I Баязит: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Мазмұны өшірілді Content added
А.С.Кизиров (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
| (9 қатысушы жасаған 23 аралық нұсқа көрсетілмеген) | |||
| 1-жол: | 1-жол: | ||
{{Тексерілмеген мақала|date=шілде 2016}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> |
|||
{{Мемлекеттік қайраткер |
{{Мемлекеттік қайраткер |
||
| түс = Швейцарияның федерация кеңесі |
|||
| түс = елбасы |
|||
| Қазақша есімі = I Баязит |
| Қазақша есімі = I Баязит |
||
| Шынайы есімі = بايزيد اول |
| Шынайы есімі = {{lang-ota3|بايزيد اول|Bâyezid-i evvel}} |
||
| Суреті = Yıldırım I. Bayezit.JPG |
| Суреті = Yıldırım I. Bayezit.JPG |
||
| Атауы = |
|||
| Титулы = Османлы Сұлтандығының Сұлтаны |
|||
| Сурет ені = |
|||
| Ту = Ottoman Flag.svg |
|||
| Елтаңба = |
|||
| Басқарған кезеңі = [[1389 жыл|1389]]-[[1402 жыл|1402]] |
|||
| Елтаңба атауы = |
|||
| Ізашары = [[I Мұрат]] |
|||
| Елтаңба ені = |
|||
| Ізбасары = [[I Мехмет]] |
|||
| Титулы = [[Османлы сұлтандарының тізімі|Османлы мемлекетінің 4-ші сұлтаны]] |
|||
| Діні = [[Ислам]] |
|||
| Лақап аты = Шапшаң I Баязит |
|||
| Туған күні = [[1357 жыл]] |
|||
| Ту = Ottoman Flag.svg |
|||
| Туған жері = [[Бурса (қала)|Бұрса]] немесе [[Эдирне]],<br />[[Османлы империясы|Османлы Бейлігі]] |
|||
| Ту2 = |
|||
| Қайтыс болған күні = [[8 наурыз]] [[1403 жыл]] |
|||
| Басқара бастады = [[28 маусым]] [[1389 жыл|1389]] |
|||
| Қайтыс болған жері = Ақшаһар,<br />[[Османлы империясы|Османлы Сұлтандығы]] |
|||
| Басқаруын аяқтады = [[20 шілде]] [[1402 жыл|1402]] |
|||
| Жерленді = |
|||
| Басқарған кезеңі = |
|||
| Әкесі = I Мұрат |
|||
| Ізашары = [[I Мұрат]] |
|||
| Анасы = Гүлшешек қатын |
|||
| Ізбасары = [[I Мехмет]] |
|||
| Жұбайы = Дәулетшаһ қатын<br />Дәулет қатын<br />Оливера Лазаревич<br />Сұлтан қатын<br />Хафса қатын |
|||
| Тәж кигізу жорасы = |
|||
| Балалары = '''Ұлдары''':<br />Ертұғрыл шелеби<br />Иса шелеби<br />Мұстафа шелеби<br />Мұса шелеби<br />Ибраһим шелеби<br />Қасым шелеби<br />Жүсіп шелеби<br />Хасан шелеби<br />Сүлеймен шелеби<br />Омар шелеби<br />I Мехмет<br />'''Қыздары''':<br />Ирхонду ханым<br />Мелике ханым<br />Фатьма ханым<br />Оруз ханым<br />Хунди ханым<br />Фәтимә ханым |
|||
| Биліктен бас тартуы = |
|||
| Қолтаңбасы = Tughra of Bayezid I.JPG |
|||
| Мұрагері = |
|||
| Бірігіп басқарушы1 = |
|||
| Бірігіп басқарушы1Басқара бастады = |
|||
| Бірігіп басқарушы1Басқаруын аяқтады = |
|||
| регент1 = |
|||
| регент1Басқара бастады = |
|||
| регент1Басқаруын аяқтады = |
|||
| регент2 = |
|||
| регент2Басқара бастады = |
|||
| регент2Басқаруын аяқтады = |
|||
| Премьер = |
|||
| Вице-президент = |
|||
| Президент = |
|||
| Монарх = |
|||
| Губернатор = |
