იხილეთ წყარო გვერდისთვის ჩეხეთი

{{ინფოდაფა ქვეყანა|
|მშობლიური_სახელი = Česká republika
|სრული_სახელი = ჩეხეთის რესპუბლიკა
|საერთო_სახელი = ჩეხეთი
|დროშა = Flag of the Czech Republic.svg
|გერბი = Coat of arms of the Czech Republic.svg
|რუკა = EU-Czechia.svg
|ჰიმნი = Kde domov můj
|დევიზი = „Pravda vítězí“
|ოფიციალური_ენები = [[ჩეხური ენა|ჩეხური]]
|დედაქალაქი = [[პრაღა]]
|latd=50
|latm=05
|latNS=N
|longd=14
|longm=28
|longEW=E
|უდიდესი_ქალაქი = [[პრაღა]]
|მთავრობის_ტიპი = [[საპარლამენტო რესპუბლიკა]]
|ლიდერის_ტიპი_1 = [[ჩეხეთის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]
|ლიდერის_სახელი_1 = [[მილოშ ზემანი]]
|ლიდერის_ტიპი_2 = [[ჩეხეთის პრემიერ-მინისტრი|პრ.-მინისტრი]]
|ლიდერის_სახელი_2 = [[პეტრ ფიალა]]
|ლიდერის_ტიპი_3 = 
|ლიდერის_სახელი_3 =
|ლიდერის_ტიპი_4 = 
|ლიდერის_სახელი_4 =
|რანგი_ფართობით = 117-ე
|ფართობი = 78 866
|წყალი_% = 2.0
|სავარაუდო_მოსახლეობა = 10 562 214
|სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 
|მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2011
|მოსახლეობის_ცენზი = 10 230 060
|მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2001
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 134 ად
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 84-ე
|მშპ_ppp_წელი = 2011
|მშპ_ppp = $284.952 მილიარდი<ref name=imf2>{{Cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=56&pr.y=4&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=935&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Czech Republic|publisher=International Monetary Fund|accessdate=18 April 2012}}</ref>
|მშპ_ppp_რანგი = 41-ე
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $27 062<ref name=imf2 />
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 33-ე
|აგი =0.865<ref name="HDI">{{Cite web|url=http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/CZE.html|title=Human Development Report 2011|year=2011|publisher=United Nations|accessdate=5 November 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130603071901/http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/CZE.html|archivedate=3 ივნისი 2013}}</ref>
|აგი_ტენდენცია = {{ზრდა}}
|აგი_კატეგორია = <span style="color:#009900;">მაღალი</span>
|აგი_რანგი = 27-ე
|აგი_წელი = 2010
|ვალუტა = [[ჩეხური კრონა]]
|ვალუტის_კოდი = CZK
|ქვეყნის_კოდი = CZE
|დროის_სარტყელი = [[UTC+01:00]]
|ზაფხულის_დრო = [[UTC+02:00]]
|cctld = [[.cz]]<sup>1</sup>
|სატელეფონო_კოდი = 420
|სატელეფონო_კოდი_მითითება = 
|სქოლიო = <sup>1</sup>ასევე [[.eu]], როგორც [[ევროპის კავშირი]]ს წევრი.
}}
'''ჩეხეთის რესპუბლიკა''' ({{lang-cs|Česká republika}}; მოკლე სახელი '''ჩეხეთი''', ''Česko'')<ref>{{cite web|url=http://unterm.un.org/UNTERM/Display/Record/UNHQ/NA/4275087d-4018-4082-899d-95f37efeda65|title=the Czech Republic|publisher=The United Nations Terminology Database|accessdate=2 September 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160915233649/http://unterm.un.org/UNTERM/Display/Record/UNHQ/NA/4275087d-4018-4082-899d-95f37efeda65|archive-date=15 September 2016|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> — [[ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები|ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფო]] [[ცენტრალური ევროპა|ცენტრალურ ევროპაში]]. ჩრდილოეთით ესაზღვრება [[პოლონეთი]], დასავლეთით — [[გერმანია]], სამხრეთით — [[ავსტრია]] და აღმოსავლეთით — [[სლოვაკეთი]].<ref>{{cite web|title=Information about the Czech Republic|url=http://www.mzv.cz/chicago/en/other_useful_information/information_about_the_czech_republic/index.html|website=Czech Foreign Ministry|access-date=25 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160403192723/http://www.mzv.cz/chicago/en/other_useful_information/information_about_the_czech_republic/index.html|archive-date=3 April 2016|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> ჩეხეთის მთლიან ტერიტორიაზე ვხვდებით მთიან ლანდშაფტებს (ფართობი 78,866 კმ<sup>2</sup>), რომელიც უმეტესად ხასიათდება [[ნოტიო კონტინენტური კლიმატი|ზომიერი კონტიტენტური]] და [[ოკეანური კლიმატი]]თ. არის უნიტარული [[საპარლამენტო რესპუბლიკა]] 10.7 მილიონი მცხოვრებით. ქვეყნის უდიდესი ქალაქი და დედაქალაქია [[პრაღა]], რომლის მოსახლეობა დაახლოებით 1,3 მილიონ ადამიანს შეადგენს; სხვა ძირითადი ქალაქებია [[ბრნო]], [[ოსტრავა]], [[ოლომოუცი]] და [[პლზენი]].

ჩეხეთის სახელმწიფო ჩამოყალიბდა IX საუკუნის ბოლოს, როგორც [[დიდი მორავია|დიდი მორავიის იმპერიის]] [[ბოჰემიის საჰერცოგო]]. 1002 წელს საჰერცოგო ოფიციალურად აღიარეს როგორც [[საღვთო რომის იმპერია|საღვთო რომის იმპერიის]] [[საიმპერიო წოდებები|საიმპერიო სახელმწიფო]], ხოლო 1198 წელს გახდა ბოჰემიის სამეფო, რომელმაც ტერიტორიულ მაქსიმუმს XIV-XVII საუკუნეებში მიაღწია.<ref name="The Path">{{cite web|url=http://www.vlada.cz/assets/udalosti/vystavy/Cesty-ceske-ustavnosti.pdf|title=The Path of Czech Constitutionality|last1=Mlsna|first1=Petr|last2=Šlehofer|first2=F.|year=2010|work=1st edition|publisher=Úřad Vlády České Republiky (The Office of the Government of the Czech Republic)|location=Praha|pages=10–11|language=Czech, English|archive-url=https://web.archive.org/web/20130116234802/http://www.vlada.cz/assets/udalosti/vystavy/Cesty-ceske-ustavnosti.pdf|archive-date=16 January 2013|url-status=live|accessdate=31 October 2012|last3=Urban|first3=D.|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nacr.cz/zpravy/zlatabula800.aspx|title=800 let Zlaté buly sicilské|last=Čumlivski|first=Denko|year=2012|publisher=National Archives of the Czech Republic (Národní Archiv České Republiky)|language=czech|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121128035158/http://www.nacr.cz/zpravy/zlatabula800.aspx|archivedate=28 November 2012|url-status=dead|accessdate=31 October 2012|df=}}</ref> XIV-XVII საუკუნეებში პრაღა წარმოადგენდა საიმპერატორო ქალაქს. XV საუკუნის ბოჰემურმა რეფორმამ გამოიწვია [[ჰუსიტური ომები]], რაც [[რელიგიური პლურალიზმი|კონფესიური პლურალიზმისა]] და რელიგიური [[ტოლერანტობა|ტოლერანტობის]] პერიოდით დასრულდა. 

