იხილეთ წყარო გვერდისთვის მოღნისის წმინდა გიორგის ეკლესია

{{ინფოდაფა ტაძარი
| ტაძრის_სახელი         = მოღნისის წმინდა გიორგის ეკლესია
| infobox_width         = 270px
| სურათი                 = მოღნისის წმინდა გიორგის ეკლესია.jpg
| სურათი_ზომა            = 270px
| წარწერა               = მოღნისის წმინდა გიორგის ეკლესია 2016 წლის მარტის მდგომარეობით
| რუკა_ტიპი              = საქართველო
| რუკა_ზომა              =270
| რუკა_წარწერა           =
| ადგილმდებარეობა             =
| გეო                   = {{coord|41|41|25|N|44|48|15|E|}}
| რელიგიური_წევრობა  ={{დროშა|საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია}}
| წესჩვეულება                  =
| პროვინცია              =
| რაიონი              =
| კურთხევის_წელი     =
| სტატუსი                = უმოქმედო
| ფუნქციური_სტატუსი     =
| მემკვიდრეობითი_ადგილმდებარეობა  = 
| ხელმძღვანელობა           =
| საიტი               =
| ხუროთმოძღვრება         =დიახ
| ხუროთმოძღვარი             =
| ხუროთმოძღვრული_ტიპი     = ჯვარგუმბათოვანი
| ხუროთმოძღვრული_სტილი    =
| ფასადის_მიმართულება      =
| ნოვატორული        =
| თარიღდება      = XIII-XIV სს. 
| მშენებლობის_ფასი     =
| დეტალები        =დიახ
| ტევადობა              =
| სიგრძე                =
| სიგანე                 =
| ნავის_სიგანე            =
| სიმაღლე_მაქსიმალური            =
| გუმბათის_რაოდენობა        =
| გუმბათის_სიმაღლე_გარე     =
| გუმბათის_სიმაღლე_შიდა     =
| გუმბათის_დიაგ_გარე        =
| გუმბათის_დიაგ_შიდა        =
| მინარეთი_რაოდენობა      =
| მინარეთის_სიმაღლე        =
| წვეტის_რაოდენობა        =
| წვეტის_სიმაღლე          =
| მასალა            =
| nrhp                  =
| added                 =
| refnum                =
| designated            =
| განედი = 41.690259
| გრძედი = 44.804194
| საერთო_მოიჯარე =
| ქვეყანა={{GEO}}
| გეგმა= Map of Tbilisi 1800.JPG
| გეგმა_ზომა= 270px
| გეგმა_წარწერა= 1800 წლის ტფილისის რუკაზე დატანილია მოღნისის ორი — დიდი და მცირე ეკლესიები
}}
'''მოღნისის წმინდა გიორგის ეკლესია''' (ცნობილია აგრეთვე როგორც: '''მოღნის წმინდა გიორგის ეკლესია''') — [[წმინდა გიორგი]]ს სახელობის ქართული ეკლესია<ref>[http://www.ghn.ge/com/news/view/30838 ექსპედიციამ მოღნისის წმინდა გიორგის ეკლესიის ქართული წარმომავლობა დაამტკიცა]</ref>, რომელიც მდებარეობს [[თბილისი|თბილისში]], [[ქვემო კალა]]ში, [[თბილისის ჯვარის მამის ეკლესია|ჯვარის მამის ეკლესიის]] ზევით. ტაძარი ჯვარგუმბათოვანია, ნაშენია აგურით. ამჟამად დანგრეულია, ჩამოქცეულია გუმბათი.

==ისტორია==
თბილისში, [[პურის მოედანი|პურის მოედნის]] სიახლოვეს იდგა მოღნის ორი ეკლესია. ჩვენამდე მხოლოდ ერთმა - ღვთისმშობლის დიდმა ეკლესიამ მოაღწია. ამ ორი ეკლესიის კუთვნილების და აშენების თარიღის შესახებ სხვადასხვა ვარაუდი არსებობს. 

