Преглед на кодот на Избори во Македонија

{{Политика на Република Македонија}}
По воведувањето на [[политички плурализам|политичкиот плурализам]] во тогашната [[Социјалистичка Република Македонија]] во [[1989]], било дозволено формирањето [[политичка партија|политички партии]] и во [[1990]] биле одржани првите слободни и повеќепартиски [[избори]]. Во Република Македонија се одржуваат избори за пратеници во [[Собрание на Република Македонија|Собранието на Република Македонија]], за [[Претседатели на Република Македонија|Претседател на Републиката]] и локални избори за советници и [[градоначалник|градоначалници]].

== Парламентарни избори ==
[[Податотека:Марка-избори-20 години.jpg|мини|лево|Марка на [[Македонска Пошта]] по повод 20 години од првите повеќепартиски избори во Република Македонија (ФДЦ 19/2010, 11 ноември 2010)]]
Пратениците во [[Собрание на Македонија|Собранието]] се избираат за време од 4 години, на општи, непосредни и слободни избори со тајно гласање. Парламентарните избори се одржуваат секоја четврта година, во последните 90 дена од мандатот на стариот пратенички состав, а ги распишува [[Претседател на Собранието на Македонија|претседателот на Собранието]]. Парламентарни избори се одржуваат и во случај на самораспуштање на Собранието (предвремени избори), ако за тоа се изјаснат мнозинството од вкупниот број пратеници. Во тој случај, изборите се одржуваат во рок од 60 дена од денот на распуштањето на Собранието.

По воведувањето на политичкиот плурализам, во Република Македонија се одржани пет регуларни парламентарни избори и четири предвремени парламентарни избори во 2008, 2011, 2014 и 2016 година. Првите парламентарни избори се одржани кога земјата била во состав на [[СФРЈ|СФР Југославија]], а останатите по прогласувањето на независноста во 1991 година.

=== Изборен модел ===
[[File:Галагеров индекс за парламентарните избори во Македонија.png|мини|десно|350px|[[Галагеров индекс]] за парламентарните избори во Македонија и на симулации на распределба на мандатите по други методи. Поголема пропорционалност во распределба на мандатите би се постигнала доколку мандатите би се распределувале по [[Сент-Лагиев метод|Сент-Лагиевиот метод]], наместо [[Донтов метод|Донтовиот метод]].]]
Пратениците се избираат според [[Пропорционална застапеност|пропорционалниот модел]] со [[затворена листа|затворени листи]], при што територијата на Република Македонија е поделена на шест изборни единици, а во секоја изборна единица се избираат по 20 пратеници.

Од дијаспората можат да бидат избрани тројца пратеници, и тоа само доколку освојат најмалку онолкав број на гласови со кои што е избран пратеник со најмал број на гласови во изборните единици во Република Македонија на последните парламентарни избори.

Во минатото биле користени и други [[Гласачки систем|изборни модели]]. Парламентарните избори во 1990 и 1994 година биле одржани според мнозинскиот систем, при што од 120 изборни единици се избирал по еден пратеник. Изборите во 1998 биле одржани според мешовит систем, при што со мнозински модел биле избрани 85 пратеници од 85 изборни единици, а останатите 35 со пропорционален Донтов систем во една изборна единица (целата држава).

{{clear}}

<gallery widths="260px" heights="260px">
File:Constituencies of North Macedonia.svg|Изборни единици во Македонија
File:Најмал број на гласови со кои е избран пратеник на парламентарните избори.png|Најмал број на гласови со кои е избран пратеник по изборни единици на изборите во 2014, 2016 и 2020 година
File:Излезност на парламентарните избори во Македонија (2002-2020).png|Излезност на парламентарните избори во Македонија во проценти
</gallery>

=== Список на парламентарни избори ===

* [[Македонски парламентарни избори (1990)]]
* [[Македонски парламентарни избори (1994)]]
* [[Македонски парламентарни избори (1998)]]
* [[Македонски парламентарни избори (2002)]]
* [[Македонски парламентарни избори (2006)]]
* [[Македонски парламентарни избори (2008)]]
* [[Македонски парламентарни избори (2011)]]
* [[Македонски парламентарни избори (2014)]]
* [[Македонски парламентарни избори (2016)]]
* [[Македонски парламентарни избори (2020)]]
* [[Македонски парламентарни избори (2024)]]

== Претседателски избори ==
[[Податотека:Gordana Siljanovska-Davkova ballot 2024.jpg|мини|десно|Претседателскиот кандидат [[Гордана Сиљановска-Давкова]] гласа за вториот круг на изборите 2024.]]
Досега се одржани пет избори за Претседател на Републиката. Првиот мандат на [[Киро Глигоров]] бил даден врз основа на избор од страна на Собранието на Република Македонија, согласно тогашните уставни решенија.

