Железин ауданы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
(18 қатысушы жасаған 44 аралық нұсқа көрсетілмеген) | |||
1-жол: | 1-жол: | ||
{{Қазақстан ауданы |
|||
'''Железин ауданы''' - [[Павлодар облысы]] |
|||
|ауданның атауы = Железин ауданы |
|||
|елтаңба = Железин ауданының елтаңбасы.png |
|||
Железин ауданы 1938 жылы құрылды. |
|||
|елтаңба аты = |
|||
Әкімшілік орталық – Железинка а., облыс орталығына дейін (Павлодар қ.) 188 километр. |
|||
|карта = Zhelezin District Kazakhstan.png |
|||
Аудан аумағы 7,7 мың шаршы километр құрайды. |
|||
|әкімшілік бірліктің картасы = |
|||
Аудан Павлодар облысының солтүстігінде орналасқан. |
|||
|lat_dir = N |lat_deg = 53 |lat_min = 33 |lat_sec = |
|||
2009 жылдың басына аудан халық саны 19,7 мың адам құрады. |
|||
|lon_dir = E |lon_deg = 75 |lon_min = 21 |lon_sec = |
|||
|облысы = Павлодар облысы |
|||
|құрылған уақыты = [[1938 жыл]] |
|||
|тұрғыны = 15 222<ref>[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT478686 Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)]</ref> |
|||
|халық саны бойынша орны = |
|||
|санақ жылы = 2023 |
|||
|ұлттық құрамы = [[орыстар]] (47,35%)<br /> [[қазақтар]] (39,57 %)<br /> [[немістер]] (5,94 %)<br /> [[украиндар]] (2,84 %)<br /> [[татарлар]] (1,42 %)<br /> [[беларустар]] (0,76 %) <br /> басқалары (2,12 %) <ref>[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT453226 Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)]</ref> |
|||
|жер аумағы = 7,7 мың |
|||
|жер аумағы бойынша орны = |
|||
|тығыздығы = |
|||
|телефон коды = |
|||
|пошта индексі = 140400-140410 |
|||
|аудан орталығы = [[Железинка]] |
|||
|ауылдық округтер саны = 12 |
|||
|кенттік әкімдіктер саны = |
|||
|қалалық әкімдіктер саны = |
|||
|ауылдар саны = 33 |
|||
|әкімдіктің мекенжайы = Железин ауылы, Әуезов көшесі, №19 |
|||
|әкімі = Айтуған Абылайұлы Шайхимов |
|||
|сайты = https://www.gov.kz/memleket/entities/pavlodar-zhelezinka?lang=kk Железин ауданының әкімдігі |
|||
}} |
|||
'''Железин ауданы''' — [[Павлодар облысы]] құрамындағы аудан. [[1938 жыл|1938]] жылы құрылған. Әкімшілік орталығы – [[Железинка]] ауылы (облыс орталығы - Павлодар қаласынан 188 км қашықтықта орналасқан). |
|||
==Физикалық-географиялық сипаттамасы == |
|||
===Географиялық жағдайы=== |
|||
Ауданы 7,6 мың км². Солтүстігінде [[Ресей]]дің [[Омбы облысы]]мен, солтүстік-батысында – [[Жаңасібір облысы|Новосибирск облысымен]], оңтүстігінде – [[Тереңкөл ауданы]]мен шектеседі, шығысында – [[Ертіс ауданы]]нан [[Ертіс]] өзені арқылы бөлінген. |
|||
===Климаты=== |
|||
Железин ауданының халық саны |
|||
Аудан климаты қатал континентальды, көктем-жаз айларында құрғақшылық орын алады, жауын-шашын көбінесе жаз ортасында болады, жазда және қыста жоғарғы температура орына алады, кеш көктемгі және ерте күзгі салқындармен ерекшеленеді, жыл бойы жел соғып тұрады. Қаңтар-ақпан айларында ең төмен, ал маусым-шілде айларында ең жоғарғы температура байқалады. Қаңтардың орташа температурасы −18º −19ºС-қа, шілденің - +19º +20ºС-қа тең. Жауын-шашынның орта жылдық мөлшері— 275,5 мм, кейде 300 мм-ге жетеді. Жауын-шашынның көп түсетін кезі – маусым-шілде айларының соңында, кейде тамыз айында. 10 см қар жамылғысы қараша айының соңында бекиді, жоғарғы биіктікке ақпан айының соңы – наурыз айының басында жетеді. |
