]] რადიკალური პროტესტანტების ჯგუფმა მოკლა კარდინალი ბიტონი და დაიპყრო [[სენტ-ენდრიუსი|სენტ-ენდრიუსის]] ციხე-სიმაგრე. შოტლანდიის ხელისუფლება ვერ გაუმკლავდა ამ სიტუაციას და დახმარების თხოვნით მიმართა საფრანგეთს.საფრანგეთის ჯარი შოტლანდიაში ჩამოვიდა [[1547]] წლის დასაწყისში. ჯარმა პროტესტანტები სენტ-ენდრიუსიდან განდევნა. ამის საპასუხოდ ინგლისის ჯარმა ხელახლა გადალახა ანგლო-შოტლანდიური საზღვარი და 1547 წელს გაანადგურა შოტლანდიელები [[პინკის ბრძოლა]]ში. ჰენრი VIII-მ ბრძანა : „ მისი უდიდებულესობა ბრძანებს, ცეცხლითა და მახვილით მოისრას ყოველი. როს განძარცვავთ და გამოზიდავთ ნაალაფავს, გადაწვით ედინბურგი, მიწასთან გაასწორეთ... განძარცვეთ ჰოლირუდი და მრავალი ქალაქი და სოფელი ედინბურგის გარშემო. გადაწვით ლეიტი და სხვა ქალაქები, სადაც წინააღმდეგობას გადაეყაროთ, უმოწყალოდ ამოხოცეთ მამაკაცნი, დიაცნი და ჩვილნი“.ინგლისელებმა აიღეს შოტლანდიის ძირითადი ციხე-სიმაგრეები [[ლოტიანსა]] და [[ფერტ-ოფ-ტეის]] ნაპირებზე. 1547 წლის [[10 სექტემბერი|10 სექტემბერს]] პინკის ბრძოლაში მთლად განადგურდა შოტლანდიელთა არმია, ინგლისელები მარიამ სტიუარტის ხელში ჩასაგდებად [[სტირლინგის ციხეში]] მივიდნენ მაგრამ იქ აღანავინ დახვდათ.დედა-დედოფალმა მარი დე გიზმა ბავშვი [[მენინტის ტბა|მენინტის ტბის]] ერთ პატარა კუნძულზე მდებარე ინჩმეხის მონასტერში გადამალა, ღვთისმოშიშ მონაზვნებთან რომლებიც მათ არ უღალატებდნენ. ინგლისელებმა ამგვარად დაიმორჩილეს შოტლანდიის სამეფოს უმნიშვნელოვანესი ნაწილი. ამ დროისთვის საფრანგეთის ტახტზე ავიდა [[ანრი II (საფრანგეთი)|ანრი II]] — ინგლისთან გადამწყვეტი ბრძოლის მომხრე. მისი შეთავაზებით [[1548]] წლის [[7 ივნისი|7 ივნისს]] ხელი მოეწერა დედოფალ მარიამ სტიუარტისა და საფრანგეთის პრინც [[ფრანსუა II (საფრანგეთი)|ფრანსუას]] ქორწინებას. შოტლანდიაში გადასხეს საფრანგეთის ჯარი, რომელმაც [[1550]] წლისთვის პრაქტიკულად შეძლო ინგლისელების ქვეყნიდან გაძევება. [[1548]] წლის [[7 აგვისტო|7 აგვისტოს]] დედოფალმა მარიამ სტიუარტმა, რომელსაც იმ დროისთვის ხუთი წელი შეუსრულდა, საფრანგეთში გაცურა.იგი [[12 აგვისტო|12 აგვისტოს]] უკვე საფრანგეთში იყო სადაც მას საზეიმოდ დახვდნენ და საუკეთესო განათლებით უზრუნველყვეს. მარიამ სტიუარტს საფრანგეთში 4 ფრეილინა გააყოლა მარია დე გიზმა. ეს ფრეილინები იყვნენ :[[მერი ბიტონი]], [[მერი ფლემინგი]], [[მერი ლივინგსტონი]] და [[მერი სეტონი.]]