|||
| Вице-губернатор = |
|||
| Титулы_2 = |
|||
| Ту_2 = |
|||
| Ту2_2 = |
|||
| Реті_2 = |
|||
| Басқара бастады_2 = |
|||
| Басқаруын аяқтады_2 = |
|||
| Ізашары_2 = |
|||
| Ізбасары_2 = |
|||
| Титулы_3 = |
|||
| Ту_3 = |
|||
| Ту2_3 = |
|||
| Реті_3 = |
|||
| Басқара бастады_3 = |
|||
| Басқаруын аяқтады_3 = |
|||
| Ізашары_3 = |
|||
| Ізбасары_3 = |
|||
| Титулы_4 = |
|||
| Ту_4 = |
|||
| Ту2_4 = |
|||
| Реті_4 = |
|||
| Басқара бастады_4 = |
|||
| Басқаруын аяқтады_4 = |
|||
| Ізашары_4 = |
|||
| Ізбасары_4 = |
|||
| Түсініктемелер = |
|||
| Діні = [[Ислам]] |
|||
| Азаматтығы = |
|||
| Туған күні = [[1357 жыл|1357]] |
|||
| Туған жері = [[Бурса|Бұрса]], [[Осман империясы]] |
|||
| Қайтыс болған күні = [[8 наурыз]] [[1403 жыл|1403]] (46 жас) |
|||
| Қайтыс болған жері = Ақшаһар, [[Осман империясы]] |
|||
| Жерленді = [[Бурса|Бұрсада]] |
|||
| Династия = [[Османлы әулеті]] |
|||
| Туған кездегі есімі = |
|||
| Әкесі = [[I Мұрат]] |
|||
| Анасы = Гүлшешек қатын |
|||
| Жұбайы = Дәулетшаһ қатын<br />Дәулет қатын<br />Оливера Лазаревич<br />Сұлтан қатын<br />Хафса қатын |
|||
| Балалары = '''Ұлдары''':<br />Ертұғрыл шаһзада<br />Иса шаһзада<br />Мұстафа шаһзада<br />Мұса шаһзада<br />Ибраһим шаһзада<br />Қасым шаһзада<br />Жүсіп шаһзада<br />Хасан шаһзада<br />Сүлеймен шаһзада<br />Омар шаһзада<br />[[I Мехмет]]<br />'''Қыздары''':<br />Ирхонду ханым<br />Мелике ханым<br />Үлкен Фатима ханым<br />Оруз ханым<br />Хунди ханым<br />Кіші Фатима ханым |
|||
| Қызмет еткен жылдары = |
|||
| Құрамында болды = |
|||
| Әскер түрі = |
|||
| Атағы = |
|||
| Басқарды = |
|||
| Шайқасы = |
|||
| Ғылыми аясы = |
|||
| Жұмыс істеген орны = |
|||
| Партиясы = |
|||
| Қызметі = |
|||
| Мамандығы = [[Қолбасшы]] |
|||
| Білімі = |
|||
| Ғылыми дәрежесі = |
|||
| Марапаттары = |
|||
| Қолтаңбасы = Tughra of Bayezid I.JPG |
|||
| Монограммасы = |
|||
| Сайты = |
|||
| Commons =Bayezid I |
|||
}} |
}} |
||
'''I Баязит''' ([[1357 жыл]] |
'''I Баязит''' ({{lang-ota3|بايزيد اول|Bâyezid-i evvel}}; [[1357 жыл|1357]] – [[8 наурыз]] [[1403 жыл|1403]]) — [[Осман империясы|Осман империясының]] [[Османлы сұлтандарының тізімі|4-ші сұлтаны]], [[қолбасшы]]. |
||
==Өмірбаяны== |
==Өмірбаяны== |
||
I Баязит [[1357 жыл]]ы османлы сұлтаны I Мұрат шаңырағында дүниеге келді. Ол сұлтандық отбасысында кіші бала болды. Шамамен [[1381 жыл]]ы Баязит гермиян әмірі Сүлейменнің Дәулетшаһ деген қызына үйленді. Жасау мүлкі ретінде гермияндар өздерінің кейбір иеліктерін берді. Содан кейін Баязит әкесінің үкімімен Кютахьяның санжақбейі болып тағайындалды. |