1526 წელს [[მოჰაჩის ბრძოლა (1526)|მოჰაჩის ბრძოლის]] შემდეგ, ბოჰემური გვირგვინის მიწები მთლიანად [[ჰაბსბურგთა მონაქრია]]მ შეიერთა. [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტების]] [[ბოჰემის აჯანყება]]მ (1618-20) კათოლიკე [[ჰაბსბურგები]]ს წინააღმდეგ სათავე დაუდო [[ოცდაათწლიანი ომი|ოცდაათწლიან ომს]]. [[თეთრი მთის ბრძოლა|თეთრი მთის ბრძოლის შემდეგ]], ჰაბსბურგებმა გააძლიერეს თავიანტი მმართველობა, გადააკეთეს კათოლიციზმი და დაიწყეს გერმანიზაციის პოლიტიკის გატარება. 1806 წელს წმინდა რომის იმპერიის დაშლის შედეგად ბოჰემური გვირგვინის მიწები [[ავსტრიის იმპერია|ავსტრიის იმპერიის]] ნაწილი გახდა, ხოლო [[ჩეხური ენა|ჩეხურმა (ბოჰემურმა) ენამ]] და ლიტერატურამ განიცადა კულტურული აღორძინება. XIX საუკუნეში ჩეხეთის ტერიტორიები ინდუსტრიულ მიწებად იქცა და შემდგომში წარმოადგენდა 1918 წელს, [[ავსტრია-უნგრეთის იმპერია|ავსტრია-უნგრეთის იმპერიის]] დაშლის შედეგად, [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ, ჩამოყალიბებული [[ჩეხოსლოვაკიის რესპუბლიკა|ჩეხოსლოვაკიის რესპუბლიკის]] ცენტრს.<ref>{{cite book|last1=Dijk|first1=Ruud van|last2=Gray|first2=William Glenn|last3=Savranskaya|first3=Svetlana|last4=Suri|first4=Jeremi|last5=Zhai|first5=Qiang|title=Encyclopedia of the Cold War|date=2013|publisher=Routledge|isbn=978-1135923112|page=76|url=https://books.google.cz/books?id=QgX0bQ3Enj4C|language=en|access-date=13 December 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20181122052153/https://books.google.cz/books?id=QgX0bQ3Enj4C|archive-date=22 November 2018|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> პირველი ომის შემდეგ პერიოდში, ცენტრალური ევროპის ქვეყნებს შორის, მხოლოდ [[ჩეხოსლოვაკია]]ში იყო დამყარებული [[დემოკრატია]].<ref>{{cite book|last1=Dijk|first1=Ruud van|last2=Gray|first2=William Glenn|last3=Savranskaya|first3=Svetlana|last4=Suri|first4=Jeremi|last5=Zhai|first5=Qiang|title=Encyclopedia of the Cold War|date=2013|publisher=Routledge|isbn=978-1135923112|page=76|url=https://books.google.cz/books?id=QgX0bQ3Enj4C|language=en|access-date=13 December 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20181122052153/https://books.google.cz/books?id=QgX0bQ3Enj4C|archive-date=22 November 2018|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> თუმცა, 1938 წლის დასაწყისში, ნაცისტურმა გერმანიამ ჩეხეთის მიწები დაიპყრო, ხოლო სლოვაკეთი გახდა [[სლოვაკეთის პირველი რესპუბლიკა|გერმანიის მარიონეტული სახელმწიფო]]. ჩეხეთი 1945 წელს აღდგა. ომის შემდეგ გერმანულენოვანი უმცირესობათა ჯგუფები ქვეყნიდან განდევნეს. 1946 ჩატარდა [[1946 წლის ჩეხოსლოვაკიით საპარლამენტო არჩევნები|არჩევნები]], რომელიც ხმათა უმრავლესობით [[ჩეხოსლოვაკიის კომუნისტური პარტია|ჩეხოსლოვაკიის კომუნისტურმა პარტიამ]] მოიგო და 1948 წლის გადატრიალების შემდეგ (''1948 coup d'état'') მათ ჩამოაყალიბეს ერთპარტიული კომუნისტური სახელმწიფო, რომელიც [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა]] მმართველობის ქვეშ იყო მოქცეული. ჩეხოსლოვაკია ოკუპირებულ ტერიტორიად რჩებოდა 1989 წლის [[ხავერდოვანი რევოლუცია|ხავერდოვან რევოლუციამდე]]; აღნიშნულმა რევოლუციამ საბჭოთა მმართველობა მშვიდობიანად დაასრულა და აღადგინა დემოკრატია ქვეყანაში. 1993 წლის 1 იანვარს [[ჩეხოსლოვაკიის დაშლა|ჩეხოსლოვაკია მშვიდობიანად დაიშალა]] ორ, ჩეხეთისა და სლოვაკეთის, სახელმწიფოდ. [[ჩეხეთის რესპუბლიკა]] [[ნატო]]ს შეუერთდა 1999 წელს, ხოლო [[ევროპის კავშირი|ევროკავშირს]] - 2004 წელს. აგრეთვე არის [[ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცია|ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის]] (OECD), [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]], [[ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაცია|ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციისა]] და [[ევროპის საბჭო]]ს წევრი.

