შინაარსზე გადასვლა

პოლონური ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

ბმულების რედაქტირება
მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილება
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
No edit summary
 
(არ არის ნაჩვენები 12 მომხმარებელთა 7 შუალედ ვერსიებში)
ხაზი 9: ხაზი 9:
::::'''პოლონური'''
::::'''პოლონური'''
| დამწერლობა = [[ლათინური ანბანი|ლათინური]] ანბანის პოლონური ვარიანტი
| დამწერლობა = [[ლათინური ანბანი|ლათინური]] ანბანის პოლონური ვარიანტი
| სტატუსი = {{POL}}<br />{{EUR}}
| სტატუსი = {{POL}}<br />{{EUR}}


არეგულირებს: [[პოლონური ენის საბჭო]]
არეგულირებს: [[პოლონური ენის საბჭო]]
| კოდები = ISO 639-1: pl <br />ISO 639-2: pol <br />ISO/FDIS 639-3: pol
| კოდები = ISO 639-1: pl <br />ISO 639-2: pol <br />ISO/FDIS 639-3: pol
|კოდი =pl
|კოდი =pl
}}
}}
ხაზი 18: ხაზი 18:
[[ფაილი:Polish-alphabet.png|thumb|პოლონური ანბანი]]
[[ფაილი:Polish-alphabet.png|thumb|პოლონური ანბანი]]


[[ფაილი: Languages of CE Europe-3.PNG|thumb|300px|ცენტრალური აღმოსავლეთ ევროპის ენები და დიალექტები (პოლონური ენის მეტ–ნაკლები გავრცელების არეალი აღნიშნულია მუქი მწვანე ფერით)]]
[[ფაილი:Languages of CE Europe-3.PNG|thumb|300px|ცენტრალური აღმოსავლეთ ევროპის ენები და დიალექტები (პოლონური ენის მეტ-ნაკლები გავრცელების არეალი აღნიშნულია მუქი მწვანე ფერით)]]


'''პოლონური ენა''' (პოლონურად język polski ან polszczyzna) — [[პოლონელები]]ს ენა, მიეკუთვნება [[დასავლეთსლავური ენები|დასავლეთსლავური ენების ჩრდილოურ ჯგუფს]] და წარმოადგენს [[ინდოევროპული ენები|ინდოევროპულ ენათა ოჯახის]] ერთ-ერთ ქვეჯგუფს.
⚫
'''პოლონური ენა''' (''პოლ.'' '''język polski''', ან '''polszczyzna''') მიეკუთვნება [[დასავლეთსლავური ენები|დასავლეთსლავური ენების ჩრდილოურ ჯგუფს]] და წარმოადგენს [[ინდოევროპული ენები|ინდოევროპულ ენათა ოჯახის]] ერთ–ერთ ქვეჯგუფს. დასავლეთსლავური ენების ამ (ჩრდილოურ) ჯგუფს '''ლეხური''', ან '''ლახური ენები'''ს ჯგუფსაც უწოდებენ. პოლონური ენათესავება [[კაშუბური ენა|კაშუბურ]], [[ჩეხური ენა|ჩეხურ]], [[სლოვაკური ენა|სლოვაკურ]] და [[სორბული ენა|სორბულ ენებს]]. ეს უკანასკნელი (სორბული ენა) კი წარმოადგენს [[გერმანია|გერმანიაში]] მცხოვრებ [[ეროვნული უმცირესობა|ეროვნულ უმცირესობათა]] ენას. 38 მილიონ პოლონურად მოლაპარაკეს ემატება დაახლ. 15–18 მლნ. საზღვარგარეთ მცხოვრები. პოლონურენოვანი მოსახლეობის დიდი რიცხვი მოდის პირველ რიგში რუსეთზე, ლიტვაზე, ბელარუსზე, უკრაინაზე და ყოფილი სსრკ–ს ტერიტორიაზე წარმოქმნილ თუ აღმდგარ სხვა სახელმწიფოებზე, ასევე ჩეხეთზე. პოლონელთა საკმაოდ მოზრდილი რაოდენობა ცხოვრობს [[კანადა|კანადაში]], [[ირლანდია|ირლანდიაში]], [[არგენტინა|არგენტინასა]] და [[ავსტრალია|ავსტრალიაში]]. რიცხობრივად მნიშვნელოვანი პოლონური ეროვნული უმცირესობაა [[აშშ|შეერთებულ შტატებში]], სადაც დაახლ. 6–10 მლნ. პოლონელი უნდა ცხოვრობდეს. პოლონელები ცხოვრობენ ასევე [[გერმანია|გერმანიის ფედერაციულ რესპუბლიკაში]], [[ბრაზილია|ბრაზილიასა]] და [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]].


⚫
დასავლეთსლავური ენების ამ (ჩრდილოურ) ჯგუფს ლეხური, ან ლახური ენების ჯგუფსაც უწოდებენ. პოლონური ენათესავება [[კაშუბური ენა|კაშუბურ]], [[ჩეხური ენა|ჩეხურ]], [[სლოვაკური ენა|სლოვაკურ]] და [[სორბული ენა|სორბულ ენებს]]. ეს უკანასკნელი (სორბული ენა) კი წარმოადგენს [[გერმანია|გერმანიაში]] მცხოვრებ [[ეროვნული უმცირესობა|ეროვნულ უმცირესობათა]] ენას. 38 მილიონ პოლონურად მოლაპარაკეს ემატება დაახლ. 15–18 მლნ. საზღვარგარეთ მცხოვრები. პოლონურენოვანი მოსახლეობის დიდი რიცხვი მოდის უპირველეს ყოვლისა რუსეთზე, ლიტვაზე, ბელარუსზე, უკრაინაზე და ყოფილი სსრკ-ს ტერიტორიაზე წარმოქმნილ თუ აღმდგარ სხვა სახელმწიფოებზე, ასევე ჩეხეთზე. პოლონელთა საკმაოდ მოზრდილი რაოდენობა ცხოვრობს [[კანადა|კანადაში]], [[ირლანდია|ირლანდიაში]], [[არგენტინა|არგენტინასა]] და [[ავსტრალია|ავსტრალიაში]]. რიცხობრივად მნიშვნელოვანი პოლონური ეროვნული უმცირესობაა [[აშშ|შეერთებულ შტატებში]], სადაც დაახლ. 6–10 მლნ. პოლონელი უნდა ცხოვრობდეს. პოლონელები ცხოვრობენ ასევე [[გერმანია|გერმანიის ფედერაციულ რესპუბლიკაში]], [[ბრაზილია|ბრაზილიასა]] და [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]].
⚫
პოლონურ ენას აქვს [[დიალექტი|დიალექტები]]: '''დიდპოლონური''' (ველიკოპოლსკი), '''მცირე პოლონური''' (მალოპოლსკი), '''მაზოვური''', '''[[სილეზიური ენა|სილეზიური]]''' ან '''შლეზიური''' და [[კაშუბური ენა|'''კაშუბური''']]. ეს უკანსკნელი მხოლოდ პოლონეთშია მიჩნეული დიალექტად, ხოლო პოლონეთის საზღვრებს გარეთ მცხოვრები და მოღვაწე [[სლავისტიკა|სლავისტები]], [[პოლონისტიკა|პოლონისტები]] კაშუბურს ცალკე [[ენა]]დ განიხილავენ.

⚫
პოლონურ ენას აქვს [[დიალექტი|დიალექტები]]: დიდპოლონური (ველიკოპოლსკი), მცირე პოლონური (მალოპოლსკი), მაზოვური, [[სილეზიური ენა|სილეზიური]] ან შლეზიური და [[კაშუბური ენა|კაშუბური]]. ეს უკანასკნელი მხოლოდ პოლონეთშია მიჩნეული დიალექტად, ხოლო პოლონეთის საზღვრებს გარეთ მცხოვრები და მოღვაწე [[სლავისტიკა|სლავისტები]], [[პოლონისტიკა|პოლონისტები]] კაშუბურს ცალკე [[ენა]]დ განიხილავენ.


პოლონური ენის ისტორიული განვითარების ყველაზე გავრცელებული (მიღებული) პერიოდიზაციაა:
პოლონური ენის ისტორიული განვითარების ყველაზე გავრცელებული (მიღებული) პერიოდიზაციაა:
: 1. '''ძველპოლონური''' - [[1500]] წლამდე,
: 1. ძველპოლონური - [[1500]] წლამდე,
: 2. '''საშუალოპოლონური''' - [[XVI საუკუნე|XVI ს.]]-დან [[XVIII საუკუნე|XVIII ს.]]-ის მეორე ნახევრამდე,
: 2. საშუალოპოლონური - [[XVI საუკუნე|XVI ს.]]-დან [[XVIII საუკუნე|XVIII ს.]]-ის მეორე ნახევრამდე,
: 3. '''ახალპოლონური''' - [[XVIII საუკუნე|XVIII ს.]]-ის მეორე ნახევრიდან.
: 3. ახალპოლონური - [[XVIII საუკუნე|XVIII ს.]]-ის მეორე ნახევრიდან.


პოლონური დამწერლობა ლათინურ ანბანს ემყარება.
პოლონური დამწერლობა ლათინურ ანბანს ემყარება.
უძველესი წერილობითი ძეგლია '''“სვენტოქშის ქადაგებანი”''', რომელიც XIV ს-ის შუა წლებით თარიღდება.
უძველესი წერილობითი ძეგლია „სვენტოქშის ქადაგებანი“, რომელიც XIV ს-ის შუა წლებით თარიღდება.


== ფონეტიკა ==
== ფონეტიკა ==
ხაზი 39: ხაზი 41:


(აქ და მთელს ტექსტში, თანხმოვნის შემდეგ დასმული არქაულ-ქართული '''ჲ'''-ს მეშვეობით აღვნიშნავთ თანხმოვნის დარბილებას.)
(აქ და მთელს ტექსტში, თანხმოვნის შემდეგ დასმული არქაულ-ქართული '''ჲ'''-ს მეშვეობით აღვნიშნავთ თანხმოვნის დარბილებას.)
: '''1'''. პოლონური ენა გამოიყენებს ლათინურ ანბანის 32 [[ასო|ასო–ნიშანს]]:
: '''1'''. პოლონური ენა გამოიყენებს ლათინურ ანბანის 32 [[ასო|ასო-ნიშანს]]:
: '''a''', '''ą''', '''b''', '''c''', '''ć''', '''d''', '''e''', '''ę''', '''f''', '''g''', '''h''', '''i''', '''j''', '''k''', '''l''', '''ł''', '''m''', '''n''', '''ń''', '''o''', '''ó''', '''p''', '''r''', '''s''', '''ś''', '''t''', '''u''', '''w''', '''y''', '''z''', '''ź''', '''ż'''.
: '''a''', '''ą''', '''b''', '''c''', '''ć''', '''d''', '''e''', '''ę''', '''f''', '''g''', '''h''', '''i''', '''j''', '''k''', '''l''', '''ł''', '''m''', '''n''', '''ń''', '''o''', '''ó''', '''p''', '''r''', '''s''', '''ś''', '''t''', '''u''', '''w''', '''y''', '''z''', '''ź''', '''ż'''.
: ე.წ. '''პოლონურ დანამატს''' წარმოადგენს [[დიაკრიტიკული ნიშნები|დიაკრიტიკული ნიშნებით]] განვრცობილი შემდეგი [[ასო|ასოები]]: '''ą''', '''ć''', '''ę''', '''ł''', '''ń''', '''ó''', '''ś''', '''ź''', '''ż'''.
: ე.წ. '''პოლონურ დანამატს''' წარმოადგენს [[დიაკრიტიკული ნიშნები|დიაკრიტიკული ნიშნებით]] განვრცობილი შემდეგი [[ასო|ასოები]]: '''ą''', '''ć''', '''ę''', '''ł''', '''ń''', '''ó''', '''ś''', '''ź''', '''ż'''.
: ასო–ნიშნები '''q''', '''v''' და '''x''' არ აქვს პოლონურს და მათ გამოყენებენ უცხო წარმომავლობის [[საკუთარი სახელი|საკუთარ სახელებში]].
: ასო-ნიშნები '''q''', '''v''' და '''x''' არ აქვს პოლონურს და მათ გამოყენებენ უცხო წარმომავლობის [[საკუთარი სახელი|საკუთარ სახელებში]].
: '''2'''. ცალკეული [[ბგერა|ბგერები]] გადმოიცემა ორი ასო–ნიშნისაგან შემდგარი ასოთშეთანხმებების მეშვეობით:
: '''2'''. ცალკეული [[ბგერა|ბგერები]] გადმოიცემა ორი ასო-ნიშნისაგან შემდგარი ასოთშეთანხმებების მეშვეობით:
:: '''ა)''' '''i'''–სთან შეთანხმებები (შესაძლებელია მხოლოდ ხმოვნების წინ.): '''si'''–['''შჲ'''] , '''zi''' –['''ჟჲ''' ], '''ci''' –['''ჩჲ'''], '''ni''' –['''ნჲ'''] იმავე ბგერებს წარმოადგენენ, როგორსაც '''ś''' – ['''შჲ'''], '''ź''' – ['''ჟჲ'''], '''ć''' – ['''ჩჲ'''], '''ń''' –['''ნჲ''']; ასევე '''dz''' – ['''ჯჲ'''] და '''dź''' – ['''ჯჲ'''] წარმოადგენს ერთსადაიმავე ბგერას.
:: '''ა)''' '''i'''-სთან შეთანხმებები (შესაძლებელია მხოლოდ ხმოვნების წინ.): '''si''' – ['''შჲ'''], '''zi''' – ['''ჟჲ''' ], '''ci''' – ['''ჩჲ'''], '''ni''' – ['''ნჲ'''] იმავე ბგერებს წარმოადგენენ, როგორსაც '''ś''' – ['''შჲ'''], '''ź''' – ['''ჟჲ'''], '''ć''' – ['''ჩჲ'''], '''ń''' – ['''ნჲ''']; ასევე '''dz''' – ['''ჯჲ'''] და '''dź''' – ['''ჯჲ'''] წარმოადგენს ერთსადაიმავე ბგერას.
: '''pi''', '''bi''', '''fi''', '''wi''', '''mi''', '''ki''', '''gi''' ასევე '''hi''' და '''ch''' წარმოადგენენ [[პალატალიზაცია|პალატალიზებულ]] შესატყვისებს ბგერებისა '''p''', '''b''', '''f''', '''w''', '''m''', '''k''', '''g''' ასევე '''h'''–სა და '''ch'''–სი.
: '''pi''', '''bi''', '''fi''', '''wi''', '''mi''', '''ki''', '''gi''' ასევე '''hi''' და '''ch''' წარმოადგენენ [[პალატალიზაცია|პალატალიზებულ]] შესატყვისებს ბგერებისა '''p''', '''b''', '''f''', '''w''', '''m''', '''k''', '''g''' ასევე '''h'''-სა და '''ch'''-სი.
:: '''ბ)''' ასოთშეთანხმებები '''z'''–სთან: '''sz''' - ['''შ'''], '''cz''' - ['''ჩ'''] არის '''s''' და '''c''' თანხმოვნების ალვეოლარული შესატყვისები; '''rz'''– ['''ჟ'''] შეესაბამება თანხმოვან '''ż'''–სთან ['''ჟ'''] ანდა ასოთშეთანხმება '''sz'''–სთან ['''შ'''].
:: '''ბ)''' ასოთშეთანხმებები '''z'''-სთან: '''sz''' - ['''შ'''], '''cz''' - ['''ჩ'''] არის '''s''' და '''c''' თანხმოვნების ალვეოლარული შესატყვისები; '''rz''' – ['''ჟ'''] შეესაბამება თანხმოვან '''ż'''-სთან ['''ჟ'''] ანდა ასოთშეთანხმება '''sz'''-სთან ['''შ'''].
:: '''გ)''' ასოთშეთანხმება '''d'''–სთან გამოიყენება მღიერი თანხმოვნებისათვის: '''dz'''-['''ძ'''], '''dź'''-['''ჯ'''], '''dż'''-['''ჯ''']
:: '''გ)''' ასოთშეთანხმება '''d'''-სთან გამოიყენება მღიერი თანხმოვნებისათვის: '''dz'''-['''ძ'''], '''dź'''-['''ჯ'''], '''dż'''-['''ჯ''']
:: '''დ)''' '''ch''' და '''h''' ერთიდაიგივე ბგერის ორი გრაფიკული ვარიანტია.
:: '''დ)''' '''ch''' და '''h''' ერთი და იმავე ბგერის ორი გრაფიკული ვარიანტია.


==== ხმოვნები ====
==== ხმოვნები ====


: '''3.''' პოლონური არ განასხვავებს გრძელ და მოკლე [[ხმოვანი|ხმოვნებს]]. პოლონური ხმოვნების კლასიფიკაცია შემდეგი [[კრიტერიუმი|კრიტერიუმების]] მიხედვით ხდება: <br />
: '''3.''' პოლონური არ განასხვავებს გრძელ და მოკლე [[ხმოვანი|ხმოვნებს]]. პოლონური ხმოვნების კლასიფიკაცია შემდეგი [[კრიტერიუმი|კრიტერიუმების]] მიხედვით ხდება:
:: '''ა''') '''[[ენა|ენის]] ჩართულობის მიხედვით''' არტიკულაციის პროცესში, ანუ იმის მიხედვით, თუ ენის რომელი ნაწილი – '''წინა''' თუ '''უკანა ენაა''' ჩაბმული [[არტიკულაცია|არტიკულაციის]] პროცესში.<br />
:: '''ა''') '''[[ენა|ენის]] ჩართულობის მიხედვით''' არტიკულაციის პროცესში, ანუ იმის მიხედვით, თუ ენის რომელი ნაწილი – '''წინა''' თუ '''უკანა ენაა''' ჩაბმული [[არტიკულაცია|არტიკულაციის]] პროცესში.
:: '''ბ''') '''პირის ღრუს ღიაობის მიხედვით''' არტიკულაციის პროცესში, ანუ იმის მიხედვით, როგორაა ღია პირის ღრუ – '''ფართოდ''', '''საშუალოდ''' თუ '''ვიწროდაა''' გაღებული არტიკულირებისას.<br />
:: '''ბ''') '''პირის ღრუს ღიაობის მიხედვით''' არტიკულაციის პროცესში, ანუ იმის მიხედვით, როგორაა ღია პირის ღრუ – '''ფართოდ''', '''საშუალოდ''' თუ '''ვიწროდაა''' გაღებული არტიკულირებისას.
:: '''გ''') '''ცხვირის ღრუს ჩართულობის მიხედვით''' არტიკულაციის პროცესში, ანუ იმის მიხედვით, წარმოთქმა '''ნაზალურია''' (ცხვირისმიერი) თუ '''ორალური''' (პირისმიერი).<br />
:: '''გ''') '''ცხვირის ღრუს ჩართულობის მიხედვით''' არტიკულაციის პროცესში, ანუ იმის მიხედვით, წარმოთქმა '''ნაზალურია''' (ცხვირისმიერი) თუ '''ორალური''' (პირისმიერი).


ვიწრო ღიაობის ორალური წინაენისმიერი '''i'''/'''y''' და უკანაენისმიერი '''u'''/('''ó''') ხმოვნები .<br />
ვიწრო ღიაობის ორალური წინაენისმიერი '''i'''/'''y''' და უკანაენისმიერი '''u'''/('''ó''') ხმოვნები .


საშუალო ღიაობის ორალური წინაენისმიერი '''e''' და უკანაენისმიერი '''o''' ხმოვნები.<br />
საშუალო ღიაობის ორალური წინაენისმიერი '''e''' და უკანაენისმიერი '''o''' ხმოვნები.<br />
საშუალო ღიაობის ნაზალური ხმოვნები წინაენისმიერი '''ę''' და უკანაენისმიერი '''ą'''. <br />
საშუალო ღიაობის ნაზალური ხმოვნები წინაენისმიერი '''ę''' და უკანაენისმიერი '''ą'''. <br />
ფართო ღიაობის ორალური ხმოვანი მხოლოდ ერთია '''a'''.<br />
ფართო ღიაობის ორალური ხმოვანი მხოლოდ ერთია '''a'''.


: '''4.''' '''ორალური''' (პირისმიერი) '''ხმოვნები''' '''e''', '''a''', '''o''' დაახლოებით ქართულის მსგავსად წარმოითქმის '''e''' როგორც სიტყვაში '''„ეს“''', '''a''' როგორც სიტყვაში '''„არა“''', '''o''' როგორც სიტყვაში '''ორი''', ხოლო ხმოვანი '''u''' კი როგორც '''„უმი“'''; მიუხედავად იმისა, რომ ეს [[ბგერა]] ძირითადად გრაფიკული '''u'''–თი გამოიხატება, არის შემთხვევები, როცა იგი ხმოვან '''o'''–ს უთმობს ადგილს და ასე ვიღებთ [[დიაკრიტიკული ნიშნები|დიაკრიტიკული]] გაფორმების ასო–ნიშანს '''ó''', რომელიც წარმოითქმის როგორც ქართული '''უ''' (მაგ.; ''pokój'' [პოკ'''უ'''ჲ] <=> ''pokoje'' [პოკოჲე]).<br />
: '''4.''' '''ორალური''' (პირისმიერი) '''ხმოვნები''' '''e''', '''a''', '''o''' დაახლოებით ქართულის მსგავსად წარმოითქმის '''e''' როგორც სიტყვაში '''„ეს“''', '''a''' როგორც სიტყვაში '''„არა“''', '''o''' როგორც სიტყვაში '''ორი''', ხოლო ხმოვანი '''u''' კი როგორც '''„უმი“'''; მიუხედავად იმისა, რომ ეს [[ბგერა]] ძირითადად გრაფიკული '''u'''-თი გამოიხატება, არის შემთხვევები, როცა იგი ხმოვან '''o'''-ს უთმობს ადგილს და ასე ვიღებთ [[დიაკრიტიკული ნიშნები|დიაკრიტიკული]] გაფორმების ასო-ნიშანს '''ó''', რომელიც წარმოითქმის როგორც ქართული '''უ''' (მაგ.; ''pokój'' [პოკ'''უ'''ჲ] <=> ''pokoje'' [პოკოჲე]).


ხმოვნების '''i'''–სა და '''y'''–ს წარმოთქმა (არტიკულაცია) განსხვავდება ერთმანეთისაგან: '''i'''–ს წარმოთქვამთ როგორც ქართულ '''ი'''–ს, ხოლო '''y''' ხმოვნის წარმოსათქმელად კი [[ენა|ენას]] მინიმალურად ავწევთ, საარტიკულაციო აპარატს მოვამზადებთ ქართული [[ბგერა]] '''ე'''–ს წამოსათქმელად, მაგრამ არ წარმოვთქვამთ მას, არამედ ვაფიქსირებთ პირს მოლოდ ამ მდგომარეობაში თითქოს მას წარმოვთქვამდეთ და ვამბობთ '''ი'''–ს. სხვა სლავური ენებიდან '''y''' ძალიან ჰგავს რუსულ '''ы'''–ს. '''i''' ყოველთვის რბილი თანხმოვნების შედეგ გვხვდება პოლონურში, ხოლო '''y''' ყოველთვის მაგარ თანხმოვნებს მოსდევს. გარდა ამისა, '''y'''–თი არასდროს არ იწყება პოლონური სიტყვა, '''i'''–თი კი საკმაოდ ხშირად.<br />
ხმოვნების '''i'''-სა და '''y'''-ს წარმოთქმა (არტიკულაცია) განსხვავდება ერთმანეთისაგან: '''i'''-ს წარმოთქვამთ როგორც ქართულ '''ი'''-ს, ხოლო '''y''' ხმოვნის წარმოსათქმელად კი [[ენა|ენას]] მინიმალურად ავწევთ, საარტიკულაციო აპარატს მოვამზადებთ ქართული [[ბგერა]] '''ე'''-ს წამოსათქმელად, მაგრამ არ წარმოვთქვამთ მას, არამედ ვაფიქსირებთ პირს მოლოდ ამ მდგომარეობაში თითქოს მას წარმოვთქვამდეთ და ვამბობთ '''ი'''-ს. სხვა სლავური ენებიდან '''y''' ძალიან ჰგავს რუსულ '''ы'''-ს. '''i''' ყოველთვის რბილი თანხმოვნების შემდეგ გვხვდება პოლონურში, ხოლო '''y''' ყოველთვის მაგარ თანხმოვნებს მოსდევს. გარდა ამისა, '''y'''-თი არასდროს არ იწყება პოლონური სიტყვა, '''i'''-თი კი საკმაოდ ხშირად.


