Кальций сульфаты: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

	Кальций сульфаты
Жалпы мәліметтері
IUPAC атауы	Кальций сульфаты
Басқа атаулары	күкірт қышқыл кальций
Химиялық формуласы	CaSO4
Физикалық қасиеттері
Күйі	қатты
Мольдік массасы	136,14 г/моль
Тығыздығы	2,96 г/см³
Қаттылығы	Моос бойынша: 2-3
Сыну көрсеткіші	1,521
Жылу қасиеттері
Балқу t	1450 °C
Ыдырау t	1450 °C
Пайда болу жылулығы	-1433 кДж/моль
Бу қысымы	0 мм сын. бағ.
Химиялық қасиеттері
Ерігіштігі	суда: 0,2 г/100 мл
Құрылымы
Кристалдық торы	орторомбтық
Классификациясы
CAS нөмірі	7778-18-9
PubChem	24497
EINECS нөмірі	231-900-3
SMILES	[O-]S(=O)(=O)[O-].[Ca+2] (3D-моделі)
InChI	1S/Ca.H2O4S/c;1-5(2,3)4/h;(H2,1,2,3,4)/q+2;/p-2; OSGAYBCDTDRGGQ-UHFFFAOYSA-L
RTECS	WS6920000
ChEBI	31346
ChemSpider	22905
Қауіпсіздігі
Рауалы концентрациясы	2 мг/м3
ӨД50 (ағыл.)қаз.	>3000 мг/кг (егеуқұйрықтар, пероральді)
NFPA 704	0 1 0
	Егер басқаша көрсетілмесе, деректер стандартты жағдайлар (25 °C, 100 кПа) үшін беріледі.
	Кальций сульфаты Ортаққорда
	Бұл үлгіні: көру • талқылау • өңдеу

Тарихын шолу

← Ескірек өңдеме

Мазмұны өшірілді Content added

VisualWikitext

Inline

14:28, 2020 ж. мамырдың 16 кезіндегі соңғы нұсқа

Кальций сульфаты — күкірт қышқылының кальций тұзы. Табиғатта дигидрат CaSO₄•2H₂O (гипс) түрінде және сусыз ангидрит күйінде кездеседі.

Физикалық қасиеттері

Сусыз кальций сульфаты — түссіз суда нашар еритін кристалды зат. Гипсті 100°С-қа дейін қыздырғанда, жартылай гидратқа немесе алебастрға CaSO4•½H2O айналады. Оны суға илесе қатып, қайта гипске айналады.

Қолданылуы

Кальций сульфаты құрылыста және медицинада қолданылады. 1300°С температурада күйдірілген гипс, ангидрит цементтеуші ерітінділер жасауда пайдаланылады^[10]. 1970 жж. дейін Уайтхэвенде (Камбрия, Ұлыбритания) күкірт қышқылы ангидриттен өндірілді^[11]:

{\mathsf {CaSO_{4}+SiO_{2}\rightarrow CaSiO_{3}+SO_{3}\uparrow }}

Дереккөздер

↑ ^a ^b CALCIUM SULFATE | CAMEO Chemicals | NOAA (ағыл.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 мамыр 2017. Тексерілді, 16 мамыр 2020.
↑ Calcium Sulphate - an overview | ScienceDirect Topics (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.
↑ Refractive index of CaSO4 (Calcium sulfate) - Querry-γ (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.
↑ Hazardous Substance Data Bank (HSDB) : 902 - PubChem (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.
↑ ^a ^b ICSC 1589 - CALCIUM SULFATE (ANHYDROUS) (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.
↑ Zumdahl, Steven S. Chemical Principles 6th Ed. — Houghton Mifflin Company, 2009. — Б. A21. — ISBN 978-0-618-94690-7.
↑ Investigation of the Crystal Structure of γ-CaSO4, CaSO4 · 0.5 H2O, and CaSO4 · 0.6 H2O by Powder Diffraction Methods - ScienceDirect (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.
↑ ГН 2.2.5.1313-03 - ПДК вредных веществ в воздухе рабочей зоны - www.dioxin.ru (орыс.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 қазан 2019. Тексерілді, 16 мамыр 2020.
↑ ^a ^b Material Safety Data Sheet - Spectrum Chemical (ағыл.) (PDF) (20 May 2011). Тексерілді, 16 мамыр 2020.
↑ Қазақстан Энциклопедиясы
↑ National Trust sponsored research on Whitehaven coalfield (ағыл.). — «Marchon quickly went over to an alternative process using anhydrite or gypsum (calcium sulphate), and producing cement as well as sulphuric acid; the anhydrite was mixed with shale or marl, and roasted in a kiln (a rotary metal-shelled piece of plant, rather than an earthfast structure) to produce sulphur trioxide gas plus cement clinker.» Басты дереккөзінен мұрағатталған 29 желтоқсан 2019. Тексерілді, 16 мамыр 2020.