ჩეხეთი არის [[განვითარებული ქვეყანა]], მოწინავე, მაღალი შემოსავლის მქონე სოციალური საბაზრო ეკონომიკით.<ref name="worldbank06">{{cite web|url=http://www.radio.cz/en/article/76314|title=World Bank Marks Czech Republic's Graduation to 'Developed' Status|last=Velinger|first=Jan|date=28 February 2006|publisher=Radio Prague|archive-url=https://web.archive.org/web/20080112081601/http://www.radio.cz/en/article/76314|archive-date=12 January 2008|url-status=live|accessdate=22 January 2007|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weoselco.aspx?g=110&sg=All+countries+%2f+Advanced+economies|title=Edit/Review Countries|date=14 September 2006|publisher=Imf.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20140512221632/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weoselco.aspx?g=110&sg=All+countries+%2f+Advanced+economies|archive-date=12 May 2014|url-status=live|accessdate=14 May 2014|df=dmy-all}}</ref><ref>[http://data.worldbank.org/about/country-and-lending-groups#High_income Country and Lending Groups.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140702131322/http://data.worldbank.org/about/country-and-lending-groups#High_income|date=2 July 2014}} [[World Bank]]. Accessed on 3 July 2014.</ref> არის [[საყოველთაო კეთილდღეობის სახელმწიფო]] ევროპული სოციალური მოდელით, საყოველთაო ჯანდაცვის სისტემითა და უფასო-საუნივერსიტეტო განათლებით. იგი UN-ის [[ადამიანის განვითარების ინდექსი]]თ არის მსოფლიოს მე-13 ქვეყანა, ხოლო მსოფლიო ბანკის ადამიანური კაპიტალის ინდექსით - მე-14 ქვეყანა (უკანასკნელში დგას ისეთ სახელმწიფოებზე წინ, როგორებიცაა [[აშშ]], [[გაერთიანებული სამეფო]] და [[საფრანგეთი]]). აგრეთვე არის მსოფლიოში რიგირთ მე-11 ყველაზე უსაფრთხო და მშვიდობიანი ქვეყანა, სადაც დემოკრატიული მმართველობა კარგად ფუნქციონირებს.

== სახელწოდება ==
* '''ოფიციალური''': ჩეხეთის რესპუბლიკა.
* '''ეროვნული''': Čechy; Česká republika.
* '''ეტიმოლოგია''': წარმოსდგება ძირითად მოსახლეთა ეთნონიმისაგან. [[ლათინური ენა|ლათინური]] სახელი ''Bohemia'', ისევე როგორც [[გერმანული ენა|გერმანული]] ''Böhmen'' ეწოდა კულტური ტომების [[ბოიები]]ს მიხედვით, რომლებიც აქ [[ძვ. წ. II საუკუნე|ძვ. წ. II საუკუნიდან]] ცხოვრობდნენ.

== ისტორია ==
[[1993]] წელს ყოფილი [[ჩეხოსლოვაკია]] „ხავერდოვანი რევოლუციის“ გზით მშვიდობიანად გაიყო ორ დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ — ჩეხეთის რესპუბლიკად და [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთის რესპუბლიკად]]. [[2003]] წლამდე ქვეყნის პრეზიდენტი იყო ყოფილი დისიდენტი და დრამატურგი [[ვაცლავ ჰაველი]]. [[1999]] წელს ქვეყანა [[ჩრდილოეთ ატლანტიკის ხელშეკრულების ორგანიზაცია|ნატოში]] შევიდა, ხოლო 2004 წელს [[ევროკავშირი]]ს სრულუფლებიანი წევრი გახდა. დასავლეთის კრიტიკის ობიექტად დღემდე რჩება [[ბოშები|ბოშური]] უმცირესობის საკითხი, რომელთა შორის ძალიან მაღალია სიღარიბისა და უმუშევრობის დონე და დაბალია განათლების დონე.

== გეოგრაფია ==
{{Main|ჩეხეთის რესპუბლიკის გეოგრაფია}}
[[ფაილი:Czech Republic-CIA WFB Map KA.png|thumb|left]]
მდებარეობს ჩრდილოეთის განედის 48° და 51° [[პარალელი|პარალელებსა]] და აღმოსავლეთ გრძედის 12° და 19° [[მერიდიანი|მერიდიანებს]] შორის, [[ცენტრალური ევროპა|ცენტრალურ ევროპაში]]. მისი მოსაზღვრე სახელმწიფოებია: [[პოლონეთი]], [[სლოვაკეთი]], [[ავსტრია]], [[გერმანია]]. ფართობი - 78 866 კმ².

ჩეხეთის ლანდშაფტი ძალიან მრავალფეროვანია. ქვეყნის დასავლეთით მდებარე ბოჰემია მოიცავს მდინარე [[ელბა|ელბისა]] და [[ვლტავა]]ს ბასეინს; უმეტესად შემოსაზღვრულია დაბალი მთებით (მაგალითად, [[სუდეტები]]თა და [[კრკონოსი]]თ). ქვეყნის უმაღლესი წერტილი, სნეზკა, რომელიც მდებარეობს ზღვის დონიდან 1,603 მეტრი სიმაღლეზე, სწორედ აღნიშნულ რეგიონში მდებარეობს. მორავია, ქვეყნის აღმოსავლეთ ნაწილი, არის აგრეთვე საკმაოდ მთიანი ტერიტორია.

ჩეხეთის რესპუბლიკიდან წყალი მიედინება სამ სხვადასხვა ზღვაში: [[ჩრდილოეთის ზღვა]]ში, [[ბალტიის ზღვა]]სა და [[შავი ზღვა|შავ ზღვაში]]. ჩეხეთის მფლობელობაშია აგრეთვე მოლდაუჰაფენი, 30,000 მ<sup>2</sup> ფართობის ლოტი [[ჰამბურგი]]ს ნავსაშენში. აღნიშნული ტერიტორია ქვეყანას მიენიჭა ვერსალის ხელშეკრულების 363-ე მუხლით და მიზანი იყო ის, რომ ზღვაზე გასასვლელი არმქონე ქვეყნისთვის მიენიჭებინათ სატრანსპორტო ადგილი, რათა მდინარიდან დატვირთულ გემებს ზღვაში გასვლა შესძლებოდათ. ტერიტორია გერმანიას 2028 წელს უბრუნდება.

ჩეხეთის რესპუბლიკაში ვხვდებით ოთხ [[ეროვნული პარკი|ეროვნულ პარკს]]. მათ შორის ყველაზე ძველია [[კრკონოშეს ეროვნული პარკი]]; დანარჩენებია: [[შუმავის ეროვნული პარკი]], [[პოდიის ეროვნული პარკი]], [[ჩეხეთის შვეიცარია]].

===კლიმატი===
[[File:Mala morava vojtiskov morava valley.jpg|thumb| ლანდშაფტი ზაფხულის დილის პერიოდში (ჩრდილოეთ ჩეხეთი)]]
[[File:Krkonoše mountains in winter 2018 04.jpg|thumb|კრკონოსეს მთები ზამთარში]]
ჩეხეთის რესპუბლიკა ძირითადად ხასიათდება [[კონტინენტური კლიმატი]]თ, თბილი ზაფხულითა და ცივი, მოღრუბლული და თოვლიანი ზამთრით. გეოგრაფიული მდებარეობის გამო, ტემპერატურის სხვაობა ზაფხულსა და ზამთარში საკმაოდ მაღალია.<ref>R. Tolasz, ''Climate Atlas of the Czech Republic'', Czech Hydrometeorological Institute, Prague, 2007. {{ISBN|80-244-1626-3}}, graphs 1.5 and 1.6</ref>

სიმაღლის მიხედვით, ქვეყნის სხვადასხვა ტერიტორიაზე ვხვდებით განსვავებულ ტემპერატურას. ზოგადად, უფრო მაღალ სიმაღლეებზე ტემპერატურა მცირდება და ნალექი იზრდება. ჩეხეთის ყველაზე სველი ნაწილი არის [[ბალი პოტოკი (ჩეხეთი)|ბალი პოტოკის]] მიმდებარე ტერიტორია, ხოლო ყველაზე მშრალი ნაწილი - პრაღის უკიდურეს სამხრეთით მდებარე [[ლოუნის რაიონი]]. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მთების განაწილება, რაც, შესაბამისად, იწვევს კლიმატის მრავალფეროვნებას ქვეყანაში.