: '''5.''' '''ნაზალური''' (ცხვირისმიერი) '''ხმოვნები''' პირისმიერი ხმოვნებისთვის დამახასიათებელი თვისებების გარდა დამატებით ცხვირისმიერ არტიკულაციასაც ითავსებენ, რომელიც ხორციელდება წარმოსათქმელი ხმოვნის გაჟღერებისას [[სასა|რბილი სასის]] დაწევით.<br />
: '''5.''' '''ნაზალური''' (ცხვირისმიერი) '''ხმოვნები''' პირისმიერი ხმოვნებისთვის დამახასიათებელი თვისებების გარდა დამატებით ცხვირისმიერ არტიკულაციასაც ითავსებენ, რომელიც ხორციელდება წარმოსათქმელი ხმოვნის გაჟღერებისას [[სასა|რბილი სასის]] დაწევით.


==== თანხმოვნები ====
==== თანხმოვნები ====


: '''6.''' პოლონურ თანხმოვანთა კლასიფიკაცია ხდება შემდეგი კრიტერიუმების საფუძველზე:<br />
: '''6.''' პოლონურ თანხმოვანთა კლასიფიკაცია ხდება შემდეგი კრიტერიუმების საფუძველზე:
:: '''ა)''' '''არტიკულაციის ადგილი''' (ანუ [[ლაბიალური]]ა, [[დენტალური]], [[ალვეოლარული]], [[პალატალური]] და [[ველარული]] თანხმოვანი).
:: '''ა)''' '''არტიკულაციის ადგილი''' (ანუ [[ლაბიალური]]ა, [[დენტალური]], [[ალვეოლარული]], [[პალატალური]] და [[ველარული]] თანხმოვანი).
:: '''ბ)''' '''არტიკულაციის გვარობა''' (ანუ [[ექსპლოზივი|ექსპლოზივები]], [[სპირანტი|სპირანტები]], [[ალვეოლარი|ალვეოლარები]], [[პალატალი|პალატალები]], [[ნაზალი|ნაზალური]] და [[ლიკვიდა|ლიკვიდური]] სპირანტები).<br />
:: '''ბ)''' '''არტიკულაციის გვარობა''' (ანუ [[ექსპლოზივი|ექსპლოზივები]], [[სპირანტი|სპირანტები]], [[ალვეოლარი|ალვეოლარები]], [[პალატალი|პალატალები]], [[ნაზალი|ნაზალური]] და [[ლიკვიდა|ლიკვიდური]] სპირანტები).


გარდა თანხმოვნებისა პოლონურს აქვს ასევე ორი '''ნახევარხმოვანი''': '''j''' და '''ł''' (ეს უკანასკნელი ძალიან ჰგავს ქართულ '''უ'''–ს, მაგრამ ბევრი ფონეტისტი ამ ბგერას კიდევ უფრო ამსგავსებს ინგლისურ '''w'''–ს, თავისი მკვეთრადგამოხატული [[ბილაბიალი|ბილაბიალურობისა]] გამო.)
გარდა თანხმოვნებისა პოლონურს აქვს ასევე ორი '''ნახევარხმოვანი''': '''j''' და '''ł''' (ეს უკანასკნელი ძალიან ჰგავს ქართულ '''უ'''-ს, მაგრამ ბევრი ფონეტისტი ამ ბგერას კიდევ უფრო ამსგავსებს ინგლისურ '''w'''-ს, თავისი მკვეთრადგამოხატული [[ბილაბიალი|ბილაბიალურობისა]] გამო.)


===== ექსპლოზივები =====
===== ექსპლოზივები =====


: ყრუ ექსპლოზივები : <br />
: ყრუ ექსპლოზივები:
:: ლაბიალური '''↓''' <br />
:: ლაბიალური '''↓'''
::: მაგარი: '''p'''. <br />
::: მაგარი: '''p'''.
::: რბილი: '''pi'''. <br />
::: რბილი: '''pi'''.
:: დენტალური: '''t'''. <br />
:: დენტალური: '''t'''.
:: ალვეოლარული: არ არსებობს. <br />
:: ალვეოლარული: არ არსებობს.
:: პალატალური: არ არსებობს. <br />
:: პალატალური: არ არსებობს.
:: ველარული '''↓''' <br />
:: ველარული '''↓'''
::: მაგარი: '''k'''. <br />
::: მაგარი: '''k'''.
::: რბილი: '''ki'''. <br />
::: რბილი: '''ki'''.


: მჟღერი ექსპლოზივები : <br />
: მჟღერი ექსპლოზივები:
:: ლაბიალური '''↓''' <br />
:: ლაბიალური '''↓'''
::: მაგარი: '''b'''. <br />
::: მაგარი: '''b'''.
::: რბილი: '''bi'''. <br />
::: რბილი: '''bi'''.
:: დენტალური: '''d'''. <br />
:: დენტალური: '''d'''.
:: ალვეოლარული: არ არსებობს. <br />
:: ალვეოლარული: არ არსებობს.
:: პალატალური: არ არსებობს. <br />
:: პალატალური: არ არსებობს.
:: ველარული '''↓''' <br />
:: ველარული '''↓'''
::: მაგარი: '''g'''. <br />
::: მაგარი: '''g'''.
::: რბილი: '''gi'''. <br />
::: რბილი: '''gi'''.


===== სპირანტები =====
===== სპირანტები =====


: ყრუ სპირანტები : <br />
: ყრუ სპირანტები:
:: ლაბიალური '''↓''' <br />
:: ლაბიალური '''↓'''
::: მაგარი: '''f'''. <br />
::: მაგარი: '''f'''.
::: რბილი: '''fi'''. <br />
::: რბილი: '''fi'''.
:: დენტალური: '''s'''. <br />
:: დენტალური: '''s'''.
:: ალვეოლარული: '''sz''' / '''rz''' . <br />
:: ალვეოლარული: '''sz''' / '''rz'''.
:: პალატალური: '''ś''' / '''si''' . <br />
:: პალატალური: '''ś''' / '''si'''.
:: ველარული '''↓''' <br />
:: ველარული '''↓'''
::: მაგარი: '''h''' / '''ch '''. <br />
::: მაგარი: '''h''' / '''ch'''.
::: რბილი: '''hi''' / '''chi'''.. <br />
::: რბილი: '''hi''' / '''chi'''.


: მჟღერი სპირანტები : <br />
: მჟღერი სპირანტები:
:: ლაბიალური '''↓''' <br />
:: ლაბიალური '''↓'''
::: მაგარი: '''w'''. <br />
::: მაგარი: '''w'''.
::: რბილი: '''wi'''. <br />
::: რბილი: '''wi'''.
:: დენტალური: '''z'''. <br />
:: დენტალური: '''z'''.
:: ალვეოლარული: '''ż''' / '''rz'''. <br />
:: ალვეოლარული: '''ż''' / '''rz'''.
:: პალატალური: '''ź''' / '''zi'''. <br />
:: პალატალური: '''ź''' / '''zi'''.
:: ველარული '''↓''' <br />
:: ველარული '''↓'''
::: მაგარი: არ არსებობს. <br />
::: მაგარი: არ არსებობს.
::: რბილი: არ არსებობს. <br />
::: რბილი: არ არსებობს.


===== აფრიკატები =====
===== აფრიკატები =====
: ყრუ აფრიკატები : <br />
: ყრუ აფრიკატები:
:: ლაბიალური '''↓''' <br />
:: ლაბიალური '''↓'''
::: მაგარი: არ არსებობს. <br />
::: მაგარი: არ არსებობს.
::: რბილი: არ არსებობს. <br />
::: რბილი: არ არსებობს.
:: დენტალური: '''c'''. <br />
:: დენტალური: '''c'''.
:: ალვეოლარული: '''cz'''. <br />
:: ალვეოლარული: '''cz'''.
:: პალატალური: '''ć''' / '''ci''' . <br />
:: პალატალური: '''ć''' / '''ci'''.
:: ველარული '''↓'''
:: ველარული '''↓'''
::: მაგარი: არ არსებობს. <br />
::: მაგარი: არ არსებობს.
::: რბილი: არ არსებობს. <br />
::: რბილი: არ არსებობს.


: მჟღერი აფრიკატები : <br />
: მჟღერი აფრიკატები:
:: ლაბიალური '''↓'''
:: ლაბიალური '''↓'''
::: მაგარი: არ არსებობს. <br />
::: მაგარი: არ არსებობს.
::: რბილი: არ არსებობს. <br />
::: რბილი: არ არსებობს.
:: დენტალური: '''dz'''. <br />
:: დენტალური: '''dz'''.
:: ალვეოლარული: '''dż'''. <br />
:: ალვეოლარული: '''dż'''.
:: პალატალური: '''dź''' / '''dzi'''. <br />
:: პალატალური: '''dź''' / '''dzi'''.
:: ველარული '''↓''' <br />
:: ველარული '''↓'''
::: მაგარი: არ არსებობს. <br />
::: მაგარი: არ არსებობს.
::: რბილი: არ არსებობს. <br />
::: რბილი: არ არსებობს.


===== სონანტები =====
===== სონანტები =====


: ცხვირისმიერი სონანტები : <br />
: ცხვირისმიერი სონანტები:
:: ლაბიალური '''↓''' <br />
:: ლაბიალური '''↓'''
::: მაგარი: '''m'''. <br />
::: მაგარი: '''m'''.
::: რბილი: '''mi'''. <br />
::: რბილი: '''mi'''.
:: დენტალური: '''n'''. <br />
:: დენტალური: '''n'''.
:: ალვეოლარული: არ არსებობს. <br />
:: ალვეოლარული: არ არსებობს.
:: პალატალური: '''ń''' / '''ni''' . <br />
:: პალატალური: '''ń''' / '''ni'''.
:: ველარული '''↓''' <br />
:: ველარული '''↓'''
::: მაგარი: არ არსებობს. <br />
::: მაგარი: არ არსებობს.
::: რბილი: არ არსებობს. <br />
::: რბილი: არ არსებობს.


: ლიკვიდა სონანტები : <br />
: ლიკვიდა სონანტები:
:: ლაბიალური '''↓''' <br />
:: ლაბიალური '''↓'''
::: მაგარი: არ არსებობს. <br />
::: მაგარი: არ არსებობს.
::: რბილი: არ არსებობს. <br />
::: რბილი: არ არსებობს.
:: დენტალური: არ არსებობს. <br />
:: დენტალური: არ არსებობს.
:: ალვეოლარული: '''r, l'''. <br />
:: ალვეოლარული: '''r, l'''.
:: პალატალური: არ არსებობს. <br />
:: პალატალური: არ არსებობს.
:: ველარული '''↓'''
:: ველარული '''↓'''
::: მაგარი: არ არსებობს. <br />
::: მაგარი: არ არსებობს.
::: რბილი: არ არსებობს. <br />
::: რბილი: არ არსებობს.


