Преглед на кодот на Хијака (месечина)

{{Инфокутија Планета
| name = Хијака
| image = Haumea-moons-hubble.gif
| caption = Хаумеја (во средина) и Хијака 
| discoverer = [[Мајкл Бруан]], <br> [[Чед Трухиљо]], <br> [[Дејвид Рабиновиц]] и др.
| discovered = 26 јануари 2005
| mpc_name = Haumea I
| alt_names = {{мп|(136108) 2003 EL|61}}&nbsp;I<br>{{мп|S|2005|2003 EL|61|1}}
| pronounced = 
| orbit_ref = <ref name=RagozzineBrown2009/>
| semimajor = {{вред|49880|198|u=км}}
| eccentricity = {{вред|0.0513|0.0078}}
| period = {{вред|49.12|0.03|u=дена}}
| inclination = {{вред|126.356|0.064|s=°}}
| satellite_of = [[Хаумеја]]
| mean_radius = {{вред|p=~|160|u=км}}<ref name=RagozzineBrown2009/>
| mass = {{вред|1.79|0.11|e=19|u=кг}}<ref name=RagozzineBrown2009/> (0,45&nbsp;% од Хаумеја)
| density = {{вред|p=~|1|u=г/см<sup>3</sup>}}
| single_temperature = {{вред|32|3|u=K}}
| rotation = ~{{вред|9.8|u=ч}}<ref name="Hastings2016"/>
| axial_tilt = 
| albedo = {{вред|0.8|0.07}}<ref name=RagozzineBrown2009/><ref name=johnston/>
| magnitude = 20,3 (3,0 разлика од главната — 17,3)<ref name=johnston/>
}}

'''Хијака''' ({{lang-haw|Hiʻiaka}}) — поголемата надворешна месечина на џуџестата планета [[Хаумеја]]. Наречена е по божицата Хијака, една од ќерките на Хаумеја и заштитничка на [[Хаваи (остров)|Големиот Остров]] на [[Хаваи]]те. Прави едно свртување за {{вред|49.12|0.03|u=дена}}, при растојание од {{вред|49880|198|u=км}}. Има [[орбитално занесување|занесеност]] од {{вред|0.0513|0.0078}} и [[орбитален наклон|наклон]] од {{вред|126.356|0.064|s=°}}. Претпоставувајќи дека има пречник од 300&nbsp;км, таа е четврта или петта по големина месечина на [[заднептунец|заднептунско тело]], по [[Харон (месечина)|Харон]], [[Дисномија (месечина)]], [[Вант (месечина)|Вант]], многу веројатно [[Илмаре (месечина)|Илмаре/Варда]], а можеби и [[Актеја (месечина)|Актеја]].

==Откривање==
Ова е првата откриена [[природен сателит|месечина]] на Хаумеја, забележана на 26 јануари 2005 г. Пред да биде усвоено официјалното име, го носела прекарот „Рудолф“ по еден од елените на Дедо Мраз.

== Физички особености ==

=== Големина и сјајност ===
Хијака има измерена [[сјајност]] од {{вред|5.9|0.5|u=%}}, што значи дека има пречник 22&nbsp;% од џуџестата планета, односно околу {{вред|320|u=км}}, претпоставувајќи слично инфрацрвено [[албедо]].<ref name=RagozzineBrown2009/> За споредба, кога Хијака би била во астероидниот појас, таа би била поголема од сите освен четирите најголеми астероиди ([[1 Церера]], [[2 Палада]], [[4 Веста]] и [[10 Хигија]]). И покрај нејзината големина, проучувањата на нејзината светлинска крива укажуваат дека Хијака не е гравитациски сплеснат сфероид; they further suggest that Хијака не е во гравитациски зафат и има вртежен период од околу 9,8 часа.<ref name="Hastings2016"/>

