Айгун келісім-шарты

Айгун келiсiмшарты – 1858 жылғы орыс-қытай шекарасы мен сауда мәселесi жөнiндегi келiсiмшарт. 16 мамырда Амур өзенiнiң оң жақ жағалауындағы Айгун қаласында жасалынды. Ресей Империясы жағынан Шығыс Сiбiр генерал-губернаторы Н.Н. Муравьев қол қойса, Қытай мемлекетi жағынан iрi қолбасшы И Шань қол қойған болатын. Келiсiмшартқа сай «Амур өзенiнiң сол жақ жағалауы, Аргуннан бастап, Амурдың теңiзге құятын жерiне дейiн» Ресей Империясының жерi болып есетелiнсе, «оң жақ жағалауы, Уссури өзенiнiң төменгi ағысына дейiн Қытай Империясының жерi болатын болды.Уссури өзенiнен теңiзге дейiнгi жерлер жөнiндегi Уссурийск аумағы мәселесi ашық болып қала бердi. Бұл жерлер екi жаққа да ортақ жерлер болып есептелiндi. Уссури, Сунгари, Амур, ортақ иелiкте болып қала бердi, ал шетелдiк кемелердiң болса бұл өзендер бойымен жүзуiне тыйым салынатын болды. Айгун келiсiмшарты Ресей Империясына 1689 жылғы Нерчинск келiсiмшарты бойынша берiлген жерлер түгелiмен бердi. Айгун келiсiмшарты 1860 жылғы Пекин келiсiмшартымен толықтырылды. Пекин келiсiмшартында Ресей Империясына Уссурийск аймағы кiретiн болды.

Айгун келiсiмшартының мазмұны, баптары

Ұлы Ресей Империясының 37 губерниясының бас билеушiсi, император Александр Николаевичтiң сенiмдi өкiлi, генерал-лейтенант Николай Муравьев және ұлы Дайцин мемлекетiнiң генералы, Амурлық қолбасшысы, князь И Шань, көпшiлiктiң келiсуiмен, екi мемлекет арасындағы мәңгiлiк достық үшiн, екi ел азаматтарының пайдасы үшiн мынаны бекiттi:

Амур өзенiнiң сол жақ жағалауы, Аргуни өзенiнен бастап, Амурөзенiнiң теңiзге құятын жерiне дейiнгi жерлер Ресей Империясының иелiгi болсын, Уссури өзенiнiң төменгi жағалауы Дайцин мемлекетiнiң иелiгi болсын. Уссури өзенiнен теңiзге дейiн жатқан жерлер Ресей Империясы мен Дайцин мемлекетi иелiктерi болсын. Амур, Сунгари, Уссури өзенi бойымен тек ресейлiк және дайциндiк кемелердiң жүзуге құқылы. Басқа да шетелдiк кемелердiң бұл өзендермен жүзеге құқығы жоқ.

Амур өзенiнiң сол жақ жағалауындағы Зей өзенiнен оңтүстiкке қарай, Хормолдзинь деревнясына дейiн 48 мачжурлық тұрғынды сол жерде мәңгi қалдырып, оларға манчжур үстемдiгн сақтап, оларға орыс халқының ренiшi мен қарсылығы болмасын.

Екi мемлекеттiң достығ мен татуластығы үшiн Уссури, Амур, Сунгари өзендерi бойымен өмiр сүрiп жатқан халықтар арасында сауда жасау мүмкiндiгiн беру керек. Ал аталған жерлердiң билеушiлерi осы сауда қатынастарына өз үлестерiн қосуы тиiс.

Ресей Империясының өкiлеттi елшiсi генерал-губернатор Муравьев пен дайцин мемлекетiнiң қолбасшысы И Шань, көпшiлiктiң келiсiмi бойынша, келiсiмшарттың мәңгiлiк және нақты түрде орындалуы тиiс. Ол үшiн орыс елшiсi генерал-губернатор Муравьев, келiсiмшартты орыс және манчжур тiлдерiнде жазып, Дайцин мемлекетiнiң қолбасшысы И Шаньға тапсырды. Ал Дайциндiк қолбасшысы келiсiмшартты манчжур және моңғол тiлдерiнде жазып, Ресей Империясының генерал-губернаторы Муравьевқа тапсырды.

Осы келiсiмшартта жазылған бағдарламаны екi мемлекеттiң шекаралық бекет қызметкерлерiне хабарлануы тиiс.

Айгун қаласы, 1858 жылғы 16 мамыр.

Ресей Империясының ұлы патшасына Шығыс Сiбiрдiң генерал-лейтенанты кавалер Николай Муравьев.

Ресей Империясының ұлы патшасының сенiмдi қызметкерi, Сыртқы iстер министрлiгiнiң тапсырысы бойынша келген аға кеңесшi Петр Перовский.

Амурлық қолбасшы И Шань.

Дзирамингтiң дивизиялық басшысының көмекшiсi.

Бекiттi:

Шығыс Сiбiр генерал-губернаторының жанындағы аудармашы губерниялық секретарь Яков Шишмарев.

Рота командирi Айжиндай.