Преглед на кодот на НАТО

{{Инфокутија Организација
|name           = Северноатлантска договорна организација
|native_name    = {{native name|en|North Atlantic Treaty Organization}}<br>{{native name|fr|Organisation du traité de l'Atlantique nord}}
|image          = NATO OTAN landscape logo.svg
|size           = 150px   
|caption        = Лого
|image1         = Flag of NATO.svg
|image1_size    = 125px
|image1_caption = [[Знаме на НАТО|Знаме]]
|map            = North Atlantic Treaty Organization (orthographic projection).svg
|msize          = 250px
|mcaption       = Членките на НАТО во зелено
|abbreviation   = НАТО
|motto          = 
|formation      = {{start date|df=yes|1949|04|04}}
|extinction     = 
|type           = воена алијанса
|headquarters   = [[Брисел]], [[Белгија]]
|membership     = {{Collapsible list|title={{nobold|32 држави}}|
* {{знаме|Албанија}}
* {{знаме|Белгија}}
* {{знаме|Бугарија}}
* {{знаме|Канада}}
* {{знаме|Хрватска}}
* {{знаме|Чешка}}
* {{знаме|Данска}}
* {{знаме|Естонија}}
* {{знаме|Финска}}
* {{знаме|Франција}}
* {{знаме|Германија}}
* {{знаме|Грција}}
* {{знаме|Унгарија}}
* {{знаме|Исланд}}
* {{знаме|Италија}}
* {{знаме|Летонија}}
* {{знаме|Литванија}}
* {{знаме|Луксембург}}
* {{знаме|Македонија}}
* {{знаме|Холандија}}
* {{знаме|Норвешка}}
* {{знаме|Полска}}
* {{знаме|Португалија}}
* {{знаме|Романија}}
* {{знаме|Словачка}}
* {{знаме|Словенија}}
* {{знаме|Шведска}}
* {{знаме|Шпанија}}
* {{знаме|Турција}}
* {{знаме|Велика Британија}}
* {{знаме|САД}}
* {{знаме|Црна Гора}}
}}
|language       = <!-- Се што почнува во инфокутијата треба да е со голема буква. -->{{hlist|[[Англиски јазик|Англиски]]|[[Француски јазик|Француски]]}}<ref>"English and French shall be the official languages for the entire North Atlantic Treaty Organization.", [http://www.nato.int/docu/comm/49-95/c490917a.htm Final Communiqué following the meeting of the North Atlantic Council on 17 септември 1949]. "(..)the English and French texts [of the Treaty] are equally authentic(...)"[https://web.archive.org/web/19980130060520/http://www.nato.int/docu/basictxt/treaty.htm#Art14 The North Atlantic Treaty, Article 14]</ref>
|leader_title   = Генерален секретар
|leader_name    = [[Марк Руте]]
|leader_title2  = Претседател на воен комитет 
|leader_name2   = [[Џиампало Ди Паола]]
|website        = {{URL|www.nato.int}}
}} 
'''НАТО''', '''Северноатлантска договорна организација''' или '''Организација на Северноатлантски договор''' ({{lang-en|North Atlantic Treaty Organisation (NATO)}}, {{lang-fr|Organisation du traité de l'Atlantique nord (OTAN)}}, понекогаш исто така нарекувана како '''Северноатлантската алијанса''', '''Атлантска алијанса''' или '''Западна алијанса''' — меѓународна безбедносна организација создадена со потпишувањето на [[Северноатлантски договор|Северноатлантскиот договор]] на 4 април 1949 година. Седиштето на НАТО е во [[Брисел]], [[Белгија]]. Организацијата е систем на колективна одбрана со кој нејзините земји-членки се обврзуваат на заедничка одбрана како одговор на напад од надвор.

Во првите неколку години, НАТО била еден вид обична политичка асоцијација. Првиот генерален секретар на НАТО е [[Хастингс Исмеј]], кој изјавил дека целта на организацијата е „одбрана од [[СССР]], под раководство на [[САД]] и [[Германија]] да се држи потчинета“.<ref>Reynolds, ''The origins of the Cold War in Europe. International perspectives'', p.13</ref> Како резултат на важната улога која Велика Британија ја добива во алијансата, [[Франција]] се повлекла од пактот во 1966 година.

Со паѓањето на [[Берлински ѕид|Берлинскиот ѕид]] во [[1989]] година, главната цел на алијансата станала придобивање на земјите кои претходно се наоѓале под влијание на т.н. Источен блок, односно поранешните членки на [[Варшавски договор|Варшавскиот договор]]. Ова пред сè се однесува на земјите од [[Балканскиот Полуостров]], кое доведе до проширување на алијансата во [[2004]] година ([[Бугарија]], [[Романија]]) и [[2009]] година ([[Хрватска]] и [[Албанија]]).<ref>[https://web.archive.org/web/20090417043658/http://sg.news.yahoo.com/afp/20090402/twl-nato-albania-croatia-4bdc673.html Albania, Croatia join NATO military alliance], ''AFP'', 1 април 2009</ref> [[Македонија]] е членка на НАТО од 27 март 2020 г.

По [[Терористички напади од 11 септември 2001 година|терористичките напади]] од [[2001]] година врз [[САД]], алијансата се насочува кон нови предизвици, ангажирајќи војски во [[Авганистан]] и [[Ирак]], со што се смета дека НАТО ја надминува таканаречената „Криза на индентитетот“ од 1990-те години.

