Преглед на кодот на Освојување на Африка

[[File:Colonial Africa 1913 map.svg|thumb|300px|Области во Африка контролирани од европските колонијални сили во [[1913]] година, прикажани заедно со тековните национални граници.
{{aligned table |cols=2 |fullwidth=true
| {{легенда|#f6fab2|[[Белгиско колонијално царство|Белгија]]}} | {{легенда|#d2f89b|[[Италијанско царство|Италија]]}}
| {{легенда|#fbc5c0|[[Британско царство|Британија]]}}          | {{легенда|#c0a6f2|[[Португалско царство|Португалија]]}}
| {{легенда|#a4dbfb|[[Француско колонијално царство|Франција]]}}   | {{легенда|#eaaff7|[[Шпанско царство|Шпанија]]}}
| {{легенда|#bbfdd9|[[Германско колонијално царство|Германија]]}}   | {{легенда|#f6f6f6|Независни}}
}}
]]
'''Освојувањето на Африка''' ('''Трката за Африка''' или '''Поделба на Африка''') — период од [[Историја на Африка|историјата на Африка]] проследен со окупација, поделба и колонизација на африканската територија од страна на европските сили за време на периодот на т.н. [[Нов империјализам]], во периодот помеѓу [[1881]] и [[1914]] година. Во [[1870]] година, само 10% од [[Африка]] бил под европска контрола, додека по само 44 години, во [[1914]] година овој процент се зголемил на речиси 90% од континентот. Единствено [[Етиопија]] (Абисинија), Дервишката држава (денешна [[Сомалија]]<ref>Jihad in the Arabian Sea 2011, Camille Pecastaing, In the land of the Mad Mullah: Somalia</ref>) и [[Либерија]] биле независни.

[[Берлинска конференција|Берлинската конференција]] од [[1884]] година, која ја регулирала европската колонизација и трговија во Африка, обично се смета за почетна точка за борбата во [[Африка]].<ref>{{Наведено списание |last=Brantlinger |first=Patrick |year=1985 |title=Victorians and Africans: The Genealogy of the Myth of the Dark Continent |journal=Critical Inquiry |volume=12 |issue=1 |pages=166–203 |jstor=1343467 |doi=10.1086/448326}}</ref> Како последица на политичките и економските соперништва меѓу европските империи во последната четвртина од [[XIX век]], европските сили често избегнувале да војуваат меѓу себе кога станувало збор за континентот<ref>R. Robinson, J. Gallagher and A. Denny, ''Africa and the Victorians'', London, 1965, p. 175.</ref>. Во подоцнежните години на [[XIX век]], транзицијата од „''неформалниот империјализам''“ со воено влијание и економска доминација, го насочило владеењето, доведувајќи го колонијалниот империјализам<ref name="Shillington">Kevin Shillington, ''History of Africa''. Revised second edition (New York: Macmillian Publishers Limited, 2005), 301.</ref>.

== Позадина и први истражувања==
[[File:Scramble-for-Africa-1880-1913.png|thumb|306x306px|Споредба на Африка во 1880 и 1913 година.]]

Португалците ги основале своите први европски населби, утврдувања и пристаништа на брегот на африканскиот континент кон почетокот на [[Големите географски откритија]] во [[15 век]]. Но, Европејците покажале релативно мал интерес за внатрешноста на Африка во следните два два века.

Европското истражување на африканската внатрешност на континентот започнала на крајот од [[XVIII век]]. До [[1835]] година, Европејците го утврдиле поголемиот дел од северозападна Африка. Во средните децении на [[XIX век]], познати европски истражувачи биле [[Дејвид Ливингстон]] и [[Хенри Мортон Стенли]], кои истражувале огромни области на Јужна Африка и Централна Африка. Ливингстон бил ангажиран да работи северно од реката Оранџ. Во [[1849]] година ги истражувал пустината [[Калахари]] и басенот на реката [[Замбези]] и ги открил [[Викториини Водопади]], а потоа езерото Њаса во денешно Малави. Во [[1867]] го открил и извориштето на [[Конго (река)|реката Конго]]. Според него се именувани и Ливингстоновите Водопади во долниот тек на [[Конго (река)|реката Конго]], помеѓу градовите Матади и Киншасе во источен Конго. [[Хенри Мортон Стенли]] повеќепати патувал во [[Африка]] при што ги открил езерата [[Албертово]], [[Едвардово]] и [[Леополдово]], како и планинскиот масив Рувензори, а вршел и испитување на голем дел од сливот на реката Конго. Највисоката планина во масивот е наречена [[Стенли (планина)|Стенли]] во негова чест.

Во 1850-тите и 1860-тите години биле спроведени експедиции од страна на [[Ричард Франсис Бартон]], [[Џон Хенинг Спик]] и [[Џејмс Грант]]. Бартон и Спик во [[1854]] година учествувале во иследување на северното крајбрежје на [[Сомалија]], каде биле ранети. Во нивната следна експедиција ги лоцирале [[Големи езера на Африка|Големите централни езера]] и изворот на [[Нил]], но постојано страдале од тропски болести. На [[13 февруари]] [[1858]] двајцата стигнале до езерото [[Тангањика (езеро)|Тангањика]], каде во март [[1858]] Спик самостојно истражувал дел од источниот брег на езерото јужно од Уџиџи. На почетокот на јули [[1858]] Спик со мал одред тргнал самостојно на север, на 30 јули стигнал до најјужниот залив на езерото [[Викторија (езеро)|Викторија]], а на 3 август го открил и самото езеро. Во експедицијата на Џон Хенинг Спик од [[1860]] година за откривањето на изворите на реката Ник учествувал и Џејмс Грант, кој остварил и неколку самостојни патувања, собирајќи значајни ботанички колекции. Така, до крајот на [[XIX век]] Европејците го нацртале Нил од својот извор, ги следеле тековите на реките [[Нигер (река)|Нигер]], [[Конго (река)|Конго]] и [[Замбези]] и ги сознале огромните ресурси на Африка.

Уште во 1870-те, европските држави сѐ уште контролирале само десет проценти од африканскиот континент, со сите нивни територии што се наоѓаат во близина на брегот. Во текот на овој период биле формирани федерации од страна на европските сили. На Португалија припаѓале [[Португалска Западна Африка]] (денешна [[Ангола]]), [[Португалска Источна Африка]] (денешен [[Мозамбик]]), на Белгија припаѓале [[Слободна Држава Конго]] и (денес [[Демократска Република Конго]]) и [[Руанда-Урунди]] (денес [[Руанда]] и [[Бурунди]]). Најважна британска колонија била [['Рт на Добрата Надеж]] и територијата на Јужна Африка, додека Франција ги поседивала [[Француска Западна Африка]], [[Француска Екваторска Африка]], [[Француска Северна Африка]] и [[Француска Источна Африка]], со многубројни држави во овие федерации. Германија ги поседувала териториите од денешните држави [[Камерун]], [[Того]] и [[Намибија]]. Голем дел од германските територии биле поделени помеѓу победниците од [[Првата светска војна]]. [[Италија]] воспоставила контрола над Либија и Еритреја. До [[1914]] година, единствено [[Етиопија]] и [[Либерија]] останале независни од европската контрола<ref>
Compare: {{Наведена книга
| last1                 = Killingray
| first1                = David
| year              = 1998
| chapter               = 7: The War in Africa
| editor1-last          = Strachan
| editor1-first         = Hew
| editor1-link          = Hew Strachan
| title                 = The Oxford Illustrated History of the First World War: New Edition
| url                   = https://books.google.com/books?id=CbYoAwAAQBAJ
| edition               = 2
| location              = Oxford
| publisher             = Oxfors University Press
| publication-date      = 2014
| page                  = 101
| isbn                  = 9780191640407
| accessdate            = 2017-02-21
| quote                 = In 1914 the only independent states in Africa were Liberia and Abyssinia.
}}
</ref>. Технолошкиот напредок ја олеснила европската експанзија во странство. [[Индустријализација]]та довела до брз напредок во транспортот и комуникацијата. Медицинските достигнувања исто така одиграле важна улога, особено лековите за тропски болести.

== Причини==

===Африка и глобалните пазари===

[[Потсахарска Африка]] бил еден од последните региони кои во голема мера биле недопрени од „''неформалниот империјализам''“. Регионот започнал да има привлечна улога за европските владејачки елити од економски, политички и социјални причини. Во време кога британското трговско салдо покажувало сè поголем дефицит, со намалување на континенталните пазари поради долготрајната депресија (1873-96), [[Африка]] како континент им понудила на големите европски сили како Британија, Германија, Франција и други земји отворен пазар, кој ќе го обедини трговскиот вишок.

Освен тоа, вишокот на капитал честопати бил поевтино инвестиран во странство, каде што евтините материјали, ограничената конкуренција и богатите суровини направиле поголема премија. Друг поттик за империјализмот произлегол од побарувачката за суровини недостапни во [[Европа]], особено [[бакар]], [[памук]], [[гума]], [[палмово масло]], [[какао]], [[дијамант]], [[чај]] и [[калај]], на кои европските потрошувачи се навикнале и врз кои европската индустрија пораснала. Покрај тоа, [[Велика Британија]] сакала јужните и источните брегови на Африка да станат пристаништа на патот кон [[Азија]] и нејзината империја во [[Британска Индија|Индија]]<ref>Lynn Hunt, ''The Making of the West'': volume C, Bedford: St. Martin, 2009.</ref>.