=== Маса ===
Масата на Хијака се проценува на {{вред|1.79|0.11|e=19|u=кг}} користејќи прецизна релативна [[астрометрија]] од вселенските телескопи „[[Хабл (вселенски телескоп)|Хабл]]“ и „[[Кекова опсерваторија|Кек]]“, и применувајќи го [[проблем на три тела|трителесниот]] [[материјална точка|масеноточкест]] модел врз Хаумеиниот систем.<ref name=RagozzineBrown2009/>

=== Спектар и состав ===
Во близуинфрацрвениот спектар на Хијака преовладуваат впивни појаси кои упатуваат на површина сочинета од замрзната вода во [[кристал]]ен облик. Засега не е познато зошто мразот не добил [[аморфно тело|аморфен]] облик, што би се очекувало поради постојаното дејство на [[космичко зрачење|космичките зраци]].<ref name=Dumas2011/>

== Поврзано ==
* [[Хаумеини месечини]]

== Наводи ==
{{Reflist|30em| refs =
<ref name="RagozzineBrown2009">
{{наведено списание| doi = 10.1088/0004-6256/137/6/4766| last1 = Ragozzine| first1 = D.| last2 = Brown| first2 = M. E.| year = 2009| title = Orbits and Masses of the Satellites of the Dwarf Planet Haumea (2003 EL61)| journal = The Astronomical Journal| volume = 137| issue = 6| pages = 4766–4776| arxiv = 0903.4213| bibcode = 2009AJ....137.4766R}}
</ref>

<ref name="Dumas2011">{{наведено списание | last1 = Dumas | first1 = C.| last2 = Carry | first2 = B.| last3 = Hestroffer | first3 = D.| last4 = Merlin | first4 = F.| title = High-contrast observations of (136108) Haumea | doi = 10.1051/0004-6361/201015011 | journal = Astronomy & Astrophysics | volume = 528 | pages = A105 | year = 2011 |bibcode = 2011A&A...528A.105D |arxiv = 1101.2102 }}</ref>

<ref name=johnston>
{{нмс
| url = http://www.johnstonsarchive.net/astro/astmoons/am-136108.html
| author = Wm. Robert Johnston
| title = (136108) Haumea, Hiʻiaka, and Nāmaka
| date = 17 септември 2008
| access-date = 18 септември 2008
}}
</ref>

<ref name="Hastings2016">{{наведено списание
  |title      = The Short Rotation Period of Hiʻiaka, Haumea's Largest Satellite
  |last1      = Hastings |first1 = Danielle M.
  |last2      = Ragozzine |first2 = Darin
  |last3      = Fabrycky |first3 =  Daniel C.
  |last4      = Burkhart |first4 = Luke D.
  |last5      = Fuentes |first5 = Cesar
  |last6      = Margot |first6 = Jean-Luc
  |last7      = Brown |first7 = Michael E.
  |last8      = Holman |first8 = Matthew
  |date       = декември 2016
  |journal    = The Astronomical Journal
  |volume     = 152
  |issue      = 6
  |id         = 195
  |pages      = 12
  |doi        = 10.3847/0004-6256/152/6/195
  |arxiv      = 1610.04305
  |bibcode    = 2016AJ....152..195H
  |oclc       = 6889796157
  |osti       = 22662917}}</ref>

}}

== Надворешни врски ==
* [http://www.gps.caltech.edu/%7Embrown/papers/ps/EL61.pdf Откривањето на Хијака] — опис на Мајкл Браун {{en}}
* [http://www.gps.caltech.edu/~mbrown/papers/ps/rudolph.pdf Труд во кој се објаснува составот на Хијака] {{en}}

{{Месечини на џуџести планети}}
{{Месечини во Сончевиот Систем (скратена)}}

[[Категорија:Хаумеини месечини]]
[[Категорија:Астрономски тела откриени во 2005 година]]
[[Категорија:Откритија на Мајкл Браун]]
[[Категорија:Откритија на Чед Трухиљо]]
[[Категорија:Откритија на Дејвид Рабиновиц]]
[[Категорија:Тела забележани со ѕвездено прикривање]]