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[CAMEO-1] CALCIUM SULFATE | CAMEO Chemicals | NOAA (ағыл.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 мамыр 2017. Тексерілді, 16 мамыр 2020.

[2] Calcium Sulphate - an overview | ScienceDirect Topics (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.

[3] Refractive index of CaSO4 (Calcium sulfate) - Querry-γ (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.

[4] Hazardous Substance Data Bank (HSDB) : 902 - PubChem (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.

[ILO-5] ICSC 1589 - CALCIUM SULFATE (ANHYDROUS) (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.

[6] Zumdahl, Steven S. Chemical Principles 6th Ed. — Houghton Mifflin Company, 2009. — Б. A21. — ISBN 978-0-618-94690-7.

[7] Investigation of the Crystal Structure of γ-CaSO4, CaSO4 · 0.5 H2O, and CaSO4 · 0.6 H2O by Powder Diffraction Methods - ScienceDirect (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.

[8] ГН 2.2.5.1313-03 - ПДК вредных веществ в воздухе рабочей зоны - www.dioxin.ru (орыс.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 қазан 2019. Тексерілді, 16 мамыр 2020.

[spectrumchemical-9] Material Safety Data Sheet - Spectrum Chemical (ағыл.) (PDF) (20 May 2011). Тексерілді, 16 мамыр 2020.

[10] Қазақстан Энциклопедиясы

[11] National Trust sponsored research on Whitehaven coalfield (ағыл.). — «Marchon quickly went over to an alternative process using anhydrite or gypsum (calcium sulphate), and producing cement as well as sulphuric acid; the anhydrite was mixed with shale or marl, and roasted in a kiln (a rotary metal-shelled piece of plant, rather than an earthfast structure) to produce sulphur trioxide gas plus cement clinker.» Басты дереккөзінен мұрағатталған 29 желтоқсан 2019. Тексерілді, 16 мамыр 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

