Преглед на кодот на Исправен петопрст

{{Speciesbox
|name=Исправен петопрст
|image = Potentilla_erecta_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-248.jpg
|genus = Potentilla
|species = erecta
|authority = ([[Карл Линеј|L.]]) Raeusch.
|synonyms = ''Potentilla erecta'' <small>Uspenski ''ex'' Ledeb.</small>
}}
'''Исправен петопрст''' ({{науч|Potentilla erecta}}; [[синоним (таксономија)|syn.]] ''Tormentilla erecta'', ''Potentilla laeta'', ''Potentilla tormentilla'' — тревно [[повеќегодишно растение]] од семејствотото на [[рози]]те (''Rosaceae'').

== Опис ==
Ова е ниско растение кое формира грутки, со тенки, надолни до лачни исправени стебленца, расте 10-30 сантиметри високо и со тркач кои не се искоренуваат. Расте диво претежно во [[Европа]] и западна [[Азија]], претежно на кисели почви и во широк спектар на живеалишта како што се планини, грини, ливади, песочни почви и дини.<ref name="Stace">{{Наведена книга|title=New Flora of the British Isles, 3rd edition|last=Stace|first=C. A.|date=2010|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521707725|location=Cambridge, U.K.|page=256}}</ref>

Ова растение цвета од мај до август/септември. Има една жолта, 7-11 милиметри широк цвет, расте на врвот на долго стебленце. Речиси секогаш има четири засечени ливчиња, секоја помеѓу 3 и 6мм долга. Четири ливчиња се прилично невообичаени во семејството на рози. Ливчињата се нешто подолги од [[Чашкино ливче|сепалите]]. Има 20-25 [[Прашник|стомаци]].

Радикалните [[Лист (ботаника)|листови]] имаат долг петитоли, додека листовите на цветните стебленца се обично неподвижни или со кратки ливчиња. Сјајните листови се наизменични, наизменични, составени од три јајцевидни ливчиња со назабени рабови. Спарените стипули се лиснати и со палма лобуси.

Има 2-8 суви плодови кои не се јадат.
[[Податотека:Potentilla_erecta_(root).jpg|мини| [[Ризом]] на ''Potentilla erecta'']]

== Распространетост ==

=== Европа ===
''Potentilla erecta'' се наоѓа диво низ Европа, Скандинавија и Западна Азија.<ref name="dvf">{{Наведена мрежна страница|url=http://linnaeus.nrm.se/flora/di/rosa/poten/poteere.html|title=Den Virtuella Floran: Blodrot, ''Potentilla erecta'' (L.) Räusch.|last=Arne Anderberg|date=2005|accessdate=13 November 2019}}</ref>

''Potentilla erecta'' е речиси сеприсутна на Британските Острови, снимена на скоро сите 10км квадрати освен блиску до миење и е наведен како вид што најмалку загрижува.<ref name="Cheffings">{{Наведена мрежна страница|url=http://jncc.defra.gov.uk/page-3354#download/|title=The Vascular plant red data list for Great Britain|last=Cheffings|first=C.|last2=Farrell|first2=L.|year=2005|page=82|accessdate=2022-05-07|archive-date=2016-12-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20161219131830/http://jncc.defra.gov.uk/page-3354#download/|url-status=dead}}</ref> Тоа е многу честа појава на пасиштата, ритовите, морските и планините, мочуриштата вклучувајќи ги патиштата и пасиштата, главно на кисела почва<ref name="Stace"/> но избегнувајќи ја кредата.<ref name="Rose">{{Наведена книга|title=The Wild Flower Key.|last=Rose|first=F.|publisher=Penguin|year=2006|isbn=978-0723251750|location=London|pages=258–259}}</ref> Тоа е компонента на британската национална заедница за класификација на вегетацијата M25 ( ''Molinia caerulea'' – ''Potentilla erecta'' mire).

=== Северна Америка ===
Во Северна Америка ''Potentilla erecta'' се среќава на исток како воведен вид.

== Користи ==
Ризоматозниот [[корен]] е густ.  Има мала вредност за употреба во храна поради неговата горчина и ниска калориска вредност. Корените се главната состојка на горчливиот ликер од [[Баварија]] и областа Шварцвалд, наречен Blutwurz.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.food-from-bavaria.de/de/reg_spez/einzelprodukt.php?an=203&display_lang=en|title=Blutwurz|publisher=Bayerisches Staatsministerium für Ernährung, Landwirtschaft und Forsten|archive-url=https://web.archive.org/web/20110726024316/http://www.food-from-bavaria.de/de/reg_spez/einzelprodukt.php?an=203&display_lang=en|archive-date=July 26, 2011|accessdate=June 4, 2011}}</ref> Се користи и во Украина заедно со медот во Хорилка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://homedistiller.org/flavor/ukraine|title=Ukrainian Alcoholic Beverages|last=Ackland|first=Tony|work=Home Distillation of Alcohol|publisher=homedistiller.org|accessdate=15 January 2019|archive-date=2019-07-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20190717142055/https://homedistiller.org/flavor/ukraine|url-status=dead}}</ref> Растението се користи во хербалната медицина како адстрингентно поради содржината на [[танин]]и, што е невообичаено високо за [[Зелјесто растение|тревни]] растенија. Структурно поврзани флобафени, кои се користат како црвена боја за кожа позната како ''црвено'' торментил, може да се извлечат од коренот на обичниот торментил заедно со тритерпен алкохол торментиол.<ref name="Lund">{{Наведено списание|last=Lund, K. and Rimpler, H.|date=1985|title=Tormentillwurzel|journal=Deutsche Apotheke Zeitung|volume=125|issue=3|pages=105–107}}</ref> Водените екстракти од ризомите се пријавени дека имаат ниска токсичност кај стаорци и глувци.<ref>{{Наведено списание|last=Shushunov S, Balashov L|last2=Kravtsova A|last3=Krasnogorsky I|last4=Latté KP|last5=Vasiliev A|date=October 2009|title=Determination of acute toxicity of the aqueous extract of Potentilla erecta (Tormentil) rhizomes in rats and mice|journal=J Med Food|publisher=Journal of Medical Food|volume=12|issue=5|pages=1173–6|doi=10.1089/jmf.2008.0281|pmid=19857087}}</ref>

== Наводи ==
{{Наводи}}

== Надворешни врски ==
* {{Ризница-ред|Potentilla erecta}}

[[Категорија:Статии со микроформати за вид]]
[[Категорија:Таксони опишани од Карл Линеј]]
[[Категорија:Флора на Европа]]
[[Категорија:Петопрст]]
[[Категорија:Флора на Македонија]]
[[Категорија:Растителни вапсила]]