Прејди на содржината

Едо (период)

Од Википедија — слободната енциклопедија
Големиот бран на Канагава, Едо.

Едо (јапонски: 江戸時代) или Токугава (јапонски: 德川時代) — периодот од 1603 до 1868 година во историјата на Јапонија, кога Јапонија била под власт на шогунатот Токугава и 300 регионални даимјоо. Периодот се одликувал со економски раст, строги општествен поредок, изолационистичка надворешна политика, стабилна популација, "пацифизам", и популарни уживања на уметноста и културата. На шогунатот бил официјално основан во Едо на 24 март 1603 година со Токугава Иејасу. Периодот дојде до својот крај со реставрацијата на Меиџи на 3 мај 1868 година по падот на Едо.

Консолидација на шогунатот

[уреди | уреди извор]
Главниот двор и тензу на Едо замокот, резиденција на шогуните во Токугава.
Токугава Иејасу прв шогун на Токугава шогунатот.
Скаличен џебен план на Едо.

Се случила револуција од времето на шогунатот Камакура, кој постоел заедно со судот на императорот, до шогунатот Токугава, кога самураите станале неприкосновени владетели во она што историчарот Едвин О. Рајшауер го нарекол „централизиран феудален“ облик на шогунот. Инструментален во подем на новиот бакуфу (воедна влада на Јапонија) бил Токугава Иејасу, главниот корисник на достигнувањата на Ода Нобунага и Тојотоми Хидејоши. Веќе моќен даимјоо, Ијеасу профитирал со неговиот трансфер во богатата област Кантоо. Тој одржувал два милиони коку земја (56 хектари), нов штаб во Едо (поранешно име за Токио), стратешки сместен град во замок, а исто така имал дополнителни 2 милиони коку земја и триесет и осум вазали под негова контрола. По смртта на Хидејоши, Ијеасу брзо се придвижил да ја преземе контролата од кланот Тојотоми.

Победата на Иејасу над западниот даимјоо во Битката кај Секигахара (21 октомври 1600 година или во јапонскиот календар на 15-тиот ден од деветтиот месец од петтата година од Кеичоо ерата) му дала контрола над цела Јапонија. Тој брзо ги укинал бројните непријателски даимјоо куќи, ја намалил моќта на други, како што биле Тојотоми, и го редистрибуирал пленот од војната на неговото семејство и сојузници. Иејасу сепак не успеал да постигне целосна контрола врз западните даимјоо, но неговото преземање на титулата на шогун помогнал да се консолидира системот на алијансата. По натамошното зајакнување на својата база на моќност, Иејасу го инсталирал неговиот син Хидетада (1579–1632) како шогун ,а самиот се пензионирал како шогун во 1605 година. Тојотоми сè уште претставувал значителна закана и следната деценија Иејасу ја посветил на нивното искоренување. Во 1615 година, армијата Токугава го уништила упориштето Тојотоми во Осака.

Периодот на Токугава (или Едо) и донел 250 години стабилност на Јапонија. Политичкиот систем еволуирал во, како што историчарите го нарекуваат бакухан, комбинација на поимите бакуфу и хан (домени) за да ја опишат владата и општеството во тој период.[1] Во бакухан, шогунатот го имал националниот орган и даимјоо имале регионална власт. Ова претставувало ново единство во феудалната структура, која се одликувала со сè поголема бирократија за администрирање на мешавината од централизирани и децентрализирани авторитети. Токугава станал помоќен за време на нивниот прв век на владеење: прераспределбата на земјиштето им дало скоро седум милиони коку (195 хектари), контрола на најважните градови и систем за проценка на земјиштето кое остварило големи приходи.