XVII საუკუნის სომეხი ისტორიკოსის [[ზაქარია ქანაქერცი]]ს „ქრონიკაში“ არის ლეგენდა [[წმინდა გიორგი]]ს წმინდა ნაწილების [[საქართველო]]ში გადმობრძანების შესახებ. ამ ნაშრომის მიხედვით, წმინდა ნაწილები, რომლებსაც სასწაულმოქმედი ძალა ჰქონდათ, დასვენებული იყო სომხეთის კარიბის ოლქში — ჰოვჰანავანქის მონასტერში. „ქრონიკაში“ ვკითხულობთ, რომ XIII-XIV საუკუნეებში, როდესაც კარიბის ოლქი ქართველ მეფეთა გამგებლობაში იმყოფებოდა, უფლისწულს — მეფე დათოს ძეს შეეყარა კანის უკურნებელი სნეულება. მის გადასარჩენად მეფემ ბრძანა წმინდა ნაწილების გადმოსვენება [[თბილისი|თბილისში]], რასაც ადგილობრივ მოსახლეობაში დიდი უკმაყოფილება მოჰყვა. მეფე იძულებული გახდა საქართველოდან მძევლებად გაეგზავნა დიდებულთა ბავშვები, რომლებიც დატოვებულ იქნენ სომხეთში. ამ მძევლების შთამომავალი იყო თვით ისტორიკოსი ზაქარია ქანაქერციც. მისი გადმოცემით, კარბელებმა წმინდანის ნეშტიდან მხოლოდ „კბილების ნაწილები და სისხლი“ დაიტოვეს, ხოლო სხვა დარჩენილი წმინდა ნაწილები [[თბილისი|თბილისში]] გადმოასვენეს. უფლისწული წმინდა ნაწილების ჩამოსვენებამდე გარდაცვლილა. განრისხებულმა მეფემ დაიტოვა წმინდა ნაწილები და მათთვის თბილისში წმინდა გიორგის ეკლესია ააშენა. 

„ქრონიკაში“ აღწერილ მოვლენას ისტორიკოსები სხვადასხვა თარიღს და მეფეს უსადაგებენ: 1247-1269 წლებს და [[დავით VII ულუ|დავით ულუს]] მეფობას, 1298-1311 წლებს და [[დავით VIII]]-ის მეფობას, 1505-1525 წლებს და [[დავით X]]-ის მეფობას ან ამ მოვლენასთან დაკავშირებულია საქართველოს მეფე [[დავით VIII]], დემეტრე II-ს ძე, რადგან მისი მეფობის პერიოდში კარბის ოლქი [[ქართლის სამეფო]]ში შედიოდა, რასაც ადასტურებს თვით ჰოვჰანავანქის მონასტრის ეგვტერის სომხურენოვანი წარწერა. 

ეკლესიის დღევანდელი სახელი „მოღნი“ დაკავშირებულია [[ერევანი|ერევანთან]] ახლოს მდებარე ამავე სახელის სოფელთან, სადაც ინახებოდა [[წმინდა გიორგი]]ს თავის ქალა, რომელიც შემდგომ პერიოდში მოღნიდან [[თბილისი|თბილისში]] გადმოუსვენებიათ. [[ჟან შარდენი]]ს ნაშრომში „მოგზაურობა სპარსეთსა და აღმოსავლეთის სხვა ქვეყნებში“ ვკითხულობთ, რომ ეს წმინდა ნაწილები უკვე არსებულ ქართულ მართლმადიდებლურ ეკლესიაში დაუბრძანებიათ. დავით ნინიძის აზრით, ეს მოვლენა [[XV საუკუნე|XV საუკუნის]] II ნახევარში უნდა მომხდარიყო და თბილისში გადმოიტანეს სომხეთში დარჩენილი კბილები და სისხლის ნაწილი.