|||
2009 ж. басына жынысы және жеке жас топтары бойынша |
|||
===Жер бедері мен гидрография=== |
|||
Ауданда 8094 (41,0%) қазақ, 8815 (44,7%) орыс, 942 (4,8%) украин, 220 (1,1%) белорус, 1053 (5,3%) неміс, 236 (1,2%) татар және 365 (1,9%) өзге үлт өкілдері тұрады. |
|||
Аудан аумағы көбінесе жазық жер болып келеді, онда сазда мен көлдер тұнып қалған бітеу ойпаттар көп. Аудан аумағында [[Жарағаш]], Айлақ және т.б. көлдер бар, Ертіс өзені ағып өтеді. Жер қойнауында табиғи құрылыс материалдары бар. Топырақ көбінесе қара, кейде сортаң түрі де кездеседі. Жусан, бетеге өседі, ауданның 18% -не жуығын қайыңдар алады. Қара топырақты жазықтар қайыңдармен бірге көркем ландшафт құрайды. |
|||
===Флора және фауна=== |
|||
2006 жылы: |
|||
Аудан жерін орманды-дала белдемінің күлгін қара топырағы көмкерген. Онда бетеге мен селеу аралас әр түрлі шөптер өскен. Қайыңды және қайыңды-теректі (итмұрын, тал, мойыл аралас) орман шоқтары кездеседі. Ондай жерлерде шие, итмұрын, қарақат, жидек, бүлдірген өседі. Жануарлар дүниесінен қасқыр, түлкі, қарсақ, күзен, қоян, борсық, сарышұнақ, суыр; өзен мен көлдерде және оған таяу жерлерде қаз, үйрек, аққу, қасқалдақ, тырна, қызғыш, тауқұдірет, орман шоқтарында бұлан, елік, бүркіт, жапалақ, қарға, сауысқан, далада бозторғай, шымшық, т.б. мекендейді. Ертіс өзенінде ақ балық, бекіре тұқымдастар, алабұға, сазан, шортан, көлдерде шабақ, алабұға, т.б. кездеседі. |
|||
- 266 адам туды, |
|||
- 224 адам өлді, |
|||
- 101 неке тіркелді, |
|||
- 37 ажырасу ресімделді. |
|||
2009 жыл басына тіркелген кәсіпорындар саны 146-ны құрайды, оның 125-ы жұмыс істейтіндер. |
|||
Ауданда шығарылатын өнеркәсіп және ауыл шаруашылық негізгі өнім түрлері: сүт өндіру, дәнді және техникалық дақылдарды өсіру. |
|||
ГҚС; ЖҚС бары – 4 |
|||
Нарық саны – 1 |
|||
2008 жылғы орташа жан басына шаққандағы ақшалай табыс (бағалау бойынша) 22140 теңге. |
|||
2008 жылы облыс көлемінде ауыл шаруашылық өнімдерінің сыбағалы салмағы: ет - 8,0%, сүт – 8,0%, жұмыртқа – 6,1%, жүн - 7,0% құрады. |
|||
== Халқы == |
|||
Тіркелген ауыл шаруашылық тауар өндірушілері: |
|||
{| class="wikitable" |
|||
Ауылшаруашылық кәсіпорындар – 25 |
|||
! 1939 !! 1959 !! 1970 !! 1979 !! 1989<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/census.php Ресей империясы, КСРО халық санақтары]</ref> !! 1999 !! 2009<ref>[https://old.stat.gov.kz/for_users/national/ ҚР халық санақтары]</ref> !! 2021 |
|||
Шаруа қожалықтары – 232 |
|||
|- |
|||
2008 жылдың егін шығымына арналған ауыл шаруашылық дәнді дақыл егіс аумағы 120,5 мың га құрады, соның ішінде дәнді дақылдар – 107,3 мың га, күнбағыс – 8,7 мыңңга, картоп - 1,1 мың га, көкөніс - 78 га. |