== Историја ==
=== Почетоци ===
[[Податотека:Truman signing the North Atlantic Treaty.gif|thumb|Потпишување на Северноатланскиот договор во Вашингтон 1949 година]]
Договорот од [[Брисел]], потпишан на [[17 март]] 1948 помеѓу [[Белгија]], [[Холандија]], [[Луксембург]], [[Франција]] и [[Обединето Кралство]], се смета за претходник на НАТО договорот. Создавањето на т.н. ''Берлинска блокада'' довело до создавање на западноевропски сојуз чија цел се темелела на одбрана на организацијата во [[1948]] година. Но, учеството на [[САД]] во тоа време било неопходно за да се спротивстави на воените сили на [[СССР]]. Така, одговорот од можниот нов воен напад започнал да се гради веднаш.

Овие преговори довеле до [[Северноатлански договор|Северноатланскиот договор]] кој бил потпишан во [[Вашингтон]] на [[4 април]] [[1949]] година. Со новиот договор, новата алијанса освен членките од [[Бриселски договор|Бриселскиот договор]] ги вклучувала и [[САД]], [[Канада]], [[Португалија]], [[Италија]], [[Норвешка]], [[Данска]] и [[Исланд]]. Договорот не бил прифатен еднострано. Така, веќе во март избувнале големи антинатовски немири во [[Исланд]].

Согласно член 5 од договорот:

{{cquote|Државите членки се согласуваат дека еден вооружен напад на една или повеќе земји членки во Европа или Северна Америка ќе се разгледува како напад на сите нив и секоја страна се согласува дека при таков напад, во силата на правото за поединечна или колективна самозаштита, признато од член 51 од Уставот на ООН ќе укаже помош на нападнатата членка или нападнатите членки ако сметаат за неопходни, вклучително и употреба на вооружена сила, за воспоставување и поддржување на сигурноста во Северноатланската зона.}}

Такви дејства, кои се сметаат за неопходни, вклучително и употреба на вооружена сила, не означува дека другите држави членки директно се обврзани да реагираат со воени дејства. Тие се должни да одговорат на тоа, но да го зачуваат изборот и начинот по кој би реагирале при една таква ситуација. Ова од своја страна се разликува од договорот од [[Брисел]] каде тоа било задолжителна обврска. Еден пример околу овој член е неучеството на НАТО во [[Фолкландска војна|Фолкландската војна]] помеѓу [[Велика Британија]] и [[Аргентина]] во [[1982]] година. За првпат во историјата на договорот, [[САД]] се повикал на член 5 на [[12 септември]] [[2001]] година по [[Терористички напади од 11 септември 2001 година|терористичките напади]].

Создавањето на алијансата довело до некоја постандардизација на сојузничката воена терминологија, процедура и технологија, кое во многу случаи означува користење на практиките на [[САД]] од европските членки. Стандардизацијата била уредена со околу 1300 договори. Во почетокот на [[1950]] година била воведена [[7,62 × 51 НАТО пушка]] како стандардно оружје. [[ФН ФАЛ]] станала една од најпопуларните и најкорисните оружја во деведесеттите години на минатиот век.

=== Студената војна ===
{{Главна|Студена војна}}
[[Податотека:Europe-blocs-49-89x4 mk.svg|thumb|Поделеноста на светот во времето на Студената војна]]
Студената војна бил период на конфликти, тензија и натпревар помеѓу [[САД]] и [[СССР]] и нивните сојузници од времето по [[Втора светска војна|Втората светска војна]] до раните 1990-ти. Во текот на овој период, соперништвото помеѓу двете велесили се одвивал на повеќе полиња: воени сојузи, идеологија, психологија, шпионажа, технолошка надмоќ, освојување на вселената, огромни трошоци за одбрана, огромни конвенционални и јадрени воени потенцијали, и многу посредни војни. Во тој период, речиси сите земји во светот биле или сојузници, или поддржувачи на една од двете велесили. Неколкупати доаѓало до тензии кои се заканувале да прераснат во нова светска војна: Блокадата на Берлин во ([[1948]]-[[1949]]), [[Корејската војна]] ([[1950]]-[[1953]]), [[Виетнамската војна]] ([[1959]]-[[1975]]), [[Кубанска криза]] со јадрени проектили ([[1962]]) и [[Советско-Авганистанска војна]] ([[1979]]-[[1989]]).

Избувнувањето на [[Корејска војна|Корејската војна]] во [[1950]] година било од решавачко значење на НАТО, бидејќи се појавила можна опасност пред сè од [[комунизам|комунистичките]] земји. Тоа ја принудила алијансата да развива конкретни воени планови. Во [[1952]] година, на [[Лисабонска конференција (1952)|Лисабонската конференција]] било решено воената дивизија да се прошири на 96. Во тоа време, НАТО имал околу 50 дивизии во [[Средна Европа]], и уште десетици во [[Италија]] и [[Скандинавија]]. На таа конференција официјално [[Хејстингс Исмај]] бил назначен за прв [[генерален секретар на НАТО]].

Истата [[1952]] година кон сојузот се присоединиле [[Турција]] и [[Грција]]. Во [[1954]] година, Советскиот Сојуз започнал кампања според која требало и тој да биде дел од НАТО пактот сè со цел да се зачувал мирот и стабилноста на [[Европа]]. Но, во државите членки ова го сметале како мотив за ослабување на позициите на НАТО, и во крајна сметка овој предлог од [[СССР]] бил одбиен. Вклучувањето на [[Западна Германија]] во сојузот на [[9 мај]] [[1955]] година бил опишан како „решителен повратен момент во историјата на нашиот континент“ од [[Халвард Кинг]], [[министер за надворешни работи на Норвешка]] во тој момент. Главна причина поради која [[Западна Германија]] била вклучена во сојузот е невозможноста без германска работна сила да се постигне во областа на развивањето на воената индустрија. Од друга страна, [[СССР]] на [[14 мај]] [[1955]] година го формирала [[Варшавски договор|Варшавскиот договор]], кој го потпишале [[Унгарија]], [[Чехословачка]], [[Полска]], [[Бугарија]], [[Романија]], [[Албанија]] и [[Источна Германија]]. По таков начин бил создаден т.н. источен блок под влијание на [[СССР]] и западен блок под влијание на [[САД]].

