Преглед на кодот на Крушевски манифест

'''Крушевскиот манифест''' е манифест што го објавила востаничката власт во [[Крушево]] за време на [[Илинденското востание]]. Напишан е на [[6 август]], а негов автор е [[Никола Киров Мајски]], иако одредени историски извори како автор го наведуваат [[Никола Карев]]. Напишан е на [[македонски јазик]] (крушевски дијалект), а потоа, преведен на [[турски јазик]], е испратен во 17 примероци до околните села со чисто или мешано муслиманско население.

Во него околното муслиманско население братски се повикува да ја поддржи и да ја помогне светата борба на сите обесправени во [[Македонија]]. Манифестот наидува на добар прием од страна на муслиманското население, а кметот на селото [[Алданци]] возвратил со порака во која изразува разбирање за мотивите на востаниците.

Текстот на Манифестот првпат е објавен во драмата „Илинден“ на [[Никола Киров Мајски]] во [[1923]] година.<ref>Никола Киров-Майски, [https://www.strumski.com/books/N_Kirov_Majski_Ilinden.compressed.pdf "Илинден - Драма в пет действия; Картини из великото македонско възстание през 1903 год."], София, 1923, 36-38 стр.</ref>

== Содржината на Крушевскиот манифест ==
Крушевскиот манифест се обраќа кон муслиманското месно население во крушевскиот регион. Иако е напишан во форма на обраќање до муслиманите - Турци, Арнаути (Албанци) и Торбеши, Манифестот едновремено дава и јасна слика за мотивите и целите на востанието, неговиот ослободителен и социјален карактер.

Најнапред, Манифестот ги објаснува мотивите на востаниците:  
{{cquote|Ние, вашите вечни комшии, пријатели и познајници от хубавото Крушево и неговите китни села, без разлика на вера, народност, пол и убежденија, не можејќи веќе да трпиме тиранијата на жедните за крф и гладните за чоечко месо муртати, шчо гледаат и нас и вас да дотерат до нош, и нас и вас да дотераат до питачки стап и нашата мила и богата земја Македонија да заприлегат на пуста пустиња, денеска дигнафне глава и решифне со пушка да се браниме от тие наши и ваши душмани и да добиеме слобода...}}

Потоа, ги смирува муслиманите дека востанието не е насочено против обичниот народ, туку против државата и нејзините експоненти: 
{{cquote|...Ние не дигнафне пушка протиф вас - това би било страм за нас; ние не дигнафне пушка протиф мирнио, трудољубивио и чеснио турски нарот, шчо се прерануат, како нас со крваф пот - тој јет наш брат и со него сне живејале и пак сакаме да живејме; ние не излегофне да колиме и да грабиме, да палиме и да крадиме - доста ни сет зулумите на безбројните деребеи по нашата сирота и окрвавена Македонија; ние не излегофне да порисјанчуваме и да бесчестиме вашите мјаки и сестри, жени и ќерки; требит да знајте оти вашио имот, вашио живот, вашата вера и вашата чес ни сет толку скапи, колку шчо ни сет скапи нашите...}}

Потоа, Манифестот ги повикува да им се придружат на востаниците поради заедничка борба против социјалниот терор на Отоманското Царство. 
{{cquote|Ние не само ве имаме како сфои браќа, туку и ве жаљаме како сфои браќа, бидејќи разбираме оти и вие сте робје како нас, робје на царо и на царските бегој, ефендии и паши, робје на богатите и на силните, робје на насилниците и на зулумќарите, шчо ја запалија царшчината од четирите страни и шчо не натераа нас да дигниме глава за право, за слобода и за чоечки живот. За право, за слобода и за чоечки живот ве каниме и вас да дојдите заедно да водиме борба!}}

Со ова, Манифестот ги презентира социјалните цели на востанието - воспоставување на поправедно општество. Покрај тоа, манифестот ги смирува муслиманите (Турци, Арнаути и други) дека и доколку не се приклучат кон востанието, нема да бидат мета на востаниците и ги повикува барем да не се придружуваат на спротивната страна, ако веќе не се приклучуваат кон востаниците:

{{cquote|...Ако и вие не имате како ваши браќа и ни сакате доброто, ако есапите пак да живејте со нас, како шчо сте живејале досега и ако сте верни и достојни синој на мајка Македонија, можите да ни поможите само со едно нешчо - а тоа јет голема помшт. да не се заортачите со душманите, да не дојдите со пушка протиф нас и да не прајте зулуми по рисјанските села!}}

Конечно, Манифестот има и силно изразена патриотска линија, претставувајќи ја Македонија како „заедничка наша мајка“. Така, се зборува за „нашата мила и богата земја Македонија“, „бајракот на Афтономна Македонија“, „чесни и добри македонски синој“, а завршува со зборовите: 
{{cquote|Ура! За Афтономна Македонија! <ref>[[s:Крушевски манифест|Крушевски манифест]] (на викиизвор)</ref> }}

== Наводи ==
{{наводи}}

== Надворешни врски ==
{{Викиизвор|Крушевски манифест}}
* [http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce474/Tekst08.htm Интервjу со Проф. д-р Новица Велјановски] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110924092141/http://www.makedonskosonce.com/broevis/2003/sonce474/Tekst08.htm |date=2011-09-24 }}, Македонско Сонце
* [http://gbsk.mk/wp-content/uploads/2018/05/Krusevski-manifest.pdf „Крушевски манифест 1948“]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{mk}}

{{Илинденско востание}}

[[Категорија:Илинденско востание]]
[[Категорија:Крушевска Република]]
[[Категорија:Манифести]]