|||
| 21810 || {{өсім}}37079 || {{өсім}}44632 || {{құлдырау}}39322 || {{құлдырау}}35761 || {{құлдырау}}26293 || {{құлдырау}}17849 || {{құлдырау}}15454 |
|||
2008 жылы 44,9 мың тонна дәнді дақыл өндірілді, 1,0 мың тонна күнбағыс, 6,3 мың тонна картоп, 2,1 мың тонна көкөніс, 5,9 мың.тонна ет, 27,2 мың тонна сүт, 8,3 млн.. дана жұмыртқа, 64 тонна жүн. |
|||
|} |
|||
2009 жылдың 1 қаңтарына ірі қара мал саны 21,0 мың бас құрады, қой мен ешкі 23,7 мың бас, шошқа 9,2 мың бас, жылқы 5,7 мың бас, құстар 82,3 мың бас. |
|||
=== Ұлттық құрамы === |
|||
2009-2010 оқу жылының басына ауданда оқушы саны 2354 адам 38 мемлекеттік күндізгі жалпы білім беру мектебі, оқушы саны 232 адам 1 кәсіптік-техникалық мектеп жұмыс істеді. Ауданда 2 аурухана және 7 дәрігерлік амбулаторлық-емхана ұйымдары бар, ондағы дәрігерлер және орта медициналық қызметкерлер саны сәйкесінше 24 және 108 адам. Ауданда 16 кітапхана, 9 клуб мекемелері бар. |
|||
Ұлттық құрамы (2012 жылдың 1 қаңтарына) |
|||
* [[орыстар]] — 7 937 адам (46,15 %) |
|||
* [[қазақтар]] —6 965 адам (40,5 %) |
|||
* [[украиндар]] — 640 адам (3,72 %) |
|||
* [[немістер]] — 946 адам (5,5 %) |
|||
* [[татарлар]] — 254 адам (0,15 %) |
|||
* [[беларустар]] — 143 адам (0,83 %) |
|||
* басқалары — 312 адам (1,81 %) |
|||
* Барлығы — 17 197 адам (100,00 %) |
|||
=== Халық санының динамикасы === |
|||
[[1999]] жылы халық саны — 26,3 мың адамды, [[2012]] жылы — 17,19 мың адамды құрады. Халықтың орташа тығыздығы [[1999]] жылы 1 км² 3,45 адамнан, ал [[2012]] жылы 2,23 адамнан келді. |
|||
2008 жылға негізгі еңбек нарығының индикаторлары |
|||
== Тарихы == |
|||
2008 жылғы бір қызметкердің орташа айлық атаулы еңбекақысы – 30777 теңге (деректер филиалдарды қоса алғанда ірі және орта кәсіпорындар тобы, сондай-ақ санына қарамастан Басқару органдары, білім беру, денсаулық сақтау, қоғамдық, банк, сақтандыру ұйымдары бойынша келтірілген) |
|||
1935 жылы 9 қаңтарда [[Шығыс Қазақстан облысы]]ның [[Тереңкөл ауданы|Максим Горький ауданы]]ның бір бөлігінен орталығы Өрлітөбе ауылы болатын Өрлітөбе ауданы құрылды. 1938 жылы [[Павлодар облысы]] құрылып, Өрлітөбе ауданы аталған облыстың құрамына енді. Кейінірек аудан орталығы Железинка ауылына көшірілді. 1944 жылы 8 мамырда Өрлітөбе ауданының шағындалуы есебінен Михайлов ауданы (орталығы Михайловка ауылы) құрылды. 1957 жылы 25 қазанда Михайлов ауданы Өрлітөбе ауданына қосылды. |
|||
1960 жылы 26 желтоқсанда [[Тың өлкесі]] құрылып, Павлодар облысы құрамына енді. 1963 жылы 2 қаңтарда таратылған Өрлітөбе ауданының негізінде Железин ауданы құрылды.<ref>[https://pvl.sud.kz/rus/sub/zhelezka/istoriya-zhelezinskogo-rayonnogo-suda История Железинского районного суда]</ref> |
|||
2008 жылғы тұтастай өнеркәсіп бойынша өнеркәсіп өнімінің (жұмыс, қызмет) көлемі 708,9 теңге құрады. |
|||
== Әкімшілік бөлінісі == |
|||
33 елді мекен 12 ауылдық округке біріктірілген: |
|||
{| class="wikitable" |
|||