=== Француско повлекување ===
[[Податотека:NATO AB in France map-en.svg|thumb|НАТО бази во Франција]]
Единството на НАТО било нарушено во почетокот на својата историја. Кризата започнала кога на чело на [[Франција]] бил [[Шарл де Гол]] во [[1958]] година. Де Гол најмногу се противел на силната и голема улога на [[САД]] во организацијата, нешто што тој го воочувал како специјална врска помеѓу [[Обединето Кралство|Обединетото Кралство]] и САД. Со меморандум, испратен до претседателот [[Двајт Ајзенхауер]] и премиерот [[Харолд Мекмилан]] на [[17 септември]] [[1958]] година, тој потенцирал за создавање на тристрана дирекција, со која Франција би била поставена на исто рамниште заедно со САД и Обединетото Кралство. Тој исто така го потенцирал и опфатот на НАТО да се вклучат и географските области кои биле од интерес на Франција, пред сè ова се однесувало на [[Алжир]].

Сметајќи дека дадениот одговор е незадоволителен, Де Гол започнал да гради една независна одбрана на својата држава. Така, официјално на [[11 март]] [[1959]] година Франција се повлекла од командувањето со НАТО, а три месеци подоцна Де Гол забранил располагање на надворешни јадрени оружја на територијата на Франција. Тоа го принудило САД да ги префрли своите десетици илјади авиони на соседните НАТО бази.

И покрај тоа што Франција покажувала солидарност кон останатиот дел од НАТО пактот за време на [[Карипска криза|Карипската криза]] од [[1962]] година, Де Гол продолжил со создавање на независна одбрана преку повлекување на француските бази кои се наоѓале во [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]]. Веќе во [[1962]] година, сите француски вооружени сили биле отстранети од НАТО базите, и сите нефранцуски војски на НАТО биле замолени да ја напуштат Франција. Со тоа било преместено и седиштето на SHAPE на [[16 октомври]] [[1967]] година од [[Роквенкорт]], блиску [[Париз]] во [[Монс]], [[Белгија]]. Но, Франција останала лојална на одбраната на [[Европа]] од можни комунистички напади од истокот.

=== Детант ===
{{главна|Детант}}
На [[30 мај]] [[1978]] година, државите членки на НАТО ги дефинирале двете дополнителни цели на алијансата, односно поддршка на сигурноста на државите членки и стремежот кон детантот. На [[12 декември]] [[1979]] година, како резултат од целите на Варшавскиот пакт во [[Европа]], министрите одобриле расположување на американски ракети [[GLCM]] и [[Pershing II]] во [[Европа]]. Една слична ситуација од [[1984]] година довела до големи протести во цела [[Западна Европа]].

=== Крајот на Студената војна ===
[[Податотека:EU and NATO.svg|мини|Членови на ЕУ и НАТО.]]
Крајот на [[Студената војна]] и распаѓањето на [[Варшавски договор|Варшавскиот договор]] во [[1991]] година всушност го намалил или уништил основниот противник на НАТО. Тоа довело до стратешка промена на целите на НАТО, неговите задачи и предизвици. Во практиката, тоа довело до постепено раширување на НАТО кон [[Источна Европа]], како и проширување на дејноста во области, кои во минатото биле дел од т.н. Источен блок. Првото проширување на алијансата настанало на [[3 октомври]] [[1990]] година со обединувањето на [[Германија]], кога поранешната [[Источна Германија]] влегла во составот на [[Германија|Федерална Република Германија]]. Во исто време, било договорено дека НАТО силите со преземањето на [[Источна Германија]] нема да се движат кон источна [[Европа]]. На [[7 мај]] [[2008]] година, ''Daily Telegraph'' направил интервју со последниот претседател на [[СССР]], [[Михаил Горбачов]] кој истакнал дека токму тоа било договорено. Тој истакнал дека: „Американците ветија дека НАТО нема да се движи надвор од границите на [[Германија]] по крајот на [[Студена војна|Студената војна]], но сега половина од [[Средна Европа]] и [[Источна Европа]] се веќе постојани членки на НАТО, значи што се случи со нивното вертување? Тоа покажува дека не може да им се верува.“

=== Балканска интервенција ===
{{Главна|Граѓанска војна во Босна и Херцеговина}}
{{Главна|НАТО-во бомбардирање на СР Југославија}}
[[Податотека:Aviano f-15.jpg|thumb|Полетување на НАТО авион]]
Првата воена операција на НАТО била извршена во [[Југославија]]. Конфликтот во Југославија започнал од [[1993]] и неофицијално завршил во [[1996]] година. НАТО вовел воено [[ембарго]] и економски санкции на [[СР Југославија]]. На [[28 февруари]] [[1994]] година, НАТО ги презел првите воени дејства врз [[босански Срби|босанските Срби]]. Операцијата [[Deny Flight]] започнала една година порано на [[12 април]] [[1993]] година и продолжила до [[20 април]] [[1995]] година. Бомбардирање од страна на НАТО имало и во [[август]] [[1995]] година против армијата на [[Република Српска]], по [[масакрот во Сребреница]]. Воздушните напади на НАТО силите „помогнале“ да се стави крај на војната во [[Босна и Херцеговина]], и како резултат на тоа бил потпишан [[Дејтонски договор|Дејтонскиот договор]]. Спроведувањето на договорот се одвивало под мандатот на [[ООН]], користејќи ги од НАТО т.н. многунационални сили под името [[ИФОР]] (IFOR – Implementation Force), кои во себе ги вклучуваат силите на [[УНПРОФОР]] (UN Protection Force). Договорот започнал да важи од [[20 декември]] [[1995]] година. По една година овие сили се трансформирале како [[СФОР]] (SFOR – Stabilisation Force). Кон крајот на [[2004]] година, командувањето на овие сили преминало под контрола на [[Европска Унија|Европската Унија]].