Феудалната хиерархија ја завршиле различните класи на даимјоо. Најблиску до куќата во Токугава биле шинпанот или „сродните куќи“. Тие биле 23 на број. распоредени на границите на земјите на Токугава, сите директно поврзани со Иејасу. Шинпанот имал претежно почесни титули и советнички места во бакуфу. Втората класа на хиерархијата биле фудаи (вазали наследници), или „куќни даимјоо“, наградени со земји близу до поседите на Токугава, за нивната верна служба. До XVIII век, 145 фудаи контролирале многу помал хан, најголемиот проценуван на 250,000 коку (7 хектари). Членовите на класата фудаи ги пополнувале повеќето работни места во главните канцеларии на бакуфу. Деведесет и седумте хан ја формирале третата група, тозама (надворешни вазали), поранешни противници или нови сојузници. Тозама се наоѓале претежно на периферијата на архипелагот и колективно контролирале скоро десет милиони коку (278 хектари) производствено земјиште. Бидејќи на тозама најмалку им верувале даимјоо, тие биле најпретпазливо управувани и великодушно третирани, иако биле исклучени од позициите на централната влада.

Шогунатот Токугава не само што ја консолидирал својата контрола над обединетата Јапонија, туку имал и невидена моќ над императорот, судот, сите даимјоо и религиозни наредби. Царот се сметал за врвен извор на политичка санкција за шогунот, кој наводно бил вазал на империјалното семејство. Токугава му помогнал на империјалното семејство да ја поврати својата стара слава со обновување на своите палати и давање нови земји. За да се обезбедела блиска врска помеѓу империјалниот клан и семејството Токугава, внуката на Ијеасу станала жена на императорот во 1619 година.

Формиран бил код на закони за регулирање на даимјоо куќите. Кодот опфаќал приватно однесување, брак, облека, видови на оружје и број на дозволени трупи; феудалците да престојуваат во Едо секоја втора година (системот на санкин-коотаи); забранувал изградба на океански бродови; забранувал христијанство; бил ограничен бројот на замоци на 1 по домен (хан) и пропишувал дека прописите за бакуфу биле национален закон. Иако даимјоо не се оданочувале сами по себе, на нив редовно им биле наплаќано за придонесите за војската и логистичката поддршка и за таквите проекти за јавните работи како замоци, патишта, мостови и палати. Различните регулативи и давачки не само што го зајакнале Токугава, туку и го исцрпиле богатството на даимјоо, со што ја ослабнале нивната закана за централната администрација. Хан, некогаш домени во центарот на војската, станале само локални административни единици. Даимјоо имале целосна административна контрола врз нивната територија и нивните сложени заштитни системи, бирократи и обични граѓани. Лојалноста била извлечена од религиозните фондации, веќе во голема мера ослабена од Нобунага и Хидејоши, преку различни контролни механизми.

Надворешно-трговските односи

[уреди | уреди извор]

Како Хидејоши, Иејасу ја охрабрувал надворешната трговија, но исто така бил сомничав кон надворешните лица. Тој сакал да го направи Едо големо пристаниште, но штом дознал дека Европејците ги сакаат пристаништата во Кјушу и дека Кина ги отфрлила неговите планови за официјална трговија, тој се приближил да ја контролира постојната трговија и дозволил само одредени пристаништа да управуваат со специфични видови на добра.

  • ПРИСТАНИШТА
  • Планот за вештачкиот остров Деџима, кој бил единствениот прозорец на Јапонија кон Европа.
    Планот за вештачкиот остров Деџима, кој бил единствениот прозорец на Јапонија кон Европа.
  • Птичја перспектива на заливот на Нагасаки, со островот Деџима во средината на лево (1833).
    Птичја перспектива на заливот на Нагасаки, со островот Деџима во средината на лево (1833).

Почетокот на периодот Едо се совпаѓа со последните децении од трговскиот период Нанбан, во текот на кој се одвивала интензивна интеракција со европските сили, на економски и верски план. Јапонија ги изградила своите први воени бродови во западен стил, како што е Сан Хуан Баутиста, 500 тонски брод од типот галеон, кој превезувал јапонска амбасада на чело со Хасекура Тсуненага до Америка и потоа во Европа. Исто така, во тој период, бакуфу нарачала околу 720 бродови со црвена заптивка, трикратно вооружен трговски брод, за внатрешна азиска трговија. Јапонските авантуристи, како Јамада Нагамаса, ги користеле тие бродови низ цела Азија.