===  მარია დე გიზის რეგენტობა შოტლანდიაში (1554-1560) ===
[[ფაილი:Castle of Edinburgh.jpg|მინი|306x306პქ|ედინბურგის სასხლე, ადგილი სადაც მარია დე გიზი გარდაიცვალა]]
[[1554]] წელს მარი დე გიზმა მოახერხა ლორდი არანისათვის რეგენტის ტიტული ჩამოერთმია და შოტლანდიის რეგენტი თავად გახდა. მარი დე გიზის შოტლანდიაში რეგენტობა ხასიათდება ფრანგული გავლენის ზრდით. მარი დე გიზმა საფრანგეთიდან თავდაცვის მიზნით გამოიხმო ათასობით ფრანგი ჯარისკაცი თითქმის ყველა შოტლანდიურ ციხე-სიმაგრეში განალაგა. [[1558]] წლის [[24 აპრილი|24 აპრილს]] [[პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი|პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარში]] მარიამ სტიუარტი და საფრანგეთის დოფინი ფრანსუა დე ვალუა დაქორწინდნენ. საქორწინო კონტრაქტის საიდუმლო მუხლის გათვალისწინებით, იმ შემთხვევაში თუ მარიამ სტიუარტი ისე გარდაიცვლებოდა, რომ შვილი არ ეყოლებოდა შოტლანდია ავტომატურად გადადიოდა საფრანგეთის მეფის განკარგულებაში. ამ ამბავმა შოტლანდიური არისტოკრატიის დიდი უკმაყოფილება გამოიწვია, ამას გარდა შოტლანდიაში გავრცელდა პროტესტანტიზმი. ამ ორი პირობის გათვალისწინებით შოტლანდია ორად გაიხლიჩა. მდგომარეობა კიდევ უფრო გართულდა მას შემდეგ რაც ინგლისის ტახტზე პროტესტანტი დედოფალი [[ელისაბედ I]] ადის. ელისაბედი ჩუმად ამარაგებდა და აქეზებდა შოტლანდიელ პროტესტანტებს. რომის კათოლიკური ეკლესიის კანონების მიხედვით ელისაბედი უკანონო შობილად ითვლებოდა და კათოლიკეები მიიჩნევდნენ, რომ მას ინგლისის ტახტზე უფლებები არ ჰქონდა. ეს დრო იხელთა მარიამ სტიუარტმა და ინგლისის ტახტზე პრეტენზია გამოთქვა იქიდან გამომდინარე, რომ მარიამი [[მარგარეტ ტიუდორის]] შვილიშვილი იყო და მარგარეტი [[ჰენრი VII]]-ის ქალიშვილი იყო, თუმცა პრეტენზია პრეტენზიად დარჩა და ამას ტახტისათვის ომი არ მოჰყოლია. თუმცაღა ამ პრეტენზიამ უიმედოდ გააფუჭა ურთიერთობეი ინგლისთან. [[1559]] წლის 1[[10 ივლისი|0 ივლისს]] საფრანგეთის მეფე [[ანრი II (საფრანგეთი)|ანრი II]] გარდაიცვალა და ტახტზე [[ფრანსუა II (საფრანგეთი)|ფრანსუა II]] ადის მარიამ სტიუარტთან ეთად. შოტლანდიის ყველაზე ძლიერმა და წარჩინებულმა ლორდებმა 1559 წლის მაისში, შოტლანდიის დედაქალაქ [[ედინბურგი|ედინბურგში]] მოაწყვეს დიდი აჯანყება. ისინი მოითხოვდნენ, რომ ფრანგებს დაუყოვნებლივ დაეტოვებინათ შოტლანდია და ტახტიდან გადამდგარიყო მარი დე გიზი. მარი დე გიზი სასწრაფოდ გაიქცა ედინბურგიდან და თავი დუნბარიის ციხესიმაგრეს შეაფარა და საფრანგეთში მყოფ შვილს სასწრაფო დახმარება სთხოვა. მარიამ სტიუარტმა და ფრანსუა II-მ სასწრაფოდ გაგზავნეს დიდი ჯარები შოტლანდიაში აჯანყების ჩასახრშობად. 1559 წლის ბოლოს საფრანგეთმა კვლავ განაახლა კონტროლი შოტლანდიაში და რეგენტად ისევ მარი დე გიზი დასვეს. მალე შოტლანდიელმა დიდებულებმა დაიწყეს ახალი დამხმარის ძებნა და იპოვნეს კიდეც ინგლისის დედოფალი ელისაბედ I ტიუდორი.  ელისაბედი განაწყენებული იყო მარია სტიუარტზე და  უნდოდა შოტლანდიის დაპყრობა ისევე როგორც ნებისმიერ ინგლისის მმართველს. ელისაბედი ეხმარებოდა შოტლანდიელებს ინტრიგების მოწყობაში მარი დე გიზის წინააღმდეგ. ამის გამო მარიამ სტიუარტმა თავისი ნათესაური კავშირის გამო ინგლისის ტახტზე პრეტენზია კვლავ გამოთქვა. მარიას უამრავი ინგლისელი კათოლიკე უჭერდა მხარს ხოლო ელისაბედს კი შოტლანდიელი პროტესტანტები. [[1560]] წლის იანვარში ინგლისური ფლოტის ბლოკდა შევიდა შოტლანდიის დედაქალაქ ედინბურგის პორტ ლეიტში. ინგლისური ფლოტი მოიცავდა 6000 ჯარისკაცს და 3000 მხედარს. მიუხედავად ინგლისელთა სიმრავლისა ფრანგული არმია უფრო კარგად იყო ორგანიზებული და უფრო უკეთეს პოზიციაზეც იდგა. მაგრამ ამას დაემთხვა საფრანგეთის შიდა არეულობები და ეკონომიკური გაჭირვება. ამიტომაც ედინბურგში მყოფ ფრანგების ჯარს მხოლოდ შოტლანდიელთა მცირე ამალა ეხმარებოდა. საფრანგეთში იყო არანაკლებ რთული სიტუაცია ამიტომაც ფრანსუა თავის დაცვაზე უფრო ფიქრობდა ვიდრე ედინბურგის დახმარებაზე. 1560 წლის 6 ივლისს ხელი მოეწერა სამშვიდობო ხელშეკრულებას რომლის მიხედვითაც საფრანგეთის ჯარები სამუდამოდ ტოვებდნენ შოტლანდიას. თუმცა მმართველად მაინც მარი დე გიზი და მარია სტიუარტი რჩებოდნენ. მალე გათამამებულმა შოტლანდიის პროტესტანტებმა დედოფალ მარია სტიუარტს და მეფე ფრანსუა II დე ვალუას მოსთხოვეს ხელის მოწერა საბუთზე რომლის მიხედვითაც შოტლანდია პროტესტანტულად ცხადდებოდა. თუმცა მათ ხელის მოწერაზე უარი თქვეს და შოტლანდია კვლვ კათოლიკედ რჩებოდა.  [[1560]] წლის [[11 ივლისი|11 ივლისს]] მარი დე გიზი გარდაიცვალა, 44 წლის ასაკში.