[[НАТО-во бомбардирање на СР Југославија|НАТО-вото бомбардирањето на Сојузна Република Југославија]] (или Операцијата Сојузничка сила според НАТО) е воена операција на НАТО против [[Сојузна Република Југославија]] што траеше од [[24 март]] до [[10 јуни]] [[1999]] година, како дел од Косовската војна. Тоа е втора поголема борбена операција во историјата на НАТО, по бомбардирањето на босанските Срби во [[1995]] година.

При бомбардирањето, НАТО вршел напади врз воени цели, но и врз стопански и цивилни објекти. Во нападите што траеле 78 дена без прекин тешко биле оштетени бројни инфраструктурни објекти, стопански објекти, училишта, здравствени установи, медиумски куќи, споменици на културата, цркви и манастири. Цивилните жртви изнесувале околу 500-1.200 загинати<ref>[http://www.hrw.org/reports/2000/nato/Natbm200-01.htm Хјуман рајтс воч: Цивилни жртви во НАТО воздушната кампања (англ.)]</ref>. Економската штета се проценува на 30 милијарди долари. На [[9 јуни]] [[СРЈ]] и НАТО во [[Куманово]] потпишуваат договор за примирје со кој се стави крај на бомбардирањата. Според договорот на територијата на [[Косово]] треба да се разместат 45.000 војници предводени од НАТО и со мандат од Обединетите нации. Во врска со тоа се постигнува согласност [[Совет за безбедност на ОН|Советот за безбедност на ОН]] да донесе соодветна резолуција. Врз основа на тоа, на [[10 јуни]] е усвоена Резолуцијата 1244.

Во [[САД]], [[Велика Британија]] и повеќе од останатите членки се спротивставиле на предлогот на НАТО кој иницирал [[Совет за безбедност на ОН|Советот за безбедност на ОН]] да ги одобри воените удари на НАТО во [[Србија]] во [[1999]] година.

=== По нападите на 11 септември ===
{{Главна|Терористички напади од 11 септември 2001 година}}
[[Податотека:National Park Service 9-11 Statue of Liberty and WTC fire.jpg|thumb|Кулите-близначки од Светскиот трговски центар]]
Терористичките напади на [[11 септември]] [[2001]] година довеле НАТО-пактот за првпат во својата историја да се повика на член 5 од Уставот на НАТО. Членот гласи: ''Нападот на која било држава означува напад против сите членки''. Операцијата [[Active Endeavour]] имала за цел прекин на терористичкото снабдување со оружје за масовно уништување, како и засилување на сигурноста во воздухопловството. Операцијата започнала на [[4 октомври]] [[2001]] година. Во нападите загинале вкупно 2.998 луѓе, од кои 2.603 во Светскиот трговски центар, 246 патници во киднапираните авиони, 125 во [[Пентагон]] и уште 24 лица се исчезнати. Во овој збир не се вклучени загинатите 19 терористи<ref name=9-11>[http://govinfo.library.unt.edu/911/report/index.htm Извештај на истражната „Комисија 9/11“]</ref>.

[[САД]] објавиле Војна против теророт во рамките на која презеле широки воени, полициски и разузнавачки мерки за апсење и уништување на познатите терористички групи ширум светот. Во рамки на Војната против теророт, НАТО го нападнал и освоил прво Авганистан во [[2001]], а потоа коалиција предводена од [[САД]] го освоила и [[Ирак]] во [[2003]], како земји кои го поддржувале тероризмот.

=== Членки и проширување на НАТО ===
* {{знамеикона|Turkey}} [[Турција]] 
* {{знамеикона|United Kingdom}} [[Обединето Кралство]] 
* {{знамеикона|USA}} [[САД]] 
* {{знамеикона|Canada}} [[Канада]] 
* {{знамеикона|France}} [[Франција]] 
* {{знамеикона|Germany}} [[Германија]] 
* {{знамеикона|Belgium}} [[Белгија]] 
* {{знамеикона|Greece}} [[Грција]] 
* {{знамеикона|Albania}} [[Албанија]]
* {{знамеикона|Slovenia}} [[Словенија]]
* {{знамеикона|Croatia}} [[Хрватска]]
* {{знамеикона|Slovakia}} [[Словачка]]
* {{знамеикона|Bulgaria}} [[Бугарија]]
* {{знамеикона|Czech Republic}} [[Чешка]]
* {{знамеикона|Denmark}} [[Данска]]
* {{знамеикона|Norway}} [[Норвешка]]
* {{знамеикона|Estonia}} [[Естонија]]
* {{знамеикона|Iceland}} [[Исланд]]
* {{знамеикона|Crna Gora}} [[Црна Гора]]
* {{знамеикона|Македонија}} [[Македонија]]

[[Податотека:History of NATO enlargement.svg|thumb|Проширување на НАТО]]