რა პერიოდში და რა მიზეზით გადადის მოღნის ეკლესიები სომხური ეკლესიის ხელში უცნობია. [[პლატონ იოსელიანი]]ს აზრით, მცირე
წმინდა გიორგის ეკლესია საფუძვლიანად გადაკეთდა 1754 წელს, თუმცა იგი დასძენს, რომ ტაძარი „ძველის შთაბეჭდილებას ტოვებს“ და წმინდა
ნაწილები მისი განახლების დროს იქ იყო დაბრძანებული. ცნობა ეკლესიის „საფუძლვლიანად გადაკეთების“ შესახებ გვაფიქრებინებს, რომ ზუსტად ამ
პერიოდში გადადის იგი [[სომხები]]ს ხელში. 

მოღნის წმინდა გიორგის მცირე ეკლესიის გვერდით იდგა უფრო დიდი ზომის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ეკლესია. 1837 წლით დათარიღებულ [[ეგნატე იოსელიანი]]ს მიერ შედგენილ კატალოგში „მონასტრები, ეკლესიები ტფილისსა და მის მიდამოებში“ მოღნის ეკლესიების შესახებ ვკითხულობთ: 
{{ციტატა|მახლობელ თავადთა ბებუდოვთა სასახლეთა არს ეკკლესია გუმბათიანი სახელსა ზედა წმინდისა გევორქისა, მოღნინად წოდებული, დგომარე ოთხსა სვეტსა ზედა, გარდა დიდისა. ამის ეკკლესიისა გუმბათისა სამსა მხარესა, ზედა კუთხესა გარედამ ადგს სამი მოწვრილო გუმბათი. ამათ მწვრილთა გუმბათთაგანი ერთი არს ზარებისათვის და ორი ცარიელ, ამას ეკკლესიასა შინა ასვენია ნაწილი წმინდისა გევორქისა. ესე აღშენებულ არს წელსა 1532 სა მოქალაქეთა მანდენოვთა, ბასტაბოვთა და ბაშინჯაღელოვთაგან. შინაგან ფრიად მშვენიერ სახილველი ვიდრე გარეგან… ამავე ეკკლესიისა გალავანსა შინა მახლობელ ხუთსა საჟენისა არს სხვა მეორე ეკკლესია წმინდისავე გევორქისა, იგიცა წოდებული პატარა მოღნინად, გუმბათიანი, ქვით-კირით აღშენებული ძველადვე ტერ-შიმოვანოვთაგან, რომელნიცა იწოდებიან თავადად აბიმელიქოვად. და ესე არს ზედმიწერილი დიდსა მოღნინსა ზედა}}

ეგნატე იოსელიანს ორივე ეკლესია [[წმინდა გიორგი]]ს სახელით აქვს მოხსენიებული. [[პლატონ იოსელიანი]] 1835 წელს თბილისის სიძველეთა ჩამონათვალში მოღნის ღვთისმშობლის ეკლესიის შესახებ წერს: „…ეჩმიაძინის ეკლესიის ნიმუშით 1751 წელს აუშენებიათ“. 

ძველ თბილისში მოღნის ეკლესია სომხური მოსახლეობისათვის თავისებურ კულტურულ ცენტრს წარმოადგენდა. 1795 წელს ეკლესია დაარბიეს სპარსელებმა, მაგრამ ამავე ეკლესიის მღვდლის ტერ-გრიგორის მეშვეობით მოხერხდა ნაწილი წიგნებისა და ხელნაწერების გადარჩენა. მათ შორის ყველაზე ძველი 1447 წელს გადაწერილი სახარება ყოფილა, რომელიც დღეს [[ერევანი|ერევანში]], [[მესროპ მაშტოცი]]ს სახელობის უძველეს ხელნაწერთა ინსტიტუტში — მატენადარანში ინახება.

1852 წელს ეკლესია უკვე დაზიანებული იყო და მის აღსადგენად საჭირო იყო დაახლოებით 4500 მანეთი ვერცხლით. 1854 წლიდან 1869 წლამდე გევორქ მანდენიანცმა შეძლო განეხორციელებინა მხოლოდ წინა სარესტავრაციო სამუშაოები. ცნობილია, რომ 1893 წელს ძირითადი აღდგენითი სამუშაოებისათვის შექმნილი იყო საბჭო. 