== ლიტერატურა ==
* Joseph Bain, ed., [https://archive.org/details/calendarstatepa00baingoog ''Calendar of the State Papers relating to Scotland and Mary Queen of Scots 1547–1603'', vol. 1, H.M. General Register House Edinburgh, (1898)]
* Amy Blakeway, ''Regency in Sixteenth-Century Scotland'' (Woodbridge: Boydell & Brewer, 2015).
* Annie I. Cameron, ''The Scottish Correspondence of Mary of Lorraine'', Scottish History Society (1927).
* John G. Harrison, {{cite web |url=http://www.stirlingcastlepalace.org/publications/pdfs/L4%20ladies%20and%20waiting.pdf |title=''Ladies in Waiting, Marie de Guise at Stirling'' |accessdate=2017-08-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180403092500/http://www.stirlingcastlepalace.org/publications/pdfs/L4%20ladies%20and%20waiting.pdf |archivedate=2018-04-03 }}, Kirkdale Archaeology / Historic Scotland (2008).
* Rosalind K. Marshall, ''Mary of Guise: Queen of Scots'', abridged, NMS Publishing, Edinburgh (2001).
* Marcus Merriman, ''The Rough Wooings'', Tuckwell (2000)-
* Pamela E. Ritchie – ''Mary of Guise in Scotland, 1548–1560: A Political Study'' (2002).
* [https://books.google.com/books?id=nUdRAAAAYAAJ&source=gbs_navlinks_s Strickland, Agnes, 'Mary of Lorraine' in ''Lives of the queens of Scotland and English princesses'', vol. 1, Blackwood (1850)] pp.&nbsp;337–406, to 1542.
* [https://books.google.com/books?id=64MBAAAAQAAJ&source=gbs_navlinks_s Strickland, Agnes, 'Mary of Lorraine' in ''Lives of the queens of Scotland and English princesses'', vol. 2, Blackwood (1851)] pp.&nbsp;1–206, continued.
* {{Citation |last=Thomas |first=Andrea |title=Princelie Majestie: The Court of James V of Scotland |location=Edinburgh |publisher=John Donald |year=2005 |isbn=0-85976-611-X }}
* Marguerite Wood, ''Foreign Correspondence with Marie de Lorraine: the Balcarres Papers'', Scottish History Society, 2 vols (1923, 1925).
** [https://archive.org/stream/publicationsofsc34inscot#page/n7/mode/2up ''Balcarres Papers'' vol.1 SHS (1923)] the Internet Archive.

==რესურსები ინტერნეტში==
{{Commonscat-inline|Mary of Guise}}
* [http://www.undiscoveredscotland.co.uk/usbiography/mno/mariedeguise.html მარია დე გიზი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090524021732/http://www.undiscoveredscotland.co.uk/usbiography/mno/mariedeguise.html |date=2009-05-24 }} Undiscovered Scotland-ზე {{ref-en}}
* [http://www.whosyomama.com/gabroaddrick3/16749.htm მარია დე გიზი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180512162442/http://www.whosyomama.com/gabroaddrick3/16749.htm |date=2018-05-12 }} {{ref-en}}

{{შოტლანდიის კონსორტები}}
{{DEFAULTSORT:დე გიზი, მარია}}

[[კატეგორია:დაბადებული 22 ნოემბერი]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1515]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 11 ივნისი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1560]]
[[კატეგორია:სტიუარტები]]
[[კატეგორია:შოტლანდიის დედოფლები]]
[[კატეგორია:ქალი რეგენტები]]
[[კატეგორია:დედა დედოფლები]]
[[კატეგორია:ედემით გარდაცვლილები]]