|+ Халқының саны (2009, 2021)<ref>[https://stat.gov.kz/national/2021/ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары]</ref> |
|||
|- |
|||
! Ауылдық округтері!! 2009 !! 2021 !! 2021 2009-ға пайызбен !! Ерлер 2009 !! Ерлер 2021 !! 2021 2009-ға пайызбен !! Әйелдер 2009 !! Әйелдер 2021 !! 2021 2009-ға пайызбен |
|||
|- |
|||
| [[Ақтау ауылдық округі (Павлодар облысы)|Ақтау ауылдық округі]] ||548 ||{{құлдырау}}403 ||73,5 ||257 ||{{құлдырау}}203 ||79 ||291 ||{{құлдырау}}200 ||68,7 |
|||
|- |
|||
| [[Алакөл ауылдық округі (Павлодар облысы)|Алакөл ауылдық округі]] ||776 ||{{құлдырау}}632 ||81,4 ||395 ||{{құлдырау}}322 ||81,5 ||381 ||{{құлдырау}}310 ||81,4 |
|||
|- |
|||
| [[Башмачин ауылдық округі]] ||1364 ||{{құлдырау}}1181 ||86,6 ||659 ||{{құлдырау}}595 ||90,3 ||705 ||{{құлдырау}}586 ||83,1 |
|||
|- |
|||
| [[Веселорощин ауылдық округі]] ||1198 ||{{құлдырау}}900 ||75,1 ||598 ||{{құлдырау}}462 ||77,3 ||600 ||{{құлдырау}}438 ||73 |
|||
|- |
|||
| [[Еңбекші ауылдық округі (Павлодар облысы)|Еңбекші ауылдық округі]] ||1124 ||{{құлдырау}}735 ||65,4 ||564 ||{{құлдырау}}383 ||67,9 ||560 ||{{құлдырау}}352 ||62,9 |
|||
|- |
|||
| [[Железин ауылдық округі (Павлодар облысы)|Железин ауылдық округі]] ||6174 ||{{өсім}}6324 ||102,4 ||2921 ||{{өсім}}3107 ||106,4 ||3253 ||{{құлдырау}}3217 ||98,9 |
|||
|- |
|||
| [[Қазақстан ауылдық округі (Павлодар облысы)|Қазақстан ауылдық округі]] ||1329 ||{{құлдырау}}1128 ||84,9 ||655 ||{{құлдырау}}586 ||89,5 ||674 ||{{құлдырау}}542 ||80,4 |
|||
|- |
|||
| [[Лесной ауылдық округі (Павлодар облысы)|Лесной ауылдық округі]] ||910 ||{{құлдырау}}701 ||77 ||451 ||{{құлдырау}}371 ||82,3 ||459 ||{{құлдырау}}330 ||71,9 |
|||
|- |
|||
| [[Майлы ауылдық округі]] ||448 ||{{құлдырау}}237 ||52,9 ||231 ||{{құлдырау}}129 ||55,8 ||217 ||{{құлдырау}}108 ||49,8 |
|||
|- |
|||
| [[Михайлов ауылдық округі (Павлодар облысы)|Михайлов ауылдық округі]] ||2344 ||{{құлдырау}}1805 ||77 ||1160 ||{{құлдырау}}918 ||79,1 ||1184 ||{{құлдырау}}887 ||74,9 |
|||
|- |
|||
| [[Новомир ауылдық округі]] ||521 ||{{өсім}}523 ||100,4 ||272 ||{{өсім}}283 ||104 ||249 ||{{құлдырау}}240 ||96,4 |
|||
|- |
|||
| [[Прииртыш ауылдық округі]] ||1113 ||{{құлдырау}}885 ||79,5 ||561 ||{{құлдырау}}459 ||81,8 ||552 ||{{құлдырау}}426 ||77,2 |
|||
|- |
|||
| '''ЖАЛПЫ САНЫ''' ||17849 ||{{құлдырау}}15454 ||86,6 ||8724 ||{{құлдырау}}7818 ||89,6 ||9125 ||{{құлдырау}}7636 ||83,7 |
|||
|} |
|||
==Экономика== |
|||
Аудан аумағы бойынша «Омбы—Қарасуық» теміржолы, «Павлодар—Железинка—Омбы», «Кашыр—Купино» автомобильді жолдары өтеді. |
|||
===Ауыл шаруашылығы=== |
|||
Ауданның ауылшаруашылық мамандандырылуы: бидай шаруашылығы (бидай), сүт шаруашылығы, тары, қаратұмық, күнбағыс өсіріледі, ет, тері шикізаты өндіріледі. Ауылшаруашылық өндіріспен айналысатын 13 ауылшаруашылық қожалықтары, 264 шаруа қожалықтары, 6706 жеке қоныстары айналысады, ауылшаруашылық өнімдерін қайта өндіру— 3 шұжық цехы, 3 сүтті қайта өндіру обьектілері, 7 жел диірмені, 1 жармаүккіш, 8 күнбағыс майын қайта өндеу цехы, 8 наубайхана (барлығы 30 қайта өндеу объектілері) бар. |