I Баязит [[1357 жыл]]ы османлы сұлтаны [[I Мұрат]] шаңырағында дүниеге келді. Ол сұлтандық отбасысында кіші бала болды. Шамамен [[1381 жыл]]ы Баязит гермиян әмірі Сүлейменнің Дәулетшаһ деген қызына үйленді. Жасау мүлкі ретінде гермияндар өздерінің кейбір иеліктерін берді. Содан кейін Баязит әкесінің үкімімен Кютахьяның санжақбейі болып тағайындалды. |
||
===Сербия жаулауы=== |
|||
===Билеген жылдары=== |
|||
[[15 маусым]] [[1389 жыл]]ы әкесінің өліміне байланысты Баязит османлы сұлтаны болып жарияланды. Анасы Гүлшешек қатын грек болу себебімен Баязитті сұлтан ретінде османлылардың христиан вассалдары көруді қалаған. Ал түріктердің көбісі Баязиттің үлкен ағасы Жақып шаһзаданы жақтаған. Соған байланысты Баязит үлкен ағасы тарапынан ешқандай бүлік көрмес үшін оны өлім жазасына кесті. Осылайша "аға-іні өлтірушілік" дәстүрі пайда болды. Баязиттің ойынша, сұлтан аға-інісіз қалса, елде ешқандай бүлік, көтеріліс болмайды. Баязиттің ұрпақтары, яғни келесі сұлтандар да "аға-іні өлтірушілік" дәстүріне бағынып, тақты осы әдіспен сақтап қалып отырды. |
|||
====Сербия жаулауы==== |
|||
[[15 маусым]] [[1389 жыл]]ы әкесінің өліміне байланысты Баязит османлы сұлтаны болып жарияланды. Анасы Гүлшешек қатын грек болу себебімен Баязитті сұлтан ретінде османлылардың христиан вассалдары көруді қалаған. Ал түріктердің көбісі Баязиттің үлкен ағасы Жақыпты жақтаған. Соған байланысты Баязит үлкен ағасы тарапынан ешқандай бүлік көрмес үшін оны өлім жазасына кесті. Осылайша "аға-іні өлтірушілік" дәстүрі пайда болды. Баязиттің ойынша, сұлтан аға-інісіз қалса, елде ешқандай бүлік, көтеріліс болмайды. Баязиттің ұрпақтары, яғни келесі сұлтандар да "аға-іні өлтірушілік" дәстүріне бағынып, тақты осы әдіспен сақтап қалып отырды. |
|||
Косово жазығындағы шайқаста османлылар толықтай |
Косово жазығындағы шайқаста османлылар толықтай жеңіске жетті. Ал I Баязит әкесі үшін кегін алды: серб князі Стефан Вулковичпен келісім жасап, Сербияны Османлы мемлекетінің вассалы етті, ал оның әпкесі Оливера Вулковичті әйелдікке алды. |
||
===Анадолы жаулауы=== |
|||
Османлы әскері [[Балқан түбегі]]нде болған кезде, түрік |
Османлы әскері [[Балқан түбегі]]нде болған кезде, түрік бейліктері османлылардан өздерінің бұрынғы жерлерін қайтаруға кірісті. Алайда мұны сезген I Баязит өз әскерін лезде [[Кіші Азия|Анадолыға]] асырып, түрік бейліктеріне үлкен жорық жасады. Осы жорықта I Баязит Айдын, Сарухан, Гермиян, Ментеше және Хамит бейліктерін жаулап алды. Бұл жаулаулар османлыларға [[Жерорта теңізі]] мен [[Эгей теңізі]]не жол ашты. Жаңа құрылған Османлы флоты Хиос аралын ойран етті, Аттика жағалауларына шапқыншылықтар жасады, және теңіздегі басқа аралдарға сауда шектемесін қоюға тырысты. |
||
[[1390 жыл]]ы I Баязит Қараман |
