Перейти к содержанию

Лев Николаевич Толстой

ЭлячӀунар дуьзар хъувун
Википедия:1000
Википедиядихъай
Лев Николаевич Толстой
Толсто́й Лев Никола́евич
Дидедиз хьайи чӀав 28 август (9 сентябрь) 1828 йисан[1][2][3][4][5][6][7]
Дидедиз хьайи чка Ясная Поляна[3][8][4][9][10]
Кьиникьин чӀав 7 (20) ноябрь 1910 йисан[2][4][6][7] (82 йисан)
Кьиникьин чка Астапово[11][12]
Гьукумат Урусатдин империя[13][14] ва Урусат[10]
Пеше кхьираг[15][12][16][17][18][10], драматург[17], философ[19][16][17], романист[20], педагог, эссеист[20], детский писатель, автор дневника, прозаик, публицист, эсперантист[21], пацифист[10], зари[10] ва новеллист
Буба Николай Ильич Толстой
Диде Мария Николаевна Волконская
Гъуьл-пабвал Софья Андреевна Толстая[22][10]
Мукьвади Сергей Львович Толстой, Татьяна Львовна Сухотина-Толстая[10], Илья Львович Толстой[10], Лев Львович Толстой[23], Мария Львовна Толстая, Андрей Львович Толстой, Михаил Львович Толстой[10] ва Александра Львовна Толстая[10]
Пишкешар орден Святой Анны 4-й степени, медаль «За защиту Севастополя», медаль «В память войны 1853—1856» ва медаль «В память 50-летия защиты Севастополя»
Автограф Автограф
Сайт https://tolstoy.ru/
 Викигьамбарда авай шикилар
Викичешме логотип Произведения
1908-й йисан шикил

Граф Лев Николаевич Толстой (28 август 1828, Урусатдин Империядин, Туладин губерниядин, Ясная Поляна хуьре хьанва — 7 ноябрь 1910, Урусатдин Империядин, Рязаньдин губерниядин, станция Астаповода кьенва) — Урусатдин ва гьакӀни вири дуьньядин виридалайни тӀвар-ван ва нуфус авай кхьирагрикай ва фагьумдаррикай сад я[24]. Севастопольдин хуьнуьхра иштирак авур кас. Ам халкьдин арада илим чӀукурзавай кас, публицист, диндин фагьумдар тир, адан фикирриз халкьдин арада гзаф чӀехи нуфус аваз хьунин нетижада — «толстовство» лугьудай эдебдинни-диндин цӀийи рехъ арадал атанай.

1873 йисуз Лев Императордин Илимрин Академиядин член-корреспондентвилин везифадал ацукьнай, 1900 йисуз эсерар кхьизвай ва гафарзавай чӀалан иервилиз килигна адаз лайихлу академикдин тӀвар ганвай[25].

Гьеле сагъзамаз кхьирагдиз «урус эдебиятдин кьил» статус ганвай. Лев Толстоян эсерар дуьньядин ва урусатдин реализмда цӀийи этап хьанай ва XIX вишсан классикадин романрин ва XX вишсан эдебиятдин арада авай муькъуьн роль къугъванай. Адан эсерри европадин гуманизмдиз ва гьакӀни, дуьньядин литературада реализмдин адетриз чӀехи таъсир ганай.

Ада кхьей эсерар гзаф сеферда СССР-дани гъурбатда экранриз ва сегьнейриз акъатнавай. Адан пьесаяр саки вири дуьньядин сегьнейра къугъванайди я.

Адан вири дуьньядиз тӀвар акъатнай эсерар — «Дявени ислягьвал» (урус. Война и мир), «Анна Каренина», «Чан хкун» (урус. Воскресение) хьтин романар, «Аялвал» (урус. Детство), «Отрочество», «Жегьилвал» (урус. Юность) хьтин автобиографиядин трилогия, «Казакар», «Иван Ильичан кьиникь», «Крейцерован соната», «Гьажи Мурад» гьикаяяр, «Севостопольдикай кьисаяр» очеркар, «Чан алай мийит» ва «МичӀивилин гьукум» драмаяр, «Туба» ва «Зи иман вуч я?» тӀварар алай диндинни-философиядин автобиографиядин эсерар ва мсб.

Биография

[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Сихилрикай

[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Лев Толстой, I Пётрдин наибрикай сад тир П. А. Толстойди бине кутур Толстояр сихилдин графрикай тир. Кхьирагдиз вини аристократиядин алемда хъсан мукьвавилин алакъаяр авай. Месела, адан халуяр ва эмеяр — авантюрист ва бретер Ф. И. Толстой, чӀугвар ф. П. Толстой, камер-фрейлина А. А. Толстая ва мсб. Зари А. К. Толстой Лев Толстояз бубадин амлед хцин гада жезвай. Диде патай кхьирагдиз — генерал-лейтенант Д. М. Волконский ва гзаф девлетлу эмигрант Н. И. Трубецкой хьтин миресар авай. Лев Толстойдин ва А. С. Пушкинан умуми мукьвади, I-й Пётрдиз урус флот туькӀуьриз куьмекар авур — адмирал Иван Головин тир.

Адан чӀехи буба тир Илья Андреевичан къилихар кхьирагди вичин машгьур «Дявени ислягьвал» эсерда, хъуьтӀуьл тӀуларин, кардин мукьуфар авачир граф Ростован къаматда къалурнай.

Леван дах Николай Ильич Толстой тир (1794—1837). Вичин бубадилай тафаватлу яз, Николай хъсан савад авай ва кӀеви къилихрин инсан тир. Ам урус кьушундин Наполеондин винел дяведалди финифра ва Лейпцигдин мукьвал хьайи женгера иштиракнай, французрин есирвиле гьатнай, амма анлай катиз алакьнай. Дяве кутягь хьайидилай кьулухъ Николай Павлограддин гусаррин полкдин подполковник хьиз отставкадиз экъечӀнай.