ქვეყნის უმაღლეს წერტილზე, სნეზკაზე, საშუალო ტემპერატურა —0.4°C-ია, ხოლო ქვეყნის უდაბლეს ადგილზე - 10°C. ქვეყნის დედაქალაქი პრაღა მსგავსი საშუალო ტემპერატურით ხასიათდება, თუმცა მასზე გავლენას ახდენს ქალაქისთვის დამახასიათებელი (''ურბანული'') ფაქტორები.

ჩვეულებრივ, ყველაზე ცივი თვე იანვარია (შემდეგ მოსდევს თებერვალი და დეკემბერი). აღნიშნული თვეების განმავლობაში, მთებში ძირითადად თოვს; თოვლი აგრეთვე მოსალოდნელია დიდ ქალაქებსა და დაბლობებშიც. მარტში, აპრილსა და მაისში, ჩვეულებრივ, ტემპერატურა მაღალი სისწრაფით იმატებს, განსაკუთრებით აპრილში, როცა ტემპერატურა და ამინდი დღის განმავლობაში ხშირად იცვლება. გაზაფხულის პერიოდში, თოვლის დნობის გამო, მდინარეები შედარებით უხვწყლიანია.

ყველაზე ცხელი თვე ივლისია (შემდეგ მოსდევს აგვისტო და ივნისი). საშუალოდ, ზაფხულის ტემპერატურა 20-30°C-ია. ხასიათდება წვიმებითა და შტორმებით.

შემოდგომა ჩვეულებრივ იწყება სექტემბრით, რომელიც საკმაოდ თბილი და მშრალი თვეა. ოქტომბრის განმავლობაში ტემპერატურა 15 ან 10°C-მდე ეცემა. ამ პერიოდში ფოთლოვანი ტყეები ფოთოლცვენას იწყებენ. ნოემბრის ბოლოსკენ ტემპერატურა უკვე თითქმის ყინვის ნიშნულამდე მიდის.

ყველაზე დაბალი ტემპერატურა, რაც უდესმე აღუწერიათ, არის —42.9°C (დაფიქსირდა 1929 წელს, [[ჩესკე-ბუდეიოვიცე]]ში), ხოლო ყველაზე მაღალი - 40.4°C (დაფიქსირდა 2012 წელს, დობრიჩოვში).<ref>{{cite web|title=Czech absolute record temperature registered near Prague|url=http://www.ceskenoviny.cz/news/zpravy/czech-absolute-record-temperature-registered-near-prague/830626|work=České noviny|publisher=ČTK|accessdate=20 August 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121025034545/http://www.ceskenoviny.cz/news/zpravy/czech-absolute-record-temperature-registered-near-prague/830626|archive-date=25 October 2012|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> წვიმებს უმეტესად ზაფხულში ვხვდებით.

== სახელმწიფო ==
* '''სახელმწიფო სისტემა''': [[საპარლამენტო რესპუბლიკა]].
* '''სახელმწიფოს მეთაური''': [[ჩეხეთის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] ''Vaclav KLAUS'' (2003).
* '''მთავრობის მეთაური''': [[ჩეხეთის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]].
* '''საკანონმდებლო ორგანო''': [[ჩეხეთის პარლამენტი|ორპალატიანი პარლამენტი]] (81+200 წევრი).
* '''ადმინისტრაციული დაყოფა''': 13 მხარე (kraj) და დედაქალაქი (hlavni mesto).

== ადმინისტრაციული დაყოფა ==
{| class="wikitable sortable"
|- style="line-height:1.25em;"
!style="font-size:80%;line-height:1.25em;"| [[ჩეხეთის საავტომობილო ნომრების ინდექსები|საავტომობილო<br/>ნომრების ინდექსები]]
! რეგიონის სახელი<br/>{{small|{{nobold|ქართულად}}}}
! რეგიონის სახელი<br/>{{small|{{nobold|ჩეხურად}}}}
! ადმინისტრაციული<br/>ცენტრი
! მოსახლეობა<br/>{{small|{{nobold|(2004 წელს)}}}}
! მოსახლეობა<br/>{{small|{{nobold|(2010 წელს)}}}}
|-
|align=center| A || [[ფაილი:Prague CoA CZ.svg|25px]] [[პრაღა]] 
|style="font-size:90%;"| ''Hlavní město Praha'' ||style="font-size:90%;"| n/a
|align=right| 1 170 571 ||align=right| 1 251 072
|-
|align=center| S || [[ფაილი:Central Bohemian Region CoA CZ.svg|25px]] [[ცენტრალური ბოჰემიის მხარე]]
|style="font-size:90%;"| ''Středočeský kraj'' || [[პრაღა]]
|align=right| 1 144 071 ||align=right| 1 256 850
|-
|align=center| C || [[ფაილი:South Bohemian Region CoA CZ.svg|25px]] [[სამხრეთ ბოჰემიის მხარე]]
|style="font-size:90%;"| ''Jihočeský kraj'' || [[ჩესკე-ბუდეიოვიცე]]
|align=right| 625 712 ||align=right| 637 723
|-
|align=center| P || [[ფაილი:Plzen Region CoA CZ.svg|25px]] [[პლზენის მხარე]]
|style="font-size:90%;"| ''Plzeňský kraj'' || [[პლზენი]]
|align=right| 549 618 ||align=right| 571 831
|-
|align=center| K || [[ფაილი:Karlovy Vary Region CoA CZ.svg|25px]] [[კარლოვი-ვარის მხარე]]
|style="font-size:90%;"| ''Karlovarský kraj'' || [[კარლოვი-ვარი]]
|align=right| 304 588 ||align=right| 307 380
|-
|align=center| U || [[ფაილი:Usti nad Labem Region CoA CZ.svg|25px]] [[უსტეცის მხარე]]
|style="font-size:90%;"| ''Ústecký kraj'' || [[უსტი-ნად-ლაბემი]]
|align=right| 822 133 ||align=right| 835 814
|-
|align=center| L || [[ფაილი:Liberec Region CoA CZ.svg|25px]] [[ლიბერეცის მხარე]]
|style="font-size:90%;"| ''Liberecký kraj'' || [[ლიბერეცი]]
|align=right| 427 563 ||align=right| 439 458
|-
|align=center| H || [[ფაილი:Hradec Kralove Region CoA CZ.svg|25px]] [[ჰრადეც-კრალოვეს მხარე]]
|style="font-size:90%;"| ''Královéhradecký kraj'' || [[ჰრადეც-კრალოვე]]
|align=right| 547 296 ||align=right| 554 370
|-
|align=center| E || [[ფაილი:Pardubice Region CoA CZ.svg|25px]] [[პარდუბიცეს მხარე]]
|style="font-size:90%;"| ''Pardubický kraj'' || [[პარდუბიცე]]
|align=right| 505 285 ||align=right| 516 777
|-
|align=center| M || [[ფაილი:Olomouc Region CoA CZ.svg|25px]] [[ოლომოუცის მხარე]]
|style="font-size:90%;"| ''Olomoucký kraj'' || [[ოლომოუცი]]
|align=right| 635 126 ||align=right| 641 555
|-
|align=center| T || [[ფაილი:Moravian-Silesian Region CoA CZ.svg|25px]] [[მორავია-სილეზიის მხარე]]
|style="font-size:90%;"| ''Moravskoslezský kraj'' || [[ოსტრავა]]
|align=right| 1 257 554 ||align=right| 1 244 837
|-
|align=center| B || [[ფაილი:South Moravian Region CoA CZ.svg|25px]] [[სამხრეთ მორავიის მხარე]]
|style="font-size:90%;"| ''Jihomoravský kraj'' || [[ბრნო]]
|align=right| 1 123 201 ||align=right| 1 152 819
|-
|align=center| Z || [[ფაილი:Zlin Region CoA CZ.svg|25px]] [[ზლინის მხარე]]
|style="font-size:90%;"| ''Zlínský kraj'' || [[ზლინი]]
|align=right| 590 706 ||align=right| 590 527
|-
|align=center| J || [[ფაილი:Vysocina Region CoA CZ.svg|25px]] [[ვისოჩინის მხარე]]
|style="font-size:90%;"| ''Kraj Vysočina'' || [[იიჰლავა]]
|align=right| 517 153 ||align=right| 514 805
|}