[[File:Punch Rhodes Colossus.png|thumb|250px|Карикатура на Сесил Родс по објавувањето на планот за воспоставување на телеграфска линија помеѓу Кејптаун и Каиро]]

Меѓутоа, во [[Африка]], со исклучок на областа која станала позната како [[Јужноафрикански сојуз]] во [[1910]] година, износот на капитални инвестиции од страна на Европејците бил релативно мал, во споредба со другите континенти. Како резултат на тоа, компаниите вклучени во тропската африканска трговија биле релативно мали, за разлика од компаниите на [[Сесил Родс]]. Родс во текот на овој период станал еден од најбогатите луѓе во светот, кој ја основал Британска Јужна Африка  и кој ја издвоил [[Родезија]] (денешен [[Зимбабве]]) за себе. Од друга страна, [[Леополд II]] со значителна бруталност ја искористил слободата на [[Слободна Држава Конго|Конго]]. Овие настани би можеле да го одвлечат вниманието од проимперијалистичките аргументи на колонијалното лоби, кои лобисти тврделе дека заштитените странски пазари во Африка ќе ги решат проблемите со ниските цени и прекумерното производство предизвикано од намалувањето на континенталните пазари.

[[Џон Хобсон]] во „''Империјализам''“ тврди дека ова намалување на континенталните пазари е клучен фактор во глобалниот период наречен „''Нов империјализам''“.

[[Вилијам Истерли]] од Универзитетот во Њујорк сепак не се согласувал со врската направена помеѓу капитализмот и империјализмот, тврдејќи дека колонијализмот се користи главно за да се промовира развојот предводен од државата, а не на „''корпоративниот''“ развој. Тој напишал дека „''империјализмот не е толку јасно поврзан со капитализмот и слободните пазари ... историски има поблиска врска меѓу колонијализмот / империјализмот и пристапите што водат кон развој на државата''“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://aidwatchers.com/2009/09/the-imperial-origins-of-state-led-development/|title=The Imperial Origins of State-Led Development|last=Easterly|first=William|date=September 17, 2009|publisher=New York University Blogs|accessdate=2009-09-23|archive-date=2016-02-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160205113614/http://aidwatchers.com/2009/09/the-imperial-origins-of-state-led-development/|url-status=dead}}</ref>.

=== Стратешко соперништво===
[[File:LeCommandantMarchand.jpg|thumb|right|Современа илустрација на мајор [[Жан-Батист Маршан]]]]

Соперништвото меѓу [[Велика Британија]], [[Франција]], [[Германија]] и другите европски сили претставува дел од колонизацијата.

Додека тропска Африка не била голема зона на инвестиции, истовремено некои други земји во странство биле. Огромната внатрешност меѓу [[Египет]] и областите богати со [[злато]] и [[дијамант]] во [[Јужна Африка]] имале стратешка вредност во обезбедувањето на протокот на странските трговски патишта. [[Велика Британија]] била под политички притисок да обезбеди профитабилни пазари против вмешување на нејзините источни колонии, особено [[Индија]], [[Малаја]], [[Австралија]] и [[Нов Зеланд]]. Така, од клучно значење за [[Британци]]те било да се обезбеди клучниот пат помеѓу Истокот и Западот односно [[Суецки Канал|Суецкиот Канал]]. Сепак, преовладувачката теорија<ref>{{Наведена книга|title=The Diplomacy of Imperialism, 1890-1902|last=Langer|first=William A|last2=Bureau of International Research of Harvard University and Radcliffe College|publisher=Alfred A Knopf|year=1935|isbn=|volume=1|location=New York and London|pages=}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Africa and the Victorians: The Official Mind of Imperialism|last=Robinson|first=Ronald|last2=Gallagher|first2=John|last3=Denny|first3=Alice|publisher=Macmillan|year=1961|isbn=|location=The University of California|pages=}}</ref>, која објаснува дека Британија ја анектирала Источна Африка во 1880-90-тите од геостратегиски грижи поврзани со долината [[Нил]] и позицијата на Велика Британија во [[Египет]], а со тоа и преку морето кон Индија преку Суецкиот Канал, била оспорена од страна на историчарот [[Џон Дарвин]] во [[1997]] година<ref>Darwin, John. "Imperialism and the Victorians: The dynamics of territorial expansion." ''English Historical Review'' (1997) 112#447 pp: 614–642. http://ehr.oxfordjournals.org/content/CXII/447/614.full.pdf+html</ref>, а истото било констатирано и од страна на Јонас Ѓерсо во [[2015]] година<ref>{{Наведено списание |last= Gjersø |first= Jonas Fossli |date= 2015 |title= The Scramble for East Africa: British Motives Reconsidered, 1884-95 |url= http://dx.doi.org/10.1080/03086534.2015.1026131 |journal= Journal of Imperial and Commonwealth History |publisher= Taylor & Francis |volume= 43 |issue= 5 |pages= 831–60 |doi= 10.1080/03086534.2015.1026131 |access-date=4 March 2016}}
</ref>.

[[File:Slave boat1869.jpg|thumb|Робови заробени од [[Конго]] на [[Арапска трговијата со робови|арапски брод]] пресретнати од [[Кралска морнарица]] (1869). Едно од главните оправдувања за колонизацијата на Африка било сузбивањето на трговијата со робови.]]

Борбата за африканската територија, исто така ја одразува загриженоста за стекнување на воени и поморски бази, за стратешки цели и остварување на моќта на европските сили. Новите технологии за изградба на морнарица преку бродовите управувани на пареа барале станици за заварување и пристаништа за одржување. Безбедносните бази исто така биле потребни за заштита на поморските патишта и линиите за комуникација, особено за скапите и витални меѓународни патишта како што е Суецкиот Канал<ref name="autogenerated1982">H. R. Cowie, ''Imperialism and Race Relations''. Revised edition, Nelson Publishing, Vol. 5, 1982.</ref>.

Колониите исто така се сметале како средство во преговорите за поделба и билансот на моќта на европските земји, корисни како разменливи ставки во време на меѓународните преговори. [[Велика Британија]] и [[Франција]] користеле голем број британски индиски и северноафрикански војници, соодветно, во многу од нивните колонијални војни. Истите тие биле добро искористени во престојните светски војни во [[XX век]]. Во ерата на национализмот постоел притисок за една нација да се здобие со империја како статусен симбол. Идејата за „''величие''“ станала поврзана со чувството на должност кое е во основата на стратегиите на многу нации.<ref name="autogenerated1982"/>.

Во почетокот на 1880-тите, [[Пјер Саворњан де Браза]] го истражувал [[Кралство Конго]] за потребите на [[Франција]], во исто време [[Хенри Мортон Стенли]] го истражувал тоа во име на [[Леополд II]], кој сакал Конго да биде негова лична слободна држава. Франција го окупирала [[Тунис]] во мај [[1881]] година, кое можеби довело до вклучување на Италија во германско-австриската двојна алијанса во [[1882]] година, по кое била основана т.н. [[Троен Сојуз|Тројна алијанса]]. Истата година, Британија го окупирала [[Египет]] (досега автономна држава поради номинална слобода од [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]]), но владеела и над [[Судан]] и делови од [[Чад]], [[Еритреја]] и [[Сомалија]]. Во [[1884]] година, [[Германија]] ги прогласила [[Тоголанд]], [[Камерун]] и Југозападна Африка под нејзина заштита, а [[Франција]] ја окупирала [[Гвинеја]]. [[Француска Западна Африка]] (АОФ) била основана во [[1895]] година, а [[Француска Екваторска Африка]] во [[1910]] година<ref>Thomas Pakenham, ''The Scramble for Africa: White Man's Conquest of the Dark Continent from 1876 to 1912'' (1991).</ref><ref>Robert Aldrich, ''Greater France: A history of French overseas expansion'' (1996).</ref>.

=== Германска политика===
[[File:Bundesarchiv Bild 105-DOA6364, Deutsch-Ostafrika, Polizeiaskaris.jpg|thumb|[[Аскари]] во [[Германска Источна Африка]], 1906 година]]

Германија не претставувала голема колонијална сила пред периодот на „''Новиот Империјализам''“, но со нетрпение барала начин да се вклучи во оваа трка. Фрагментирана во разни држави, [[Германија]] била унифицирана само според владеењето на [[Прусија]] по Битката кај Садова од [[1866]] година и [[Француско-пруска војна (1870)|Француско-пруската војна]] во [[1870]] година. Германија својата светска експанзија ја започнала во 1880-тите. По изолирањето на Франција од страна на двојната алијанса со [[Австроунгарија]], а потоа и со Тројната алијанса од [[1882]] година со [[Италија]], канцеларот [[Ото фон Бизмарк]] ја предложил Берлинската конференција во 1884-85 година, во која биле поставени правилата за делотворна контрола на странски територии. ''Weltpolitik'' (светска политика) претставувала надворешна политика што ја поставил кајзерот [[Вилхелм II (Германија)|Вилхелм II]] во [[1890]] година, со цел да ја трансформира Германија во глобална сила преку агресивна дипломатија и стекнување на прекуокеански колонии и развој на голема морнарица.

Некои [[Германци]] се залагале за проширување кон [[Филипини]]те и на [[Тимор]], други предложиле да се прошират во Формоза (денешен [[Тајван]]) итн. На крајот на 1870-тите, овие изолирани гласови започнале да се пренесуваат преку вистинска империјалистичка политика, поддржана од меркантилистичката теза. Во [[1881]] година, адвокатот Хјуб-Шлејден ја објавил „''Deutsche Kolonisation''“, според која „''развојот на националната свест барал независна политика во прекуокеанските земји''“<ref>[http://www.paris4.sorbonne.fr/fr/IMG/pdf/navette-7.pdf German colonial imperialism: a late and short-term phenomenon] (PDF) by Bernard Poloni, in "Imperialism, hegemony, leadership", 26 March 2004 Conference in the [[Sorbonne University]], Paris {{fr}}.</ref>. Во почетокот на 1880-тите години започнало да се објавува списанието „''Deutscher Kolonialverein''“, а во [[1884]] година „''Kolonialzeitung''“. Општо земено, Бизмарк се спротивставувал на широко распространетиот германски колонијализам, но тој морал да поднесе оставка на инсистирањето на новиот германски цар Вилхелм II на [[18 март]] [[1890]] година. Вилхелм II, наместо тоа, усвоил многу агресивна политика на колонизација и колонијална експанзија.

