Stärewand: Ënnerscheed tëscht de Versiounen

Inhalt geläscht Inhalt derbäigesat

Inline

Versioun vum 10:21, 7. Feb. 2015

De Stärewand oder Sonnewand ass de stännege Stroum vu Matière, dee vun der Uwerfläch vun engem Stär ausgeet. D'Vitesse vum Wand läit no Stärentyp tëscht e puer bis zu villen 1.000 km/s. Déi observéiert Masseverloschter reeche vun 10^-14 bis 10^-3 Sonnemasse pro Joer.

Et gëtt verschidde Forme vu Stärewand, déi sech duerch hiren Undriffsmechanismus ënnerscheeden.

Wand vu kille Stären, wéi déi vum roude Ris, besteet aus Atomer vun neutralen Elementer a Molekülle wéi Kuelemonoxid, Silikater an ähnlechem. Déi stëbsräich Wandbewegunge si mat nëmmen e puer zéng km/s relativ lues. Déi undreiwend Kraaft ass de Stralungsdrock op d'Molekülle vum Stëbs duerch Streeung. D'Masseverloschter kënne mat bis zu 10^-6 Sonnemasse pro Joer ganz héich sinn. Sou ee Wand trëtt an de Spéitphase vun der Stärenentwécklung op an ass zum Beispill fir d'Entwécklung vu planetareschen Niwwele verantwortlech.

Bei sonnenähnlechen Haaptreiestäre besteet de Wand aus geluedenen Deelercher, meeschtens Protonen an Elektronen. Sou ee Wand, wéi de Sonnewand gëtt haaptsächlech duerch déi extrem Temperature vun der Korona vun e puer Millioune Kelvin ugedriwwen. Deen dobäi aktive Gasdrock beschleunegt de Wand op e puer honnert km/s. Eis Sonn verléiert all Joer ongeféier 10^-14 Sonnemassen. Hire Wand huet dofir keen Afloss op den Entwécklungswee vun der Sonn.

Wand vu gliddege Stären, ongeféier mat enger Uewerfächentemperatur vun 10.000 K, huet déiselwecht chemesch Zesummesetzung wéi d'Stärenuewerfläch selwer. Déi meescht Atomer sinn dobäi einfach oder méifach ioniséiert. Déi Wandbewegunge kënnen e puer dausend km/s séier ginn. Wand vu gliddege Stäre gëtt och duerch de Stralungsdrock vum Zentralstär ugedriwwen, anescht wéi bei killem Wand wierkt en awer net duerch Streeung vum kontinuéierleche Stärespektrum, mä duerch d'Absorptioun an de Spektrallinnen am ultraviolette Beräich. D'Masseverloschter reeche vun 10^-10 fir Haaptreiestären iwwer 10^-6 fir Iwwerrise bis hin zu 10^-3 fir Wolf-Rayet-Stären. Den extreme Stär η Carinae huet während engem zwanzegjäregen Ausbroch ëm d'Joer 1840, eng hallef Sonnemass pro Joer verluer.

Bei munneche Stärentypen, wéi bei den T-Tauri-Stären, ka de Wand d'Form vun Jets hunn. Dobäi gëtt en Deel vum Material dat op de Stär fält vun engem Magnéitfeld ofgeleet a laanscht d'Polachs ewechgeschleidert.

Während de Stärewand am Haaptreiestadium kee groussen Afloss op d'Entwécklung vum Stär huet, ginn déi spéider Stadien dovu staark beaflosst. Vill masseräich Stäre ginn um Enn vun hirem Liewen doduerch wäiss Zwergen, amplaz als Supernova z'explodéieren, well si ze vill Mass verluer hunn.

