იხილეთ წყარო გვერდისთვის უმერ აკმოლა ადამანოვი

{{ინფოდაფა სამხედრო მოღვაწე|ორიგინალური სახელი={{lang-crh|Умер Акъмолла Адаманов}}<br>{{lang-pl|Umer Achmołła Adamanow}}|ცხოვრების პერიოდი=[[1916]]-[[1943]]|მეტსახელი="მიშკა-თათარი"|დაბადების თარიღი=[[30 მარტი]] ([[12 აპრილი]]) [[1916]]|დაბადების ადგილი=აი-ვასილი, დერეკოი ვოლოსტი, იალტის უეზდი, ტაურიდის გუბერნია, [[რუსეთის იმპერია]]|გარდაცვალების თარიღი=[[1 ივნისი]], [[1943]] (27 წლის)|გარდაცვალების ადგილი=იოზეფოვი, ლუბლინის ოლქი, [[პოლონეთი]], [[მესამე რაიხი]]|კუთვნილება={{დროშა|სსრკ}}
{{დროშა|პოლონეთი}}|ჯარის სახეობა=[[წითელი არმია]] 
ლიუდოვის გვარდია|სამხედრო სამსახურის წლები=[[1939]]-[[1943]]|წოდება=წითელარმიელი
კაპიტანი
პოლონეთის მეორე  რესპუბლიკის ჯარები|მეთაურობდა=კოტოვსკის სახელობის პარტიზანული რაზმი|ბრძოლები/ომები=[[მეორე მსოფლიო ომი]]|ჯილდოები=ორდენი "გრიუნვალდის ჯვარი"|კავშირი=სერგეი ოგურცოვი (მეთაური)}}

'''უმერ აკმოლა ადამანოვი (ყირიმ.თათრული Ümer Aqmolla Adamanov,'''  ( {{Lang-pl|Umer Achmołła Adamanow}} ;  დ. [[30 მარტი]] ([[12 აპრილი]]), [[1916]] წ.  აი-ვასილი, დერეკოი ვოლოსტი, [[იალტა|იალტის ოლქი]], ტაურიდის პროვინცია, [[რუსეთის იმპერია]] —<nowiki/>[[1 ივნისი]] [[1943|, 1943]], იუზეფოვი, [[ლუბლინის სავოევოდო|ლუბლინის]] [[პოვიატი]], [[პოლონეთი]], [[მესამე რაიხი]] ) — [[ყირიმელი თათრები|ყირიმელი თათარი]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] [[წითელი არმია|წითელი არმიის]] რიგითი, [[პოლონეთი|პოლონეთის]] ლუდოვის გვარდიის [[კაპიტანი (არმია)|კაპიტანი]] .

== ბიოგრაფია ==

=== ახალგაზრდობა და სამხედრო სამსახური ===
უმერ აკმოლა ადამანოვი დაიბადა [[30 მარტი]]  სოფელ აი-ვასილში, დერეკოი ვოლოსტი, იალტის უეზდი, ტაურიდას პროვინცია, [[რუსეთის იმპერია]] (მოგვიანებით ვასილიევკა, იალტის ოლქი, [[ყირიმის ავტონომიური საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ყირიმის ასსრ]] ). <ref name="millifirka">{{Cite web|url=http://www.milli-firka.org/content/DBAGKEDG/language/russian|title=Как стал Героем Польши Умер Ахмолла Адаманов|publisher=[[Милли Фирка (2006)|Милли Фирка]]|date=21 марта 2015|accessdate=16 декабря 2015}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.rk-memory.ru/show/32381|title=Адаманов Умер Ахмолла|publisher=Электронная книга памяти Республики Крым|date=|accessdate=16 декабря 2015}}</ref> <ref name="ejozefow"/> <ref name="gasprinskylibrary">{{Cite web|url=http://gasprinskylibrary.ru/4132/|title=Урок патриотизма для школьников 3 «В» класса МБОУ «СОШ № 37»|publisher=[[Библиотека им. Исмаила Гаспринского|Республиканская крымско-татарская библиотека им. И. Гаспринского]]|date=11 мая 2016|accessdate=6 июля 2018}}</ref>  დედა — უმუგული, და —ხადიჯა. <ref name="proza"/>  მამა [[1929]] წელს გააკულაკეს და გადაასახლეს [[ურალი|ურალში]], სადაც გარდაიცვალა [[ტიფი]]სგან. <ref name="bospor">{{Cite web|url=http://bospor.com.ua/site/article/id/4160/print|title=Кавалер ордена «Крест Грюнвальда»|publisher=Газета «БОСПОР Крым»|date=25 августа 2011|accessdate=16 декабря 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304190708/http://bospor.com.ua/site/article/id/4160/print|archivedate=2016-03-04}}</ref> 