Експанзионизмот на Германија довел до т.н. ''„[[План на Тирпиц]]“'', кој бил спроведен од страна на адмирал [[Алфред фон Тирпиц]]. Планот бил обележан со реформите од [[1898]], [[1900]], [[1908]] и [[1912]] година. До [[1914]] година тој ја направил на [[Германија]] втората по големина поморска сила во светот, веднаш по британската. Оваа политика ги алармирала на Британците, кои започнале да создаваат поблиски врски со [[Французи]]те, а од друга страна Германците иако знаеле дека во случај на војна, тие ќе бидат поразени, сепак би им нанеле доволно штета со која нема да можат да ја зачуваат својата империја. Според фон Тирпиц, оваа агресивна поморска политика била поддржана од Национал-либералната партија, а не од конзервативците, што имплицирало дека империјализмот бил поддржан од растечките средни класи<ref>Alfred von Tirpitz, ''Erinnerungen'' (1919), quoted by [[Хана Арент|Hannah Arendt]], ''The Origins of Totalitarianism'', section on Imperialism, chapter I, part 3.</ref>.

Германија станала трета по големина колонијална сила во [[Африка]]. Целокупната империја од 2,6 милиони квадратни километри и 14 милиони колонијални субјекти во [[1914]] година се наоѓале во нејзините африкански поседи на [[Југозападна Африка]], [[Тоголанд]], [[Камерун]] и [[Тангањика]]. Следејќи ја [[Антанта]]та од [[1904]] година помеѓу [[Франција]] и [[Британската Империја]], [[Германија]] се обидела да ја изолира [[Франција]] во [[1905]] година со [[Прва мароканска криза|Првата мароканска криза]]. Овој конфликт започнал во март 1905 година и траел до мај 1906 година а како главна причина била контролата над Мароко<ref>{{Наведена книга |last= Стефанов |first= Георги |authorlink= Георги Стефанов |title= Международни отношения и външна политика на България 1789/1970 |year= 1977, ISBN 9534621511 |publisher= ДИ "Наука и изкуство"}}</ref>. Ова довело до свикување на конференција во [[Алхесирас]] во [[1905]] година, каде Германија била поткрепена единствено од Австроунгарија, додека зад Франција застанале [[Велика Британија]], [[Италија]] и [[Русија]]. На конференцијата Германија морала да се откаже од своите барања, а влијанието на Франција врз [[Мароко]] било компензирано со размена на други територии. Веднаш потоа следувала и [[Втора мароканска криза|Втората мароканска криза]] во [[1911]] година. Заедно со инцидентот Фасхода помеѓу Франција и Велика Британија од [[1898]] година, оваа сукцесија на меѓународната криза ја открила горчливоста на борбата меѓу различните империјалистички нации, што на крајот довело до [[Првата светска војна]].

=== Италијанска експанзија===

[[File:Battle of Adwa Tapestry Closeup.png|thumb|300px|Оваа сцена од етиопско потекло го отсликува етиопскиот триумф против италијанските сили во Битката кај Адва]]

[[Италија]] презела делови од [[Еритреја]] во [[1870]] и [[1882]] година<ref>[[Edward Ullendorff|Ullendorff, Edward]]. ''The Ethiopians: An Introduction to Country and People'' 2nd&nbsp;ed., p.&nbsp;90. Oxford University Press (London), 1965. ISBN 0-19-285061-X.</ref><ref>{{cite EB1911|wstitle=Eritrea|volume=9|page=747}}</ref>. По поразот во [[Прва италијанско-етиопска војна|Првата италијанско-етиопска војна]] (1895-1896), Етиопија се стекнала со [[Италијанска Сомалија]] во 1889-90 и цела [[Еритреја]] (1899). Во [[1911]] година, Италија се вклучила во [[Османлиско-италијанска војна|војна со Отоманското Царство]], по чиј крај се стекнала со [[Триполитанија]] и [[Киренајка]] (модерна [[Либија]]). Во [[1919]] година [[Енрико Корадини]], кој целосно ја поддржувал војната, а подоцна ја споил својата група со раната фашистичка партија (ПНФ), го развил концептот на пролетерскиот национализам, кој требало да го легитимира италијанскиот империјализам со мешавина на социјализам со национализам:

{{quote|''Мораме да почнеме со признавање на фактот дека постојат пролетерски нации, како и пролетерски класи, што значи дека постојат нации чии услови за живеење се предмет ... на патот на животот на другите народи. Откако ова ќе се реализира, национализмот мора цврсто да инсистира на оваа вистина: Италија, материјално и морално, е пролетерска нација''<ref>[[Enrico Corradini]], ''Report to the First Nationalist Congress'', Florence, 3 December 1919.</ref>}}

[[Втора италијанско-етиопска војна|Втората италијанско-етиопска војна]] (1935-36), наредена од фашистот [[Бенито Мусолини]], всушност била една од последните колонијални војни што била наменета да колонизира странска земја, наспроти војните за национално ослободување, окупирајќи ја [[Етиопија]], која останала последната независна африканска територија, за разлика од [[Либерија]].

== Кризи до Првата светска војна==

=== Колонизација на Конго===
[[File:Henry Morton Stanley.jpg|thumb|upright|[[Хенри Мортон Стенли]]]]

Истражувањата на [[Дејвид Ливингстон]], спроведени од [[Хенри Мортон Стенли]], ги возбудиле фантазиите со грандиозните идеи на Стенли за колонизација. Но тие откриле мала поддршка поради проблемите и бараната активност, освен кралот на Белгија, [[Леополд II (Белгија)|Леополд II]], кој во [[1876]] година ја организирал Меѓународната африканска асоцијација. На конференцијата, Леополд предложил воспоставување меѓународен добронамерен комитет за пропагирање на цивилизацијата меѓу народите од централна Африка (регионот на Конго). Првично замислен како мултинационално, научно и хуманитарно собрание, асоцијацијата на крајот станала компанија контролирана од самиот Леополд. По распаѓањето на асоцијацијата, Леополд, одлучен да побара колонија за себе и инспириран од неодамнешните извештаи од [[Централна Африка]], започнал да поддржува голем број водечки истражувачи, меѓу кои бил и [[Хенри Мортон Стенли]]{{sfn|Pakenham|1992|pp=12–5}}. Подоцна, на Берлинската конференција од 1884-1885 година, европските водачи официјално ја забележале контролата на Леополд над 2.600.000 км2 над независната држава Конго{{sfn|Pakenham|1992|pp=253–5}}.

Од [[1869]] до [[1874]] година, Стенли бил тајно испратен од Леополд II во регионот на [[Конго]], каде што направил договори со неколку африкански шефови долж реката Конго и до [[1882]] година имал доволна територија за да ја формира основата на слободната држава Конго. Леополд II лично ја поседувал колонијата од [[1885]] година и го користел како извор на [[слонова коска]] и [[гума]].

[[File:Pierre Savorgnan de Brazza.jpg|thumb|left|upright|[[Пјер Саворњан де Браза]]]]

До [[1890]] година [[Слободна Држава Конго]] ја консолидирала својата контрола на територијата помеѓу [[Киншаса]] и [[Кисангани]] и барала да се пробие на југ по реката [[Луалаба]] од Стенливил. Во исто време, [[Британска јужноафриканска компанија|Британската јужноафриканска компанија]] на [[Сесил Родс]] се проширила северно од реката [[Лимпопо (река)|Лимпопо]], испраќајќи ја пионерската колона (водена од [[Фредерик Селоус]]) преку [[Матабеленд]] и отворајќи колонија во [[Машоналанд]].

На запад се наоѓала [[Катанга]], место на кралството на [[Мсири]]. Мсири бил најголемиот владетел во областа, и тргувл со големи количини [[бакар]], [[слонова коска]] и робови, а гласините за злато стигнале до европските сили. Освојувањето односно трката за Катанга претставувал одличен пример за периодот. Родс испратил две експедиции кај Мсири во [[1890]] година, предводени од [[Алфред Шарп]], кој бил одбиен и [[Џозеф Томсон]], кој не успеал да стигне до Катанга. Леополд испратил четири експедиции. Првата наречена [[експедиција Ле Маринел]], [[експедиција Делкомун]], која била отфрлена. Третата експедиција била добро вооружената експедиција со наредби да ја освојват Катанга со или без согласност на Мсири. Мсири повторно одбил но бил застрелан, а експедицијата ја отсекле главата на водачоти ја ставиле на столб како „''варварска лекција''“ за луѓето. Експедицијата Бија ја завршила работата за создавање администрација и полициско присуство во Катанга.

Така, половина милион квадратни километри од [[Катанга]] станале сопственост на Леополд и го зголемиле неговото африканско царство до 2.300.000 квадратни километри, околу 75 пати поголемо од [[Белгија]]. [[Слободна Држава Конго]] наметнала терористички режим врз колонизираните луѓе, вклучувајќи масовни убиства и присилен труд. Белгија, под притисок на Асоцијацијата за реформи во Конго, го прекинала владеењето на Леополд II и ја анектирала земјата во [[1908]] како колонија на Белгија, позната како [[Белгиски Конго]].

[[File:Punch congo rubber cartoon.jpg|thumb|left|upright|Цртеж од 1906 година кој го прикажува кралот Леополд II како змија што зафаќа конголски маж.]]