===== ნახევარხმოვნები =====
===== ნახევარხმოვნები =====


: ყრუ და მჟღერი ნახევარხმოვნები არ არსებობს. <br />
: ყრუ და მჟღერი ნახევარხმოვნები არ არსებობს.
:: ლაბიალური '''↓''' <br />
:: ლაბიალური '''↓'''
::: მაგარი: არ არსებობს. <br />
::: მაგარი: არ არსებობს.
::: რბილი: არ არსებობს. <br />
::: რბილი: არ არსებობს.
:: დენტალური: არ არსებობს. <br />
:: დენტალური: არ არსებობს.
:: ალვეოლარული: არ არსებობს. <br />
:: ალვეოლარული: არ არსებობს.
:: პალატალური: '''j'''. <br />
:: პალატალური: '''j'''.
:: ველარული '''↓''' <br />
:: ველარული '''↓'''
::: მაგარი: '''ł(u)'''. <br />
::: მაგარი: '''ł(u)'''.
::: რბილი: არ არსებობს. <br />
::: რბილი: არ არსებობს.


==== თანხმოვანთა წარმოთქმის ზოგი თავისებურებანი ====
==== თანხმოვანთა წარმოთქმის ზოგი თავისებურებანი ====
: '''7.''' თანხმოვანთა [[ორთოეპია]]. <br />
: '''7.''' თანხმოვანთა [[ორთოეპია]].
:: '''p''', '''t''', '''k:''' ყრუ არა ასპირირებული თანხმოვნები.<br />
:: '''p''', '''t''', '''k:''' ყრუ არა ასპირირებული თანხმოვნები.
:: '''b''', '''d''', '''g:''' მჟღერი თანხმოვნები.<br />
:: '''b''', '''d''', '''g:''' მჟღერი თანხმოვნები.
:: '''f''', '''s''', '''sz:''' ყრუ სპირანტები.<br />
:: '''f''', '''s''', '''sz:''' ყრუ სპირანტები.
:: '''h'''/'''ch:''' ყრუ სპირანტი.<br />
:: '''h'''/'''ch:''' ყრუ სპირანტი.
:: '''w''', '''z''', '''ż'''/'''rz:''' მჟღერი სპირანტები.<br />
:: '''w''', '''z''', '''ż'''/'''rz:''' მჟღერი სპირანტები.
:: '''c''', '''cz:''' ყრუ აფრიკატები.<br />
:: '''c''', '''cz:''' ყრუ აფრიკატები.
:: '''dz''', '''dż:''' მჟღერი აფრიკატები.<br />
:: '''dz''', '''dż:''' მჟღერი აფრიკატები.
:: '''m''', '''n''', '''l:''' შესაბამება ქართულ ბგერებს.<br />
:: '''m''', '''n''', '''l:''' შესაბამება ქართულ ბგერებს.
:: '''r:''' ალვეოლარული წინაენისმიერი ბგერა.<br />
:: '''r:''' ალვეოლარული წინაენისმიერი ბგერა.
:: '''j:''' ნახევარხმოვანი.<br />
:: '''j:''' ნახევარხმოვანი.
:: '''ł'''/'''u:''' ნახევარხმოვანი. ბილაბიალური '''ლ'''.<br />
:: '''ł'''/'''u:''' ნახევარხმოვანი. ბილაბიალური '''ლ'''.
:: '''ś'''/'''si''', '''ź'''/'''zi:''' პალატალური სპირანტები.<br />
:: '''ś'''/'''si''', '''ź'''/'''zi:''' პალატალური სპირანტები.
:: '''ć'''/'''ci:''' აფრიკატები (სპირანტების არტიკულაციის ადგილის მიხედვით.)<br />
:: '''ć'''/'''ci:''' აფრიკატები (სპირანტების არტიკულაციის ადგილის მიხედვით.)
:: '''dź'''/'''dzi:''' შეესაბამება '''ś'''/'''si''', '''ź'''/'''zi'''. <br />
:: '''dź'''/'''dzi:''' შეესაბამება '''ś'''/'''si''', '''ź'''/'''zi'''.
:: '''ń:''' პალატალური ნაზალი; დენტალურ '''n'''–სთან ისეთივენაირია, როგორც '''ś'''/'''si ბგერა-ასო s'''–სთან. <br />
:: '''ń:''' პალატალური ნაზალი; დენტალურ '''n'''-სთან ისეთივენაირია, როგორც '''ś'''/'''si ბგერა-ასო s'''-სთან.


==== პალატალიზებული თანხმოვნები ====
==== პალატალიზებული თანხმოვნები ====


: '''8.''' პოლონური '''ენა''' იცნობს ლაბიალური და ველარული თანხმოვნების ორ, [[პალატალიზაცია|პალატალიზებულ]] და არაპალატალიზირებულ რიგს. <br />
: '''8.''' პოლონური '''ენა''' იცნობს ლაბიალური და ველარული თანხმოვნების ორ, [[პალატალიზაცია|პალატალიზებულ]] და არაპალატალიზირებულ რიგს.
:: '''1.''' პალატალიზებული თანხმოვნები: '''pi''', '''bi''', '''fi''', '''wi''', '''mi''', '''ki''', '''gi''', '''hi'''/'''chi'''. <br />
:: '''1.''' პალატალიზებული თანხმოვნები: '''pi''', '''bi''', '''fi''', '''wi''', '''mi''', '''ki''', '''gi''', '''hi'''/'''chi'''.
:: '''2.''' არაპალატარიზებული თანხმოვნები: '''p''', '''b''', '''f''', '''w''', '''m''', '''k''', '''g''', '''h'''/'''ch'''. <br />
:: '''2.''' არაპალატარიზებული თანხმოვნები: '''p''', '''b''', '''f''', '''w''', '''m''', '''k''', '''g''', '''h'''/'''ch'''.
პალატალიზებულ თანხმოვნებს რთული [[არტიკულაცია]] აქვთ. გარდა ძირითადი არტიკულაციისა, რომელიც შესაბამის არაპალატალიზულ თანხმოვნებს ტიპიურად ახასიათებს (როგორიცაა ორი-<br />ვე, ზედა და ქვედა ტუჩის ნაწილების დახურვა, ან ურთიერთმიახლოვება: '''p''', '''b''', '''m''';), ქვედა ტუჩის მიახლოვება წინა კბილებთან: '''f''', '''w'''; ენის ზურგის მიახლოვება რბილ სასასთან: '''k''', '''g''', '''h'''/'''ch'''), კი-<br />დევ ერთი დამატებითი არტიკულაცია ხორციელდება: ენის შუა ნაწილის აწევა მაგარი სასის მიმართულებით. პალატალიზებულ ველარებს არაპალატალიზებულთა მიმართ რამდენადმე წინ წა-<br />
პალატალიზებულ თანხმოვნებს რთული [[არტიკულაცია]] აქვთ. გარდა ძირითადი არტიკულაციისა, რომელიც შესაბამის არაპალატალიზულ თანხმოვნებს ტიპურად ახასიათებს (როგორიცაა ორივე, ზედა და ქვედა ტუჩის ნაწილების დახურვა, ან ურთიერთმიახლოვება: '''p''', '''b''', '''m''';), ქვედა ტუჩის მიახლოვება წინა კბილებთან: '''f''', '''w'''; ენის ზურგის მიახლოვება რბილ სასასთან: '''k''', '''g''', '''h'''/'''ch'''), კიდევ ერთი დამატებითი არტიკულაცია ხორციელდება: ენის შუა ნაწილის აწევა მაგარი სასის მიმართულებით. პალატალიზებულ ველარებს არაპალატალიზებულთა მიმართ რამდენადმე წინ წაწეული საარტიკულიო ადგილი აქვთ.
წეული საარტიკულიო ადგილი აქვთ. <br />


პოლონურ ენაში პალატალიზებულ და არაპალატალიზებულ თანხმოვანთა დიფერენცირება აუცილებულია, რადგან მთელ რიგ შემთხვევებში მხოლოდ ამ განსხვავების საფუძველზეა შესაძლე-<br />ბელი ორი სხვადასხვა მნიშვნელობის მქონე [[სიტყვა|სიტყვის]] (მაგრამ მეტად მსგავსი ჟღერადობის სიტყვაფორმის) ერთმანეთისაგან გარჩევა. <br />
პოლონურ ენაში პალატალიზებულ და არაპალატალიზებულ თანხმოვანთა დიფერენცირება აუცილებულია, რადგან მთელ რიგ შემთხვევებში მხოლოდ ამ განსხვავების საფუძველზეა შესაძლებელი ორი სხვადასხვა მნიშვნელობის მქონე [[სიტყვა|სიტყვის]] (მაგრამ მეტად მსგავსი ჟღერადობის სიტყვაფორმის) ერთმანეთისაგან გარჩევა. <br />
: მაგ.; '''p'''asek ('ქამარი', 'სარტყელი') – '''pi'''asek ('ქვიშა'), '''b'''ada (ის (გამო)იკვლევს; 'გამოკვლევა') – '''bi'''ada! (ვაიმე!), '''w'''ał ('ვეშაპი') – '''wi'''ał ('ბერვა', 'ფრიალი'), '''m'''ały ('პატარა', 'მცირე') – '''mi'''ały (მათ ჰქონ-<br />დათ; 'ქონა', 'ყოლა'), sza'''fę''' [''szafe''] ('კარადა' ბრალდებით ბრუნვაში = კარადა'''ს'''), sza'''fi'''e ('კარადა' მიცემითში, ან ლოკატივში), dro'''gę''' [''droge''] ('გზა' ბრალდებით ბრუნვაში = გზა'''ს'''), dro'''gi'''e ('ძვირი'). <br />
: მაგ.; '''p'''asek („ქამარი“, „სარტყელი“) – '''pi'''asek („ქვიშა“), '''b'''ada (ის (გამო)იკვლევს; „გამოკვლევა“) – '''bi'''ada! (ვაიმე!), '''w'''ał („ვეშაპი“) – '''wi'''ał („ბერვა“, „ფრიალი“), '''m'''ały („პატარა“, „მცირე“) – '''mi'''ały (მათ ჰქონდათ; „ქონა“, „ყოლა“), sza'''fę''' [''szafe''] („კარადა“ ბრალდებით ბრუნვაში = კარადა'''ს'''), sza'''fi'''e („კარადა“ მიცემითში, ან ლოკატივში), dro'''gę''' [''droge''] („გზა“ ბრალდებით ბრუნვაში = გზა'''ს'''), dro'''gi'''e („ძვირი“).