Отставкадиз экъечӀайдалай кьулухъ са тӀимил вахт алатайла ам, рагьметдиз фейи бубадин буржариз килигна дустагъда гьат тавун паталди чиновниквилин къуллугъдал акъатнай. Адан бубадик, вичин къуллугъдилай менфят къачуна къанун чӀурай крар авунин тахсир кутунай. Силисар къачурла ам кьенай. Ихьтин гъалатӀар авур бубадин уьмуьрдикай тарс къачур Николаян къилихар хсан патаз дегиш хьанай, ада азад уьмуьр ва хзандин шадвилериз винизвал ганай[26]. Вичин крар къайдадиз хкун паталди 1822 йисуз ада, Волконскияр сихилдикай тир жегьил тушир княгиня Мария Николаевнадихъ галаз мехъерар авунай. Бахтар авай никагь хьанай. Абуруз вад веледар авай: Николай (1823—1860), Сергей (1826—1904), Дмитрий (1827—1856), Лев, Мария (1830—1912).

Аял чӀавар

[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Лев Толстой 1928 йисан 28 августдиз Тула губерниядин, Крапивенск уезддин дидедин ирсинин мулк тир — Ясная Поляна тӀвар алай чкада дидедиз хьанай. Хзанда кьудлагьай аял тир. 1830 йисуз адан дидеди руш хьайидилай кьулухъ регьметдиз фейила Леван кьве йис тир.

Етим хьанвай аялриз абурун яргъал мукьвади Т. А. Ерогольскаяди килигзавай. ЧӀехи стха университетдиз акатиз гьазур жезвай виляй 1837 йисуз абурун хзан Москва шегьердиз куьч хьанвай. 1837 йисуз абурун буба Николай Ильич, хзандиз талукь тир мулкар ва крар къанундив кутугай тегьерда къайдадиз хкиз агакь тавуна садлагьана рагьметдиз фена, ва абур цӀийи кьилелай Ясная Полянадиз элкъвез мажбур хьанай. Абуруз къаюмвал, Ергольскийдин куьмекдалди, чпин бубадин эме тир графиня А. М. Остен-Сакена ийизвай. Ина Лев Толстой 1840 йисалди амукьнай, гуьгъуьнлай, Остен-Сакен рагьметдиз фейила кьулухъ аялар Казаньдиз куьч хьанай, чпин цӀийи къаюм — эме П. И. Юшкован патав.

Казань шегьерда абурун хзан виридаз шад хзан хьиз чидай. Пулунин ва мумкинвилерин патахъай кьитвал такур хзанди чӀагай уьмуьр гьалзавай. Жегьил Левазни жемиятдин къене вич хъсан патахъай къалуриз ва вилик физ кӀанзавай, амма тӀулариз хас тир регъуьвили ва мешреб алачир акунри адаз пара манийвалзавай. Ахпа вич Лев Толстоя лагьайвал, жегьил чӀавуз бахтлувиликай, кьиникьикай, Аллагьдикай, кӀанивиликай ва эбедивиликай авур пара кьван фикирри адан къилихра алуд тежер гел танай.

Баянар

[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
  1. ↑ Башкирская энциклопедия Проверено 14 мартдиз 2023.
  2. ↑ 2,0 2,1 Британская энциклопедия Проверено 7 февральдиз 2019.
  3. ↑ 3,0 3,1 ЭСБЕ / Толстой, Лев Николаевич
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Толстой Л. Н. // Краткая литературная энциклопедия — Т. 7.
  5. ↑ EB-11 / Tolstoy, Leo
  6. ↑ 6,0 6,1 ПроДетЛит
  7. ↑ 7,0 7,1 Чувашская энциклопедия
  8. ↑ Толстой Лев Николаевич, Толстой Лев Николаевич // Большая советская энциклопедия, 1969—1978 Проверено 28 сентябрьдиз 2015.
  9. ↑ Энциклопедия Британника онлайн
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 Каталог Немецкой национальной библиотеки Проверено 5 октябрьдиз 2024.
  11. ↑ http://www.biography.com/people/leo-tolstoy-9508518
  12. ↑ 12,0 12,1 Archivio Storico Ricordi Проверено 3 декабрьдиз 2020.
  13. ↑ http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/00905999708408490
  14. ↑ http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/13507486.2011.574682
  15. ↑ Record #11864291X // Общий нормативный контроль (GND) Проверено 24 июньдиз 2015.
  16. ↑ 16,0 16,1 BeWeB Проверено 13 февральдиз 2021.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Архив изобразительного искусства Проверено 1 апрельдиз 2021.
  18. ↑ Библиотека лучшей мировой литературы
  19. ↑ http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00472336.2012.740984
  20. ↑ 20,0 20,1 Проверено 29 январьдиз 2019.
  21. ↑ Проверено 24 июньдиз 2019.
  22. ↑ Родовод
  23. ↑ Genealogics
  24. ↑ «Is Tolstoy the greatest writer of all time?» The Guardian (London). January 6, 2010.
  25. ↑ Толстой Лев Николаевич // Энциклопедия Кольера. — Нью-Йорк: P. F. Collier & Son Company, 1921. — Т. IX.
  26. ↑ Никитина Н.А. Повседневная жизнь Льва Толстого в Ясной Поляне. — М.: «Молодая гвардия», 2007. — 113 с.

ЭлячӀунар

[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Чешне "https://lez.wikipedia.org/w/index.php?title=Лев_Николаевич_Толстой&oldid=85550" я