Бруталноста на кралот Леополд II во неговата поранешна колонија на Слободната држава Конго,<ref>{{Наведена книга |last=Bourne |first=Henry Richard Fox |title=Civilisation in Congoland: A Story of International Wrong-doing |url=https://books.google.com/?id=jWccAAAAMAAJ&pg=PA1&dq=%22Civilisation+in+Congoland%22#PPR3,M1 |accessdate=2007-09-26 |year=1903 |publisher=P. S. King & Son |location=London |page=253}}</ref><ref>{{Наведена книга |last=Forbath |first=Peter |title=The River Congo: The Discovery, Exploration and Exploitation of the World's Most Dramatic Rivers |year=1977 |publisher=[Harper & Row] |location= |isbn=0-06-122490-1 |page=374}}</ref>, денес [[Демократска Република Конго]], била добро документирана. До 8 милиони од проценетите 16 милиони жители починале помеѓу [[1885]] и [[1908]] година<ref name="NYT 30 август 2012">{{наведени вести|url=https://www.nytimes.com/books/98/08/30/daily/leopold-book-review.html |title="King Leopold's Ghost": Genocide With Spin Control |author=Michiko Kakutani |date=30 August 1998 |newspaper=The New York Times |accessdate=2 February 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090410092604/http://www.nytimes.com/books/98/08/30/daily/leopold-book-review.html |archivedate=April 10, 2009 }}</ref>. Според поранешниот британски дипломат, оваа [[депопулација]] имала четири главни причини: „недискриминирачка војна“, глад, намалување на раѓањата и болестите{{sfn|Hochschild|2006|pp=226–32}}. Заспаната болест или [[Африканска трипанозомијаза]] ја опустошила земјата и исто така мора да се земе предвид и драматичното намалување на бројот на населението. Се проценува дека оваа болест и малите сипаници убиле скоро половина од населението во областите околу реката Конго<ref>[https://books.google.com/books?id=8DSa_viBgsgC&pg=&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false John D. Fage, ''The Cambridge History of Africa: From the earliest times to c. 500 BC'',] Cambridge University Press, 1982, p. 748. ISBN 0-521-22803-4</ref>.

Проценките на вкупната бројка на жртви значително се разликуваат. Бидејќи првиот попис не се случил до [[1924]] година, тешко е да се измери губитокот на населението во периодот. Според извештајот ''Casement'', бројката била три милиони<ref>[http://www.urome.be/fr2/reflexions/casemrepo.pdf "Report of the British Consul, Roger Casement, on the Administration of the Congo Free State".]</ref>. Вилијам Рубинштајн напишал: „''Во основа се чини дека речиси сигурно е дека бројките на популацијата што ги дал Хохшилд се неточни. Се разбира, нема начин да се утврди населението на Конго пред 20 век, а проценките како 20 милиони се чисти претпоставки. Поголемиот дел од внатрешните работи на Конго буквално се неистражени или недостапни''<ref>Rubinstein, W. D. (2004). ''[https://books.google.com/books?id=nMMAk4VwLLwC&pg=&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false Genocide: a history]''. Pearson Education. pp. 98–99. ISBN 0-582-50601-8</ref>“.

Слична ситуација се случила и во соседниот [[Француско Конго]]. Најголем дел од искористувањето на ресурсите ги воделе концесиски компании, чии брутални методи, заедно со воведувањето на болеста, резултирале со губење до 50% од домородното население<ref>{{Наведена книга |last=Vansina |first=Jan |title=Paths in the Rainforest |year=1966 |publisher=University of Wisconsin Press |location=Madison |page=239}}</ref>. Француската влада назначила комисија, предводена од [[Пјер Саворњан де Браза]], во [[1905]] година за да ги испита злоупотребите во колонијата што се шпекулирале. Меѓутоа, Пјер Саворњан де Браза починал на враќањето, а неговиот „''сериозно критичен''“ извештај не бил пуштен во јавноста{{sfn|Hochschild|2006|pp=280–1}}.

=== Суецки Канал===

[[File:Port Said Suez Canal.jpg|thumb|Влезот на Суецкиот Канал]]
Францускиот дипломат [[Фердинанд де Лесепс]] добил многу отстапки од [[Исмаил-Паша]], кедифот од [[Египет]] и [[Судан]], во 1854-56, за изградба на [[Суецки Канал|Суецкиот Канал]]. Некои извори ја проценуваат работната сила на 30.000<ref>[http://www.arte.tv/fr/connaissance-decouverte/aventure-humaine/Cette_20semaine/1291022.html L'Aventure Humaine: ''Le canal de Suez'', Article de l'historien Uwe Oster] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110819201458/http://www.arte.tv/fr/connaissance-decouverte/aventure-humaine/Cette_20semaine/1291022.html |date=2011-08-19 }}.</ref> но други проценуваат дека 120.000 работници загинале во текот на десетгодишното градежништво поради глад, замор и болести, особено [[колера]]<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/5195068.stm BBC News website:The Suez Crisis — Key maps].</ref>. Кратко пред неговото завршување во [[1869]] година, Исмаил-паша позајмил огромни суми од британски и француски банкари со високи стапки на враќање. До [[1875]] година, тој се соочил со финансиски потешкотии и бил принуден да го продаде својот пакет акции во Суецкиот Канал. Акциите биле искористени од страна на [[Велика Британија]], под премиерот [[Бенџамин Дизраели]], кој сакал да й даде на својата земја практична контрола во управувањето со овој стратегиски пат. Кога Исмаил-паша го отфрлил надворешен долг на [[Египет]] во [[1879]] година, Британија и Франција зазеле заедничка финансиска контрола над земјата, принудувајќи го египетскиот владетел да абдицира и на негово место бил поставен неговиот најстар син Тевик-Паша.

Во текот на 1870-тите, европските иницијативи против трговијата со робови предизвикала економска криза во северен [[Судан]], предизвикувајќи пораст на силите на [[Махдисти]]те<ref>{{Наведена мрежна страница|author=Domke, D. Michelle|url=http://www.american.edu/ted/ice/sudan.htm |title=ICE Case Studies; Case Number: 3; Case Identifier: Sudan; Case Name: Civil War in the Sudan: Resources or Religion?
| publisher = [[Inventory of Conflict and Environment]] (via the [[School of International Service]] at the [[American University]]) |date= November 1997|accessdate=8 January 2011}}</ref>. Во [[1881]] година, Махидистичкиот бунт избувнал во [[Судан]] на чело со [[Мухамед Ахмад]], занемарувајќи го авторитетот на Тевик-Паша во Судан. Војната траела осум години и завршила со повторно воспоставување на британска и египетска власт во земјата. Истата година, Тевик претрпел уште поопасен бунт од сопствената египетска војска, познат како револтот на [[Ахмед Араби-Паша]]. Ахмед сакал да го отстрани француското и британското влијание во земјата. И покрај почетните успеси, бунтот завршил по британското бомбардирање на [[Александрија]] и инвазијата на земјата што ја оставила под странска контрола сè до [[Втората светска војна]]. Во [[1882]] година, Тевик апелирал за директна британска воена помош, по кое започнал периодот на британската администрација во Египет. Заедничката британско-египетска воена сила на крајот ги поразила махдиските сили во Судан во [[1898]] година. Потоа, Британија (наместо Египет) ја презела контролата над Судан.

===Берлинска конференција (1884-85)===
[[File:Kongokonferenz.jpg|thumb|right|Берлинска конференција]]

Окупацијата на Египет и Конго претставувале првите големи потези на африканската територија од страна на европските сили. Во [[1884]] година, [[Ото фон Бизмарк]] ја свикал [[Берлинска конференција (1884-1885)|Берлинската конференција]] во 1884-85 година за да разговара за проблемите поврзани околу [[Африка]]. Дипломатите ја осудиле трговијата со робови, забранувајќи продажба на алкохолни пијалаци и огнено оружје во одредени региони и изразувајќи грижа за мисионерските активности. Уште поважно, дипломатите во [[Берлин]] ги поставиле правилата за конкуренција со кои големите сили требало да се водат во потрага и воспоставување на свои колонии. Тие исто така се согласиле дека областа околу реката Конго треба да стане неутрална област, позната како [[Слободна Држава Конго]], во која трговијата и навигацијата требало да бидат бесплатни. Ниту една нација можела да преземе некакви активности без да ги извести другите за своите намери. Ниту една територија не може формално да се утврди пред да биде ефикасно окупирана. Сепак, натпреварувачите ги игнорирале правилата и во неколку наврати војната била само тесно избегната<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://hist1112f2013.wordpress.com/2013/10/15/ch-18-colonial-encounters-indian-responses-the-scramble-for-africa/|title=Ch. 18: Colonial Encounters, Indian Responses & the Scramble for Africa|website=Reflections on World History|access-date=2016-03-16}}</ref>.

===Британската администрација на Египет и Јужна Африка===
[[File:The war in the Soudan.jpg|thumb|270px|[[Махидистички бунт]] избувнал во [[Судан]] на чело со [[Мухамед Ахмад]], ]]
[[File:LizzieVanZyl.jpg|thumb|240px|Дете од народот Бури во британски капм за време на Втората Бурска војна (1899–1902)]]

Британската администрација на Египет и Јужна Африка придонела за преокупација околу обезбедувањето на изворот на реката Нил. Египет паднал под влијание на британските сили во [[1882]] година (иако формално не бил прогласен за протекторат до [[1914]] година и никогаш не бил вистинска колонија), [[Судан]], [[Нигерија]], [[Кенија]] и [[Уганда]] биле потчинети во 1890-тите и почетокот на [[XX век]], и на југ, [[колонија 'Рт на Добрата Надеж]] обезбедила основа за потчинување на соседните африкански држави и холандските [[Африканер]]ски доселеници, кои го напуштиле Кејп за да ги избегнат Британците, а потоа основале свои републики. Теофил Шепстон ја припоил [[Јужноафриканска Република (Трансвал)]] во [[1877]] година за [[Британската Империја]], откако била независна дваесет години.