უმერ ადამანოვი მუშაობდა მძღოლად მასანდრას სახელმწიფო მეურნეობაში. <ref name="millifirka"/>  [[1939]] წლის [[5 აგვისტო]]ს იალტის სამხედრო კომისარიატმა გაიწვია [[წითელი არმია|წითელ არმიაში]]. უმერი [[ვოლგოგრადი|სტალინგრადში]] გაგზავნეს. <ref name="millifirka" />  სახლში დარჩნენ მეუღლე ვერა და ერთი წლის ვაჟი შევქეთი. <ref name="bospor"/> 

=== ტყვეობა და პარტიზანული რაზმი ===
[[1941]] წლის ბოლოს ადამანოვი დაიჭრა და ტყვედ ჩავარდა [[უმანი|უმანის]] რეგიონში გამართული ბრძოლის დროს, შემდეგ კი გაგზავნეს სამხედრო ტყვეთა ბანაკში [[ჩენსტოხოვა|ჩესტოხოვაში]] ( [[პოლონეთი]] ) <ref name="millifirka"/> <ref name="ejozefow"/> <ref name="proza"/> <ref>{{Cite web|url=http://www.dziennikwschodni.pl/zamosc/n,1000130553,jozefow-sladami-miszki-tatara.html|title=Józefów: Śladami Miszki Tatara|publisher={{нп5|Dziennik Wschodni|Dziennik Wschodni|en|Dziennik Wschodni}}|date=20 мая 2011|accessdate=16 декабря 2015}}</ref>. [[1942]] წელს ის გაიქცა და მონაწილეობა მიიღო პარტიზანული რაზმის ორგანიზებაში, რომელშიც შედიოდნენ ყოფილი სამხედრო ტყვეები, კერძოდ, სატანკო ჯარების გენერალ-მაიორი სერგეი ოგურცოვი, ასევე [[Манджавидзе, Василий Терентьевич|ვასილი მანჯავიძე]], ცნობილი როგორც "ვასკა ქართველი". <ref name="millifirka" /> <ref name="proza" />  [[1942]] წლის შუა ხანებიდან სოლსკაია პუშჩეში  <ref name="millifirka" /> <ref name="proza" /> მოქმედებდა გრიგორი კოტოვსკის სახელობის რაზმი ოგურცოვის მეთაურობით.