==== თანხმოვანთა მართლწერის წესები ====
==== თანხმოვანთა მართლწერის წესები ====


: '''9.''' პალატალური თანხმოვნები გრაფიკულად შემდეგნაირად გამოისახება ''':''' <br />
: '''9.''' პალატალური თანხმოვნები გრაფიკულად შემდეგნაირად გამოისახება:
:: '''ა)''' '''ś, ź, ć, dź, ń.''' <br />
:: '''ა)''' '''ś, ź, ć, dź, ń.'''
თუ ეს ასო-ნიშნები სიტყვის ბოლოში, ან თანხმოვნების წინ დგას. <br />
თუ ეს ასო-ნიშნები სიტყვის ბოლოში, ან თანხმოვნების წინ დგას. <br />
: მაგ.; kto'''ś''' (ვინმე), ma'''ź''' (საცხი, საპოხი), da'''ć''' (მიცემა), cho'''dź'''! (მოდი!), dło'''ń''' (ხელისგული), gro'''ź'''ny (საშიში), '''ć'''ma (ღამის პეპელა), '''dź'''ięk (ბგერა), pa'''ń'''stwo (სახელმწიფო); <br />
: მაგ.; kto'''ś''' (ვინმე), ma'''ź''' (საცხი, საპოხი), da'''ć''' (მიცემა), cho'''dź'''! (მოდი!), dło'''ń''' (ხელისგული), gro'''ź'''ny (საშიში), '''ć'''ma (ღამის პეპელა), '''dź'''ięk (ბგერა), pa'''ń'''stwo (სახელმწიფო);
:: '''ბ)''' '''si, zi, ci, dzi, ni.''' <br />
:: '''ბ)''' '''si, zi, ci, dzi, ni.'''
ხმოვნების წინ გარდა ხმოვან '''i'''-ისა. <br />
ხმოვნების წინ გარდა ხმოვან '''i'''-ისა. <br />
: მაგ.; '''si'''ano (თივა), '''zi'''arno (პურის კაკალი), '''ci'''eń (ჩრდილი), '''dz'''ielo (საქმე, საქციელი, ნახელავი), to'''ni'''e (დამხრჩვალი);
: მაგ.; '''si'''ano (თივა), '''zi'''arno (პურის კაკალი), '''ci'''eń (ჩრდილი), '''dz'''ielo (საქმე, საქციელი, ნახელავი), to'''ni'''e (დამხრჩვალი);
:: '''გ)''' რაკი ხმოვან '''i'''-ის წინ მხოლოდ [[პალატუმი|პალატალური]], ან [[პალატალიზაცია|პალატალიზებული]] თანხმოვნები შეიძლება შეგვხვდეს, თანხმოვნების პალატალურობა '''i'''-ის წინ ცალკე გრაფიკულად არ აღინიშნება. ასეთი [[სიტყვა|სიტყვები]] ერთი პალატალური [[თანხმოვანი|თანხმოვნით]] იწყება-ხოლმე. <br />
:: '''გ)''' რაკი ხმოვან '''i'''-ის წინ მხოლოდ [[პალატუმი|პალატალური]], ან [[პალატალიზაცია|პალატალიზებული]] თანხმოვნები შეიძლება შეგვხვდეს, თანხმოვნების პალატალურობა '''i'''-ის წინ ცალკე გრაფიკულად არ აღინიშნება. ასეთი [[სიტყვა|სიტყვები]] ერთი პალატალური [[თანხმოვანი|თანხმოვნით]] იწყება ხოლმე.
: მაგ.; '''si'''ny (ლურჯი), '''zi'''ma (ზამთარი), '''ci'''chy (წყნარი), '''dzi'''wny (უცნაური, ახირებული), '''ni'''c (არაფერი).<br />
: მაგ.; '''si'''ny (ლურჯი), '''zi'''ma (ზამთარი), '''ci'''chy (წყნარი), '''dzi'''wny (უცნაური, ახირებული), '''ni'''c (არაფერი).


: '''10.''' პალატალური თანხმოვნები მხოლოდ ხმოვნების წინ გვხვდება და ისინი შემდეგნაირი ასოთშეთანხმებებით გადმოიცემა: <br />
: '''10.''' პალატალური თანხმოვნები მხოლოდ ხმოვნების წინ გვხვდება და ისინი შემდეგნაირი ასოთშეთანხმებებით გადმოიცემა:
:: '''ა)''' ხმოვნების წინ (გარდა '''i'''-სა) '''pi, bi, fi, wi, ki, gi, hi/chi'''. <br />
:: '''ა)''' ხმოვნების წინ (გარდა '''i'''-სა) '''pi, bi, fi, wi, ki, gi, hi/chi'''.
: გვხვდება ისეთ [[სიტყვა|სიტყვებში]] როგორიცაა მაგ,; '''pi'''es (ძაღლი), '''bi'''ały (თეთრი), '''fi'''ołek (ია), '''wi'''em (ვიცი), '''mi'''asto (ქალაქი), '''ki'''edy (როდის), '''gi'''ąć (მოღუნვა, მოხრა რაიმესი), '''hi'''ena (აფთარი). <br />
: გვხვდება ისეთ [[სიტყვა|სიტყვებში]] როგორიცაა მაგ,; '''pi'''es (ძაღლი), '''bi'''ały (თეთრი), '''fi'''ołek (ია), '''wi'''em (ვიცი), '''mi'''asto (ქალაქი), '''ki'''edy (როდის), '''gi'''ąć (მოღუნვა, მოხრა რაიმესი), '''hi'''ena (აფთარი).
:: '''ბ)''' ხმოვანი '''i'''-ს წინ თანხმოვნების [[პალატალიზაცია]] ცალკე არ აღინიშნება. <br />
:: '''ბ)''' ხმოვანი '''i'''-ს წინ თანხმოვნების [[პალატალიზაცია]] ცალკე არ აღინიშნება.
: მაგ,; '''pi'''sać (წერა, წერდე რამეს), '''bi'''ć ((და)რტყმა), '''fi'''lm (ფილმი), '''wi'''na (დანაშაული), '''mi'''t (მითი, მითოსი), '''ki'''no (კინო), '''gi'''nąć (გარდაცვალება), '''hi'''storia (ისტორია), '''Сhi'''ny (ჩინეთი). <br />
: მაგ,; '''pi'''sać (წერა, წერდე რამეს), '''bi'''ć ((და)რტყმა), '''fi'''lm (ფილმი), '''wi'''na (დანაშაული), '''mi'''t (მითი, მითოსი), '''ki'''no (კინო), '''gi'''nąć (გარდაცვალება), '''hi'''storia (ისტორია), '''Сhi'''ny (ჩინეთი).


===== პალატალური თანხმოვნები =====
===== პალატალური თანხმოვნები =====


: თანხმოვნების წინ და სიტყვის ბოლოს: '''ś''', '''ź''', '''ć''', '''dź''', '''ń''' <br />
: თანხმოვნების წინ და სიტყვის ბოლოს: '''ś''', '''ź''', '''ć''', '''dź''', '''ń'''
: ხმოვნების წინ გარდა '''i'''-სა: '''si''', '''zi''', '''ci''', '''dzi''', '''ni''' <br />
: ხმოვნების წინ გარდა '''i'''-სა: '''si''', '''zi''', '''ci''', '''dzi''', '''ni'''
: '''i'''-ს წინ: '''s''', '''z''', '''c''', '''dz''', '''n''' <br />
: '''i'''-ს წინ: '''s''', '''z''', '''c''', '''dz''', '''n'''


===== პალატალიზირებული თანხმოვნები =====
===== პალატალიზირებული თანხმოვნები =====


: თანხმოვნების წინ და სიტყვის ბოლოს: '''–''' <br />
: თანხმოვნების წინ და სიტყვის ბოლოს: '''–'''
: ხმოვნების წინ გარდა '''i'''-სა: '''pi''', '''bi''', '''fi''', '''wi''', '''mi''', '''ki''', '''gi''', '''hi''' / '''chi''' <br />
: ხმოვნების წინ გარდა '''i'''-სა: '''pi''', '''bi''', '''fi''', '''wi''', '''mi''', '''ki''', '''gi''', '''hi''' / '''chi'''
: '''i'''-ს წინ: '''p''', '''b''', '''f''', '''w''', '''m''', '''k''', '''g''', '''h''' / '''ch'''<br />
: '''i'''-ს წინ: '''p''', '''b''', '''f''', '''w''', '''m''', '''k''', '''g''', '''h''' / '''ch'''


: '''11.''' სპირანტი '''ż''' / '''rz''' გადმოიცემა შემდეგი [[ასო|ასო-ნიშნების]] მეშვეობით: <br />
: '''11.''' სპირანტი '''ż''' / '''rz''' გადმოიცემა შემდეგი [[ასო|ასო-ნიშნების]] მეშვეობით:
:: '''ა)''' '''ż'''-ს მეშვეობით მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ის მოცემული სიტყვის სხვა ფორმებში, ან მონათესავე სიტყვებში '''g'''-თი, '''z'''-თი, მაშასადამე თანხმოვნებით '''ź''' / '''zi'''-თ ჩანაცვლდება. <br />
:: '''ა)''' '''ż'''-ს მეშვეობით მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ის მოცემული სიტყვის სხვა ფორმებში, ან მონათესავე სიტყვებში '''g'''-თი, '''z'''-თი, მაშასადამე თანხმოვნებით '''ź''' / '''zi'''-თ ჩანაცვლდება.
: მაგ.; <br />
: მაგ.;
:: '''ბ)''' <br />
:: '''ბ)'''
: '''12.''' <br />
: '''12.'''
: '''13.''' <br />
: '''13.'''
: '''14.''' <br />
: '''14.'''


==== რბილი და ფუნქციონალურად რბილი თანხმოვნები ====
==== რბილი და ფუნქციონალურად რბილი თანხმოვნები ====
ხაზი 261: ხაზი 262:
პოლონური ენა განასხვავებს 10 [[მეტყველების ნაწილები|მეტყველების ნაწილს]]. <br />
პოლონური ენა განასხვავებს 10 [[მეტყველების ნაწილები|მეტყველების ნაწილს]]. <br />
ესენია; <br />
ესენია; <br />
: '''1.''' [[არსებითი სახელი]] <br />
: '''1.''' [[არსებითი სახელი]]
:: მაგ.; '''dom''' (სახლი), '''ryba''' (თევზი), '''okno''' (ფანჯარა); <br />
:: მაგ.; '''dom''' (სახლი), '''ryba''' (თევზი), '''okno''' (ფანჯარა);
: '''2.''' [[ზედსართავი სახელი]] <br />
: '''2.''' [[ზედსართავი სახელი]]
:: მაგ.; '''dobry''' (კარგი, კეთილი), '''czarny''' (შავი), '''mały''' (პატარა, მცირე); <br />
:: მაგ.; '''dobry''' (კარგი, კეთილი), '''czarny''' (შავი), '''mały''' (პატარა, მცირე);
: '''3.''' [[ნაცვალსახელი]] <br />
: '''3.''' [[ნაცვალსახელი]]
:: მაგ.; '''ja''' (მე), '''nasz''' (ჩვენი), '''który''' (რომელი, რომელიც); <br />
:: მაგ.; '''ja''' (მე), '''nasz''' (ჩვენი), '''który''' (რომელი, რომელიც);
: '''4.''' [[რიცხვითი სახელი]] <br />
: '''4.''' [[რიცხვითი სახელი]]
:: მაგ.; '''dwa''' (ორი), '''pierwszy''' (პირველი), '''obaj''' (ორივე); <br />
:: მაგ.; '''dwa''' (ორი), '''pierwszy''' (პირველი), '''obaj''' (ორივე);
: '''5.''' [[ზმნა]] <br />
: '''5.''' [[ზმნა]]
:: მაგ.; '''iść''' (წა-/მი-/მო-/სვლა), '''siedzieć''' (ჯდომა), '''zrobić''' (ქმნა, კეთება); <br />
:: მაგ.; '''iść''' (წა-/მი-/მო-/სვლა), '''siedzieć''' (ჯდომა), '''zrobić''' (ქმნა, კეთება);
: '''6.''' [[ზმნიზედა]] <br />
: '''6.''' [[ზმნიზედა]]
:: მაგ.; '''dobrze''' (კარგად, სასიკეთოდ), '''mało''' (მცირედ), '''po polsku''' (პოლონურად) <br />
:: მაგ.; '''dobrze''' (კარგად, სასიკეთოდ), '''mało''' (მცირედ), '''po polsku''' (პოლონურად)
: '''7.''' [[წინდებული]] <br />
: '''7.''' [[წინდებული]]
:: მაგ.; '''na''' (-ზე), '''przez''' (-ის წინ), '''w''' (-ში); <br />
:: მაგ.; '''na''' (-ზე), '''przez''' (-ის წინ), '''w''' (-ში);
: '''8.''' [[კავშირი]] <br />
: '''8.''' [[კავშირი]]
:: მაგ.; '''i''' (და), '''ale''' (მაგრამ), '''bo''' (რადგან, რამეთუ, რაკი); <br />
:: მაგ.; '''i''' (და), '''ale''' (მაგრამ), '''bo''' (რადგან, რამეთუ, რაკი);
: '''9.''' [[ნაწილაკი]] <br />
: '''9.''' [[ნაწილაკი]]
:: მაგ.; '''tak''' (ასე, ისე), '''nie''' (არა), '''оb''' (თუ, ან); <br />
:: მაგ.; '''tak''' (ასე, ისე), '''nie''' (არა), '''оb''' (თუ, ან);
: '''10.''' [[შორისდებული]], <br />
: '''10.''' [[შორისდებული]],
:: მაგ.; '''hej!''' (ჰეი!), '''och!''' (ოხ!), '''be!''' (თფუი!)
:: მაგ.; '''hej!''' (ჰეი!), '''och!''' (ოხ!), '''be!''' (თფუი!)