Во [[1879]] година започнала [[Англо-зулуска војна|Англо-зулуската војна]], на чело со сер [[Хенри Бартел Фрер]], кој по сопствена иницијатива, без одобрение на британската влада<ref>Spiers, p. 41</ref><ref>Ian Knight, Zulu War, Osprey, 2004, p. 9, "By late 1878 Frere had manipulated a diplomatic crisis with the Zulus..."</ref> му дал ултиматум на Кралство Зулу, кој истиот не бил прифатен од кралот Кечуајо<ref>Colenso, pp. 261–262. Also: Ian Knight, Zulu War, Osprey, 2004, p. 11, "... an ultimatum with which, Frere knew, they could not possibly comply."</ref>. По ова започнале битките за да на крајот британските сили издвојат победа кое го означило крајот на [[Кралство Зулу]]. Во следниот период, Велика Британија продолжила со консолидација на својата контрола врз поголемиот дел од териториите од Јужна Африка. Во овој период започнале протестите од страна на Бурите, а во декември [[1880]] година започнала [[Првата бурска војна|Прва бурска војна]] (1880-81). Откако било одбиено плаќањето на новите зголемени даноци, на Бурут Пиет му бил конфискуван имотот по кое стотина воорушени сили започнале напади кон бритнаксите власти, а малку подоцна Трансваал прогласил независност и војната започнала на [[16 декември]] со напад од страна на бурите крај Потчефструм. Војната траела до [[23 март]] [[1881]] година и завршила со конвенцијата во Преторија. Договорот бил потпишан на [[3 август]] [[1881]] година. Според овој договор, Јужноафриканската Република повторно добила самоуправа но под номинална британска власт. Оваа конвенција била заменета во [[1884]] година од Лондонската конвенција.<ref name="forbes-208">{{Наведена книга|last=Forbes|first=Avary William Holmes|authorlink=Avary William Holmes Forbes|title=A history of the British Dominions beyond the seas (1558-1910)|publisher=Holland|location=London|date=1910|pages=208|url=https://archive.org/details/britishdominions00forb|accessdate=20 August 2009}}</ref>. Реакцијата на Џејмсон од [[1895]] година претставувала неуспешен обид на [[Британска компанија Јужна Африка]] и Комитетот за реформи во Јоханесбург да ја соборат владата на Бурите во Трансвал. [[Втора бурска војна|Втората бурска војна]], која се водела помеѓу [[1899]] и [[1902]] година била за контрола на индустријата за злато и дијаманти. Независните републики на [[Портокалова Слободна Држава]] и [[Јужноафриканска Република]] (или Трансваал) биле поразени и апсорбирани во [[Британската Империја]].

Францускиот удар во африканскиот континент бил главно од бреговите на [[Западна Африка]] (денешен [[Сенегал]]) на исток, преку [[Сахел]] долж јужната граница на [[Сахара]], огромна пустина што опфаќа поголем дел од денешните [[Сенегал]], [[Мали]], [[Нигер]] и [[Чад]]. Нивната крајна цел била да има континуирана колонијална империја од реката Нигер до Нил, со што би се контролирала трговијата до и од регионот Сахел, врз основа на нивната постојна контрола врз патеките на караванот низ [[Сахара]]. Британците, од друга страна, сакале да ги поврзат своите територии во Јужна Африка (денешните [[Јужноафриканска Република]], [[Боцвана]], [[Зимбабве]], [[Лесото]], [[Свазиленд]] и [[Замбија]]), со нивните територии во [[Источна Африка]] (денешна [[Кенија]]). Судан (кој во тоа време вклучувал поголем дел од денешна [[Уганда]]) претставувал клуч за исполнувањето на овие амбиции, особено откако [[Египет]] веќе бил под британска контрола. Оваа „''црвена линија''“ е најпозната од [[Сесил Родс]]. Заедно со лордот Милнер, британскиот колонијален министер во Јужна Африка, Родс се залагал за империја „''Од Кејп до Каиро''<ref name="MailOnline2016">{{наведени вести|last1=MALLINSON|first1=HARRIET|title=Chris Tarrant looks back at filming new Extreme Railway Journeys show|url=http://www.dailymail.co.uk/travel/travel_news/article-3843096/Doors-flying-open-70mph-trains-no-timetable-Chris-Tarrant-reveals-inside-track-hair-raising-Extreme-Railway-Journeys-TV-series.html|accessdate=June 2017|work=Mail Online|date=http://www.dailymail.co.uk/travel/travel_news/article-3843096/Doors-flying-open-70mph-trains-no-timetable-Chris-Tarrant-reveals-inside-track-hair-raising-Extreme-Railway-Journeys-TV-series.html}}</ref>“ поврзувајќи го Суецкиот Канал со јужниот дел на континентот богат со минерали преку железница. За разлика од Британија, Франција се обидувала да ги прошири сопствените територии од [[Дакар]] до [[Судан]], што ќе овозможи на нејзината империја да го опфати целиот континент од Атлантикот Океан до Црвеното Море. Во март [[1899]] година, француските и британските власти се согласиле дека изворот на реките Нил и Конго треба да ја означуваат границата меѓу нивните сфери на влијание.

===Мароканска криза===

[[File:Si Kaddour ben Ghabrit et le sultan Moufay Hafid.jpg|thumb|Мароканскиот султан Абд ал-Хафид]]

Иако Берлинската конференција во 1884-85 година ги поставила правилата за борба за Африка, тоа не ги ослабило на соперничките империјалисти. Инцидентот Фасхода од [[1898]] година помеѓу Франција и Велика Британија ги довел двете земји на работ на војна, за да на крајот доведе до потпишување на ''[[Entente cordiale]]'' од [[1904]] година, преку кој договор започнало спротивставњето на влијанието на европските сили на Тројната алијанса во Африка. Како резултат на тоа, новото [[Германско Царство]] одлучило да ја тестира цврстината на таквото влијание, користејќи ја оспорената територија на [[Мароко]] како бојно поле.

Така, кајзерот Вилхелм II го посетил [[Тангер]] на [[31 март]] [[1905]] година и се обратил пред јавноста во полза на независноста на Мароко, предизвикувајќи го француското влијание во Мароко. Влијанието на [[Франција]] во Мароко било потврдено од страна на [[Велика Британија]] и [[Шпанија]] во [[1904]] година. Говорот на кајзерот дополнително го подигнал францускиот национализам, а со британска поддршка францускиот министер за надворешни работи ја презел пркосната линија. Кризата го достигнал својот врв во средината на јуни [[1905]] година, кога францускиот министер [[Теофил Делкасе]] бил избркан од министерството од страна на премиерот [[Морис Рувиер]]. Но, до јули [[1905]] година Германија стаала изолирана и [[Французи]]те се согласиле на конференција за решавање на кризата. Франција и Германија продолжиле да се држат до конференцијата, но Германија мобилизирала резервни единици на армијата кон крајот на декември, а Франција ги преместила војниците на границата во јануари [[1906]] година.

Конференцијата во Алхесирас од [[1906]] година била свикана за да го реши спорот. Од присутните тринаесет нации, германските претставници како единствен поддржувач ја имале [[Австроунгарија]]. [[Франција]] имала цврста поддршка од [[Велика Британија]], [[САД]], [[Русија]], [[Италија]] и [[Шпанија]]. Германците на крајот го прифатиле договорот, потпишан на [[31 мај]] [[1906]] година, според кој Франција дала можност за одредени внатрешни промени во Мароко, но ја задржала контролата врз клучните области<ref name="history">{{Наведена мрежна страница|title=The Algeciras Conference of 1906|url=http://www.historylearningsite.co.uk/algeciras_conference_1906.htm|publisher=History Learning Site|accessdate=7 March 2014|author=|date=May 2012}}</ref>.

Меѓутоа, пет години подоцна избила [[Втора мароканска криза|Втората мароканска криза]] која била предизвикана од распоредувањето на германскиот воен брод „Пантер“ во пристаништето [[Агадир]] на [[1 јули]] [[1911]] година. Германија започнала да се обидува да ја надмине морската власт на Британија. Германија објавила дека ќе го претвори градот во своја поморска база во одговор на француската окупација на Фес. Кога Британците слушнале за доаѓањето на „''Пантер''“ во [[Мароко]], тие погрешно верувале дека Германците требало да го претворат Агадир во поморска база на [[Атлантик]]от. Во ноември [[1911]] година била потпишана конвенција според која Германија ја прифатила позицијата на Франција во Мароко, во замена за територија во [[Француска Екваторска Африка]] (денес Република Конго).

Франција и Шпанија подоцна воспоставиле целосен протекторат над Мароко ([[30 март]] [[1912]] година)<ref>Harold D. Nelson, "Morocco, a country study" Foreign Area Studies, The American University, DA Pamphlet No.550-49 (Washington, DC 1985), p 43, quoted in [http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1997/Said.htm GlobalSecurity.org: "The United Nations Failure in Southern Morocco" 1997]</ref>, завршувајќи го она што останало од официјалната независност на земјата. Понатаму, британската поддршка за Франција за време на двете марокански кризи го засилил сојузот меѓу двете земји и довел до  англо-германско отуѓување, продлабочувајќи ги поделбите што ќе кулминираат во [[Првата светска војна]].

===Дервишки отпор===

По Берлинската конференција кон крајот на [[XIX век]], Британците, Италијанците и Етиопјаните се обиделе да бараат територии во сопственост на Сомалијците, како што биле [[Варшангалиски султанат]], [[Аџурански султанат]] и [[Геледиски султанат]].

[[Дервишка држава|Дервишката држава]] била држава формирана од [[Мохамед Абдула Хасан]], сомалиски верски водач кој ги собрал муслиманските војници од [[Африкански Рог|Африканскиот Рог]] и ги обединил во лојална армија позната како ''Дервиши''. Оваа армија му овозможила на Хасан да направи моќна држава преку освојување на територии кои ги барале Етиопјаните и европските сили. Државата четири пати успешно ја поразила на Британската Империја и ја принудувала да се повлече во крајбрежниот регион<ref>Kevin Shillington, ''Encyclopedia of African History'' (CRC Press, 2005), p. 1406.</ref>. Поради овие успешни експедиции, [[Дервишка држава|Дервишката држава]] била признаена како сојузник на [[Отоманското Царство]] и [[Германското Царство]]. [[Турци]]те, исто така го именувале Хасан за емир од сомалиската нација<ref>I. M. Lewis, ''The Modern History of Somaliland: from nation to state'' (Weidenfeld & Nicolson: 1965), p. 78.</ref>, и Германците ветиле дека официјално ќе ги признаат териториите со кои Дервишите требало да се здобијат<ref>Thomas P. Ofcansky, ''Historical Dictionary of Ethiopia'' (The Scarecrow Press, Inc.: 2004), p. 405.</ref>.

