Kalimantan Tèmor
Kalimantan Tèmor iyâ arèya sala sèttong propènsi è polo Kalimantan è Inḍonèsia. Kalimantan Tèmor lowassa 127.346,92 km². Ebâkto ahèr taon 2023 jumlana masyarakattâ iyâ arèya 4.007.736 orèng. Kalimantan Tèmor arèya bâgiyân propènsi sè jumlah masyarakattâ palèng mabâ nomer empa' è Indonesia. Ibu Koṭṭana rèya, Koṭṭa Samarinda.[1]
Kalimantan tèmor sabâlunna è bâgi dhâddhi Kalimantan Ḍâjâ Kalimantan tèmor iyâ arèya dhâddhi propènsi sè palèng lowas nomer ḍuwâ' è indonèsia samarèna Papua, kalabân lowas 194.489 km persegi, sè para' paḍâ'â sareng polo jhâbâ otabâ korang lebbi 6,8% dâri sakabbhina lèbâr wilayah Indonèsia. Kalimantan Tèmor abâtâs sareng Sarawak (Malaysia Tèmor), bân Kalimantan Ḍâjâ, Kalimantan Tengnga, Kalimantan Lao', Kalimantan Bârâ', bân Sulawèsi.[1]
Sajhârâ
Wilayah Kalimantan Tèmor lambe' kabânnya'an iyâ arèya Hutan Hujan Tropis. bâḍâ sabâgiyân radhin sè bâḍâ è Kalimantan Tèmor, èantarana arèya Radhin Kutai (Aghâma Hindu), Kasoltanan Kutai Kartanegara ing Martadipura, Kasoltanan Pasir bân Kesoltanan Berau. È pusat-pusat radhin jârèya, bâḍâ bhâsa serumpun sè anḍi' bula mèra ḍâri loor bhâsâ sè paḍâ arèya rumpun bhâsa Melayik.[2]
Wilayah Kalimantan Tèmor è âlemma bâḍâ Paser, Kutai, Berau bân Karasikan kèya (Buranun/pra-Kasoltanan Sulu) è padhâddhi wilayah taklukan Maharaja Suryanata, gubernur Majapahit è Naghâra Dipa (sè bâḍâ è Candhi Aghung è Amuntai) sampè' taon 1620 ka robuk Kasoltanan Bânjhâr. Sampè' sabelunna bâḍâ bhântuan ḍâri Kasoltanan Demak, Kasoltanan Bânjhâr marè malèbâr pangarona ka Paser, Kutai, bân Berau. Perjhânjiyân sè è cangkalak antara Pieter Pietarsz (otosan VOC) kalabân Aji Pangèran Sinum Panji Mendapa ing Martapura, Rajâ Kutai Kartanegara ḍâlem taon 1635 arèya, sabâgiyân perdhâghângan bhibas karo èolleaghi kalabân Radhin Kutai sareng reng-oreng Bânjhâr bân Blândhâ.[2]
Kaḍâtengngan orèng Bhânjhâr abhânto alowas aghi pangaro kakowasaan Kasoltanan Kutai ḍâ' masyarakat Dayak è paḍâlemman. Sajjhegghâ padhâghâng-padhâghâng asal Bhânjhâr molaè adominasi sabelluna kaḍâtengngan migrasi orèng Bugis è taon 1638-1654 bân ghâggârrâ Makassar ka Blândhâ taon 1667. Antara taon 1620-1624, naghârâ-naghârâ è Kalimantan Tèmor èpadhâddhi mènangka ḍaèrah pengarona Soltan Alauddin ḍâri Kasoltanan Gowa, Makassar, sabelluna bâḍâ perjhânjhiyân Bungaya.[3]
Sombher
- ↑ 1,0 1,1 Gempita Surya. Kompas.com. "Profil Singkat Kalimantan Timur, Provinsi Terluas Keempat di Indonesia". akses 24-02-11.
- ↑ 2,0 2,1 Website Resmi Pemerintah Provinsi Kalimantan Timur. "Sejarah Kalimantan Timur". È aksès 12-02-2024.
- ↑ Yekti Maunati(2003). Identitas Dayak. Indonesia: Lkis Pelangi Aksara. hlm. 313. ISBN 9789799492982.