Во [[2006]] година се спровела средба на врвот на НАТО во [[Рига]], [[Латвија]] која се присоединила кон алијансата две години порано. Тоа била првата средба на врвот на НАТО, која се одвила во држава која била дел од [[СССР]], и втора средба која во времето на комунизмот припаѓала на Варшавскиот пакт. (по средбата во [[Прага]] во [[2002]] година). Енергетичната сигурност била една од основните теми на средбата во [[Рига]]<ref>L. Neidinger "NATO team ensures safe sky during Riga Summit", 8 декември 2006, [https://archive.today/20120630101710/http://www.af.mil/news/story.asp?id=123034224]</ref><ref>{{cite paper | author=Nazemroaya, Mahdi Darius | title=The Globalization of Military Power: NATO Expansion | publisher=Centre for Research on Globalization |date=17 мај 2007 | url=http://www.globalresearch.ca/index.php?context=viewArticle&code=NAZ20070517&articleId=5677}}</ref>. На средбата на врвот во април [[2008]] година во [[Букурешт]], [[Романија]], НАТО изгласил можност за присоединување на [[Хрватска]] и [[Албанија]] кон алијансата. Двете држави се присоединиле една година подоцна, во април [[2009]] година. На [[Украина]] и [[Грузија]] исто така им било укажано дека ќе станат членки на сојузот<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://edition.cnn.com/2008/WORLD/europe/04/03/nato.members/index.html |title=U.S. wins NATO backing for missile defense shield - CNN.com |accessdate=2009-05-02 |archive-date=2008-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080407062445/http://edition.cnn.com/2008/WORLD/europe/04/03/nato.members/index.html |url-status=dead }}</ref>.

==== Блокада на членството во НАТО на Македонија ====
{{Главна|Приклучување на Македонија кон НАТО}}
На [[3 април]] [[2008]] година, на Самитот на НАТО во [[Букурешт]], [[Романија]], [[Грција]] ја блокирала поканата за [[Република Македонија]] за членство во НАТО. И покрај категоричното залагање на неколку водечки земји за приемот на [[Република Македонија]], а пред сè на [[САД]], [[Грција]] не дала согласност за покана на [[Република Македонија]], образложувајќи го тоа со лошите соседски односи поради нерешениот проблем со името [[Македонија]].

На [[17 ноември]] [[2008]]  година, [[Република Македонија]] покренала тужба против [[Грција]] пред Меѓународниот суд на правдата во [[Хаг]] дека со попречувањето на приемот во НАТО [[Грција]] директно го прекршила членот 8 од Времената спогодба, кој предвидува дека [[Грција]] нема да го попречува членството на [[Република Македонија]] во меѓународни организации. Разгледувањето на тужбата е во тек, и треба да заврши најдоцна 4 години од тужбата.

=== ИСАФ ===
{{Главна|ИСАФ}}
Во август [[2003]] година, НАТО за првпат во својата историја започнала мисија надвор од границите на [[Европа]], кога ја презела контролата над [[Меѓународни сили за безбедносна помош|Меѓународните сили за сигурност]] и помагање или [[ИСАФ]] во [[Авганистан]]. [[ИСАФ]] е формиран врз основа на одлука од Советот за безбедност на ОН (Резолуција 1386 од 20 декември 2001 година) со мандат да го штитат [[Кабул]] и околината од [[Талибанци]]те, [[Ал Каеда]] и останатите противници на авганистанската привремена влада предводена од [[Хамид Карзаи]]. Со текот на времето [[ИСАФ]] ја прошири својата мисија во четири етапи на територијата на целиот [[Авганистан]]. Во [[октомври]] [[2003]] година, по усвојувањето на Резолуцијата 1510 на Советот за безбедност, мандатот на ИСАФ беше проширен и на области надвор од [[Кабул]], по што германски војници беа испратени во регионот [[Кундуз]], на северот од земјата. Од [[31 јули]] [[2006]] година ИСАФ ја презеде контролата над југот од [[Авганистан]], а на [[5 октомври]] истата година и над истокот на земјата. Во [[2006]] година по интензивирањето на воените дејствија на [[Талибанци]]те на југот од [[Авганистан]], се разгори Авганистанската војна, а ИСАФ се вклучи во покрупни борбени операции против [[Талибанци]]те. Со поголемата вклученост во борбите, силите на ИСАФ се почесто стануваат мета на бунтовниците.

Но некои критичари сметаат дека националните интереси и други ограничувања ја намалиле делотворноста на ИСАФ. Така на пример, политологот [[Џозеф Нју]] ова го образложува во една статија која датира од [[2006]] година: {{Цитатник|Многу членки кои се со војската на НАТО во Авганистан ги претприемаат националните интереси, кое го ограничува максималното користење на нивниот воен капацитет пооделно. Така, Велика Британија, САД, Холандија, Канада, поголемиот дел од своите борби го поминуваат на јужниот дел од Авганистан, додека Франција, Германија и Италија на северниот дел. Па од овде, тешко е да се види како НАТО би можел да успее да го стабилизира Авганистан, освен ако не сака да ангажира повеќе војници за акција“<ref>J. Nye, "NATO after Riga", 14 декември 2006, http://www.project-syndicate.org/commentary/nye40</ref>}}.

=== Противракетна одбрана ===
За неколку години, [[САД]] заедно со [[Полска]] и [[Чешка]] се договориле за изградба на ракетен штит и радар за целите на НАТО. Но, тоа во голема мера било против волјата на месното население. Во [[2008]] година, [[Полска]] и [[САД]] потпишале договор за изградба на дел од штитот на противракетна одбрана во [[Полска]], кое пак ќе биде поврзано со воздушниот одбранбен радар во [[Чешка]]. Во одговор на тој договор, била покренета иницијатива од страна на околу 130.000 полски жители за петиција за [[референдум]], но истата била откажана. Целиот проект на американската противракетна одбрана во [[Средна Европа]] се очекува дека ќе биде готова во [[2015]] година и ќе биде во состојба да покрива поголем дел од [[Европа]] со исклучок на [[Романија]], [[Бугарија]], [[Македонија]], [[Грција]] и [[Турција]]<ref name=xinhuanet20070419>[http://news.xinhuanet.com/english/2007-04/19/content_6001014.htm Xinhua - English<!-- Bot generated title -->]</ref> .