|||
==Әлеуметтік сала== |
|||
===Білім беру мен ғылым=== |
|||
Ауданда 36 орта жалпы білім беру мектептері, 3 мектепалды ұйымдары мен 2 кәсіби лицей-мектебі бар. |
|||
===Денсаулық сақтау=== |
|||
Ауданда 2 аурухана және 7 дәрігерлік амбулаторлық-емхана ұйымдары бар, ондағы дәрігерлер және орта медициналық қызметкерлер саны сәйкесінше 24 және 108 адам. |
|||
===Мәдениет=== |
|||
Ауданда 16 кітапхана, 9 клуб мекемелері бар. |
|||
1935 жылдан бастап аудандық газет шығарылады. Көркемөнердің монументалды ескерткіші Кеңес Одағының батыры И.В. Бабинге арналған 1965 жылы даталанған мүсін мен 1920 жылғы И.Д. Путинцев бастамасымен В.И. Ленинге арналған бақ болып табылады. Аудан тұрғындары үшін Железинка орталық аудандық кітапхана қызмет етеді. |
|||
==Әйгілі адамдар== |
|||
* Кеңес Одағының батырлары: И. В. Бабин, А. С. Квитков, И. Г. Ледовской.; |
|||
* Социалистік Еңбек ерлері: Ж. К. Жүсіпов, М. И.Трусов. |
|||
== Дереккөздер == |
|||
2006 жылға бөлшек тауар айалым көлемі 321,2 млн. теңгені құрастырды, көрсетілген қызмет көлемі – 115,3 млн. тенге. |
|||
{{дереккөздер}} |
|||
{{Павлодар облысы}} |
|||
2006 жылы негізгі капиталға түскен инвестициялар – 362,4 млн. теңге. |
|||
{{Железин ауданы елді мекендері}} |
|||
[[Санат:Қазақстан аудандары]][[Санат:Павлодар облысы]] |
|||
[[Санат:Железин ауданы]] |
|||
[[bg:Железински район]] |
|||
[[en:Zhelezin District]] |
|||
[[it:Distretto di Železin]] |
|||
[[mk:Железин (округ)]] |
|||
[[ru:Железинский район Павлодарской области]] |
10:52, 2024 ж. ақпанның 23 кезіндегі соңғы нұсқа
Қазақстан ауданы | |||
Железин ауданы | |||
| |||
Әкімшілігі | |||
---|---|---|---|
Облысы | |||
Аудан орталығы | |||
Ауылдық округтер саны |
12 | ||
Ауыл саны |
33 | ||
Әкімі |
Айтуған Абылайұлы Шайхимов | ||
Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Железин ауылы, Әуезов көшесі, №19 | ||
Тарихы мен географиясы | |||
Координаттары |
53°33′ с. е. 75°21′ ш. б. / 53.550° с. е. 75.350° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 53°33′ с. е. 75°21′ ш. б. / 53.550° с. е. 75.350° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
Құрылған уақыты | |||
Жер аумағы |
7,7 мың км² | ||
Уақыт белдеуі | |||
Тұрғындары | |||
Тұрғыны |
15 222[1] адам (2023) | ||
Ұлттық құрамы |
орыстар (47,35%) | ||
Сандық идентификаторлары | |||
Пошта индексі |
140400-140410 | ||
Автомобиль коды |
14 | ||
Железин ауданы — Павлодар облысы құрамындағы аудан. 1938 жылы құрылған. Әкімшілік орталығы – Железинка ауылы (облыс орталығы - Павлодар қаласынан 188 км қашықтықта орналасқан).
Физикалық-географиялық сипаттамасы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Географиялық жағдайы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ауданы 7,6 мың км². Солтүстігінде Ресейдің Омбы облысымен, солтүстік-батысында – Новосибирск облысымен, оңтүстігінде – Тереңкөл ауданымен шектеседі, шығысында – Ертіс ауданынан Ертіс өзені арқылы бөлінген.