[[1942]] წლის [[28 ოქტომბერი|28 ოქტომბერს]] ოგურცოვი დაიღუპა   ბრძოლაში გერმანელებთან სოფელ ზელიონესთან,  {{Sfn|Семиряга|1970}} {{Sfn|Якубовский|1975}} <ref name="millifirka"/>  პარტიზანულ რაზმს სათავეში ადამანოვი ჩაუდგა. [[1943]] წლის მარტში ადამანოვის რაზმი შევიდა [[ტადეუშ კოსციუშკო|ტადეუზ კოსტიუშკოს]] ოპერატიული ჯგუფის შემადგენლობაში, როგორც სახალხო გვარდიის ნაწილი,  პოლონეთის მუშათა პარტიის სამხედრო ფრთის რანგში. {{Sfn|Якубовский|1975}} <ref name="millifirka" />  პარტიზანებში ადამანოვი ცნობილი იყო მეტსახელით "მიშკა-თათარი" ( {{Lang-pl|Miszka Tatar}} ). <ref>{{Cite web|url=http://islam.in.ua/ru/istoriya/krymskie-tatary-v-velikoy-otechestvennoy-voyne|title=Крымские татары в Великой Отечественной войне|publisher=[[Ислам на Украине|Портал «Ислам в Украине»]]|date=9 мая 2015|accessdate=16 декабря 2015}}</ref> <ref name="tygodnikz">{{Cite web|url=http://www.tygodnikzamojski.pl/artykul/4925/miszka-tatar-amp8211-milosc-i-smierc.html|title=Miszka Tatar – Miłość i śmierć|publisher={{нп5|Tygodnik Zamojski|Tygodnik Zamojski|pl|Tygodnik Zamojski}}|date=29 мая 2007|accessdate=16 декабря 2015}}</ref>  იგი პატივისცემით ეპყრობოდა პოლონელებს, მათ უზიარებდა ნადავლს და საკვებს, ცნობილი იყო უშიშრობითა და გამბედაობით გერმანელებთან ბრძოლებში,  მის შესახებ ლეგენდები დადიოდა. <ref>{{Cite web|url=http://qha.com.ua/ru/obschestvo/sleduyuschii-god-v-yuzefovo-hotyat-obyavit-godom-mishki-tatara/83608/|title=Следующий год в Юзефово хотят объявить годом «Мишки Татара»|publisher=Агентство «Крымские Новости»|date=2 декабря 2010|accessdate=16 декабря 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151222085814/http://qha.com.ua/ru/obschestvo/sleduyuschii-god-v-yuzefovo-hotyat-obyavit-godom-mishki-tatara/83608/|archivedate=2015-12-22}}</ref> [[1943]] წლის გაზაფხულზე საოკუპაციო ხელისუფლებამ ადამანოვის თავისთვის 100 000 [[ზლოტი]] გამოაცხადა ჯილდოდ <ref name="millifirka" /> <ref>{{Cite web|url=http://www.mzr.pl/pl/pt/pt11.pdf|title=Wdzięczna Polska pamięta bohaterstwo „Miszki Tatara”|publisher={{нп5|Мусульманский религиозный союз Речи Посполитой|Мусульманский религиозный союз Речи Посполитой|pl|Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej}}|date=2011|accessdate=16 декабря 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151119170306/http://www.mzr.pl/pl/pt/pt11.pdf|archivedate=2015-11-19}}</ref> .

[[1943]] წლის მარტიდან ივნისამდე რაზმმა ადამანოვის მეთაურობით ჩაატარა არაერთი წარმატებული დივერსია, რის შედეგადაც განადგურდა 12 ტანკი და 2 თვითმფრინავი, ასევე  სამხედრო ტექნიკით დატვირთული მატარებლები. <ref name="ejozefow">{{Cite web|url=http://ejozefow.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1723:uroczystosci-ku-czci-miszki-tatara&catid=143&Itemid=584|title=Uroczystości ku czci Miszki Tatara|publisher=[[Юзефув (гмина, Билгорайский повят)|Urząd Miejski Józefów]]|date=31 мая 2011|accessdate=6 июля 2018}}</ref> [[1 აპრილი|1 აპრილს]], სოფელ მაზიაჟეს მახლობლად  პარტიზანებმა [[გერმანელები]] დაამარცხეს ორსაათიან ბრძოლაში,  რისთვისაც ადამანოვმა სარდლობისგან მადლობა დაიმსახურა. [[5 აპრილი|5 აპრილს]] პარტიზანებმა ჩამოაგდეს გერმანული სადაზვერვო თვითმფრინავი. [[24 აპრილი|24 აპრილს]] რაზმის რამდენიმე ნაწილმა დატოვა მტრის გარემოცვა მტრის ხაზს მიღმა, გაანადგურა 7 გერმანელი ჯარისკაცი, წაართვა იარაღი და საბრძოლო მასალა. [[25 აპრილი|25 აპრილს]], გლუხეს რეგიონში, პარტიზანებმა  მტრის რაზმი გაანადგურეს. [[1 მაისი|1 მაისს]] პარტიზანები თავს დაესხნენ სახერხი საწარმოს ტერეშპოლში, მოკლეს გვარდიის კომენდანტი, წაართვეს საბრძოლო მასალა და გადაწვეს შენობა. [[16 მაისი|16 მაისს]] რაზმმა დაამარცხა სახერხი საამქროების დაცვა დლუგი-კონტში და კრასნობრუდში. [[19 მაისი|19 მაისს]], პარტიზანებმა დამინეს სარკინიგზო ლიანდაგების  ზვიერზინეცის სადგურის მიდამოში, რეიოვეცსა და [[რავა-რუსკა|რავა-რუსკაიას]] შორის, რის შედეგადაც მტრის ეშელონი რელსებიდან გადავარდა.<ref name="millifirka"/> <ref name="proza">{{Cite web|url=http://evpatoriya-history.info/natsionalnij-vopros/l-terentev-tajna-mishki-tatara.php|title=Тайна Мишки-Татара|publisher=Интернет-проект «История Евпатории»|date=|accessdate=16 декабря 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151222164048/http://evpatoriya-history.info/natsionalnij-vopros/l-terentev-tajna-mishki-tatara.php|archivedate=2015-12-22}}</ref>  