ხაზი 323: ხაზი 324:
== ზოგიერთი პოლონური სიტყვა და გამოთქმა ==
== ზოგიერთი პოლონური სიტყვა და გამოთქმა ==


: Pan (მიმართვის ფორმა) - ბატონო .<br />
: Pan (მიმართვის ფორმა) – ბატონო.
: Pani (მიმართვის ფორმა) - ქალბატონო.<br />
: Pani (მიმართვის ფორმა) – ქალბატონო.
: Tak. - დიახ.<br />
: Tak. – დიახ.
: Nie. - არა.<br />
: Nie. – არა.
: Proszę. – გეთაყვა. გთხოვთ.<br />
: Proszę. – გეთაყვა. გთხოვთ.
: Dzień dobry. - გამარჯობა.<br />
: Dzień dobry. – გამარჯობა.
: Dobry wieczór. - საღამო მშვიდობისა.<br />
: Dobry wieczór. – საღამო მშვიდობისა.
: Do widzenia. - ნახვამდის.<br />
: Do widzenia. – ნახვამდის.
: Dobranoc. - ღამე მშვიდობისა.<br />
: Dobranoc. – ღამე მშვიდობისა.
: Do zobaczenia wkrótce. - მომავალ შეხვედრამდე.<br />
: Do zobaczenia wkrótce. – მომავალ შეხვედრამდე.
: Cześć. - (ფამილარული მისალმება) სალამი.<br />
: Cześć. – (ფამილარული მისალმება) სალამი.
: Cześć. - (ფამილარული დამშვიდობება) ნახვამდის.<br />
: Cześć. – (ფამილარული დამშვიდობება) ნახვამდის.
: Dobrze. - კარგი. კეთილი.<br />
: Dobrze. – კარგი. კეთილი.
: W porządku. – (ყველაფერი) რიგზეა.<br />
: W porządku. – (ყველაფერი) რიგზეა.
: Jak się masz? Jak się ''Pan'' / ''Pani'' ma? - როგორ ხარ? როგორ ბრძანდებით?<br />
: Jak się masz? Jak się ''Pan'' / ''Pani'' ma? – როგორ ხარ? როგორ ბრძანდებით?
: Dziękuję (bardzo). - (დიდი) მადლობა.<br />
: Dziękuję (bardzo). – (დიდი) მადლობა.
: Proszę (bardzo). - პასუხი მადლობაზე.<br />
: Proszę (bardzo). – პასუხი მადლობაზე.
: Nie ma za co. – (პასუხი მადლობაზე) არაფრის.<br />
: Nie ma za co. – (პასუხი მადლობაზე) არაფრის.
: Przepraszam. - მაპატიეთ.<br />
: Przepraszam. – მაპატიეთ.
: Nic nie szkodzi. - არა უშავს.<br />
: Nic nie szkodzi. – არა უშავს.
: Zgadzam się. – გეთანხმები(თ).<br />
: Zgadzam się. – გეთანხმები(თ).
: Czy mówi ''Pan'' / ''Pani'' po angielsku (po niemiecku, po hiszpańsku)? - საუბრობთ ინგლისურად (გერმანულად, ესპანურად)?<br />
: Czy mówi ''Pan'' / ''Pani'' po angielsku (po niemiecku, po hiszpańsku)? – საუბრობთ ინგლისურად (გერმანულად, ესპანურად)?
: Znam polski tylko trochę. - მხოლოდ ცოტას ვსაუბრობ პოლონურად.<br />
: Znam polski tylko trochę. – მხოლოდ ცოტას ვსაუბრობ პოლონურად.
: Mówię bardzo słabo po polsku. – პოლონურად ძალიან ცუდად ვსაუბრობ <br />
: Mówię bardzo słabo po polsku. – პოლონურად ძალიან ცუდად ვსაუბრობ
: Nie rozumiem. – არ მესმის. ვერ ვიგებ.<br />
: Nie rozumiem. – არ მესმის. ვერ ვიგებ.
: Rozumiem. – მესმის. გასაგებია.<br />
: Rozumiem. – მესმის. გასაგებია.
: Proszę mi to napisać. - გთხოვთ დამიწეროთ.<br />
: Proszę mi to napisać. – გთხოვთ დამიწეროთ.
: Proszę mówić wolniej. - გთხოვთ უფრო ნელა ილაპარაკოთ.<br />
: Proszę mówić wolniej. – გთხოვთ უფრო ნელა ილაპარაკოთ.


'''რიცხვები'''
'''რიცხვები'''
ხაზი 386: ხაზი 387:
== რესურსები ინტერნეტში ==
== რესურსები ინტერნეტში ==


* {{pl}} [http://grzegorj.w.interia.pl/gram/gram00.html Gramatyka języka polskiego]
* {{pl}} [http://grzegorj.w.interia.pl/gram/gram00.html Gramatyka języka polskiego] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101228003555/http://grzegorj.w.interia.pl/gram/gram00.html |date=2010-12-28 }}
* {{pl}} [http://artur.czesak.webpark.pl/Stronica/Dialpol.html Mapa dialektów polskich]
* {{pl}} [http://artur.czesak.webpark.pl/Stronica/Dialpol.html Mapa dialektów polskich]
* {{pl}} [http://www.język-polski.pl Wortal poświęcony językowi polskiemu]
* {{pl}} [http://www.język-polski.pl Wortal poświęcony językowi polskiemu]
ხაზი 401: ხაზი 402:
[[კატეგორია:პოლონური ენა| ]]
[[კატეგორია:პოლონური ენა| ]]
[[კატეგორია:სლავთმცოდნეობა]]
[[კატეგორია:სლავთმცოდნეობა]]

{{Link FA|ro}}

უკანასკნელი რედაქცია 18:24, 28 დეკემბერი 2022-ის მდგომარეობით

პოლონური ენა
Język polski
Polszczyzna
გავრცელებულია პოლონეთი, ბელარუსი, უკრაინა, ჩეხეთი, ლიტვა
მოლაპარაკეთა რაოდენობა 43 მლნ.[1]
ოფიციალური სტატუსი დროშა: პოლონეთი პოლონეთი
დროშა: ევროპის კავშირი ევროკავშირი

არეგულირებს: პოლონური ენის საბჭო

ლინგვისტური კლასიფიკაცია ინდოევროპული ოჯახი:
სლავური
დასავლეთსლავური
პოლონური
დამწერლობის სისტემა ლათინური ანბანის პოლონური ვარიანტი
ენის კოდები ISO 639-1: pl
ISO 639-2: pol
ISO/FDIS 639-3: pol
ვიკისივრცე
ენის თარგი {{Lang-pl}}

ვიკისივრცეში არის ვიკიპედია — პოლონური ენა


პოლონური ანბანი
ცენტრალური აღმოსავლეთ ევროპის ენები და დიალექტები (პოლონური ენის მეტ-ნაკლები გავრცელების არეალი აღნიშნულია მუქი მწვანე ფერით)

პოლონური ენა (პოლონურად język polski ან polszczyzna) — პოლონელების ენა, მიეკუთვნება დასავლეთსლავური ენების ჩრდილოურ ჯგუფს და წარმოადგენს ინდოევროპულ ენათა ოჯახის ერთ-ერთ ქვეჯგუფს.

დასავლეთსლავური ენების ამ (ჩრდილოურ) ჯგუფს ლეხური, ან ლახური ენების ჯგუფსაც უწოდებენ. პოლონური ენათესავება კაშუბურ, ჩეხურ, სლოვაკურ და სორბულ ენებს. ეს უკანასკნელი (სორბული ენა) კი წარმოადგენს გერმანიაში მცხოვრებ ეროვნულ უმცირესობათა ენას. 38 მილიონ პოლონურად მოლაპარაკეს ემატება დაახლ. 15–18 მლნ. საზღვარგარეთ მცხოვრები. პოლონურენოვანი მოსახლეობის დიდი რიცხვი მოდის უპირველეს ყოვლისა რუსეთზე, ლიტვაზე, ბელარუსზე, უკრაინაზე და ყოფილი სსრკ-ს ტერიტორიაზე წარმოქმნილ თუ აღმდგარ სხვა სახელმწიფოებზე, ასევე ჩეხეთზე. პოლონელთა საკმაოდ მოზრდილი რაოდენობა ცხოვრობს კანადაში, ირლანდიაში, არგენტინასა და ავსტრალიაში. რიცხობრივად მნიშვნელოვანი პოლონური ეროვნული უმცირესობაა შეერთებულ შტატებში, სადაც დაახლ. 6–10 მლნ. პოლონელი უნდა ცხოვრობდეს. პოლონელები ცხოვრობენ ასევე გერმანიის ფედერაციულ რესპუბლიკაში, ბრაზილიასა და საფრანგეთში.

პოლონურ ენას აქვს დიალექტები: დიდპოლონური (ველიკოპოლსკი), მცირე პოლონური (მალოპოლსკი), მაზოვური, სილეზიური ან შლეზიური და კაშუბური. ეს უკანასკნელი მხოლოდ პოლონეთშია მიჩნეული დიალექტად, ხოლო პოლონეთის საზღვრებს გარეთ მცხოვრები და მოღვაწე სლავისტები, პოლონისტები კაშუბურს ცალკე ენად განიხილავენ.

პოლონური ენის ისტორიული განვითარების ყველაზე გავრცელებული (მიღებული) პერიოდიზაციაა:

1. ძველპოლონური - 1500 წლამდე,
2. საშუალოპოლონური - XVI ს.-დან XVIII ს.-ის მეორე ნახევრამდე,
3. ახალპოლონური - XVIII ს.-ის მეორე ნახევრიდან.

პოლონური დამწერლობა ლათინურ ანბანს ემყარება. უძველესი წერილობითი ძეგლია „სვენტოქშის ქადაგებანი“, რომელიც XIV ს-ის შუა წლებით თარიღდება.

ფონეტიკა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პოლონური ენის შესწავლის უცხოელ მსურველთ ეს ენა თავისი სირთულით ჯერ კიდევ ორთოგრაფიისა და ორთოეპიის წესების დაუფლებისას გაუჩენს საზრუნავს. პოლონური ენის ფონეტიკა და ფონოლოგია ხასიათდება მრავალმხრივობით, კომპლექსურობით და გასაოცარი დიფერენცირებულობით, რომელიც ერთ რთულ სისტემად შეიკვრის.

ანბანი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

(აქ და მთელს ტექსტში, თანხმოვნის შემდეგ დასმული არქაულ-ქართული ჲ-ს მეშვეობით აღვნიშნავთ თანხმოვნის დარბილებას.)

1. პოლონური ენა გამოიყენებს ლათინურ ანბანის 32 ასო-ნიშანს:
a, ą, b, c, ć, d, e, ę, f, g, h, i, j, k, l, ł, m, n, ń, o, ó, p, r, s, ś, t, u, w, y, z, ź, ż.
ე.წ. პოლონურ დანამატს წარმოადგენს დიაკრიტიკული ნიშნებით განვრცობილი შემდეგი ასოები: ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś, ź, ż.
ასო-ნიშნები q, v და x არ აქვს პოლონურს და მათ გამოყენებენ უცხო წარმომავლობის საკუთარ სახელებში.
2. ცალკეული ბგერები გადმოიცემა ორი ასო-ნიშნისაგან შემდგარი ასოთშეთანხმებების მეშვეობით:
ა) i-სთან შეთანხმებები (შესაძლებელია მხოლოდ ხმოვნების წინ.): si – [შჲ], zi – [ჟჲ ], ci – [ჩჲ], ni – [ნჲ] იმავე ბგერებს წარმოადგენენ, როგორსაც ś – [შჲ], ź – [ჟჲ], ć – [ჩჲ], ń – [ნჲ]; ასევე dz – [ჯჲ] და dź – [ჯჲ] წარმოადგენს ერთსადაიმავე ბგერას.
pi, bi, fi, wi, mi, ki, gi ასევე hi და ch წარმოადგენენ პალატალიზებულ შესატყვისებს ბგერებისა p, b, f, w, m, k, g ასევე h-სა და ch-სი.
ბ) ასოთშეთანხმებები z-სთან: sz - [შ], cz - [ჩ] არის s და c თანხმოვნების ალვეოლარული შესატყვისები; rz – [ჟ] შეესაბამება თანხმოვან ż-სთან [ჟ] ანდა ასოთშეთანხმება sz-სთან [შ].
გ) ასოთშეთანხმება d-სთან გამოიყენება მღიერი თანხმოვნებისათვის: dz-[ძ], dź-[ჯ], dż-[ჯ]
დ) ch და h ერთი და იმავე ბგერის ორი გრაფიკული ვარიანტია.