საბჭოთა ეპოქაში ორივე ეკლესია დაიხურა და მასში შეწყდა ღვთისმსახურება. მცირე მოღნის ეკლესიის შენობა სატრანსფორმატორო ჯიხურად გადააკეთეს. მის ადგილზე დღესაც ტრანსფორმატორი დგას. მოღნის ღვთისმშობლის დიდ ეკლესიაში 1980 წლამდე მოქმედებდა ხალხური ხელოვნების მუზეუმი. პირველი სერიოზული ბზარები ეკლესიას 1980 წელს გაუჩნდა, ხოლო 1990 წლიდან შენობა ავარიულად ითვლება. 2009 წლის 19 ნოემბერს ჩამოიქცა დაზიანებული შენობის გუმბათი და კედლების დიდი ნაწილი. ქალაქ [[თბილისი]]ს მერიის მიერ მალევე მოხდა ძეგლის ნანგრევებისგან გაწმენდა, რის შემდეგაც უკვე 2010 წელს საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს მიერ გამოცხადებულ კონკურსში გამარჯვებულმა შპს „არქიტექსმა“ შეასრულა საპროექტო სამუშაოები. ძეგლის შემდგომი ნგრევის თავიდან აცილების მიზნით, მისი ძლიერ დაძრული აღმოსავლეთი ნაწილი ლითონის მჭიმებით შეიკრა.<ref> [http://www.humanrights.ge/index.php?a=main&pid=18642&lang=geo თბილისში მდებარე სადავო სომხური ტაძრები ინგრევა]</ref> 

2010 წელს მოღნისის წმინდა გიორგის ეკლესიაში არქეოლოგიური ექსპედიცია ჩატარდა. როგორც ექსპედიციის წევრმა გურამ მირცხულავამ „ჯი-ეიჩ-ენს“ აცნობა, მოღნისის წმინდა გიორგის ეკლესიის წარმომავლობა დიდი ხნის განმავლობაში იყო დავის საგანი, მაგრამ 2010 წელს ჩატარებულმა არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ დაამტკიცა ამ ეკლესიის ქართული წარმომავლობა.<ref>[http://www.ambioni.ge/wmida-giorgis-saxelobis-eklesia-axospirelis-qucaze წმიდა გიორგის სახელობის ეკლესია]</ref> 

==გალერეა==
<gallery>
File:Saint Gevorg of Mughni Armenian Church, Old Tbilisi, XIX century, photo made by D. Ermakov.jpg|ტაძრის ხედი XIX საუკუნე
Image:Armenian_church_of_Saint_Gregory_of_Mughni,_Tbilisi,_Georgia.jpg|ტაძრის ხედი (დანგრევამდე)
Image:Saint Gevorg of Mughni Armenian Church, Old Tbilisi, 2002, Tbilisi, Georgia.jpg|ხედი ზემო ბეთლემიდან
Image:Saint Gevorg of Mughni Armenian Church, Old Tbilisi 6.jpg|ტაძრის ჩრდილოეთი ფასადი
Image:Saint Gevorg of Mughni Church, Tbilisi (entrance).jpg|ჩრდილოეთი კარიბჭე
Image:Saint Gevorg of Mughni Church, Tbilisi (an Armenian inscription).jpg|საფლავის ქვა
Image:Mugnis eklesia1.jpg|ტაძრის ჩრდილოეთი ფასადი
Image:Saint Gevorg of Mughni Armenian Church, Old Tbilisi (2009).jpg|ტაძრის დასავლეთის ინტერიერი
Image:Saint Gevorg of Mughni Armenian Church, Old Tbilisi 3.jpg|მუღნის ტაძრის ნანგრევები
</gallery>

==ლიტერატურა==
* მ. ქუთათელაძე, „თბილისის ტაძრები“, ნაწ. I, 2000.

==რესურსები ინტერნეტში==
* [http://www.ambioni.ge/wmida-giorgis-saxelobis-eklesia-axospirelis-qucaze წმიდა გიორგის სახელობის ეკლესია (ახოსპირელის ქუჩაზე)]

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{თბილისის ღირსშესანიშნაობები}}
[[კატეგორია:თბილისის დანგრეული შენობა-ნაგებობები]]