Қарама-қарсы жапырақты ербасы
| Қарама-қарсы жапырақты ербасы | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||||
| Gentiana cruciata L. | ||||||||||||||||
| Синонимдері | ||||||||||||||||
|
Қарама-қарсы жапырақты ербасы (лат. Gentiana cruciata) – көкгүлдер тұқымдасы, көкгүл туысына жататын көп жылдық , шөп тектес өсімдік.
Ботаникалық сипаты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Биіктігі 60 см-ге жуық.
- Тамыры қысқа әрі жуан, қоңыр түсті.
- Сабақтары біреу немесе бірнешеу болады, жапырақтары көп.
- Тамырынан тікелей өсіп шығатын эллипс тәрізді бір топ жапырақтары бар. Сабақ жапырақтары жіңішкелеу, қарама-қарсы орналасқан.
- Гүлдері сабақтарының жоғарғы жағында, жапырақтарының қуыстарында болады. Гүл тостағаншасы түтікшеге ұқсас, 4 тісті, 4 қалақшадан тұрады. Гүл тәжісі көк түсті, қоңырау тәрізденіп келеген, 4 гүл жапырақшасы бар.
- Жемісі көп тұқымды қауашақ, шілде-тамыз айларында гүлдейді.
Түрлері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қазақстанда ербасының - өкпе ербасы (Gentiana pneumonanthe) және Оливье ербасы (Gentiana olivieri) деген түрлері де өседі.
- Өкпе ербасының биіктігі 3 см-ге жуық.
- Оливье ербасысы республикамыздың оңтүстік аудандарында кездеседі. Гүлдері көк, сәуір, мамыр айларында гүлдейді. Олар тау етектерінде, далалы аймақтарда, ылғалды жерлерде өседі.
Емдік қасиеттері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дәрі жасау үшін олардың жер үстіндегі бөлігін, тамырын және тамыр сабағын жинап алады. Құрамында - генциамин деген алкалоидтар, глюкозидтер, майлар, эфир майлары, илік заттар, каротин, С дәрумені бар. Ербасылардың үш түрінің де емдік қасиеттері бір-біріне ұқсас:
- асқазанның жұмысын жақсартып, қышқылын көбейтіп, іш жүргізетін, өт айдайтын қасиеттері бар;
- қанның азаюын, ревматизмді, подаграны емдейді;
- көптен жазылмай жүрген жараларға өсімдіктің тамырын ұнтақтап себеді;
- өкпе ербасысы мен Оливье ербасысын халық медицинасында жөтелге қарсы қолданады.
Дәріні дайындау және қолдану тәсілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Ербасының 2 ас қасығын 200 мл араққа қосып 10 күн тұндырады да, 20-30 тамшыдан күніне 3 рет ішеді.
- Аяқ көбірек терлейтін болса ербасының 1 бөлігін, емен қабығының 3 бөлігіне араластырып, қайнатындысына аяқты малып отыру керек.[2]