ხმოვნები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
3. პოლონური არ განასხვავებს გრძელ და მოკლე ხმოვნებს. პოლონური ხმოვნების კლასიფიკაცია შემდეგი კრიტერიუმების მიხედვით ხდება:
ა) ენის ჩართულობის მიხედვით არტიკულაციის პროცესში, ანუ იმის მიხედვით, თუ ენის რომელი ნაწილი – წინა თუ უკანა ენაა ჩაბმული არტიკულაციის პროცესში.
ბ) პირის ღრუს ღიაობის მიხედვით არტიკულაციის პროცესში, ანუ იმის მიხედვით, როგორაა ღია პირის ღრუ – ფართოდ, საშუალოდ თუ ვიწროდაა გაღებული არტიკულირებისას.
გ) ცხვირის ღრუს ჩართულობის მიხედვით არტიკულაციის პროცესში, ანუ იმის მიხედვით, წარმოთქმა ნაზალურია (ცხვირისმიერი) თუ ორალური (პირისმიერი).

ვიწრო ღიაობის ორალური წინაენისმიერი i/y და უკანაენისმიერი u/(ó) ხმოვნები .

საშუალო ღიაობის ორალური წინაენისმიერი e და უკანაენისმიერი o ხმოვნები.
საშუალო ღიაობის ნაზალური ხმოვნები წინაენისმიერი ę და უკანაენისმიერი ą.

ფართო ღიაობის ორალური ხმოვანი მხოლოდ ერთია a.

4. ორალური (პირისმიერი) ხმოვნები e, a, o დაახლოებით ქართულის მსგავსად წარმოითქმის e როგორც სიტყვაში „ეს“, a როგორც სიტყვაში „არა“, o როგორც სიტყვაში ორი, ხოლო ხმოვანი u კი როგორც „უმი“; მიუხედავად იმისა, რომ ეს ბგერა ძირითადად გრაფიკული u-თი გამოიხატება, არის შემთხვევები, როცა იგი ხმოვან o-ს უთმობს ადგილს და ასე ვიღებთ დიაკრიტიკული გაფორმების ასო-ნიშანს ó, რომელიც წარმოითქმის როგორც ქართული უ (მაგ.; pokój [პოკუჲ] <=> pokoje [პოკოჲე]).

ხმოვნების i-სა და y-ს წარმოთქმა (არტიკულაცია) განსხვავდება ერთმანეთისაგან: i-ს წარმოთქვამთ როგორც ქართულ ი-ს, ხოლო y ხმოვნის წარმოსათქმელად კი ენას მინიმალურად ავწევთ, საარტიკულაციო აპარატს მოვამზადებთ ქართული ბგერა ე-ს წამოსათქმელად, მაგრამ არ წარმოვთქვამთ მას, არამედ ვაფიქსირებთ პირს მოლოდ ამ მდგომარეობაში თითქოს მას წარმოვთქვამდეთ და ვამბობთ ი-ს. სხვა სლავური ენებიდან y ძალიან ჰგავს რუსულ ы-ს. i ყოველთვის რბილი თანხმოვნების შემდეგ გვხვდება პოლონურში, ხოლო y ყოველთვის მაგარ თანხმოვნებს მოსდევს. გარდა ამისა, y-თი არასდროს არ იწყება პოლონური სიტყვა, i-თი კი საკმაოდ ხშირად.

5. ნაზალური (ცხვირისმიერი) ხმოვნები პირისმიერი ხმოვნებისთვის დამახასიათებელი თვისებების გარდა დამატებით ცხვირისმიერ არტიკულაციასაც ითავსებენ, რომელიც ხორციელდება წარმოსათქმელი ხმოვნის გაჟღერებისას რბილი სასის დაწევით.

თანხმოვნები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
6. პოლონურ თანხმოვანთა კლასიფიკაცია ხდება შემდეგი კრიტერიუმების საფუძველზე:
ა) არტიკულაციის ადგილი (ანუ ლაბიალურია, დენტალური, ალვეოლარული, პალატალური და ველარული თანხმოვანი).
ბ) არტიკულაციის გვარობა (ანუ ექსპლოზივები, სპირანტები, ალვეოლარები, პალატალები, ნაზალური და ლიკვიდური სპირანტები).

გარდა თანხმოვნებისა პოლონურს აქვს ასევე ორი ნახევარხმოვანი: j და ł (ეს უკანასკნელი ძალიან ჰგავს ქართულ უ-ს, მაგრამ ბევრი ფონეტისტი ამ ბგერას კიდევ უფრო ამსგავსებს ინგლისურ w-ს, თავისი მკვეთრადგამოხატული ბილაბიალურობისა გამო.)

ექსპლოზივები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ყრუ ექსპლოზივები:
ლაბიალური ↓
მაგარი: p.
რბილი: pi.
დენტალური: t.
ალვეოლარული: არ არსებობს.
პალატალური: არ არსებობს.
ველარული ↓
მაგარი: k.
რბილი: ki.
მჟღერი ექსპლოზივები:
ლაბიალური ↓
მაგარი: b.
რბილი: bi.
დენტალური: d.
ალვეოლარული: არ არსებობს.
პალატალური: არ არსებობს.
ველარული ↓
მაგარი: g.
რბილი: gi.
სპირანტები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ყრუ სპირანტები:
ლაბიალური ↓
მაგარი: f.
რბილი: fi.
დენტალური: s.
ალვეოლარული: sz / rz.
პალატალური: ś / si.
ველარული ↓
მაგარი: h / ch.
რბილი: hi / chi.
მჟღერი სპირანტები:
ლაბიალური ↓
მაგარი: w.
რბილი: wi.
დენტალური: z.
ალვეოლარული: ż / rz.
პალატალური: ź / zi.
ველარული ↓
მაგარი: არ არსებობს.
რბილი: არ არსებობს.
აფრიკატები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ყრუ აფრიკატები:
ლაბიალური ↓
მაგარი: არ არსებობს.
რბილი: არ არსებობს.
დენტალური: c.
ალვეოლარული: cz.
პალატალური: ć / ci.
ველარული ↓
მაგარი: არ არსებობს.
რბილი: არ არსებობს.
მჟღერი აფრიკატები:
ლაბიალური ↓
მაგარი: არ არსებობს.
რბილი: არ არსებობს.
დენტალური: dz.
ალვეოლარული: dż.
პალატალური: dź / dzi.
ველარული ↓
მაგარი: არ არსებობს.
რბილი: არ არსებობს.
სონანტები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ცხვირისმიერი სონანტები:
ლაბიალური ↓
მაგარი: m.
რბილი: mi.
დენტალური: n.
ალვეოლარული: არ არსებობს.
პალატალური: ń / ni.
ველარული ↓
მაგარი: არ არსებობს.
რბილი: არ არსებობს.
ლიკვიდა სონანტები:
ლაბიალური ↓
მაგარი: არ არსებობს.
რბილი: არ არსებობს.
დენტალური: არ არსებობს.
ალვეოლარული: r, l.
პალატალური: არ არსებობს.
ველარული ↓
მაგარი: არ არსებობს.
რბილი: არ არსებობს.
ნახევარხმოვნები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ყრუ და მჟღერი ნახევარხმოვნები არ არსებობს.
ლაბიალური ↓
მაგარი: არ არსებობს.
რბილი: არ არსებობს.
დენტალური: არ არსებობს.
ალვეოლარული: არ არსებობს.
პალატალური: j.
ველარული ↓
მაგარი: ł(u).
რბილი: არ არსებობს.

თანხმოვანთა წარმოთქმის ზოგი თავისებურებანი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
7. თანხმოვანთა ორთოეპია.
p, t, k: ყრუ არა ასპირირებული თანხმოვნები.
b, d, g: მჟღერი თანხმოვნები.
f, s, sz: ყრუ სპირანტები.
h/ch: ყრუ სპირანტი.
w, z, ż/rz: მჟღერი სპირანტები.
c, cz: ყრუ აფრიკატები.
dz, dż: მჟღერი აფრიკატები.
m, n, l: შესაბამება ქართულ ბგერებს.
r: ალვეოლარული წინაენისმიერი ბგერა.
j: ნახევარხმოვანი.
ł/u: ნახევარხმოვანი. ბილაბიალური ლ.
ś/si, ź/zi: პალატალური სპირანტები.
ć/ci: აფრიკატები (სპირანტების არტიკულაციის ადგილის მიხედვით.)
dź/dzi: შეესაბამება ś/si, ź/zi.
ń: პალატალური ნაზალი; დენტალურ n-სთან ისეთივენაირია, როგორც ś/si ბგერა-ასო s-სთან.

პალატალიზებული თანხმოვნები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
8. პოლონური ენა იცნობს ლაბიალური და ველარული თანხმოვნების ორ, პალატალიზებულ და არაპალატალიზირებულ რიგს.
1. პალატალიზებული თანხმოვნები: pi, bi, fi, wi, mi, ki, gi, hi/chi.
2. არაპალატარიზებული თანხმოვნები: p, b, f, w, m, k, g, h/ch.

პალატალიზებულ თანხმოვნებს რთული არტიკულაცია აქვთ. გარდა ძირითადი არტიკულაციისა, რომელიც შესაბამის არაპალატალიზულ თანხმოვნებს ტიპურად ახასიათებს (როგორიცაა ორივე, ზედა და ქვედა ტუჩის ნაწილების დახურვა, ან ურთიერთმიახლოვება: p, b, m;), ქვედა ტუჩის მიახლოვება წინა კბილებთან: f, w; ენის ზურგის მიახლოვება რბილ სასასთან: k, g, h/ch), კიდევ ერთი დამატებითი არტიკულაცია ხორციელდება: ენის შუა ნაწილის აწევა მაგარი სასის მიმართულებით. პალატალიზებულ ველარებს არაპალატალიზებულთა მიმართ რამდენადმე წინ წაწეული საარტიკულიო ადგილი აქვთ.

პოლონურ ენაში პალატალიზებულ და არაპალატალიზებულ თანხმოვანთა დიფერენცირება აუცილებულია, რადგან მთელ რიგ შემთხვევებში მხოლოდ ამ განსხვავების საფუძველზეა შესაძლებელი ორი სხვადასხვა მნიშვნელობის მქონე სიტყვის (მაგრამ მეტად მსგავსი ჟღერადობის სიტყვაფორმის) ერთმანეთისაგან გარჩევა.

მაგ.; pasek („ქამარი“, „სარტყელი“) – piasek („ქვიშა“), bada (ის (გამო)იკვლევს; „გამოკვლევა“) – biada! (ვაიმე!), wał („ვეშაპი“) – wiał („ბერვა“, „ფრიალი“), mały („პატარა“, „მცირე“) – miały (მათ ჰქონდათ; „ქონა“, „ყოლა“), szafę [szafe] („კარადა“ ბრალდებით ბრუნვაში = კარადას), szafie („კარადა“ მიცემითში, ან ლოკატივში), drogę [droge] („გზა“ ბრალდებით ბრუნვაში = გზას), drogie („ძვირი“).

თანხმოვანთა მართლწერის წესები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
9. პალატალური თანხმოვნები გრაფიკულად შემდეგნაირად გამოისახება:
ა) ś, ź, ć, dź, ń.

თუ ეს ასო-ნიშნები სიტყვის ბოლოში, ან თანხმოვნების წინ დგას.