=== სიკვდილი ===
[[ფაილი:Czartowe_Pole_Monument_and_Cemetery.jpg|მარჯვნივ|მინი|220x220პქ| სასაფლაო გამერნის მახლობლად, 2006 წელი]]
[[1943]] წლის [[1 ივნისი|1 ივნისს]] რაზმის სარდლობამ შეიტყო, რომ მტრის ჯავშანტექნიკა ჩავიდა სოფელ ჯოზეფოვში, ესესელებმა  ადგილობრივი მაცხოვრებლები თოფის კონდახების დარტყმით წაიყვანეს ეკლესიისკენ განადგურების მიზნით. 50 პარტიზანისგან შემდგარი  რაზმი ადამანოვის მეთაურობით, მიუხედავად მტრის ძალების უპირატესობისა, თავს დაესხა მტრის 
[[ფაილი:Józefów_pomnik_kamieniołomy.jpg|მინი|293x293პქ| ძეგლი "მიშკა-თათარის" გარდაცვალების ადგილზე, 2008 წ|მარცხნივ]]გარნიზონს, გერმანელები რკინიგზის მხარეს შეავიწროვა, რითაც  სოფლის მაცხოვრებლები გადაარჩინა. თავად ადამანოვი იბრძოდა მსუბუქი ტყვიამფრქვევით, მაგრამ დაიჭრა მარცხენა ხელში და ისევ ჩაება ბრძოლაში. 27 წლის მებრძოლი  სნაიპერის ტყვიამ იმსხვერპლა. <ref name="millifirka"/> <ref name="proza"/> <ref name="bospor"/>  <ref name="ejozefow"/>  ბრძოლის შედეგების მიხედვით, ადამანოვის რაზმმა დიდი წვლილი შეიტანა პარტიზანულ მოძრაობაში, რომელთა ძალისხმევამ  ჩაშალა ნაცისტების მიერ  [[ლუბლინის სავოევოდო|ლუბლინის ვოევოდის]] ტერიტორიაზე ზამოიშინის კოლონიზაციის გეგმა,  რაც გულისხმობდა  ადგილობრივი პოლონელი მოსახლეობის დეპორტაციას და განადგურებას. <ref name="gossov">{{Cite web|url=http://crimea.gov.ru/news/01_07_11_4|title=Г. Иоффе встретился с делегацией польского города Юзефув|publisher=[[Государственный Совет Республики Крым]]|date=1 июля 2011|accessdate=16 декабря 2015|archiveurl=https://archive.today/20151216161642/http://crimea.gov.ru/news/01_07_11_4|archivedate=2015-12-16}}</ref> <ref name="mforg">{{Cite web|url=http://www.milli-firka.org/польша-помнит-подвиги-умера-адаманов/|title=Польша помнит подвиги Умера Адаманова|publisher=[[Милли Фирка (2006)|Милли Фирка]]|date=25 марта 2011|accessdate=16 декабря 2015}}</ref>  6 ივნისს ადამანოვი დაკრძალეს სასაფლაოზე  ჰამერნიას მახლობლად, იოზეფოვის მუნიციპალიტეტში. <ref name="censor" /> <ref>{{Cite web|url=http://roztocze.it.home.pl/roztocze/texts/oso002.htm|title=Miszka Tatar|publisher=Roztocze – Silva rerum|date=|accessdate=16 декабря 2015}}</ref> <ref name="geoportal">{{Cite web|url=http://geoportal.pgi.gov.pl/gsapp/PDFHandler.ashx?id=2303|title=Pomnik Miszki Tatara|publisher={{нп5|Государственный институт геологии|Государственный институт геологии|pl|Państwowy Instytut Geologiczny}}|date=|accessdate=16 декабря 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151222151907/http://geoportal.pgi.gov.pl/gsapp/PDFHandler.ashx?id=2303|archivedate=2015-12-22}}</ref> 25 დეკემბერს, 54-ე სახალხო გვარდიის უმაღლესი სარდლობის სპეციალური ბრძანებით, რომელიც იმავე დღეს გამოქვეყნდა გაზეთ «<nowiki/>[[:ru:Gwardzista|Gwardzista]]<nowiki/>»-ს 36-ე ნომერში, „მიშკა-თათარს“ სიკვდილის შემდეგ მიენიჭა პოლონეთის უმაღლესი ჯილდო გრიუნვალდის ჯვრის ორდენი, მე-3 ხარისხის [[კაპიტანი (არმია)|კაპიტნის]] წოდებით. {{Sfn|Якубовский|1975}} {{Sfn|Mazur|1985}} {{Sfn|Mazur|1988}} {{Sfn|Oberleitner|1999}} <ref name="millifirka" /> <ref name="censor">{{Cite web|url=http://censor.net.ua/photo_news/162497/umer_adamanov_v_polshe_otmetyat_yubileyi_krymskotatarskogo_partizana_fotoreportaj|title=Умер Адаманов: в Польше отметят юбилей крымско-татарского партизана|publisher=[[Цензор.нет]]|date=28 марта 2011|accessdate=16 декабря 2015}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://avdet.org/node/2341|title=Уроженец Ялты Умер Адаманов – Герой Польши|publisher=[[Авдет (газета)|Газета «Авдет»]]|date=6 сентября 2010|accessdate=16 декабря 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151222135116/http://avdet.org/node/2341|archivedate=2015-12-22}}</ref>  [[1944]] წელს [[ყირიმი]]დან [[ყირიმელი თათრების დეპორტაცია|გადაასახლეს]] ყველა ყირიმელი თათარი, მათ შორის ადამანოვების ოჯახი <ref>{{Cite web|url=http://nvo.ng.ru/wars/2015-03-13/12_guardia.html|title=Советские партизаны польской Гвардии Людовой|publisher=[[Независимая газета]]|date=13 марта 2015|accessdate=16 декабря 2015}}</ref> ; მისი ზოგიერთი ნათესავი [[მასობრივი შიმშილი|შიმშილისა]] და [[მალარია|მალარიისგან]] გადასახლებაში გარდაიცვალა. <ref>{{Cite web|url=http://www.aq-mecit.ru/articles_crimeantatar_in_VOV.html|title=Крымские татары в Великой Отечественной войне|date=|publisher=Квартальный комитет микрорайона Акъ Мечеть города Симферополь|accessdate=16 декабря 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306052417/http://www.aq-mecit.ru/articles_crimeantatar_in_VOV.html|archivedate=2016-03-06}}</ref> 