Во [[април]] [[2007]] година, НАТО ги повикал европските сојузници за создавање на противракетен систем, кој би ја покривал [[Европа]] од напади. Во одговор на тоа, рускиот претседател [[Владимир Путин]] изјавил дека таквиот проект може да доведе до зголемување на ризикот од заемно уништување<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6594379.stm BBC News | Europe | Russia in defense warning to US<!-- Bot generated title -->]</ref>

== Проширување ==
Нови членки на НАТО се претежно од [[Источна Европа]] и [[Балкан]]от, вклучително и земјите од [[Варшавски договор|Варшавскиот договор]]. На последниот самит од [[2008]] година во [[Букурешт]] било ветено за покана на уште три земји: [[Република Македонија]], [[Грузија]] и [[Украина]]. [[Република Македонија]] кон алијансата тебало да се приклучи заедно со [[Хрватска]] и [[Албанија]] на [[1 април]] [[2009]] година, но поради спорот околу името, соседот [[Грција]] го блокирал влезот. [[Турција]] исто така се заканила за блокада кон [[Кипар]].

Други потенцијални држави членки се [[Црна Гора]] и [[Босна и Херцеговина]], кои се приклучиле кон [[Adriatic Charter]] во [[2008]] година. [[Русија]] и понатаму силно се противи за проширувањето, бидејќи смета дека НАТО го прекршува договорот помеѓу [[Михаел Горбачов]] и [[Џорџ Буш]] дека по обединувањето на [[Германија]], НАТО нема да се проширува кон источните земји од [[Европа]]<ref>NATO Seeking to Weaken CIS by Expansion — Russian General [http://www.mosnews.com/news/2005/12/01/balusaid.shtml (link)] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20061113090811/http://www.mosnews.com/news/2005/12/01/balusaid.shtml|date=2006-11-13}} MosNews 1 декември 2005 and Ukraine moves closer to NATO membership By Taras Kuzio, [http://www.jamestown.org/publications_details.php?volume_id=407&issue_id=3316&article_id=2369682 Jamestown Foundation and Global Realignment] [http://www.lrna.org/doc.4/globalre.html] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20061010001937/http://www.lrna.org/doc.4/globalre.html|date=2006-10-10}} and [http://english.pravda.ru/world/americas/04-05-2006/79870-rice-0][[Condoleezza Rice]]<span> wants </span>[[Russia]]<span> to acknowledge United States's interests on post-Soviet space</span>, [[Pravda]] 4 мај 2006</ref>.

== Соработка со трети страни ==
Од [[1990]] година, НАТО постепено го зголемувал својот контакт со држави кои не се дел од некоја од горенаведените групи. Политичкиот дијалог со [[Јапонија]] започнал во [[1990]] година. Исти контакти биле одржани и со [[Австралија]], [[Нов Зеланд]], [[Јужна Кореја]] и [[Јапонија]] во [[2004]] година.

=== Партнерство за мир ===
[[Партнерство за мир]] (ПзМ) е програма на НАТО насочена кон соработка и создавање на доверба помеѓу членките на НАТО и останатите земји од [[Европа]] и од поранешниот [[СССР]]. НАТО го воспостави Партнерството за мир во [[јануари]] [[1994]] со цел да ја зголеми стабилноста и безбедноста низ [[Европа]]. Основните цели на ПзМ, објавени во [[1994]], важат и денес<ref>http://www.nato.int/issues/pfp/index.html http://www.nato.int/pfp/sig-date.html{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> . Тие го подразбираат следново:
* подобрување на транспарентноста на националната одбранбена програма и воениот буџет;
* обезбедување демократска контрола врз националните вооружени сили; и
* долгорочно развивање на националните сили на партнерите кои можат полесно да станат интероперативни со силите на НАТО-членките.

=== Евроатлански совет за партнерство ===
Евроатланскиот совет за партнерство (ЕАСП) била создадена на [[29 мај]] [[1997]] година. Целта за создавање на овој совет била подобрување на односите помеѓу НАТО и државите кои не се членки на алијансата, пред сè оние од [[Европа]] и од [[Азија]] за европската периферија<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.nato.int/issues/eapc/index.html |title=NATO Topics: The Euro-Atlantic Partnership Council |accessdate=2004-03-20 |archive-date=2004-03-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040320092840/http://www.nato.int/issues/eapc/index.html |url-status=live }}</ref>.

[[file:NATO partnerships.svg|thumb]]
{{clear}}
<div style="overflow:auto; overflow-x:auto; overflow-y:hidden; width: 800;">
{| class="wikitable" style="margin: 1em"
|- valign=center
!colspan=3|Партнерство за мир
!rowspan=2|Средоземен<br />дијалог
!colspan=2 rowspan=2|Карта на НАТО-партнерство
|-
!Општество<br />Независни држави
!Други земји <br />од студената војна
!Неутрални <br />во студената војна
|-
|{{знаме|Armenia}}
!Поранешна Југославија
|{{знаме|Austria}}
|{{знаме|Algeria}}
|rowspan=7 colspan=2|[[Податотека:NATO Partners.png|400px]]
|-
|{{знаме|Azerbaijan}}
|{{знаме|Bosnia and Herzegovina}}
|{{знаме|Finland}}
|{{знаме|Egypt}}
|-
|{{знаме|Belarus}}
|{{знаме|Serbia}}
|{{знаме|Ireland}}
|{{знаме|Israel}}
|-
|{{знаме|Kazakhstan}}
|
|{{знаме|Malta}}
|{{знаме|Jordan}}
|-
|{{знаме|Kyrgyzstan}}
|
|{{знаме|Sweden}}
|{{знаме|Mauritania}}
|-
|{{знаме|Moldova}}
!Поранешен СССР
|{{знаме|Switzerland}}
|{{знаме|Morocco}}
|-
|{{знаме|Russia}}
|{{знаме|Georgia}}
|rowspan=3|&nbsp;
|{{знаме|Tunisia}}
|-
|{{знаме|Tajikistan}}
|{{знаме|Turkmenistan}}
|rowspan=2|&nbsp;
|style="border-right:0px; border-bottom:0px"|<center>{{легенда|#181884|Членки на НАТО}}</center>
|style="border-left:0px; border-bottom:0px"|<center>{{легенда|#8c9618|Партнерство за мир}}</center>
|-
|{{знаме|Uzbekistan}}
|{{знаме|Ukraine}}
|colspan=2 style="border-top:0px"|<center>{{легенда|#944918|Средоземен дијалог}}</center>
|}
</div>