@@ Linn 1: / Linn 1: @@
-De '''Stärewand''' oder '''Sonnewand''' ass de stännege Stroum vu Matière, dee vun der [[Stär]]enuewerfläch ausgeet.
+De '''Stärewand''' oder '''Sonnewand''' ass de stännege Stroum vu Matière, dee vun der Uwerfläch vun engem [[Stär]] ausgeet.
-D'Vitesse vum Wand si jee no Stärtyp tëscht e puer bis zu villen 1.000&nbsp;km/s, déi observéiert Masseverloschter reeche vun <math>10^{-14}</math> bis <math>10^{-3}</math> Sonnemasse pro Joer.
+D'Vitesse vum Wand läit no Stärentyp tëscht e puer bis zu villen 1.000&nbsp;km/s. Déi observéiert Masseverloschter reeche vun 10<sup>-14</sup> bis 10<sup>-3</sup> Sonnemasse pro Joer.
 Et gëtt verschidde Forme vu Stärewand, déi sech duerch hiren Undriffsmechanismus ënnerscheeden.
-* '''Wand vu kille Stäre''', wéi déi vum [[roude Ris]], bestinn aus [[Atom]]er vun neutralen Elementer a Molekülle wéi Kuelemonoxid, Silikater an ähnlechem. Dës stëbsräich Wandbewegunge si mat nëmmen e puer zéng km/s vergläichwäis lues. Déi undreiwend Kraaft ass de [[Stralungsdrock]] op d'Molekülle vum Stëbs duerch [[Streeung (Physik)|Streeung]]. D'Masseverloschter kënne mat bis zu <math>10^{-6}</math> Sonnemassen pro Joer ganz héich sinn. Sou ee Wand trëtt an de Spéitphase vun der Stärenentwécklung op an ass zum Beispill fir d'Entwécklung vu [[planetareschen Niwwel]]e verantwortlech.
+* '''Wand vu kille Stären''', wéi déi vum [[roude Ris]], besteet aus [[Atom]]er vun neutralen Elementer a Molekülle wéi Kuelemonoxid, Silikater an ähnlechem. Déi stëbsräich Wandbewegunge si mat nëmmen e puer zéng km/s relativ lues. Déi undreiwend Kraaft ass de [[Stralungsdrock]] op d'Molekülle vum Stëbs duerch [[Streeung (Physik)|Streeung]]. D'Masseverloschter kënne mat bis zu 10<sup>-6</sup> Sonnemasse pro Joer ganz héich sinn. Sou ee Wand trëtt an de Spéitphase vun der Stärenentwécklung op an ass zum Beispill fir d'Entwécklung vu [[planetareschen Niwwel]]e verantwortlech.
-* Bei '''[[sonn]]enähnlechen [[Haaptrei]]estäre''' besteet de Wand aus geluedenen Deelercher, meeschtens [[Protonen]] an [[Elektronen]]. Sou ee Wand, wéi de Sonnewand gëtt haaptsächlech duerch déi extrem Temperature vun der [[Sonnekorona|Korona]] vun e puer Millioune [[Kelvin]] ugedriwwen. Deen dobäi aktive Gasdrock beschleunegt de Wand op e puer honnert km/s. Eis Sonn verléiert all Joer ongeféier <math>10^{-14}</math> Sonnemassen, hire Wand huet dofir keen Afloss op den Entwécklungswee vun der Sonn.
+* Bei '''[[sonn]]enähnlechen [[Haaptrei|Haaptreiestäre]]''' besteet de Wand aus geluedenen Deelercher, meeschtens [[Protonen]] an [[Elektronen]]. Sou ee Wand, wéi de Sonnewand gëtt haaptsächlech duerch déi extrem Temperature vun der [[Sonnekorona|Korona]] vun e puer Millioune [[Kelvin]] ugedriwwen. Deen dobäi aktive Gasdrock beschleunegt de Wand op e puer honnert km/s. Eis Sonn verléiert all Joer ongeféier 10<sup>-14</sup> Sonnemassen. Hire Wand huet dofir keen Afloss op den Entwécklungswee vun der Sonn.