== დემოგრაფია ==
2015 წლის მონაცემებით, შობადობის საერთო მაჩვენებელი იყო 1.57 ბავშვი/ქალზე, რაც 2.1-ის მიხედვით ერთ-ერთი დაბალი მაჩვენებელია მსოფლიოში.<ref>{{Cite web|url=https://www.czso.cz/csu/czso/ari/population-change-4-quarter-of-2015|title=Population change - year 2015|website=Population change - year 2015}}</ref> ქვეყანას ჰყავს მსოფლიოს მასშტაბით ერთ-ერთი ყველაზე ხნიერი მოსახლეობა: საშუალო ასაკი 42.5 წელია.<ref>{{citation|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ez.html|title=The World FactBook - Czechia|date=July 12, 2018|work=[[The World Factbook]]|accessdate=აგვისტო 8, 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226012446/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ez.html%20|archivedate=დეკემბერი 26, 2018}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181223002052/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ez.html |date=დეკემბერი 23, 2018 }}</ref> 2013 წელს სიცოცხლის საშუალო ხანრგძლოვობა შეადგენდა 77.56 წელია (74.29 წელი კაცებში, ხოლო 81.01 წელი - ქალებში).<ref name="cia.gov">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ez.html |title=The World Factbook |publisher=Cia.gov |accessdate=14 May 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140702023534/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ez.html |archive-date=2 July 2014 |url-status=live |df=dmy-all |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226012446/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ez.html%20 |archivedate=26 დეკემბერი 2018 }}</ref> 2007 წელს ემიგრაციამ მოსახლეობა თითქმის 1%-ით გაზარდა. ჩეხეთში ემიგრაციით წლიურად დაახლოებით 77,000 ადამიანი შედის.<ref>"[https://groups.yahoo.com/group/scotch-irish/message/50884 Press: Number of foreigners in ČR up ten times since 1989]". Prague Monitor. 11 November 2009. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20141228052536/http://groups.yahoo.com/group/scotch-irish/message/50884 |date=28 December 2014 }}</ref> ვიეტნამელმა ემიგრანტებმა ჩეხეთის რესპუბლიკაში დასახლება დაიწყეს კომუნისტურ პერიოდში, როცა ისინი ჩეხოსლოვაკიის მთავრობამ ქვეყანაში სტუმრად მიიწვია.<ref>{{Cite news|first=Coilin|last=O'Connor|url=http://www.radio.cz/en/article/91826|title=Is the Czech Republic's Vietnamese community finally starting to feel at home?|work=Czech Radio|date=29 May 2007|accessdate=1 February 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080113225626/http://www.radio.cz/en/article/91826|archive-date=13 January 2008|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> 2009 წელს, ჩეხეთში დაახლოებით 90,000 ვიეტნამელი ცხოვრობდა.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/06/05/world/europe/05iht-viet.html|title=Crisis Strands Vietnamese Workers in a Czech Limbo|publisher=|accessdate=13 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140325032042/http://www.nytimes.com/2009/06/05/world/europe/05iht-viet.html|archive-date=25 March 2014|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> თავიდან სტუმრად ჩამოსულ ვიეტნამელთა დიდმა ნაწილმა ქვეყანაში საცხოვრებლად დარჩენა გადაწყვიტა.<ref>{{cite web|url=http://www.czech.cz/en/current-affairs/work-and-study/foreigners-working-in-the-czech-republic |title=Foreigners working in the Czech Republic |accessdate=3 June 2009 |url-status=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090603021134/http://www.czech.cz/en/current-affairs/work-and-study/foreigners-working-in-the-czech-republic |archivedate=3 June 2009 |df=dmy }}. Ministry of Foreign Affairs. July 2006.</ref>