Изборот на [[Претседател на Македонија|претседател на Републиката]] се врши во последните 60 дена од мандатот на претходниот претседател. Во случај на престанок на мандатот на претседателот на Републиката, од кои и да е причини, изборот за нов претседател се врши во рок од 40 дена од денот на престанокот на мандатот. Право да поднесат листа на кандидат за претседател на Републиката имаат најмалку 10.000 избирачи или 30 пратеници.

Претседателските избори може да се одржат во два круга. Кандидатот е избран за претседател во првиот круг доколку добие мнозинство гласови од вкупниот број избирачи запишани во избирачкиот список. Ако во првиот круг ниту еден кандидат за претседател на Републиката не го добил потребното мнозинство гласови, во вториот круг се гласа за двајца кандидати кои во првиот круг добиле најмногу гласови. За претседател е избран кандидатот кој добил мнозинство гласови од избирачите кои гласале, доколку гласале повеќе од 40% од избирачите. Претседател бил избран во прв круг единствено на изборите во [[Македонски претседателски избори (1994)|1994]], а сите преостанати избори се одржале во два круга.

=== Список на претседателски избори ===
[[Податотека:Излезност на претседателските избори.png|мини|десно|300п|Излезност на претседателските избори во Македонија]]

* [[Македонски претседателски избори (1994)]]
* [[Македонски претседателски избори (1999)]]
* [[Македонски претседателски избори (2004)]]
* [[Македонски претседателски избори (2009)]]
* [[Македонски претседателски избори (2014)]]
* [[Македонски претседателски избори (2019)]]
* [[Македонски претседателски избори (2024)]]

== Локални избори ==
Досега се одржани пет локални избори во Република Македонија. Одлика за локалните избори во Република Македонија се честите промени на границите на [[општина|општините]].

На локалните избори се избираат градоначалници и членови на советите на општините.

Бројот на членовите на советот се утврдува во зависност од бројот на жители во општината, и не може да биде помал од 9, ниту поголем од 33 члена.

{| class="wikitable"
|-
! Жители !! Членови во <br> советот
|-
| до 5.000 || 9
|-
| од 5.001 до 10.1000 || 11
|-
| од 10.001 до 20.000 || 15
|-
| од 20.001 до 40.000 || 19
|-
| од 40.001 до 60.000 || 23
|-
| од 60.001 до 80.000 || 27
|-
| од 80.001 до 100.000 || 31
|-
| над 100.000 || 33
|}
 
=== Список на локални избори ===
* [[Локални избори во Македонија (1996)]]
* [[Локални избори во Македонија (2000)]]
* [[Локални избори во Македонија (2005)]]
* [[Локални избори во Македонија (2009)]]
* [[Локални избори во Македонија (2013)]]
* [[Локални избори во Македонија (2017)]]
* [[Локални избори во Македонија (2021)]]

== Референдуми ==
Досега трипати е распишан [[референдум]] на државно ниво и седум пати на локално ниво. Првиот референдум во [[1991]] е по барање на Собранието, а во [[2004]] по барање на најмалку 100.000 гласачи.

* [[Референдум во Македонија (1991)|Референдум (1991)]]
* [[Референдум во Македонија (2004)|Референдум (2004)]]
* [[Референдум во Македонија (2018)|Референдум (2018)]]

===На локално ниво===
* [[Референдум во Општина Центар (2015)]]
* [[Референдум во Општина Гевгелија (2017)]]
* [[Референдум во Општина Богданци (2017)]]
* [[Референдум во Општина Дојран (2017)]]
* [[Референдум во Општина Валандово (2017)]]
* [[Референдум во Општина Босилово (2017)]]
* [[Референдум во Општина Ново Село (2017)]]
* [[Референдум во Општина Дојран (2020)]]

== Галерија ==
<gallery>
File:Izbiračka edinica 3.svg|Карта на општините во изборната единица 3.
File:Izbiračka edinica 4.svg|Карта на општините во изборната единица 4.
File:Izbiračka edinica 5.svg|Карта на општините во изборната единица 5.
File:Izbiračka edinica 6.svg|Карта на општините во изборната единица 6.
</gallery>

==Поврзано==
*[[Донтов метод]]
*[[Државна изборна комисија]]

== Надворешни врски ==
* [http://www.sec.mk/index.php/2010-03-17-10-13-49 Архива на Државната изборна комисија за досегашните избори во Република Македонија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100516030106/http://www.sec.mk/index.php/2010-03-17-10-13-49 |date=2010-05-16 }}
* [http://www.parties-and-elections.eu/macedonia.html Резултати од македонските избори по 1990 година]
* [http://www.osce.org/odihr/elections/fyrom Извештаи на ОДИХР за изборите во Република Македонија]

{{Македонски избори}}
{{Избори во Европа}}

[[Категорија:Избори во Македонија|*]]