Климаты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Аудан климаты қатал континентальды, көктем-жаз айларында құрғақшылық орын алады, жауын-шашын көбінесе жаз ортасында болады, жазда және қыста жоғарғы температура орына алады, кеш көктемгі және ерте күзгі салқындармен ерекшеленеді, жыл бойы жел соғып тұрады. Қаңтар-ақпан айларында ең төмен, ал маусым-шілде айларында ең жоғарғы температура байқалады. Қаңтардың орташа температурасы −18º −19ºС-қа, шілденің - +19º +20ºС-қа тең. Жауын-шашынның орта жылдық мөлшері— 275,5 мм, кейде 300 мм-ге жетеді. Жауын-шашынның көп түсетін кезі – маусым-шілде айларының соңында, кейде тамыз айында. 10 см қар жамылғысы қараша айының соңында бекиді, жоғарғы биіктікке ақпан айының соңы – наурыз айының басында жетеді.
Жер бедері мен гидрография
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Аудан аумағы көбінесе жазық жер болып келеді, онда сазда мен көлдер тұнып қалған бітеу ойпаттар көп. Аудан аумағында Жарағаш, Айлақ және т.б. көлдер бар, Ертіс өзені ағып өтеді. Жер қойнауында табиғи құрылыс материалдары бар. Топырақ көбінесе қара, кейде сортаң түрі де кездеседі. Жусан, бетеге өседі, ауданның 18% -не жуығын қайыңдар алады. Қара топырақты жазықтар қайыңдармен бірге көркем ландшафт құрайды.
Флора және фауна
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Аудан жерін орманды-дала белдемінің күлгін қара топырағы көмкерген. Онда бетеге мен селеу аралас әр түрлі шөптер өскен. Қайыңды және қайыңды-теректі (итмұрын, тал, мойыл аралас) орман шоқтары кездеседі. Ондай жерлерде шие, итмұрын, қарақат, жидек, бүлдірген өседі. Жануарлар дүниесінен қасқыр, түлкі, қарсақ, күзен, қоян, борсық, сарышұнақ, суыр; өзен мен көлдерде және оған таяу жерлерде қаз, үйрек, аққу, қасқалдақ, тырна, қызғыш, тауқұдірет, орман шоқтарында бұлан, елік, бүркіт, жапалақ, қарға, сауысқан, далада бозторғай, шымшық, т.б. мекендейді. Ертіс өзенінде ақ балық, бекіре тұқымдастар, алабұға, сазан, шортан, көлдерде шабақ, алабұға, т.б. кездеседі.
Халқы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[3] | 1999 | 2009[4] | 2021 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
21810 | ▲37079 | ▲44632 | ▼39322 | ▼35761 | ▼26293 | ▼17849 | ▼15454 |
Ұлттық құрамы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ұлттық құрамы (2012 жылдың 1 қаңтарына)
- орыстар — 7 937 адам (46,15 %)
- қазақтар —6 965 адам (40,5 %)
- украиндар — 640 адам (3,72 %)
- немістер — 946 адам (5,5 %)
- татарлар — 254 адам (0,15 %)
- беларустар — 143 адам (0,83 %)
- басқалары — 312 адам (1,81 %)
- Барлығы — 17 197 адам (100,00 %)
Халық санының динамикасы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1999 жылы халық саны — 26,3 мың адамды, 2012 жылы — 17,19 мың адамды құрады. Халықтың орташа тығыздығы 1999 жылы 1 км² 3,45 адамнан, ал 2012 жылы 2,23 адамнан келді.
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1935 жылы 9 қаңтарда Шығыс Қазақстан облысының Максим Горький ауданының бір бөлігінен орталығы Өрлітөбе ауылы болатын Өрлітөбе ауданы құрылды. 1938 жылы Павлодар облысы құрылып, Өрлітөбе ауданы аталған облыстың құрамына енді. Кейінірек аудан орталығы Железинка ауылына көшірілді. 1944 жылы 8 мамырда Өрлітөбе ауданының шағындалуы есебінен Михайлов ауданы (орталығы Михайловка ауылы) құрылды. 1957 жылы 25 қазанда Михайлов ауданы Өрлітөбе ауданына қосылды.