2011 წლის აღწერის წინასწარი შედეგების მიხედვით, ეთნიკური შემადგენლობის მიხედვით ქვეყნის მოსახლეობა შემდეგნაირად ნაწილდება:  [[ჩეხები]] (63.7%), [[მორავები]] (4.9%), [[სლოვაკები]] (1.4%), [[პოლონელები]] (0.4%), [[გერმანელები]] (0.2%) და [[სელიზიანები]] (0.1%). ვინაიდან გამოკითხვისას „ეროვნება“ არასავალდებულო გრაფა იყო, ხალხის დიდმა ნაწილმა (26.0%) ეს ველი ცარიელი დატოვა.<ref>[http://notes2.czso.cz/cz/sldb2011/cd_sldb2011_11_12/index_html_files/PVCR062.pdf První předběžné výsledky Sčítání lidu, domů a bytů 2011: Obyvatelstvo podle národnosti podle krajů] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20130116234801/http://notes2.czso.cz/cz/sldb2011/cd_sldb2011_11_12/index_html_files/PVCR062.pdf |date=16 January 2013 }}. (PDF) . Retrieved on 12 August 2012.</ref> იგივე აღწერის მიხედვით, ჩეხეთის რესპუბლიკაში დაახლოებით 250,000 [[ბოშები|ბოშა]] ცხოვრობს.<ref>{{cite web |url=http://romove.radio.cz/en/article/18158 |title=The History and Origin of the Roma |publisher=Romove.radio.cz |accessdate=25 April 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100425230018/http://romove.radio.cz/en/article/18158 |archive-date=25 April 2010 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref><ref>{{Cite news |last=Green |first=Peter S. |url=https://www.nytimes.com/2001/08/05/world/british-immigration-aides-accused-of-bias-by-gypsys.html |title=British Immigration Aides Accused of Bias by Gypsies |work=New York Times |date=5 August 2001 |accessdate=25 April 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121111163549/http://www.nytimes.com/2001/08/05/world/british-immigration-aides-accused-of-bias-by-gypsys.html |archive-date=11 November 2012 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> ქვეყანაში პოლონელები ძირითადად ზოლზის რეგიონში ცხოვრობენ.<ref>"[http://media.efhr.eu/2014/09/03/jaroslaw-jot-druzycki-poles-living-in-zaolzie-identify-themselves-better-with-czechs-2/ Jarosław Jot-Drużycki: Poles living in Zaolzie identify themselves better with Czechs] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180426080011/http://media.efhr.eu/2014/09/03/jaroslaw-jot-druzycki-poles-living-in-zaolzie-identify-themselves-better-with-czechs-2/ |date=26 April 2018 }}". ''European Foundation of Human Rights.'' 3 September 2014.</ref>

ჩეხეთის სტატისტიკის სამსახურის მიხედვით, 2016 წელს ქვეყანაში ცხოვრობდა 496,413 (მოსახლეობის 4.5%) უცხოელი. მათ შორის უდიდეს საზოგადოებებს ქმნიან [[უკრაინელები|უკრაინული]] (22%), [[სლოვაკები|სლოვაკური]] (22%), [[ვიეტნამელები|ვიეტნამური]] (12%), [[რუსები|რუსული]] (7%) და [[გერმანელები|გერმანული]] (4%) ჯგუფები. უცხოელთა დიდი ნაწილი ცხოვრობს პრაღასა (37.3%) და ცენტრალური ბოჰემიის რეგიონში (13.2%).<ref>{{Cite book|title=Foreigners in the Czech Republic - 2017|last=|first=|publisher=Czech Statistical Office|year=2017|isbn=978-80-250-2781-3|location=Prague|pages=}}</ref>

===რელიგია===
ჩეხეთის რესპუბლიკას მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე ნაკლებად რელიგიური მოსახლეობა ჰყავს; აქ მცხოვრებთა დაახლოებით 75%<ref>{{cite web |url=http://www.wingia.com/web/files/richeditor/filemanager/Czech_Republic_Tables_V3_a.pdf |title=Archived copy |accessdate=2018-01-05 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170309123931/http://www.wingia.com/web/files/richeditor/filemanager/Czech_Republic_Tables_V3_a.pdf |archivedate=9 March 2017 |df=dmy-all }}</ref>-79%<ref name="Czech Statistical Office 27 February 2014">{{Cite web
 |url=https://www.czso.cz/documents/10180/20551795/17022014.pdf/c533e33c-79c4-4a1b-8494-e45e41c5da18?version=1.0
 |title=NÁBOŽENSKÁ VÍRA OBYVATEL PODLE VÝSLEDKŮ SČÍTÁNÍ LIDU
 |accessdate=27 December 2017
 |publisher=Czech Statistical Office
 |date=27 February 2014
 |quote=Chapter 1. "Změny struktury obyvatel podle náboženské víry v letech 1991, 2001 a 2011"; table "Struktura obyvatel podle náboženské víry (náboženského vyznání) v letech 1991 - 2011": believers 20,8%; non-believers 34,5%; no declared religion 44,7%
 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180513040154/https://www.czso.cz/documents/10180/20551795/17022014.pdf/c533e33c-79c4-4a1b-8494-e45e41c5da18?version=1.0
 |archive-date=13 May 2018
 |url-status=live
 |df=dmy-all
 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180513040154/https://www.czso.cz/documents/10180/20551795/17022014.pdf/c533e33c-79c4-4a1b-8494-e45e41c5da18?version=1.0
 |archivedate=13 მაისი 2018
 }}</ref> მონაწილეობას არ იღებს რელიგიურ გამოკითხვებში, ხოლო ნამდვილ ათეისტთა წილით (30%) ჩეხეთი მხოლოდ [[ჩინეთი|ჩინეთსა]] (47%) და [[იაპონია]]ს (31%) ჩამორჩება.<ref name="Global Index of Religion and Atheism">[https://secularpolicyinstitute.net/survey/global-index-of-religion-and-atheism/ Global Index of Religion and Atheism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171226074016/https://secularpolicyinstitute.net/survey/global-index-of-religion-and-atheism/ |date=26 December 2017 }} [http://www.wingia.com/web/files/news/14/file/14.pdf Press Release] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131021065544/http://www.wingia.com/web/files/news/14/file/14.pdf |date=21 October 2013 }}. 2012. secularpolicyinstitute.net</ref> ჩეხ ხალხს ისტორიულად ახასიათებდნენ, როგორც „ტოლერანტებსა და რელიგიის მიმართ გულგრილებს“.<ref>Richard Felix Staar, ''Communist regimes in Eastern Europe'', Issue 269, p. 90</ref>

2011 წლის გამოკითხვაში მოსახლეობის 34%-მა განაცხადა, რომ აქ იყო რელიგიის მიმდევარი; 10% [[რომის კათოლიკური ეკლესია|კათოლიკე]] იყო, 0.8% - [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტი]]. მოსახლეობის 45%-მა არ უპასუხა კითხვას, თუ რომელ რელიგიას აღიარებდა იგი.<ref name="Czech Statistical Office">{{cite web
 |url=http://www.czso.cz/sldb2011/eng/redakce.nsf/i/tab_7_1_population_by_religious_belief_and_by_municipality_size_groups/$File/PVCR071_ENG.pdf
 |title=Population by religious belief and by municipality size groups
 |accessdate=23 April 2012
 |publisher=Czech Statistical Office
 |url-status=dead
 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150221184947/http://www.czso.cz/sldb2011/eng/redakce.nsf/i/tab_7_1_population_by_religious_belief_and_by_municipality_size_groups/%24File/PVCR071_ENG.pdf
 |archivedate=21 February 2015
 |df=dmy
}}</ref> 1991 წლიდან 2001 წლამდე და შემდეგ 2011 წლამდე კათოლიციზმის მიმდევრები შემცირდა ჯერ 39%-დან 27%-მდე, შემდეგ კი 10%-მდე;<ref>{{cite web|url=http://www.czso.cz/csu/2008edicniplan.nsf/engt/24003E05ED/$File/4032080119.pdf|title=Population by denomination and sex: as measured by 1921, 1930, 1950, 1991 and 2001 censuses|language=Czech, English|accessdate=9 March 2010|publisher=Czech Statistical Office|archive-url=https://web.archive.org/web/20110221195344/http://www.czso.cz/csu/2008edicniplan.nsf/engt/24003E05ED/$File/4032080119.pdf|archive-date=21 February 2011|url-status=live|df=dmy-all|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110221195344/http://www.czso.cz/csu/2008edicniplan.nsf/engt/24003E05ED/$File/4032080119.pdf|archivedate=21 თებერვალი 2011}}</ref> სავარაუდოდ, მუსლიმი მოსახლეობა 20,000-ს შეადგენს, რაც ჩეხეთის მოსახლეობის 0.2%-ია.<ref>Europe’s Growing Muslim Population ''[http://www.pewforum.org/2017/11/29/europes-growing-muslim-population/]'', [[Pew Research Center]], 2016.</ref>