@@ 1-жол: / 1-жол: @@
+{{Химиялық зат
-{{chembox
+|сол_суреті = Calcium sulfate.svg
-| verifiedrevid = 443496462
-| Name = Calcium sulfate
+|оң_суреті = Calcium sulfate Unit Cells.png
+|төменгі_суреті = Síran vápenatý.PNG
-| ImageFile = Calcium sulfate hemihydrate.jpg
-| ImageSize = 200px
+|IUPAC_атауы = Кальций сульфаты
-| ImageName = Calcium sulfate hemihydrate
+|басқа_атаулары = күкірт қышқыл кальций
-| OtherNames = [[Plaster of Paris]]<br />[[Drierite]]<br />[[Gypsum]]
+|химиялық_формуласы = CaSO<sub>4</sub>
-| Section1 = {{Chembox Identifiers
-| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
+|күйі = қатты
-| ChemSpiderID = 22905
+|мольдік_массасы = 136,14
-| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
+|тығыздығы = 2,96<ref name = "CAMEO">{{cite web|url=https://cameochemicals.noaa.gov/chemical/25006|title=CALCIUM SULFATE &#124; CAMEO Chemicals &#124; NOAA|accessdate=2020-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170509111827/https://cameochemicals.noaa.gov/chemical/25006|archivedate=2017-05-09}}</ref>
-| UNII = E934B3V59H
+|қаттылығы = [[Моос шкаласы|Моос]] бойынша: 2-3<ref>{{cite web|url=https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/calcium-sulphate|title=Calcium Sulphate - an overview &#124; ScienceDirect Topics|accessdate=2020-05-16|lang=en}}</ref>
-| InChI = 1/Ca.H2O4S/c;1-5(2,3)4/h;(H2,1,2,3,4)/q+2;/p-2
+|сыну_көрсеткіші = 1,521<ref>{{cite web|url=https://refractiveindex.info/?shelf=main&book=CaSO4&page=Querry-%CE%B3|title=Refractive index of CaSO4 (Calcium sulfate) - Querry-γ||accessdate=2020-05-16|lang=en}}</ref>
-| ChEBI_Ref = {{ebicite|correct|EBI}}
-| ChEBI = 31346
+|балқу_t = 1450<ref>{{cite web|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/source/hsdb/902|title=Hazardous Substance Data Bank (HSDB) : 902 - PubChem||accessdate=2020-05-16|lang=en}}</ref>
-| SMILES = [Ca+2].[O-]S([O-])(=O)=O
+|ыдырау_t = 1450<ref name = "ILO">{{cite web|url=https://www.ilo.org/dyn/icsc/showcard.display?p_version=2&p_card_id=1589|title=ICSC 1589 - CALCIUM SULFATE (ANHYDROUS)|accessdate=2020-05-16|lang=en}}</ref>
-| InChIKey = OSGAYBCDTDRGGQ-NUQVWONBAU
+|мольдік_жылу_сыйымдылығы = <!-- Дж/(моль·К) -->
-| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
+|меншікті_жылу_сыйымдылығы = <!-- Дж/(кг·К) -->
-| StdInChI = 1S/Ca.H2O4S/c;1-5(2,3)4/h;(H2,1,2,3,4)/q+2;/p-2
+|жылу_өткізгіштігі = <!-- Вт/(м·K) -->
-| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
+|пайда_болу_жылулығы = -1433 кДж/моль<ref>{{кітап|авторы=Zumdahl, Steven S.|тақырыбы=Chemical Principles 6th Ed.|баспасы= Houghton Mifflin Company|жыл=2009|isbn=978-0-618-94690-7|беттері=A21}}</ref>
-| StdInChIKey = OSGAYBCDTDRGGQ-UHFFFAOYSA-L
+|балқыту_жылулығы =
-| CASNo = 7778-18-9
+|жылулық_ұлғаюы =
-| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
+|бу_қысымы = 0 мм сын. бағ.<ref name = "CAMEO"/>
-| CASOther = <br />10034-76-1 (hemihydrate),<br />10101-41-4 (dihydrate)
-| PubChem = 24928
+|ерігіштігі = [[су]]да: 0,2 г/100 мл<ref name = "ILO"/>
-| RTECS = WS6920000
- }}
+|кристалдық_торы = орторомбтық<ref>{{cite web|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0022459685712601|title=Investigation of the Crystal Structure of γ-CaSO4, CaSO4 · 0.5 H2O, and CaSO4 · 0.6 H2O by Powder Diffraction Methods - ScienceDirect|accessdate=2020-05-16|lang=en}}</ref>
-| Section2 = {{Chembox Properties
-| Density = 2.96 g/cm<sup>3</sup> (anhydrous) <br /> 2.32 g/cm<sup>3</sup> (dihydrate)
+|CAS = 7778-18-9
-| Solubility = 0.21g/100ml at 20&nbsp;°C (anhydrous)<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=s4YittJrOsAC&pg=PA71|page=71|title=The Dictionary of Substances and Their Effects: C|author= S. Gangolli|publisher=Royal Society of Chemistry|year=1999|isbn=0854048138}}</ref> <br /> 0.24 g/100ml at 20&nbsp;°C (dihydrate)<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=JXO-HdRnTl0C&pg=PA242|page=242|title=Reagent chemicals: specifications and procedures : American Chemical Society specifications, official from January 1, 2006|author=American Chemical Society|publisher=Oxford University Press|year=2006|isbn=0841239452}}</ref>
+|PubChem = 24497
-| Solvent = [[glycerol]]
+|EINECS = 231-900-3
-| SolubleOther = slightly soluble (dihydrate)
+|SMILES = [O-]S(=O)(=O)[O-].[Ca+2]
-| SolubilityProduct = 4.93 × 10<sup>-5</sup> (anhydrous)<br /> 3.14 × 10<sup>-5</sup> (dihydrate)<br /> 3.1 × 10<sup>-7</sup> (hemihydrate)<ref>D.R. Linde (ed.) "CRC Handbook of Chemistry and Physics", 83rd Edition, CRC Press, 2002</ref>