По четвртина век од држењето на Британците во заливот, дервишите конечно биле поразени во [[1920]] година како директна последица на користењето на авиони од страна на [[Велика Британија]]<ref>{{Наведена книга | last = Samatar | first = Said Sheikh | title = Oral Poetry and Somali Nationalism | publisher = Cambridge University Press | year = 1982 | pages = 131 & 135 | isbn = 0-521-23833-1}}</ref>.

===Отпорот на Херерите и востанието Маџи-Маџи===

Помеѓу [[1904]] и [[1908]] година, германските колонии во [[Германска Југозападна Африка]] и [[Германската Источна Африка]] биле потресени од одделни, истовремени внатрешни револти против нивното владеење. Народот Херери живеел на поголемиот дел од централниот и северниот дел од југозападна Африка. По започнувањето на колонизацијата од страна на Германија,  белите доселеници имале дополнителни субвенции и ним им било доделувано поголемо земјиште за разлика од домородците. Овој чин предизвикал големо незадоволство и започнување на војна. Бунтот започнал во 1903 година кога биле убиени околу 60 германски доселеници. На ова следувал германскиот одговор на генералот Лотар фон Трота кој во октомври 1904 година издадал наредба да се убие секој маж од овој народ а жените и децата да се однесат во пустина. Но од официјална Германија оваа вест била отфрлена и пренасочена во акт според кој жителите требало да се однесат во концентрациони логори. На Германија и било потребно до 1908 година повторно да се воспостави власт над територијата. Во тоа време десетици илјади Африканци (проценки од 34.000 до 110.000 луѓе<ref name=sarkin>Jeremy Sarkin-Hughes (2008) ''Colonial Genocide and Reparations Claims in the 21st Century: The Socio-Legal Context of Claims under International Law by the Herero against Germany for Genocide in Namibia, 1904-1908'', p. 142, Praeger Security International, Westport, Conn. {{ISBN|978-0-31336-256-9}}</ref><ref name=moses>A. Dirk Moses (2008)  ''Empire, Colony, Genocide: Conquest, Occupation and Subaltern Resistance in World History'', Berghahn Books, NY {{ISBN|978-1-84545-452-4}}</ref>{{rp|296}}<ref>Dominik J. Schaller (2008) ''From Conquest to Genocide: Colonial Rule in German Southwest Africa and German East Africa'', p. 296, Berghahn Books, NY {{ISBN|1-8454-5452-9}}</ref><ref>Sara L. Friedrichsmeyer, Sara Lennox, and Susanne M. Zantop (1998) ''The Imperialist Imagination: German Colonialism and Its Legacy'', p. 87, University of Michigan Press {{ISBN|978-0-47209-682-4}}</ref><ref name="Walter Nuhn 1904">Walter Nuhn (1989) ''Sturm über Südwest. Der Hereroaufstand von 1904'', Bernard & Graefe-Verlag, Koblenz {{ISBN|3-7637-5852-6}}.</ref><ref>Marie-Aude Baronian, Stephan Besser, Yolande Jansen (2007) [https://books.google.com/books?id=LItBN2keNpQC&pg=PA33&dq=Herero+starvation ''Diaspora and Memory: Figures of Displacement in Contemporary Literature, Arts and Politics''], p. 33, Rodopi {{ISBN|978-1-42948-147-2}}</ref>) или биле убиени или починале од жед додека бегале. Вкупно 65.000 луѓе од народот [[Хереро]] (80% од вкупната популација на Хереро) и 10.000 Намаки (50% од вкупното население на Намаква) или умреле од жед или умреле во логори, како што бил концентрациониот логор на островот Шарк помеѓу 1904 и 1908 година. Карактеристично за овој геноцид бил смртта од глад и загадување на бунарите на населението, додека тие биле заробени во пустината [[Намиб]].

Востанието Маџи-Маџи траело во периодот од [[1905]] до [[1907]] година.<ref>p.495 The Organization of the Maji Maji Rebellion John Iliffe, The Journal of African History, Vol. 8, No. 3 (1967), pp. 495-512</ref>. Војната била поттикната од интензивирањето на репресивните мерки и построгите закони на колонијалната власт, која го засилила производството на памук во јужните региони на колонијата, забраната за лов, данокот на отпад итн. Сето ова се случи на штета на месното население и малите султанати кои постоеле во регионот. Повеќето од жртвите на востанието биле убиени од германско оружје и глад, бидејќи германските колонијални сили во 1907 година ги изгориле сите села, полиња и шуми. До крајот на бунтот практично целото месно население било истребено. Некои бунтовнички групи продолжиле герилска војна до тогаш, додека тие не биле уапсени и погубени во јули [[1908]] година.

==Колонијално лоби и изложби==

Во претходните фази, империјализмот обично бил дело на поединечни истражувачи, како и некои авантуристички трговци. Разни важни политички водачи, како [[Вилијам Гледстон]], се спротивставиле на колонизацијата во првите години. Меѓутоа, за време на неговото второ премиерство помеѓу [[1880]] и [[1885]] година, тој не можел да се спротивстави на колонијалното лоби во неговиот кабинет, и на тој начин не го извршил изборното ветување за ослободување на [[Египет]]. Иако Гладстон лично се спротивставил на империјализмот, социјалните тензии предизвикани од Долгата депресија го турнале во корист на [[Џингоизам|џингоизмот]]: империјалистите станале „''паразити на патриотизмот''“ (Џон А. Хобсон)<ref>[[John A. Hobson]], ''[[Imperialism (Hobson)|Imperialism]]'', 1902, p. 61 (quoted by Arendt).</ref>. Во [[Франција]], тогашниот радикален политичар [[Жорж Клемансо]] исто така силно се спротивставил на колонизацијата. Според [[Хана Арент]] во „Потеклото на тоталитаризмот“ (1951), ова проширување на националниот суверенитет на прекуокеанските територии е спротивно на единството на националната држава која обезбедила државјанство на нејзиното население. Од друга стрна, колонијалните лобирања се појавиле за да ја легитимизираат борбата за Африка. Во Германија, Франција и Велика Британија, средната класа често барала силни странски политики за да се обезбеди раст на пазарот.
[[File:Ota Benga at Bronx Zoo.jpg|thumb|[[Ота Бенга]] во Зоолошка градина]]
Меѓутоа, до крајот на [[Првата светска војна]] колонијалните империи станале многу популарни речиси насекаде во Европа. Јавното мислење било убедено за потребите на колонијалната империја, иако повеќето од земјите никогаш немале дел од неа. Колонијализмот претставувал промена на популарните менталитети, кое довело со започнување на колонијална пропаганда, поддржана од колонијалното лоби и од различни научници. Така, освојувањето на териториите неизбежно следело за јавно претставување на домородните луѓе за научни и забавни цели. Карл Хагенбек, германски трговец со диви животни и иден претприемач на повеќето зоолошки градини во Европа, во [[1874]] година одлучил да направи изложби од човечки популации. Во [[1876]] година, тој испратил еден од неговите соработници во новиот освоен египетски Судан за враќање на некои диви ѕверови и нубијци. Тие биле претставени во [[Париз]], [[Лондон]] и [[Берлин]]. Таквите „човечки зоолошки градини“ можеле да се најдат и во Хамбург, Антверпен, Барселона, Лондон, Милано, Њујорк, Париз, итн. Овие изложби имале присуство од 200.000 до 300.000 посетители. [[Туарези]]те биле изложени по француското освојување на [[Тимбукту]], [[Малагаши]]те по окупацијата на Мадагаскар, [[Дахомски Амазонки|Дахомските Амазонки]] по поразот на Беханзин против Французите во [[1894]] година.

Во [[1877]] година биле организирани два „етнолошки спектакли“, презентирајќи ги [[Нубијци]]те и [[Инуити]]те. Овие изложби имале голема посетеност и големи приходи. Во периодот од [[1877]] до [[1912]] година, околу триесет „етнолошки изложби“ биле претставени во зоолошката Жардин во [[Париз]]<ref>[http://www.monde-diplomatique.fr/2000/08/BANCEL/14145.html "These human zoos of the Colonial Republic"], ''[[Le Monde diplomatique]]'', August 2000 {{fr}}. ([http://mondediplo.com/2000/08/07humanzoo Translation] {{en}})</ref>. „Негро села“ биле претставени на Парискиот светски саем во 1878 и 1879 година, на Светскиот саем во [[1900]] година била презентирана познатата диорама „''Животот на Мадагаскар''“, додека колонијалните изложби во [[Марсеј]] (1906 и 1922) и во [[Париз]] (1907 и 1931 година) исто така прикажувале и човечки суштества во кафези.

Во [[САД]], Медисон Грант, раководител на Њујоршкото зоолошко друштво, го открил пигмеецот [[Ота Бенга]] во зоолошката градина Бронкс заедно со мајмуните во [[1906]] година. По наредба на Грант, истакнатиот научен расистички директор на зоолошката градина Хорнадеј го поставил Ота Бенга во кафез со [[орангутан]] во обид да го илустрира [[Дарвинизам|дарвинизмот]], а особено дека Африканците како Ота Бенга се поблиску до мајмуните отколку што биле Европејците. Други колонијални изложби вклучувале изложба на Британската Империја во [[1924]] година и успешната од [[1931]] година Париска колонијална изложба.