===განათლება===
ჩეხეთში სავალდებულო განათლება მოიცავს 9 წელს; შემდეგ მოქალაქეებს საშუალება აქვთ მიიღონ უმაღლესი განათლება უფასოდ (განათლების მიღების საშუალო დრო 13.1 წელია).<ref name="Sign In">{{Cite journal|title=Expansion of schooling and educational inequality in Europe: the educational Kuznets curve revisited|date=10 December 2013|url=https://academic.oup.com/oep/article-abstract/66/3/660/2364602/Expansion-of-schooling-and-educational-inequality?redirectedFrom=fulltext|doi=10.1093/oep/gpt036|journal=Oxford Economic Papers|author=Elena Meschi |author2=Francesco Scervini|volume=66|issue=3|pages=660–680|archive-url=https://web.archive.org/web/20161124101304/https://academic.oup.com/oep/article-abstract/66/3/660/2364602/Expansion-of-schooling-and-educational-inequality?redirectedFrom=fulltext|archive-date=24 November 2016|url-status=live|df=dmy-all|issn=0030-7653}}</ref> გარდა ამისა, ჩეხეთის რესპუბლიკას, ევროპის სხვა ქვეყნებთან შედარებით, აქვს უფრო თანაბარი საგანმანათლებლო სისტემა.<ref name="Sign In" /> [[კარლის უნივერსიტეტი (პრაღა)|კარლის უნივერსიტეტი]], რომელიც 1348 წელს დაარსდა, იყო პირველი უნივერსიტეტი [[ცენტრალური ევროპა|ცენტრალურ ევროპაში]]. ქვეყანაში სხვა ძირითად უნივერსიტეტებში შედის: მასარიკის უნივერსიტეტი, ჩეხეთის ტექნიკური უნივერსიტეტი, პალასკის უნივერსიტეტი, საშემსრულებლო ხელოვნების აკადემია და ეკონომიკის უნივერსიტეტი.

== ეკონომიკა ==
[[ფაილი:CZexport2013.png|მინი|ჩეხეთის რესპუბლიკის 2013 წლის ექსპორტის გრაფიკული გამოსახულება.]]
* '''რესურსები''' — [[ქვანახშირი]], [[თიხა]], [[გრაფიტი]], საშენი [[მერქანი|ხე-ტყე]].
* '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 54 მლრდ $. ეროვნული შემოსავალი ერთ სულზე - 5 560 $.
* '''ექსპორტი''' — მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სატრანსპორტო მოწყობილობანი, ქიმიკატები, [[რკინა]], [[ფოლადი]], [[მინა]].
* '''ვალუტა''' — [[ჩეხური კრონა]] (CZK);

== კულტურა ==
=== მუსიკა ===
მუსიკა ჩეხეთის რესპუბლიკაში უკვე 1000 წელზე მეტია არსებობს, რომელიც მოდის X საუკუნის ბოლოდან. ტრადიციური ფოლკლორული მუსიკა ბოჰემიის, მორავიის და სილესიასი ითვლება უმაღლესი კულტურის კლასიკურ მუსიკად. ცნობილი ჩეხი კომპოზიტორები არიან: ადამ მიჩნა, ჟან დისმასი ზელენკა, იოსეფ მისლივეჩეკი, ბედრიხ სმეტანა, ლეოს იანაჩეკი, ანტონინ დვორაკი, იოსეფ სუკი, ბოჰუსლავ მატინუ, ერვინ შულჰოფი და პეტრ ებენი. ყველაზე ცნობილი მუსიკალური ფესტივალია - გაზაფხული პრაღაში, რომელიც 1946 წლიდან მოყოლებული ტარდება.

=== თეატრი ===
ჩეხეთის რესპუბლიკის თეატრს მდიდარი ტრადიციები აქვს მოყოლებული შუა საუკუნეებიდან. XIX საუკუნეში, ქვეყნის გამოღვიძებისთვის მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა თეატრმა და ასევე შემდგომ პერიოდში, სადაც XX საუკუნეში გახდა მოდერნიზებული ევროპული თეატრის ნაწილი.

== სპორტი ==
სპორტული ცხოვრება არის ბევრი ჩეხი მცხოვრების ნაწილი, რომელიც ძირითადად ქომაგობაში გამოიხატება. ორი  ძირითადი სპორტი არის გამორჩეული ჩეხეთის რესპუბლიკაში - [[ფეხბურთი]] და [[ყინულის ჰოკეი]], სადაც ორივე მათგანს ააქვს უმაღლესი და ამავე დროს თანაბარი დასწრება სტადიონებზე, ასევე მედიის ერთნაირი ყურადღება. [[ჩოგბურთი]] ასევე დიდი ყურადღების ცენტრშია ჩეხეთის რესპუბლიკაში. ასევე ბევრი სხვა სპორტის სახეობაა ჩეხეთში ნორმალურ დონეზე განვითარებული: [[კალათბურთი]], [[ფრენბურთი]], [[ხელბურთი]]. ჩეხეთის ყინულის ჰოკეის ნაკრებმა მოიგო ოქროს მედალი 1998 წლის [[ზამთრის ოლიმპიური თამაშები|ზამთრის ოლიმპიადაზე]], ასევე ნაკრებმა შეძლო 6 მსოფლიო ჩემპიონატის მოგება, მათ შორის 1999-2001 წლებში გადაბმულად.

სპორტი ერთ-ერთ პატრიოტიზმის ნიშანია ჩეხეთში, სადაც ღონისძიების დაწყებამდე რამდენიმე დღით ან კვირით ადრე ემზადებიან. ივენთებში იგულისხმება: მსოფლიო ჩემპიონატი ყინულის ჰოკეიშო, ოლიმპიური თამაშები ყინულის ჰოკეიში, უეფას ჩემპიონთა თასი, ფიფას მსოფლიო ჩემპიონატი. ყურადღება ძირითადად მაინც გადანაწილებულია ყინულის ჰოკეიზე და ფეხბურთზე, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ნაკრები ფეხბურთში მის მეტოქე გერმანიას ან ჰოლანდიის ნაკრებს ხვდება, ასევე რუსეთის, ფინეთის, შვედეთის, ამერიკის ან კანადის ნაკრებს ხვდება ყინულის ჰოკეიში, ასევე სლოვაკეთის ნაკრებთან ორივე სპორტში. თამაშები კი გერმანიასა და რუსეთს შორის, დამატებით მეტოქეობის ელემენტებს ასევე ისტორიული პოლიტიკური მხარეებითაც ატარებს.