მაგ.; ktoś (ვინმე), maź (საცხი, საპოხი), dać (მიცემა), chodź! (მოდი!), dłoń (ხელისგული), groźny (საშიში), ćma (ღამის პეპელა), dźięk (ბგერა), państwo (სახელმწიფო);
ბ) si, zi, ci, dzi, ni.

ხმოვნების წინ გარდა ხმოვან i-ისა.

მაგ.; siano (თივა), ziarno (პურის კაკალი), cień (ჩრდილი), dzielo (საქმე, საქციელი, ნახელავი), tonie (დამხრჩვალი);
გ) რაკი ხმოვან i-ის წინ მხოლოდ პალატალური, ან პალატალიზებული თანხმოვნები შეიძლება შეგვხვდეს, თანხმოვნების პალატალურობა i-ის წინ ცალკე გრაფიკულად არ აღინიშნება. ასეთი სიტყვები ერთი პალატალური თანხმოვნით იწყება ხოლმე.
მაგ.; siny (ლურჯი), zima (ზამთარი), cichy (წყნარი), dziwny (უცნაური, ახირებული), nic (არაფერი).
10. პალატალური თანხმოვნები მხოლოდ ხმოვნების წინ გვხვდება და ისინი შემდეგნაირი ასოთშეთანხმებებით გადმოიცემა:
ა) ხმოვნების წინ (გარდა i-სა) pi, bi, fi, wi, ki, gi, hi/chi.
გვხვდება ისეთ სიტყვებში როგორიცაა მაგ,; pies (ძაღლი), biały (თეთრი), fiołek (ია), wiem (ვიცი), miasto (ქალაქი), kiedy (როდის), giąć (მოღუნვა, მოხრა რაიმესი), hiena (აფთარი).
ბ) ხმოვანი i-ს წინ თანხმოვნების პალატალიზაცია ცალკე არ აღინიშნება.
მაგ,; pisać (წერა, წერდე რამეს), bić ((და)რტყმა), film (ფილმი), wina (დანაშაული), mit (მითი, მითოსი), kino (კინო), ginąć (გარდაცვალება), historia (ისტორია), Сhiny (ჩინეთი).
პალატალური თანხმოვნები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
თანხმოვნების წინ და სიტყვის ბოლოს: ś, ź, ć, dź, ń
ხმოვნების წინ გარდა i-სა: si, zi, ci, dzi, ni
i-ს წინ: s, z, c, dz, n
პალატალიზირებული თანხმოვნები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
თანხმოვნების წინ და სიტყვის ბოლოს: –
ხმოვნების წინ გარდა i-სა: pi, bi, fi, wi, mi, ki, gi, hi / chi
i-ს წინ: p, b, f, w, m, k, g, h / ch
11. სპირანტი ż / rz გადმოიცემა შემდეგი ასო-ნიშნების მეშვეობით:
ა) ż-ს მეშვეობით მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ის მოცემული სიტყვის სხვა ფორმებში, ან მონათესავე სიტყვებში g-თი, z-თი, მაშასადამე თანხმოვნებით ź / zi-თ ჩანაცვლდება.
მაგ.;
ბ)
12.
13.
14.

რბილი და ფუნქციონალურად რბილი თანხმოვნები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ბგერათა ცვალებადობა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მორფოლოგია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მეტყველების ნაწილები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პოლონური ენა განასხვავებს 10 მეტყველების ნაწილს.
ესენია;

1. არსებითი სახელი
მაგ.; dom (სახლი), ryba (თევზი), okno (ფანჯარა);
2. ზედსართავი სახელი
მაგ.; dobry (კარგი, კეთილი), czarny (შავი), mały (პატარა, მცირე);
3. ნაცვალსახელი
მაგ.; ja (მე), nasz (ჩვენი), który (რომელი, რომელიც);
4. რიცხვითი სახელი
მაგ.; dwa (ორი), pierwszy (პირველი), obaj (ორივე);
5. ზმნა
მაგ.; iść (წა-/მი-/მო-/სვლა), siedzieć (ჯდომა), zrobić (ქმნა, კეთება);
6. ზმნიზედა
მაგ.; dobrze (კარგად, სასიკეთოდ), mało (მცირედ), po polsku (პოლონურად)
7. წინდებული
მაგ.; na (-ზე), przez (-ის წინ), w (-ში);
8. კავშირი
მაგ.; i (და), ale (მაგრამ), bo (რადგან, რამეთუ, რაკი);
9. ნაწილაკი
მაგ.; tak (ასე, ისე), nie (არა), оb (თუ, ან);
10. შორისდებული,
მაგ.; hej! (ჰეი!), och! (ოხ!), be! (თფუი!)

სიტყვის მორფოლოგია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

არაფონეტიკურად განპიროვნებული ბგერათა ცვალებადობა სიტყვებში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

თანხმოვანთა ცვალებადობა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

არსებითი სახელი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

არსებითი სახელის სქესი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

არსებითი სახელის რიცხვი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პოლონურ ენაში განასხვავებენ არსებითი სახელის ორ რიცხვს: მხოლობითსა და მრავლობით რიცხვებს. გრამატიკული რიცხვის ფორმები პოლონურში იწარმოება შემდეგნაირად: მხოლობითი რიცხვის დაბოლოებებს ჩაანაცვლებენ მრავლობითი რიცხვის დაბოლოებებით. მაგ.; poeta (პოეტი) - poeci (სახელობითი ბრუნვა, მრავლობითი რიცხვი), okno - okna, kobieta - kobiety.

ის სიტყვები, რომლებიც წინადადებაში არსებით სახელთან არიან დაკავშირებული, შეუთანხმდებიან ამ არსებით სახელს რიცხვში. მაგ.; ten wysoki dom stoi na wzgórzu. (ეს მაღალი სახლი მაღლობზე დგას.) და... მრავლობითში იქნება te wysokie domy stoją na wzgórzu. (ზედმიწევნითი თარგმანი: ესენი მაღ(ა)ლები სახლები დგანან მაღლობზე.)

პოლონურში, ისევე როგორც ქართულში მოიპოვება არსებითი სახელები, რომლებიც ან მხოლოდ მხოლობით რიცხვში გამოიყენებიან, ანდა მხოლოდ მრავლობითში.

ბრუნვები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1. Mianownik (სახელობითი ბრუნვა, ანუ ნომინატივი) ↓

სახელობითი ბრუნვა უპასუხებს კითხვებს: kto? co? (ვინ? რა?)

2. Dopełniacz (ნათესაობითი ბრუნვა, ანუ გენიტივი) ↓

ნათესაობითი ბრუნვა უპასუხებს კითხვებს: kogo? czego? (ვისი? რისი?)

3. Celownik (მიცემითი ბრუნვა, ანუ დატივი) ↓

მიცემითი ბრუნვა უპასუხებს კითხვებს: komu? czemu? (ვის? რას?)

4. Biernik (ბრალდებითი ბრუნვა, ანუ აკუზატივი) ↓

ბრალდებითი ბრუნვა უპასუხებს კითხვებს: kogo? co? (ვინ? ვის? რა? რას?)

5. Narzędnik (მოქმედებითი ბრუნვა, ანუ ინსტრუმენტალი) ↓

ბრალდებითი ბრუნვა უპასუხებს კითხვებს: (z) kim? / (z) czym? (ვინ? ვის? რა? რას?)

6. Míejscownik (ადგილობითი ბრუნვა, ანუ ლოკატივი) ↓

ადგილობითი ბრუნვა უპასუხებს კითხვებს: o kim? / o czym? (ვიზე? ვის შესახებ? რაზე? რის შესახებ?)

7. Wołacz (წოდებითი ბრუნვა, ანუ ვოკატივი) ↓

წოდებითი ბრუნვა ქართულის მსგავსად მიმართვისას გამოიყენება.

ზედსართავები, ნაცვალსახელები, რიცხვითი სახელები და მიმღეობები, რომლებიც არსებით სახელებს განსაზღვრებად უდგანან, შეუთახმდებიან მას ბრუნვაში. მაგ.; twój ojciec czyta (მამაშენი კითხულობს), widziałem twojego ojca (მამაშენი (და)ვ(ი)ნახე).

ბრუნება

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

არსებითი სახელების ბრუნება მხოლობით რიცხვში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

არსებითი სახელების ბრუნება მრავლობით რიცხვში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

არსებითი სახელების ბრუნების განსაკუთრებული ფორმები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

არსებითი სახელების ზედსართავული ბრუნება

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ბრუნვის გამოყენება

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ბრუნვის უწინდებულოდ გამოყენება

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ზოგიერთი პოლონური სიტყვა და გამოთქმა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
Pan (მიმართვის ფორმა) – ბატონო.
Pani (მიმართვის ფორმა) – ქალბატონო.
Tak. – დიახ.
Nie. – არა.
Proszę. – გეთაყვა. გთხოვთ.
Dzień dobry. – გამარჯობა.
Dobry wieczór. – საღამო მშვიდობისა.
Do widzenia. – ნახვამდის.
Dobranoc. – ღამე მშვიდობისა.
Do zobaczenia wkrótce. – მომავალ შეხვედრამდე.
Cześć. – (ფამილარული მისალმება) სალამი.
Cześć. – (ფამილარული დამშვიდობება) ნახვამდის.
Dobrze. – კარგი. კეთილი.
W porządku. – (ყველაფერი) რიგზეა.
Jak się masz? Jak się Pan / Pani ma? – როგორ ხარ? როგორ ბრძანდებით?
Dziękuję (bardzo). – (დიდი) მადლობა.
Proszę (bardzo). – პასუხი მადლობაზე.
Nie ma za co. – (პასუხი მადლობაზე) არაფრის.
Przepraszam. – მაპატიეთ.
Nic nie szkodzi. – არა უშავს.
Zgadzam się. – გეთანხმები(თ).
Czy mówi Pan / Pani po angielsku (po niemiecku, po hiszpańsku)? – საუბრობთ ინგლისურად (გერმანულად, ესპანურად)?
Znam polski tylko trochę. – მხოლოდ ცოტას ვსაუბრობ პოლონურად.
Mówię bardzo słabo po polsku. – პოლონურად ძალიან ცუდად ვსაუბრობ
Nie rozumiem. – არ მესმის. ვერ ვიგებ.
Rozumiem. – მესმის. გასაგებია.
Proszę mi to napisać. – გთხოვთ დამიწეროთ.
Proszę mówić wolniej. – გთხოვთ უფრო ნელა ილაპარაკოთ.

რიცხვები

0 – zero (IPA: ˈzɛrɔ)
1 – jeden (წარმოთქმა (?·i))
2 – dwa (წარმოთქმა (?·i))
3 – trzy (წარმოთქმა (?·i))
4 – cztery (წარმოთქმა (?·i))
5 – pięć (წარმოთქმა (?·i))
6 – sześć (წარმოთქმა (?·i))
7 – siedem (წარმოთქმა (?·i))
8 – osiem (წარმოთქმა (?·i))
9 – dziewięć (წარმოთქმა (?·i))
10 – dziesięć (წარმოთქმა (?·i))
20 – dwadzieścia (წარმოთქმა (?·i))
30 – trzydzieści წარმოთქმა (?·i))
40 – czterdzieści (წარმოთქმა (?·i))
50 – pięćdziesiąt (წარმოთქმა (?·i))
60 – sześćdziesiąt (IPA: ˌʃɛɕˈʥ̑ɛ̇ɕɔ̃nt)
70 – siedemdziesiąt (IPA: ˌɕɛdɛ̃mʲˈʥ̑ɛ̇ɕɔ̃nt)
80 – osiemdziesiąt (წარმოთქმა (?·i))
90 – dziewięćdziesiąt (წარმოთქმა (?·i))
100 – sto (წარმოთქმა (?·i))

იხილეთ აგრეთვე

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ Polish. Ethnologue. ციტირების თარიღი: 2008-01-29.


ხ • გ • რ
დას. სლავური
აღმ. სლავური
სამხ. სლავური
სხვა
(†) აღნიშნავს მკვდარ ენას.
ხ • გ • რ
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=პოლონური_ენა&oldid=4455634“-დან