==Прва светска војна==

За време на периодот од т.н. „[[Нов империјализам]]“, до крајот на [[XIX век]], европските земји имале речиси 23.000.000 km2 поголема територија или една петтина од површината на Земјината топка на сметка на своите колонии во странство. Територијата ја зафаќала скоро цела Африка, без [[Етиопија]], [[Либерија]] и [[Сагија ел-Хамра]], која како последна била вклучена во составот на [[Шпанска Сахара]]. Помеѓу [[1885]] и [[1914]] година, Велика Британија зазела речиси 30% од територијата во Африка под нејзина контрола, 15% - Франција, 11% - Португалија, 9% - Германија, 7% - Белгија и 1% - Италија. Само [[Нигерија]] имала 15 милиони субјекти, повеќе отколку во целата западна Африка или целата Германска колонијална империја. Парадоксално бил фактот што Велика Британија, верниот поборник за слободна трговија, се појавила во [[1914]] година и стекнала најголема придобивка. Во однос на зафатената површина, Французите биле маргинални победници, но голем дел од нивната територија се состоела од ретко населената [[Сахара]].

Политичкиот империјализам ја следеше економската експанзија преку „колонијалните лобирања“ што го зацврстиле шовинизмот и џигонизмот, сè со цел да се легитимизира колонијалното владеење. Тензиите меѓу царските сили довеле до неколку кризи, кои конечно експлодирале во август [[1914]] година, кога претходните соперништва и сојузи создале ситуација која ги вовлекла големите европски нации во [[Првата светска војна]]. [[Австроунгарија]] ја нападнала на [[Србија]] за да го одмазди убиството на австрискиот принц [[Франц Фердинанд]], [[Русија]] започнала со мобилизација за да ѝ помогне на [[Србија]], [[Германија]] интервенирала за поддршка на [[Австроунгарија]] против [[Русија]]. Бидејќи Русија имала воен сојуз со [[Франција]] против Германија, германскиот Генералштаб одлучил да го реализира добро подготвениот план за инвазија во Франција пред да се сврти кон Русија. По инвазијата во Белгија во војната се вклучила и Велика Британија и САД.

==Африкански колонии==
===Белгија===
[[File:Congo belge campagne 1918.jpg|thumb|Војници во Белгиски Конго. Во земјата имало 19.000 африкански војници, предводени од 420 бели офицери.]]
*[[Слободна Држава Конго]] и [[Белгиски Конго]] (денес [[Демократска Република Конго]])
*[[Руанда-Урунди]] (денес [[Руанда]] и [[Бурунди]], 1922–62)

===Франција===
[[File:Desembarco en Cotonou de tropas senegalesas. Le Petit Journal, 21May1892.jpg|thumb|The [[Senegalese Tirailleurs]], led by Colonel [[Alfred-Amédée Dodds]], invaded Dahomey (present-day Benin) in 1892]]
{|
|-
| valign="top" |
* [[Француска Западна Африка]] :
**[[Мавританија]]
**[[Сенегал]]
**[[Албреда]] (1681–1857, денес дел од [[Гамбија]])
**[[Француски Судан]] (денес [[Мали]])
**[[Француска Гвинеја]] (денес [[Гвинеја]])
**[[Брег на Слонова Коска]]
**[[Колонија Нигер]]
**[[Француска Горна Волта]] (денес [[Буркина Фасо]])
**[[Француски Дахомеј]] (денес [[Бенин]])
**[[Француско Того]] (1916–60, денес [[Того]])
**[[Енклав Форкадо и Баџибо]] (денес во [[Нигерија]])
| valign="top" |
* [[Француска Екваторска Африка]] :
**[[Габон]]
**[[Француски Камерун]] (1922–60)
**[[Француско Конго]] (денес [[Република Конго]])
**[[Убанги-Шари]] (денес [[Централноафриканска Република ]])
**[[Француски Чад]]
| valign="top" |
* [[Француска Северна Африка]] :
**[[Француски Алжир]]
**[[Француски протекторат Тунис]]
**[[Француско Мароко]]
**[[Фезан (француска власт)|Фезан]] (1943–1951) 
**[[Египет]] ((1798–1801)) <ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.minefe.gouv.fr/fonds_documentaire/notes_bleues/nbb/nbb270/entente_cordiale.pdf |title=архивски примерок |accessdate=2017-06-27 |archive-date=2011-10-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111004005739/http://www.minefe.gouv.fr/fonds_documentaire/notes_bleues/nbb/nbb270/entente_cordiale.pdf |url-status=dead }}</ref>
| valign="top" |
* [[Француска Источна Африка]] :
**[[Француски Мадагаскар]]
**[[Комори]]
**[[Распрснати острови во Индиски Океан]]
**[[Француска Сомалија]] ([[Џибути]])
**[[Исле де Франсе]] (1715-1810) (денес [[Маврициус]])
|}

===Германија===
*[[Германски Камерун]] (денес [[Камерун]] и дел од [[Нигерија]], 1884–1916)
*[[Германска Источна Африка]] (денес [[Руанда]], [[Бурунди]] и поголем дел од [[Танзанија]], 1885–1919)
*[[Германска Југозападна Африка]] (денес [[Намибија]], 1884–1915)
*[[Германски Того]] (денес [[Того]] и источниот дел на [[Гана]], 1884–1914)
[[File:Africa1898.png|thumb|Француска карта на Африка од 1911]]

По крајот на [[Првата светска војна]], териториите на Германија биле разделени меѓу Британија (која ги зазела Западен Камерун, Танзанија, Западен Того и Намибија), Франција (која го зазела поголемиот дел од [[Камерун]] и источниот дел на  [[Того]]) и [[Белгија]] (која ги зазела [[Руанда]] и [[Бурунди]]) .

===Италија===
*[[Италијанска Либија]]
*[[Италијанска Еритреја]]
*[[Италијанска Сомалија]]

Подоцна, за време на меѓувоениот период, со Втората италијанско-етиопска војна, Италија ја анектирала на [[Етиопија]], формирајќи ја [[Италијанска Источна Африка]].
 
===Португалија===
{|
|-
| valign="top" |
*[[Португалска западна Африка]]<br />(денес [[Ангола]])
**Мејнленд [[Ангола]]
**[[Португалски Конго]]<br />(денес [[Ангола]])
*[[Португалска Источна Африка]]<br />(денес [[Мозамбик]])
*[[Португалска Гвинеја]]<br />(денес [[Гвинеја-Бисао]])
| valign="top" |
*[[Португалски Зелен ’Рт]]
*[[Португалски Саун Томе и Принсип]]
**[[Саун Томе]]
**[[Принсип]]
|}
[[File:Camapaña Africa S1 4.jpg|thumb|[[Second Melillan campaign|Melilla War]] between Spain and [[Rif]] tribes of northern Morocco in 1909]]

===Шпанија===
{|
|-
| valign="top" |
*[[Шпанска Северна Африка]]
**[[Шпански Мароко]]
| valign="top" |
*[[Шпанска Западна Африка]]
**Јужен Шпански Мароко
***[[Кејп Џуби]]
***[[Ифни]]
**[[Шпанска Сахара]]<br />(денес [[Западна Сахара]])
***[[Рио де Оро]]
***[[Сагија ел-Хамра]]
| valign="top" |
*[[Шпанска Гвинеја]]<br />(денес [[Еквадоријална Гвинеја]])
**[[Биоко]]
**[[Рио Муни]]
**[[Анобон]]
| valign="top" |
|}

{{anchor|United Kingdom}}<!--linked-->

===Обединето Кралство===
[[File:1899railroad salisbury.jpg|thumb|Отворање на железничката станица во Родезија во 1899 година]]
[[File:Prempeh-124-palaver-and-submission.jpg|thumb|Following the [[Fourth Anglo-Ashanti War]] in 1896, the British proclaimed a protectorate over the [[Ashanti Kingdom]].]]

Британците првенствено биле заинтересирани за одржување на безбедни комуникациски линии до [[Индија]], што довел до почетен интерес на [[Египет]] и [[Јужна Африка]]. Откако овие две области биле обезбедни, започнала намерата на британските колонијалисти како [[Сесил Родс]] да се воспостави железничка пруга Кејп-Каиро и да се искористат минералните и земјоделските ресурси. Контролата на [[Нил]] се сметала за стратешка и комерцијална предност.

{|
|-
| valign="top" |
*[[Британски Египет]]
*[[Англо-египетски Судан]] (1899–1956)
*[[Британска Сомалија]] (денес дел од [[Somalia]])
*[[Британска Источна Африка]]:
**[[Британска Кенија]]
**[[Уганда (протекторат)|Уганда]]
**[[Танзанија]] :
***[[Британска Тангањика]] (1919–61)
***[[Занзибар]]
| valign="top" |
*[[Британски Маврициус]] 
*[[Бечуана]] (денес [[Боцвана]])
*[[Северна Родезија]] (денес [[Зимбабве]])
*[[јужна Родезија]] (денес [[Замбија]])
*[[Британски Сејшели]] 
*[[Јужнпафриканска унија]]
**[[Јужноафриканска Република]] :
***[[Колонија Трансвал]]
***[[Колонија Кејп]]
***[[Колонија Натал]]
***[[Колонија Орање]]
**[[Југозападна Африка]] (од 1915, денес [[Намибија]])
| valign="top" |
*[[Британска Западна Африка]]
**[[Колонија Гамбија]]
**[[Сиера Леоне]]
**[[Колонија Нигерија]]
**[[Британски Того]] (1916–56, денес дел од [[гана]])
**[[Камерун]] (1922–61, денес дел од [[Камерун]] и [[Нигерија]])
**[[Колонија Златен брег]] (денес [[Гана]])
*[[Nyasaland]] (денес [[Малави]])
*[[Басутоленд]] (денес [[Лесото]])
*[[Свазиленд]]
|}

=== Независни држави ===

[[Либерија]] била единствената нација во Африка која била колонија и протекторат на [[САД]]. Либерија била основана, колонизирана и контролирана од Американското здружение за колонизација, приватна организација формирана со цел да ги пресели ослободените афроамерикански и карибски робови од [[САД]] и Карипските острови во [[1821]] година. Либерија ја прогласила својата независност од американската колонизација на [[26 јули]] [[1847]] година. Либерија била најстарата демократска република во Африка, а втората најстара црна република во светот (по [[Хаити]]).