=== Средоземен дијалог ===
Средоземниот дијалог бил создаден во [[1994]] година со цел да се координираат односите помеѓу [[Израел]] и земјите од [[Северна Африка]].

== Структура ==
На мрежното место на НАТО, внатрешната организација на НАТО се разделува во политички структури, воени структури, организации и агенции непосредно потчинени на штабот на НАТО. Главниот штаб на НАТО се наоѓа на булевар Леополд III, В-1110 Брисел, кој е во населбата Харен во [[општина Брисел]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nato.int/|title=NATO homepage|accessdate=2006-03-12}}</ref> . Во моментот се гради нова градба за седиштето кое ќе се наоѓа близу до денешниот, и истиот треба да биде довршен во [[2012]] година.

=== Политичка структура ===
НАТО-алијансата е уредена од страна на дваесет и осум држави членки. Секоја членка испраќа делегација или исполнува мисија во штабот на НАТО во [[Брисел]], [[Белгија]]<ref>{{Наведена мрежна страница | title = National delegations to NATO What is their role? | publisher = NATO | date = [[2007-06-18]] | url = http://www.nato.int/issues/national_delegations/tasks.html | accessdate = 2007-07-15 | archive-date = 2007-07-14 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070714120337/http://www.nato.int/issues/national_delegations/tasks.html }}</ref> . Членовите на сите делегации обично се виши државни службеници или опитни политичари односно имаат изградено некој дипломатски ранг. Сите заедно го формираат [[Северноатлански совет|Северноатланскиот совет]], одбор кој се собира заедно барем еднаш во седмицата и има делотворен политички орган и правни можности за земање на решенија во НАТО. Од време на време, советот одговара пред министрите за надворешни работи, министрите за одбрана или раководителите на државните служби.

Седницата на Северноатланскиот совет ја закажува [[Генерален секретар на НАТО|Генералниот секретар на НАТО]]. Секоја држава членка пред советот има полн суверенитет и одговорност за сопствените си решенија.

=== Воена структура ===
Втор основен член на делегација од сите држави членки е воен претставник, односно генерален офицер од секоја држава на вооружените сили. Заедно со воените претставници на Воениот комитет (МС) го сочинуваат органот кој е одговорен за препорака на НАТО од таа област. Основната улога му е да ги посочува насоките и советите во врска со воената политика и стратегија на Алијансата. Таа е одговорна за целосното спроведување на воените работи во НАТО под раководство на Советот. Исто како и кај Советот, и овде одговорност се има пред министерствата за одбрана и воените служители на секоја нација која е членка на алијансата.

 	
=== Парламент на НАТО ===
Парламентот на НАТО е претставуван од страна на [[Хосе Лело]]. Парламентот е составен од законодатели на секоја држава членка на Алијансата, како и тринаесет „асоцирани“ членови. Главна цела на парламентот е собир на парламентарците од сите членки на сојузот, сè со цел да се разгледуваат и коментираат актите поврзани со политиката за безбедност.

Моментален претседател на Воениот комитет на НАТО е [[Џиампаоло Ди Паола]] од [[Италија]] (2008 година).

=== Список на Генерални секретари ===
[[Јенс Столтенберг]] е моменталниот [[генерален секретар на НАТО]]. Должноста ја преземал во [[октомври]] [[2014]] година.

{| class="wikitable"
|+ '''[[Генерален секретар на НАТО|Генерален секретар]]'''<ref name="secgen">http://www.nato.int/cv/secgen.htm NATO Who's who? - Secretaries General of NATO</ref>
|-
| 1
| [[Хастингс Лионел Исмај]] 
| {{flagcountry|Обединето Кралство}}
| 4 април 1952 – 16 мај 1957 
|-
| 2
| [[Пол Хенри Спак]]
| {{flagcountry|Белгија}}
| 16 мај 1957 – 21 април 1961
|-
| 3
| [[Дирк Штикер]]
| {{flagcountry|Холандија}}
| 21 април 1961 – 1 август 1964  
|-
| 4
| [[Манлио Бросио]]
| {{ИТА}}
| 1 август 1964 – 1 октомври 1971
|-
| 5
| [[Јосеф Лунс]]
| {{flagcountry|Холандија}}
| 1 октомври 1971 – 25 јуни 1984
|-
| 6
| [[Петер Карингтон]]
| {{flagcountry|Обединето Кралство}}
| 25 јуни 1984 – 1 јули 1988
|-
| 7
| [[Манфред Ворнер]]
| {{ГЕР}}
| 1 јули 1988 – 13 август 1994
|-
| -
| [[Серхио Баланцино]] 
| {{ИТА}}
| 13 август 1994 – 17 октомври 1994
|-
| 8
| [[Вили Клаес]]
| {{БЕЛ}}
| 17 октомври 1994 – 20 октомври 1995
|-
| -
| [[Серхио Баланцино]] 
| {{ИТА}}
| 20 октомври 1995 – 5 декември 1995
|-
| 9
| [[Хавиер Солана]]
| {{ШПА}}
| 5 декември 1995 – 6 октомври 1999
|-
| 10
| [[Џорџ Робертсон]]
| {{flagcountry|Обединето Кралство}}
| 6 октомври 1999 – 17 декември 2003
|-
| -
| [[Алесандро Минуто Рисо]]
| {{ИТА}}
| 17 декември 2003 – 1 јануари 2004
|-
| 11
| [[Јап де Хоп Шефер]]
| {{flagcountry|Холандија}}
| 1 јануари 2004 – 31 јули 2009
|-
| 12
| [[Андерс Фог Расмусен]]
| {{ДАН}}
| 1 август 2009 – 30 септември 2014
|-
| 13
| [[Јенс Столтенберг]]
| {{НОР}}
| 1 октомври 2014 – сè уште
|}

