Hevkêşeya dîferensiyel

Wekhevîyên dîferensîyel ji wekhevîyên fonksiyonan û derîvatîvên wan dihewîne re têt gotin . Di zanist û endezyarîyên nûjen da pirr giring in. Çimkî wekhevîyên dîferensîyel kanin bûyerên natûrel bi modêlan teswîr bikin. Van modêlan ji guherrbarên fîzîkî fonksîyonên matematîkî peyda dikin. Bo van fonksiyonan modêlên matematîkî têt gotin.

Derên cudabûna çendanîyekê bi cudabûna yek an jî çend hebên din diguherre, kanin bi wekhevîyên dîferensîyel bêne modêlkirin. Çimkî di zimanê matematîkê de ${\frac {dy}{dx}}\,\!$ îfade dike ku cudahîya y bi cudahîya x çiqas diguherre. Û wekhevîyên vê îfadeyê an jî ên mîna wê dihewînin jî wekhevîyên dîferensîyel in. Wek manend, lezgînîya (v) tiştekî ji jor dikeve kane wek fonksîyonek zeman (t) bête nivîsandin. Hêzên li ser vê objeyê giraniya wê(F=mg) û hêza ku ji alyê hewayê ve tesîrî wê dike ne (γv). Yanî hêza net kane wek F=mg-γv bête nivîsandin.
Ji qanûna Newton a duyem em zanin ku:
$\mathbf {F} =m\,{\frac {\mathrm {d} \mathbf {v} }{\mathrm {d} t}}=m\mathbf {a}$ ye.
Dûra mirov kane van herdu wekhevya bide berhev:
$m\,{\frac {\mathrm {d} \mathbf {v} }{\mathrm {d} t}}=$mg-γv, ew jî dibe: ${\frac {\mathrm {d} \mathbf {v(t)} }{\mathrm {d} t}}=$ g - γ${\frac {v(t)}{m}}$.

Cûreyên Wekhevîyên Dîferensîyel

Wekhevîyên dîferensîyel bi çendîn awayî kanin bêne sinifandin.

Çend wekhevîyên dîferensîyel

Fîzîk û endezyarî

• Qanûna Newton a Duyem di dînamîkê de
• Wekhevîyên Maxwell di elektromanyetîzmê de
• Wekhevîya Schrödinger di mekanîka kuantûm de