[[Етиопија]] ја задржала својата независност од [[Италија]] по Битката кај Адва, што резултирала со Договорот од Адис Абеба. Со исклучок на окупацијата помеѓу [[1936]] и [[1941]] година од страна на воените сили на [[Бенито Мусолини]], Етиопија е најстарата независна нација во Африка.

== Модерна борба за Африка==

Новата борба за Африка започнала со појавата на африканското либерално капиталистичко движење во постколонијалната Африка<ref>Southall, Roger and Melber, Henning. “A New Scramble For Africa?: Imperialism, Investment and Development,” South Africa:  University of KwaZulu-Natal Press, 2009: 40</ref>. Кога африканските нации започнале да добиваат независност за време на [[Втората светска војна]], нивните постколонијални економски структури останале неразделени и линеарни. Во повеќето случаи, најголем дел од економијата на една држава се потпирала на природните ресурси. Процесот на [[деколонизација]] ги задржило на независните африкански нации економско зависни од колонијалните сили<ref>Southall, Roger and Melber, Henning. “A New Scramble For Africa?: Imperialism, Investment and Development,” South Africa:  University of KwaZulu-Natal Press, 2009: 41</ref>. Програмите за структурно прилагодување довеле до [[приватизација]] и [[либерализација]] на многу африкански политички и економски системи, присилно притискајќи ја Африка на глобалниот капиталистички пазар<ref>Southall, Roger and Melber, Henning. “A New Scramble For Africa?: Imperialism, Investment and Development,” South Africa:  University of KwaZulu-Natal Press, 2009: 42</ref>. Економскиот пад во [[1990]]-тите ја поттикнала демократизацијата од страна на Светската банка повторно да интервенира во политичките и економските прашања на Африка.<ref>Southall, Roger and Melber, Henning. “A New Scramble For Africa?: Imperialism, Investment and Development,” South Africa: University of KwaZulu-Natal Press, 2009: 43</ref>. Сите овие фактори довеле до принуден развој на Африка според западните идеолошки системи на економијата и политиката<ref>Southall, Roger and Melber, Henning. “A New Scramble For Africa?: Imperialism, Investment and Development,” South Africa: University of KwaZulu-Natal Press, 2009: 45</ref>.

== Литература==
* Aldrich, Robert. ''Greater France: A History of French Overseas Expansion'' (1996)
* Atkinson, David. "Constructing Italian Africa: Geography and Geopolitics." ''Italian colonialism'' (2005): 15–26.
* Axelson, Eric. ''Portugal and the Scramble for Africa: 1875–1891'' (Johannesburg, Witwatersrand UP, 1967)
* Boddy-Evans, Alistair. "What Caused the Scramble for Africa?" ''African History'' (2012). [https://www.seal-pa.org/hs/staff/teachers/wswitala/courses/wahg2/SiteAssets/SitePages/colonial/What%20Caused%20the%20Scramble%20for%20Africa%20KINDLE.pdf online]
* Brantlinger, Patrick. "Victorians and Africans: The genealogy of the myth of the dark continent." ''Critical Inquiry'' (1985): 166–203. [http://www.uwf.edu/dearle/imperialadventure/imperial%20adventure/documents/brantlinger%20victorians%20and%20africans.pdf online]
* Chamberlain, Muriel Evelyn. ''The scramble for Africa'' (4th ed. Routledge, 2014) [http://www.amazon.com/Scramble-Africa-Seminar-Studies/dp/1408220148/ excerpt and text search]
* Curtin, Philip D. ''Disease and empire: The health of European Troops in the Conquest of Africa'' (Cambridge University Press, 1998)
* Darwin, John. "Imperialism and the Victorians: The dynamics of territorial expansion." ''English Historical Review'' (1997) 112#447  pp: 614–642.
* Finaldi, Giuseppe. ''Italian National Identity in the Scramble for Africa: Italy's African Wars in the Era of Nation-building, 1870–1900'' (Peter Lang, 2009)
* {{Наведено списание |last= Gjersø |first= Jonas Fossli |date= 2015 |title= The Scramble for East Africa: British Motives Reconsidered, 1884-95 |url= http://dx.doi.org/10.1080/03086534.2015.1026131 |journal= Journal of Imperial and Commonwealth History |publisher= Taylor & Francis |volume= 43 |issue= 5 |pages= 831–60 |doi= 10.1080/03086534.2015.1026131 |access-date=4 March 2016}}
* Hammond, Richard James. ''Portugal and Africa, 1815–1910: a study in uneconomic imperialism'' (Stanford University Press, 1966)
* Henderson, W. O. ''The German Colonial Empire, 1884–1919'' (London: Frank Cass, 1993)
* Hinsley, F. H. ed. ''The New Cambridge Modern History, Vol. 11: Material Progress and World-Wide Problems, 1870-98'' (1962) [http://library.mpib-berlin.mpg.de/toc/z2010_334.pdf contents] pp 593–40.
* {{Наведена книга
  |last = Hochschild |first = Adam |authorlink = Adam Hochschild
  |year = 2006 |origyear = 1998 |title = [[King Leopold's Ghost: A Story of Greed, Terror, and Heroism in Colonial Africa]]
  |location = London |publisher = Pan Books
  |isbn = 978-0-330-44198-8 
  }}
* Klein, Martin A. ''Slavery and colonial rule in French West Africa'' (Cambridge University Press, 1998)
<!--
* [[Sven Lindqvist|Lindqvist, Sven]]. ''Exterminate All the Brutes'' (''Utrota varenda jävel'', 1992)
*{{Наведена книга
  |last1 = Olusoga |first1 = David |last2 = Erichsen |first2 = Casper W
  |year = 2011 |origyear = 2010
  |title = The Kaiser's Holocaust: Germany's Forgotten Genocide
  |location = London |publisher = Faber and Faber
  |isbn = 978-0-571-23142-3 
  }}
 --->
* Lovejoy, Paul E. ''Transformations in slavery: a history of slavery in Africa'' (Cambridge University Press, 2011)
* Lloyd, Trevor Owen. ''Empire: the history of the British Empire'' (2001).
* Mackenzie J. M. ''The Partition of Africa, 1880–1900, and European Imperialism in the Nineteenth Century'' (London 1983).
* Oliver, Roland, ''Sir Harry Johnston and the Scramble for Africa'' (1959) [http://www.questia.com/library/3879535/sir-harry-johnston-the-scramble-for-africa online]
* {{Наведена книга
  |last = Pakenham |first = Thomas |authorlink = Thomas Pakenham (historian)
  |year = 1992 |origyear = 1991 |title = [[The Scramble for Africa (book)|The Scramble for Africa]]
  |location = London |publisher = Abacus
  |isbn = 978-0-349-10449-2 
  }}
* Penrose E. F., ed. ''European Imperialism and the Partition of Africa'' (London 1975).
* Perraudin, Michael, and Jürgen Zimmerer, eds. ''German colonialism and national identity'' (London: Taylor & Francis, 2010)
* Robinson R,. and J. Gallagher, "The partition of Africa", in ''The New Cambridge Modern History'' vol XI, pp 593–640 (Cambridge, 1962).
* Rotberg, Robert I. ''The Founder: Cecil Rhodes and the Pursuit of Power'' (1988) [http://www.amazon.com/The-Founder-Cecil-Rhodes-Pursuit/dp/0195066685/ excerpt and text search]; [http://www.questia.com/library/3036853/the-founder-cecil-rhodes-and-the-pursuit-of-power online]
* Sanderson G. N., "The European partition of Africa: Coincidence or conjuncture?" ''Journal of Imperial and Commonwealth History'' (1974) 3#1 pp 1–54.
* Sparrow-Niang, J., ''Bath and the Nile Explorers: In commemoration of the 150th anniversary of Burton and Speke's encounter in Bath, September 1864, and their 'Nile Duel' which never happened''(Bath: Bath Royal Literary & Scientific Institution, 2014)
* Stoecker, Helmut. ''German imperialism in Africa: From the beginnings until the Second World War'' (Hurst & Co., 1986.)
* Thomas, Antony. ''Rhodes: The Race for Africa'' (1997) [http://www.amazon.com/Rhodes-Race-Africa-Antony-Thomas/dp/0312169825/  excerpt and text search]
* Thompson, Virginia, and Richard Adloff. ''French West Africa'' (Stanford University Press, 1958)
* Wesseling, H.L. and [[Arnold J. Pomerans]]. ''Divide and rule: The partition of Africa, 1880–1914'' (Praeger, 1996.) [http://www.questia.com/library/71854045/divide-and-rule-the-partition-of-africa-1880-1914 online]

== Наводи ==
{{наводи|3}}

== Надворешни врски ==
*{{Наведена мрежна страница|url=https://www.theguardian.com/world/2002/jul/13/humanities.artsandhumanities|work=The Guardian|date=13 July 2002|title=Belgium exhumes its colonial demons}}
*{{Наведена мрежна страница|url=https://edoc.hu-berlin.de/docviews/abstract.php?id=42990|last=Gülstorff|first=Torben|year=2016|place=Berlin|title=Trade follows Hallstein? Deutsche Aktivitäten im zentralafrikanischen Raum des Second Scramble.}}
* [https://mk.rbth.com/politics/2017/09/03/nova-moskva-propadnata-kolonija-vo-afrika_833030 „Нова Москва – пропадната колонија во Африка“], 3 септември 2017

{{Избрана}}

[[Категорија:Европска колонизација на Африка]]
[[Категорија:Политичка географија]]
[[Категорија:Историја на Африка]]
[[Категорија:Историја на меѓународните односи]]
[[Категорија:Поделби на земји]]