== მემკვიდრეობა ==
{{მთავარი|იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები ჩეხეთში}}
[[ფაილი:Prague - Charles Bridge.jpg|მინი|კარლის ხიდი]]
* '''პრაღა''' — ისტორიული ცენტრი (XIII — XVII სს.), [[კარლის ხიდი]] (XIV ს.), [[პრაღის სასახლე]] (XV ს.), წმ. ვიტის ტაძარი (XIV ს.), რატუშა XIV ს.;
* '''ბრნო''' — წმინდა პეტრესა და პავლეს ტაძარი (XV ს.), რატუშა (XVI ს.);
* '''პლზენი''' — წმინდა ბართლომეს ეკლესია (XIII ს.), რატუშა (XVI ს.);
* '''[[ჩესკი-კრუმლოვი]]''' — ისტორიული ცენტრი;
* '''[[კუტნა-ჰორა]]''' — შუა საუკუნეების ვერცხლის ქალაქი;
* '''[[ტელჩი]]''' — ძველი ქალაქი.

== ცნობილი ჩეხები ==
* '''პოლიტიკოსები''' — [[გუსტავ ჰუსაკი]], [[ვაცლავ ჰაველი]];
* '''მწერლები''' — [[კარელ ჩაპეკი]], [[იაროსლავ ჰაშეკი]];
* '''კომპოზიტორები''' — [[ანტონინ დვორჟაკი]], [[ბედრჟიხ სმეტანა]];
* '''რეჟისორი''' — [[მილოშ ფორმანი]];
* '''სპორტსმენები''' — [[ემილ ზატოპეკი]] (მძლეოსნობა), [[ვერა ჩასლავსკა]] (ტანვარჯიში), [[ვერა მენჩიკი]] (ჭადრაკი), [[ივან ლენდლი]], [[მარტინა ნავრატილოვა]], [[იანა ნოვოტნა]], [[მარტინა ჰინგისი]] (ყველა ჩოგბურთი); [[იარომირ იაგრი]] (ჰოკეი).

ჩეხეთთან არის დაკავშირებული [[მადლენ ოლბრაიტი]]ს (აშშ-ს სახელმწიფო მდივანი), [[ზიგმუნდ ფროიდი]]ს, [[ფრანც კაფკა]]ს, [[ვილჰელმ სტეინიცი]]ს (მოჭადრაკე) სახელები.

== გალერეა ==
<center>
<gallery perrow="6">
ფაილი:Praga 0003.JPG|პრაღის ასტრონომიული საათი, რომელიც არის უძველესი მუშა ასტრონომიული საათი მსოფლიოში
ფაილი:Burgkarlstein01.jpg|კარლსტეინის ციხესიმაგრე ცენტრალურ ბოჰემიანის რეგიონში, რომელიც დაარსებული იქნა 1348 წელს ჩარლზ IV-ს მიერ
ფაილი:Marienbad-Brunnen.jpg|მარიანსკე ლაზნე, სპა სოფელი კარლოვი ვარის რეგიონში
ფაილი:CeskyKrumlovNacht.JPG|ჩეხეთის კრუმლოვის ციხესიმაგრე სამხრეთ ბოჰემიანის რეგიონში
ფაილი:Zamek hluboka 1 beentree.jpg|სამეფო ციხესიმაგრე ჰლუბოკას ვლტავოუში, აშენებული XIII საუკუნეში
ფაილი:Jaromír Jágr Russia vs. Czech Republic 2010 Olympics.jpg|იარომირ იაგირი არის ლიდერი მექულეთა შორის მოქმედ [[NHL]] ჰოკეისტებს შორის
ფაილი:KUTNA HORA (js) 11.jpg|წმინდა ბარბარას ეკლესია კუტნა ჰორაში
ფაილი:Moravian Slovak Costumes during Jizda Kralu.jpg|ტრადიციული კოსტუმები
ფაილი:Cesky Stemberk 01.JPG|ჩეხური სტერნბერკი არის ადრეული გოთიკური ციხესიმაგრე XIII საუკუნეში აშენებული
ფაილი:Zámek Lednice.jpg|ჩეტო ლედნიცეში, არის ვილა რომელსაც ააქვს ყველაზე დიდი პარკი ქვეყანაში
ფაილი:Husova bouda zima, lyzari.JPG|ხედი კრკონოსეს მთებიდან
ფაილი:Czech crown jewels.jpg|უძველესი ჩეხეთის სამეფო იუველირი არის ევროპაში სიძველით მე-4 ადგილზე
</gallery>
</center>

== ლიტერატურა ==
* Hochman, Jiří (1998). [https://books.google.com/books?id=dx4LnRC8hSQC ''Historical dictionary of the Czech State'']. Scarecrow Press. {{ISBN|0810833387}}

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{commons|Czech Republic|ჩეხეთი}}
* [http://www.czech.cz/en/ Czech Republic] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140914000132/http://www.czech.cz/en/ |date=2014-09-14 }}.
* [http://www.vlada.cz/en/ Governmental website].
* [http://www.hrad.cz/en/ Presidential website].
* [https://web.archive.org/web/20070605063003/http://portal.gov.cz/wps/portal/_s.155/19005 Portal of the Public Administration].
* [http://www.psp.cz/cgi-bin/eng/sqw/hp.sqw Chamber of Deputies] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071020021403/http://www.psp.cz/cgi-bin/eng/sqw/hp.sqw |date=2007-10-20 }}.
* [http://www.senat.cz/index-eng.php Senate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060619200956/http://www.senat.cz/index-eng.php |date=2006-06-19 }}.
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-c/czech-republic.html Chief of State and Cabinet Members] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081210080250/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-c/czech-republic.html |date=2008-12-10 }}.
* [https://web.archive.org/web/20110129060510/http://www.czso.cz/eng/redakce.nsf/i/home Czech Statistical Office]
* [http://www1.ceses.cuni.cz/benacek/hist%20kniha2.pdf History of Czech Economic and Political Alignments Viewed as a Transition]

== სქოლიოო ==
{{სქოლიო}}

{{ევროპის ქვეყნები}}
{{ევროპის კავშირის წევრები}}

[[კატეგორია:ჩეხეთი| ]]
[[კატეგორია:ევროპის ქვეყნები]]
[[კატეგორია:სლავური ქვეყნები]]
[[კატეგორია:ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:ნატოს წევრი სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები]]