1960 жылы 26 желтоқсанда Тың өлкесі құрылып, Павлодар облысы құрамына енді. 1963 жылы 2 қаңтарда таратылған Өрлітөбе ауданының негізінде Железин ауданы құрылды.[5]
Әкімшілік бөлінісі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]33 елді мекен 12 ауылдық округке біріктірілген:
Ауылдық округтері | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ақтау ауылдық округі | 548 | ▼403 | 73,5 | 257 | ▼203 | 79 | 291 | ▼200 | 68,7 |
Алакөл ауылдық округі | 776 | ▼632 | 81,4 | 395 | ▼322 | 81,5 | 381 | ▼310 | 81,4 |
Башмачин ауылдық округі | 1364 | ▼1181 | 86,6 | 659 | ▼595 | 90,3 | 705 | ▼586 | 83,1 |
Веселорощин ауылдық округі | 1198 | ▼900 | 75,1 | 598 | ▼462 | 77,3 | 600 | ▼438 | 73 |
Еңбекші ауылдық округі | 1124 | ▼735 | 65,4 | 564 | ▼383 | 67,9 | 560 | ▼352 | 62,9 |
Железин ауылдық округі | 6174 | ▲6324 | 102,4 | 2921 | ▲3107 | 106,4 | 3253 | ▼3217 | 98,9 |
Қазақстан ауылдық округі | 1329 | ▼1128 | 84,9 | 655 | ▼586 | 89,5 | 674 | ▼542 | 80,4 |
Лесной ауылдық округі | 910 | ▼701 | 77 | 451 | ▼371 | 82,3 | 459 | ▼330 | 71,9 |
Майлы ауылдық округі | 448 | ▼237 | 52,9 | 231 | ▼129 | 55,8 | 217 | ▼108 | 49,8 |
Михайлов ауылдық округі | 2344 | ▼1805 | 77 | 1160 | ▼918 | 79,1 | 1184 | ▼887 | 74,9 |
Новомир ауылдық округі | 521 | ▲523 | 100,4 | 272 | ▲283 | 104 | 249 | ▼240 | 96,4 |
Прииртыш ауылдық округі | 1113 | ▼885 | 79,5 | 561 | ▼459 | 81,8 | 552 | ▼426 | 77,2 |
ЖАЛПЫ САНЫ | 17849 | ▼15454 | 86,6 | 8724 | ▼7818 | 89,6 | 9125 | ▼7636 | 83,7 |
Экономика
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Аудан аумағы бойынша «Омбы—Қарасуық» теміржолы, «Павлодар—Железинка—Омбы», «Кашыр—Купино» автомобильді жолдары өтеді.
Ауыл шаруашылығы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ауданның ауылшаруашылық мамандандырылуы: бидай шаруашылығы (бидай), сүт шаруашылығы, тары, қаратұмық, күнбағыс өсіріледі, ет, тері шикізаты өндіріледі. Ауылшаруашылық өндіріспен айналысатын 13 ауылшаруашылық қожалықтары, 264 шаруа қожалықтары, 6706 жеке қоныстары айналысады, ауылшаруашылық өнімдерін қайта өндіру— 3 шұжық цехы, 3 сүтті қайта өндіру обьектілері, 7 жел диірмені, 1 жармаүккіш, 8 күнбағыс майын қайта өндеу цехы, 8 наубайхана (барлығы 30 қайта өндеу объектілері) бар.
Әлеуметтік сала
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Білім беру мен ғылым
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ауданда 36 орта жалпы білім беру мектептері, 3 мектепалды ұйымдары мен 2 кәсіби лицей-мектебі бар.
Денсаулық сақтау
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ауданда 2 аурухана және 7 дәрігерлік амбулаторлық-емхана ұйымдары бар, ондағы дәрігерлер және орта медициналық қызметкерлер саны сәйкесінше 24 және 108 адам.
Мәдениет
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ауданда 16 кітапхана, 9 клуб мекемелері бар. 1935 жылдан бастап аудандық газет шығарылады. Көркемөнердің монументалды ескерткіші Кеңес Одағының батыры И.В. Бабинге арналған 1965 жылы даталанған мүсін мен 1920 жылғы И.Д. Путинцев бастамасымен В.И. Ленинге арналған бақ болып табылады. Аудан тұрғындары үшін Железинка орталық аудандық кітапхана қызмет етеді.
Әйгілі адамдар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Кеңес Одағының батырлары: И. В. Бабин, А. С. Квитков, И. Г. Ледовской.;
- Социалистік Еңбек ерлері: Ж. К. Жүсіпов, М. И.Трусов.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары
- ↑ История Железинского районного суда
- ↑ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
|
|