{| class="wikitable"
|+ '''Заменик генерален секретар'''<ref name="Deputy Secretaries General of NATO">http://www.nato.int/cv/depsecgen.htm NATO Who's who? - Deputy Secretaries General of NATO</ref>
|-
! #
! Име
! Земја
! Времетраење
|-
| 1
| Џонкхер ван Вреденбург
| {{flagcountry|Холандија}}
| 1952-1956
|-
| 2
| Барон Адолф Бентинк  
| {{flagcountry|Холандија}}
| 1956-1958
|-
| 3
| Алберико Касарди 
| {{ИТА}}
| 1958-1962
|-
| 4
| Џуидо Колона ди Палиано  
| {{ИТА}}
| 1962-1964
|-
| 5
| Џемс Робертс  
| {{КАН}}
| 1964-1968
|-
| 6
| Осман Олкај 
| {{ТУР}}
| 1969-1971
|-
| 7
| Паоло Панса Цедронио 
| {{ИТА}}
| 1971-1978
|-
| 8
| Риналдо Петригнани  
| {{ИТА}}
| 1978-1981
|-
| 9
| Ерик де Рин  
| {{ИТА}}
| 1981-1985
|-
| 10
| Марсело Гуиди  
| {{ИТА}}
| 1985-1989
|-
| 11
| Амедо де Франчис 
| {{ИТА}}
| 1989-1994
|-
| 12
| Серхио Баланцино 
| {{ИТА}}
| 1994–2001
|-
| 13
| Алесандро Минуто Рисо
| {{ИТА}}
| 2001–2007
|-
| 14
| Клаудио Бисогниеро 
| {{ИТА}}
| 2007– 2012
|-
| 15
| Александер Вершбов 
| {{САД}}
| 2012–2016
|-
| 16
| Роуз Гетемјулер 
| {{САД}}
| 2016–сè уште
|}

== Организации и агенции ==
На мрежното место на НАТО се претставени четириесет и три различни организации и агенции (''15 мај 2008''). Девет логистични органи:

* НАТО-поддршка и Агенција за набавки
* Централен европски гасоводен систем
* НАТО-гасоводен систем
* NETMA
* Агенција на НАТО за стандардизација
* Три грагански итни органи

1. Противоздушна одбрана
* NACMA
* Програмски центар

2. Еден AEW орган<br /> 
3. Осум комуникациони органи и информирачки системи
* NC3A
* NCSA

4. Една електронска воена агенција<br />
5. Едно метеролошко тело (MCMG)<br />
6. Едно океанографско тело (MILOC)<br />
7. Агенција за научни иследувања и технологии (РТА)<br />
8. Четри органи за образување и обука<br />
9. Пет органи за проектирање
* (AGS/PPO)
* (BICES)
* (CALS)
* NATO FORACS 
* (MSIAC)

==НАТО како мотив во популарната култура==
* „НАТО“ ([[англиски]]: ''NATO'') — песна од истоимениот [[НАТО (музички албум)|музички албум]] на словенечката музичка група „[[Лајбах]]“ (''Laibach'') од 1994 година.<ref>[https://www.discogs.com/Laibach-NATO/release/162937 Discogs, Laibach ‎– NATO (пристапено на 4.9.2020)]</ref>

== Наводи ==
{{наводи|2}}

== Надворешни врски ==
* [https://www.nato.int/nato-welcome/index_mk.html Официјална страница на НАТО] {{mk}}
* [http://www.nato.int/docu/handbook/2006/hb-ma-2006/Appendix2.pdf Северноатланскиот договор (1949)], на македонски
* Andrew J. Pierre, [http://www.usip.org/pubs/specialreports/sr990322.html NATO at Fifty: New Challenges, Future Uncertainties] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080514032025/http://www.usip.org/pubs/specialreports/sr990322.html |date=2008-05-14 }} U.S. Institute of Peace, 22 март 1999, link verified February 2009
* Bridget Kendall, [http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4232381.stm NATO searches for defining role] [[BBC]], February 2005
* Canadian Broadcasting Corporation, [http://archives.cbc.ca/IDD-1-71-1538/conflict_war/nato/ One for all: The North Atlantic Treaty Organisation] (extracts, 1947-2003, link verified February 2009)
* Fundación para el análisis y los estudios sociales (Spain), [http://documentos.fundacionfaes.info/document_file/filename/766/00088-00_-_NATO_an_alliance.pdf NATO: an Alliance for Freedom] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090324215638/http://documentos.fundacionfaes.info/document_file/filename/766/00088-00_-_NATO_an_alliance.pdf |date=2009-03-24 }}, 2005
* [[Игор Јанев]],  Statutary order of International Organizations,  Institute of Political Studies, Belgrade, 2009, ISBN 978-86-7419-191-0

{{Избрана}}
{{Регионални организации}}
{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Меѓународни организации]]
[[Категорија:НАТО| ]]