Мазмұнға өту

Кальций сульфаты

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Кальций сульфаты

Жалпы мәліметтері
IUPAC атауы

Кальций сульфаты

Басқа атаулары

күкірт қышқыл кальций

Химиялық формуласы

CaSO4

Физикалық қасиеттері
Күйі

қатты

Мольдік массасы

136,14 г/моль

Тығыздығы

2,96[1] г/см³

Қаттылығы

Моос бойынша: 2-3[2]

Сыну көрсеткіші

1,521[3]

Жылу қасиеттері
Балқу t

1450[4] °C

Ыдырау t

1450[5] °C

Пайда болу жылулығы

-1433 кДж/моль[6]

Бу қысымы

0 мм сын. бағ.[1]

Химиялық қасиеттері
Ерігіштігі

суда: 0,2 г/100 мл[5]

Құрылымы
Кристалдық торы

орторомбтық[7]

Классификациясы
CAS нөмірі

7778-18-9

PubChem

24497

EINECS нөмірі

231-900-3

SMILES
 
[O-]S(=O)(=O)[O-].[Ca+2] (3D-моделі)
InChI
 
1S/Ca.H2O4S/c;1-5(2,3)4/h;(H2,1,2,3,4)/q+2;/p-2
OSGAYBCDTDRGGQ-UHFFFAOYSA-L
RTECS

WS6920000

ChEBI

31346

ChemSpider

22905

Қауіпсіздігі
Рауалы концентрациясы

2 мг/м3[8]

ӨД50 (ағыл.)

>3000 мг/кг (егеуқұйрықтар, пероральді)[9]

NFPA 704

0
1
0
[9]
Егер басқаша көрсетілмесе, деректер стандартты жағдайлар (25 °C, 100 кПа) үшін беріледі.

Кальций сульфатыкүкірт қышқылының кальций тұзы. Табиғатта дигидрат CaSO4•2H2O (гипс) түрінде және сусыз ангидрит күйінде кездеседі.

Физикалық қасиеттері

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ерігіштігінің температурадан тәуелділігі

Сусыз кальций сульфаты — түссіз суда нашар еритін кристалды зат. Гипсті 100°С-қа дейін қыздырғанда, жартылай гидратқа немесе алебастрға CaSO4•½H2O айналады. Оны суға илесе қатып, қайта гипске айналады.

Қолданылуы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Кальций сульфаты құрылыста және медицинада қолданылады. 1300°С температурада күйдірілген гипс, ангидрит цементтеуші ерітінділер жасауда пайдаланылады[10]. 1970 жж. дейін Уайтхэвенде (Камбрия, Ұлыбритания) күкірт қышқылы ангидриттен өндірілді[11]:

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. a b CALCIUM SULFATE | CAMEO Chemicals | NOAA  (ағыл.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 мамыр 2017. Тексерілді, 16 мамыр 2020.
  2. Calcium Sulphate - an overview | ScienceDirect Topics  (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.
  3. Refractive index of CaSO4 (Calcium sulfate) - Querry-γ  (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.
  4. Hazardous Substance Data Bank (HSDB) : 902 - PubChem  (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.
  5. a b ICSC 1589 - CALCIUM SULFATE (ANHYDROUS)  (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.
  6. Zumdahl, Steven S. Chemical Principles 6th Ed. — Houghton Mifflin Company, 2009. — Б. A21. — ISBN 978-0-618-94690-7.
  7. Investigation of the Crystal Structure of γ-CaSO4, CaSO4 · 0.5 H2O, and CaSO4 · 0.6 H2O by Powder Diffraction Methods - ScienceDirect  (ағыл.). Тексерілді, 16 мамыр 2020.
  8. ГН 2.2.5.1313-03 - ПДК вредных веществ в воздухе рабочей зоны - www.dioxin.ru  (орыс.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 қазан 2019. Тексерілді, 16 мамыр 2020.
  9. a b Material Safety Data Sheet - Spectrum Chemical  (ағыл.) (PDF) (20 May 2011). Тексерілді, 16 мамыр 2020.
  10. Қазақстан Энциклопедиясы
  11. National Trust sponsored research on Whitehaven coalfield  (ағыл.). — «Marchon quickly went over to an alternative process using anhydrite or gypsum (calcium sulphate), and producing cement as well as sulphuric acid; the anhydrite was mixed with shale or marl, and roasted in a kiln (a rotary metal-shelled piece of plant, rather than an earthfast structure) to produce sulphur trioxide gas plus cement clinker.»  Басты дереккөзінен мұрағатталған 29 желтоқсан 2019. Тексерілді, 16 мамыр 2020.