[[1390 жыл]]ы I Баязит Қараман бейлігінің елордасы [[Конья]]ны жаулап алды. Келесі жылы қараман бейі Алаеддин бей I Баязитке қарсы соғысты жаңартты, алайда шайқас кезінде жеңіліс тауып, I Баязит үкімімен өлім жазасына кесілді. Сонымен қатар I Баязит [[Кайсери]], [[Сивас]] бейліктерін және Кастамону әмірлігін жаулап алды. Кастамону жаулауы османлыларға [[Қара теңіз]]дегі Синоп кемежайына жол ашты. |
||
Жаулап алынған бейліктер басқаруын I Баязит жергілікті намангерлерге тапсырып, өзі көп уақытын [[Еуропа]]да өткізді. I Баязит |
Жаулап алынған бейліктер басқаруын I Баязит жергілікті намангерлерге тапсырып, өзі көп уақытын [[Еуропа]]да өткізді. I Баязит саясатының әкесі I Мұраттың саясатынан айырмашылығы — [[Ассимиляция (әлеуметтану)|ассимиляция]] саясатын ұстанбады. |
||
==Садрағзамы== |
|||
==Сілтемелер== |
|||
{| class="wikitable sortable" |
|||
* [[Османлы империясы|Ұлы Османлы Мемлекеті]] |
|||
|- |
|||
* [[Османлы сұлтандарының тізімі]] |
|||
! № |
|||
! Есімі |
|||
! Қызмет атқарған мерзімі |
|||
! Уақыты |
|||
|- |
|||
| 6 |
|||
| Шандарлы Әли паша |
|||
| [[28 маусым]] [[1389 жыл|1389]] — [[20 шілде]] [[1402 жыл|1402]] |
|||
| 13 жыл 1 ай |
|||
|} |
|||
{{Османлы Мемлекетінің сұлтандары}} |
|||
[[Санат:8 наурызда қайтыс болғандар]] |
|||
[[Санат:1403 жылы қайтыс болғандар]] |
|||
[[Санат:Османлы империясының сұлтандары]] |
|||
00:13, 2023 ж. ақпанның 9 кезіндегі соңғы нұсқа
| I Баязит осман. بايزيد اول — Bâyezid-i evvel | |||
| |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 28 маусым 1389 — 20 шілде 1402 | |||
| (Лақап аты Шапшаң I Баязит) | |||
| Ізашары | I Мұрат | ||
| Ізбасары | I Мехмет | ||
| Өмірбаяны | |||
| Мамандығы | Қолбасшы | ||
| Діні | Ислам | ||
| Дүниеге келуі | 1357 Бұрса, Осман империясы | ||
| Қайтыс болуы | 8 наурыз 1403 (46 жас) Ақшаһар, Осман империясы | ||
| Жерленді | Бұрсада | ||
| Династия | Османлы әулеті | ||
| Әкесі | I Мұрат | ||
| Анасы | Гүлшешек қатын | ||
| Жұбайы | Дәулетшаһ қатын Дәулет қатын Оливера Лазаревич Сұлтан қатын Хафса қатын | ||
| Балалары | Ұлдары: Ертұғрыл шаһзада Иса шаһзада Мұстафа шаһзада Мұса шаһзада Ибраһим шаһзада Қасым шаһзада Жүсіп шаһзада Хасан шаһзада Сүлеймен шаһзада Омар шаһзада I Мехмет Қыздары: Ирхонду ханым Мелике ханым Үлкен Фатима ханым Оруз ханым Хунди ханым Кіші Фатима ханым | ||
| Қолтаңбасы | 
| ||
| Ортаққордағы I Баязит | |||
өңдеу  |
|||
.svg)
I Баязит (осман. بايزيد اول — Bâyezid-i evvel; 1357 – 8 наурыз 1403) — Осман империясының 4-ші сұлтаны, қолбасшы.
Өмірбаяны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]I Баязит 1357 жылы османлы сұлтаны I Мұрат шаңырағында дүниеге келді. Ол сұлтандық отбасысында кіші бала болды. Шамамен 1381 жылы Баязит гермиян әмірі Сүлейменнің Дәулетшаһ деген қызына үйленді. Жасау мүлкі ретінде гермияндар өздерінің кейбір иеліктерін берді. Содан кейін Баязит әкесінің үкімімен Кютахьяның санжақбейі болып тағайындалды.