+|InChI = 1S/Ca.H2O4S/c;1-5(2,3)4/h;(H2,1,2,3,4)/q+2;/p-2<br>OSGAYBCDTDRGGQ-UHFFFAOYSA-L
-| MeltingPt = 1460&nbsp;°C (anhydrous)
+|RTECS = WS6920000
-| Formula = CaSO<sub>4</sub>
+|ChEBI = 31346
-| MolarMass = 136.14 g/mol (anhydrous)<br />145.15 g/mol (hemihydrate) <br /> 172.172 g/mol (dihydrate)
+|ChemSpider = 22905
-| Appearance = white solid
-| Odor = odorless
+|РШК = 2 мг/м<sup>3</sup><ref>{{cite web|url=http://www.dioxin.ru/doc/gn2.2.5.1313-03.htm|title=ГН 2.2.5.1313-03 - ПДК вредных веществ в воздухе рабочей зоны - www.dioxin.ru|accessdate=2020-05-16|lang=ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191030213038/http://www.dioxin.ru/doc/gn2.2.5.1313-03.htm|archivedate=2019-10-30}}</ref>
-| pKa = 10.4 (anhydrous) <br /> 7.3 (dihydrate)
+|ӨД50 = >3000 мг/кг (егеуқұйрықтар, пероральді)<ref name = "spectrumchemical">{{cite web|url=https://www.spectrumchemical.com/MSDS/C3490.pdf|title=Material Safety Data Sheet - Spectrum Chemical|date=2011-05-20|format=PDF|accessdate=2020-05-16|lang=en}}</ref>
- }}
+|NFPA_704 =
-| Section3 = {{Chembox Structure
+{{NFPA 704
-| Coordination =
+ |жанғыштығы = 0
-| CrystalStruct = [[orthorhombic]]
+ |денсаулыққа қаупі = 1
- }}
+ |тұрақсыздығы = 0
-| Section4 = {{Chembox Thermochemistry
+ |басқа = }}<ref name = "spectrumchemical"/>
-| DeltaHf = -1434.5 kJ/mol
+|ортаққор = Calcium sulfate
- }}
-| Section5 = {{Chembox Hazards
-| ExternalMSDS = [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics1589.htm ICSC 1589]
-| EUIndex = Not listed
-|   NFPA-H = 1
-|   NFPA-F = 0
-|   NFPA-R = 0
-|   NFPA-O =
-| FlashPt = Non-flammable
- }}
-| Section8 = {{Chembox Related
-| OtherCations = [[Magnesium sulfate]]<br />[[Strontium sulfate]]<br />[[Barium sulfate]]
-| Function = [[desiccant]]s
-| OtherFunctn = [[Calcium chloride]]<br />[[Magnesium sulfate]]
-| OtherCpds = [[Plaster of Paris]]<br />[[Gypsum]]
- }}
 }}
-'''Кальций сульфаты''', күкірт қышқыл кальций, CaSO4 – [[күкірт қышқылы]]ның [[кальций тұзы]]. Табиғатта [[дигидрат]] CaSO4·2H2O ([[гипс]]) түрінде және сусыз [[ангидрит]] күйінде кездеседі. Сусыз Калций сульфаты түссіз кристалды зат, тығыздығы 2,96 г/см<sup>3</sup>, балқу t 1450°С. Суда нашар ериді. Гипсті 100°С-қа дейін қыздырғанда, жартылай [[гидрат]]қа немесе [[алебастр]]ға CaSO4·½H2O айналады. Оны суға илесе қатып, қайта гипске айналады. Калций сульфаты құрылыста, [[медицина]]да қолданылады. 1300°С темп-рада [[күйдірілген гипс]], [[ангидрит]] құрылыс жұмыстарына цементтеуші ерітінділер жасауда пайдаланылады.
+'''Кальций сульфаты''' — [[күкірт қышқылы]]ның [[кальций]] [[тұз]]ы. Табиғатта [[Кристаллогидраттар|дигидрат]] CaSO<sub>4</sub>•2H<sub>2</sub>O ([[гипс]]) түрінде және сусыз [[ангидрит]] күйінде кездеседі.
-<ref name="test">Қазақстан Энциклопедиясы</ref>
+== Физикалық қасиеттері ==
+[[Сурет:Temperature dependence calcium sulfate solubility.svg|left|thumb|Ерігіштігінің температурадан тәуелділігі]]
+Сусыз кальций сульфаты — түссіз суда нашар еритін кристалды зат. Гипсті 100°С-қа дейін қыздырғанда, жартылай гидратқа немесе [[алебастр]]ға CaSO4•½H2O айналады. Оны суға илесе қатып, қайта гипске айналады.
+== Қолданылуы ==
+Кальций сульфаты құрылыста және медицинада қолданылады. 1300°С температурада күйдірілген гипс, ангидрит цементтеуші ерітінділер жасауда пайдаланылады<ref>Қазақстан Энциклопедиясы</ref>. 1970 жж. дейін Уайтхэвенде ([[Камбрия]], [[Ұлыбритания]]) күкірт қышқылы ангидриттен өндірілді<ref>{{cite web|url=http://www.lakestay.co.uk/whitehavenmininghistory.html|title=National Trust sponsored research on Whitehaven coalfield|quote=Marchon quickly went over to an alternative process using anhydrite or gypsum (calcium sulphate), and producing cement as well as sulphuric acid; the anhydrite was mixed with shale or marl, and roasted in a kiln (a rotary metal-shelled piece of plant, rather than an earthfast structure) to produce sulphur trioxide gas plus cement clinker.|accessdate=2020-05-16|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191229171733/http://www.lakestay.co.uk/whitehavenmininghistory.html|archivedate=2019-12-29}}</ref>:
+:: <math>\mathsf{CaSO_4 + SiO_2 \rightarrow CaSiO_3 + SO_3 \uparrow}</math>
+== Дереккөздер ==
+{{дереккөздер}}
-== Сілтемелер ==
-<references/>
-== Сыртқы сілтемелер ==
-[http://www.xumuk.ru/ Химиялық қосылыстар]
 {{stub}}
-{{wikify}}
 [[Санат:Кальций қосылыстары]]
+[[Санат:Сульфаттар]]
+[[Санат:Тағам қоспалары]]