-* '''Wand vu gliddege Stären''', ongeféier vun enger Uewerfächentemperatur vun 10.000&nbsp;K, hunn déiselwecht chemesch Zesummesetzung wéi d'Stärenuewerfläch selwer. Déi meescht Atomer sinn heibäi einfach oder méifach [[Ionisatioun|ioniséiert]]. Dës Wandbewegunge kënnen e puer dausend km/s séier ginn. Wand vu gliddege Stäre gëtt och duerch de Stralungsdrock vum Zentralstär ugedriwwen, anescht wéi bei killem Wand wierkt en awer net duerch Streeung vum kontinuéierleche Stärespektrum, mä duerch [[Absorptioun (Physik)|Absorptioun]] an de [[Spektrallinn]]en am [[ultraviolett]]e Beräich. D'Masseverloschter reeche vun <math>10^{-10}</math> an Haaptreiestären iwwer <math>10^{-6}</math> an Iwwerrise bis hin zu <math>10^{-3}</math> a [[Wolf-Rayet-Stär]]en. Den extreme Stär [[eta Carinae|&eta;&nbsp;Carinae]] huet während engem zwanzegjäregem Ausbroch ëm d'Joer [[1840]], eng hallef Sonnemass pro Joer verluer.
+* '''Wand vu gliddege Stären''', ongeféier mat enger Uewerfächentemperatur vun 10.000&nbsp;K, huet déiselwecht chemesch Zesummesetzung wéi d'Stärenuewerfläch selwer. Déi meescht Atomer sinn dobäi einfach oder méifach [[Ionisatioun|ioniséiert]]. Déi Wandbewegunge kënnen e puer dausend km/s séier ginn. Wand vu gliddege Stäre gëtt och duerch de Stralungsdrock vum Zentralstär ugedriwwen, anescht wéi bei killem Wand wierkt en awer net duerch Streeung vum kontinuéierleche Stärespektrum, mä duerch d'[[Absorptioun (Physik)|Absorptioun]] an de [[Spektrallinn]]en am [[ultraviolett]]e Beräich. D'Masseverloschter reeche vun 10<sup>-10</sup> fir Haaptreiestären iwwer 10<sup>-6</sup> fir Iwwerrise bis hin zu 10<sup>-3</sup> fir [[Wolf-Rayet-Stär]]en. Den extreme Stär [[eta Carinae|&eta;&nbsp;Carinae]] huet während engem zwanzegjäregen Ausbroch ëm d'Joer [[1840]], eng hallef Sonnemass pro Joer verluer.
-* Bei munneche Stärentypen, wéi bei '''[[T-Tauri-Stär]]'''en, ka sech e Wand a Form vun [[Jet (Astronomie)|Jets]] maachen. Dobäi gëtt en Deel vum op dem Stär stierzenden Material duerch e Magnéitfeld ofgelenkt a laanscht der Polachs ewechgeschleudert.
+* Bei munneche Stärentypen, wéi bei den '''[[T-Tauri-Stär]]en''', ka de Wand d'Form vun [[Jet (Astronomie)|Jets]] hunn. Dobäi gëtt en Deel vum Material dat op de Stär fält vun engem Magnéitfeld ofgeleet a laanscht d'Polachs ewechgeschleidert.
-Während Stärewande am Haaptreiestadium kee groussen Afloss op d'Entwécklung vum Stär hunn, ginn déi spéider Stadien dovu staark beaflosst. Vill masseräich Stäre ginn um Enn vun hirem Liewen nëmmen doduerch zu [[wäissen Zwerg|wäiss Zwergen]], amplaz als [[Supernova]] z'explodéieren, well si ze vill Mass verluer hunn.
+Während de Stärewand am Haaptreiestadium kee groussen Afloss op d'Entwécklung vum Stär huet, ginn déi spéider Stadien dovu staark beaflosst. Vill masseräich Stäre ginn um Enn vun hirem Liewen doduerch [[wäissen Zwerg|wäiss Zwergen]], amplaz als [[Supernova]] z'explodéieren, well si ze vill Mass verluer hunn.
 [[Kategorie:Stären]]