Сербия жаулауы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]15 маусым 1389 жылы әкесінің өліміне байланысты Баязит османлы сұлтаны болып жарияланды. Анасы Гүлшешек қатын грек болу себебімен Баязитті сұлтан ретінде османлылардың христиан вассалдары көруді қалаған. Ал түріктердің көбісі Баязиттің үлкен ағасы Жақып шаһзаданы жақтаған. Соған байланысты Баязит үлкен ағасы тарапынан ешқандай бүлік көрмес үшін оны өлім жазасына кесті. Осылайша "аға-іні өлтірушілік" дәстүрі пайда болды. Баязиттің ойынша, сұлтан аға-інісіз қалса, елде ешқандай бүлік, көтеріліс болмайды. Баязиттің ұрпақтары, яғни келесі сұлтандар да "аға-іні өлтірушілік" дәстүріне бағынып, тақты осы әдіспен сақтап қалып отырды.
Косово жазығындағы шайқаста османлылар толықтай жеңіске жетті. Ал I Баязит әкесі үшін кегін алды: серб князі Стефан Вулковичпен келісім жасап, Сербияны Османлы мемлекетінің вассалы етті, ал оның әпкесі Оливера Вулковичті әйелдікке алды.
Анадолы жаулауы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Османлы әскері Балқан түбегінде болған кезде, түрік бейліктері османлылардан өздерінің бұрынғы жерлерін қайтаруға кірісті. Алайда мұны сезген I Баязит өз әскерін лезде Анадолыға асырып, түрік бейліктеріне үлкен жорық жасады. Осы жорықта I Баязит Айдын, Сарухан, Гермиян, Ментеше және Хамит бейліктерін жаулап алды. Бұл жаулаулар османлыларға Жерорта теңізі мен Эгей теңізіне жол ашты. Жаңа құрылған Османлы флоты Хиос аралын ойран етті, Аттика жағалауларына шапқыншылықтар жасады, және теңіздегі басқа аралдарға сауда шектемесін қоюға тырысты.
1390 жылы I Баязит Қараман бейлігінің елордасы Коньяны жаулап алды. Келесі жылы қараман бейі Алаеддин бей I Баязитке қарсы соғысты жаңартты, алайда шайқас кезінде жеңіліс тауып, I Баязит үкімімен өлім жазасына кесілді. Сонымен қатар I Баязит Кайсери, Сивас бейліктерін және Кастамону әмірлігін жаулап алды. Кастамону жаулауы османлыларға Қара теңіздегі Синоп кемежайына жол ашты.
Жаулап алынған бейліктер басқаруын I Баязит жергілікті намангерлерге тапсырып, өзі көп уақытын Еуропада өткізді. I Баязит саясатының әкесі I Мұраттың саясатынан айырмашылығы — ассимиляция саясатын ұстанбады.
Садрағзамы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]| № | Есімі | Қызмет атқарған мерзімі | Уақыты |
|---|---|---|---|
| 6 | Шандарлы Әли паша | 28 маусым 1389 — 20 шілде 1402 | 13 жыл 1 ай |
|
Ұлы Османлы Мемлекетінің сұлтандары | 
|
|---|---|---|
| Ізашары I Мұрат |
I Баязит 28 маусым 1389 — 20 шілде 1402 |
Ізбасары I Мехмет |
| I Осман · Орхан · I Мұрат · I Баязит · Сұлтанаралық · I Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Баязит · I Сәлім · I Сүлеймен · II Сәлім · III Мұрат · III Мехмет · I Ахмет · I Мұстафа · II Осман · I Мұстафа · IV Мұрат · Ибраһим · IV Мехмет · II Сүлеймен · II Ахмет · II Мұстафа · III Ахмет · I Махмұт · III Осман · III Мұстафа · I Әбділхамит · III Сәлім · IV Мұстафа · II Махмұт · I Әбділмәжит · Әбділғазиз · V Мұрат · II Әбділхамит · V Мехмет · VI Мехмет · II Әбділмәжит (соңғы халиф) | ||
| Әулет · Шежіре · Санат | ||