Ksenon
 | |
 | |
| Ensampel a |
Elven gymyk, gass, atmophile element  |
|---|---|
| Klass |
period 5 |
| Furvell gymyk |
Xe |
| Dydhyas diskudhans |
12 Gortheren 1898 |
| Niver atomek |
54 |
| Aray an elektrons |
1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 3d¹⁰ 4s² 4p⁶ 4d¹⁰ 5s² 5p⁶, [Kr] 5s² 4d¹⁰ 5p⁶ |
| Elektronegedhegedh |
2.6 |
| Rann a |
period 5, bagas 18 |
 Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia | |
Elven gymyk yw ksenon, niver 54 y'n Vosen Beriodek. Y furvell gymyk yw Xe. An hanow a dheu dhyworth an ger Greka ξένον xénon, ow styrya estrenyon. Nyns eus rann vewoniethel dhe'n elven ma.
Diskudhys veu yn 1898 gans William Ramsay ha Morris William Travers yn Kolji Pennskol Loundres. I re dhiskudhsa neon, argon ha krypton seulabrys. I a usyas jynn ayr-lin dhe denna krypton dhyworth ayr, ha distyllyans rannrivek (fractional distillation) dhe enyshe ksenon dhyworto. Henwys veu ksenon gansa drefen y vos kales dhe dhiskudha.
Kevys yw ksenon yn dowr ewonek Vichy. Askorrys yw le es unn tonnas a gsenon pub bledhen dhyworth gweythvaow ayr-lin. Usys yw yn lugern lughes, laserow, hag arhwilellow PET. Anella kemyskans a oksyjen ha ksenon a wra gweres askorrans erythropoyetin (erythropoietin), hormon hag a ynkress askorrans kellow goos rudh. Usys yw ksenon ytho gans sportysi neb a vynn tolla. Emskemunys yw gans WADA, maynorieth ollvysel gorth-dopya.
Poos atomek ksenon yw 131.29, y boynt teudhi yw -112°C ha'y boynt bryjyon yw -107°C. Y dhosedh yw 5.9 gramm pub liter. Gass diliw, anvlasus yw. Onan a'n gassys nobyl yw. Usys yw ksenon y'n efanvos drefen y vos an keunys gwella rag jynnow ion.
Mirva
[golegi | pennfenten]-
William Ramsay -
Morris Travers -
Jynn ion Deep Space 1 -
Laser ksenon -
Arhwilell PET -
Dowr moon -
Golow lughes ksenon