== ლიტერატურა ==

* <small>''leksander Mazur.'' Order Krzyża Grunwaldu 1943—1985. — [https://books.google.ru/books?hl=ru&id=D3pMAAAAIAAJ&dq=Order+Krzy%C5%BCa+Grunwaldu++25+XII+1943+tatar&focus=searchwithinvolume&q=Tatar+ Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej<sup>[</sup>]<sup>pl]</sup>, 1988. — 207 გვ. — [[:ru:Служебная:Источники_книг/9788311074491|ISBN 9788311074491]]. [[პოლონური ენა|(პოლონ]].)</small> 
** <small>''Aleksander Mazur.'' [https://books.google.ru/books?hl=ru&id=3RwWAQAAMAAJ&dq=Order+Krzy%C5%BCa+Grunwaldu++25+XII+1943+tatar&focus=searchwithinvolume&q=Tatar+ Z dziejów Orderu Krzyża Grunwaldu]. — Wojskowy przegla̜d historyczny<sup>[pl]</sup>. — 1985. — ტ. 30, № 1—2. — გვ. 272—316. — 614 გვ. [[პოლონური ენა|(პოლონ]].)</small> 

== სქოლიო ==
{{სქოლიოს სია|2}}






[[კატეგორია:დაბადებული 12 აპრილი]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1916]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1 ივნისი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1943]]
[[კატეგორია:მეორე მსოფლიო ომის ბრძოლებში დაღუპულები]]
[[კატეგორია:პარტიზანები]]
[[კატეგორია:პარტიზანული მოძრაობა დიდი სამამულო ომის დროს]]