  • ЕКСПЕДИЦИЈА НА ХАСЕКУРА ТСУНЕНАГА
  • Сан Хуан Баутиста е претставена во цртеж на Клод Деурет на Хасекура Тсуненага во Рим во 1617, како галија со знамето Хасекура (црвена манџи на портокалова позадина) на врвот на јарболот.
    Сан Хуан Баутиста е претставена во цртеж на Клод Деурет на Хасекура Тсуненага во Рим во 1617, како галија со знамето Хасекура (црвена манџи на портокалова позадина) на врвот на јарболот.
  • Маршрута и датуми на патувања на Хасекура Тсуненага.
    Маршрута и датуми на патувања на Хасекура Тсуненага.
Напад врз бунтовниците Шимабара.
Телата на христијаните се собираат во јами.

Христијанскиот проблем бил, всушност, проблем на контролирање и на христијанските даимјоо во Кјушу и на нивната трговија со Европејците. До 1612, чуварите и жителите на земјите на шогунатот Токугава, им било наредено да го отфрлат христијанството. Повеќе ограничувања се појавиле во 1616 година (ограничување на надворешната трговија на Нагасаки и Хирадо, остров северозападно од Кјушу), 1622 година (погубување на 120 мисионери и преобратени луѓе), 1624 година (протерување на Шпанците) и 1629 година (погубување на илјадници христијани). Конечно, Едиктот за затворена земја од 1635 година забранувал на кој било Јапонец да патува надвор од Јапонија или, ако некој заминел, да не се врател некогаш. Во 1636 година, Холанѓаните беа ограничени на Деџима, мал вештачки остров - а со тоа, не била вистинска јапонска почва - во пристаништето во Нагасаки.

Шогунатот го сметал христијанството како крајно дестабилизирачки фактор и решил да го спречи. Бунтот на Шимабара од 1637–38 година, во кој незадоволни католички самураи и селани се побуниле против бакуфу - а Едо ги повикал холандските бродови да го бомбардираат упориштето на бунтовниците - го означил крајот на христијанското движење, иако некои христијани преживеале со одење подземи, таканаречениот Какуре Киришитан. Наскоро потоа, Португалците биле трајно протерани, членовите на португалската дипломатска мисија биле погубени, на сите субјекти им било наредено да се регистрираат во будистички или шинто храмови, а Холанѓаните и Кинезите биле ограничени на Деџима и на посебен кварт во Нагасаки. Покрај малата трговија на некои надворешни даимјоо со Кореја и островите Рјукју, југозападно од главните острови на Јапонија, од 1641 година, странските контакти биле ограничени од страна на политиката на сакоку (изолациона полиса за странци) до Нагасаки.

Последниот христијанин бил убиен или повторно преобратен до 1644 година[2] и до 1660-тите, христијанството било скоро целосно искоренето, а неговото надворешно политичко, економско и религиозно влијание врз Јапонија станало прилично ограничено.[3] Само Кина, Компанијата на Холандска Источна Индија и за краток период, Англичаните, уживале право да ја посетат Јапонија во овој период, само за комерцијални цели, и тие биле ограничени на пристаништето Деџима во Нагасаки. Другите Европејци кои прстигале на јапонските брегови биле осудени на смрт без судење.

Општество

[уреди | уреди извор]
Куќата на трговецот (музеј Фукагава Едо).

За време на периодот на Токугава, општествениот поредок, заснован на наследената положба наместо на личните заслуги, бил крут и високо формализиран. На врвот биле императорот и дворските благородници (куге), заедно со шогунот и даимјоо. Под нив населението било поделено во четири класи во системот познат како мибунсеи (身分 制): самураите на врвот (околу 5% од населението) и селаните (повеќе од 80% од населението) на второ ниво. Под селаните биле занаетчиите, па дури и под нив, на четвртото ниво, биле трговците.[4] Само селаните живееле во руралните области. Самураите, занаетчиите и трговци живееле во градовите што биле изградени околу замоците на даимјоо, секој ограничен на својот кварт. Општеството Едо имало разработена социјална структура, во која секое семејство го знаело своето место и нивото на престиж.[5]

Самурајски оклоп од периодот Едо.

На врвот биле императорот и дворското благородништво, непобедливи по престиж, но слаби по моќ. Следно се појавиле шогунот, даимјоо и слоевите на феудалци, чиј ранг бил означен со нивната близина со Токугава. Тие имале моќ. Даимјоо сочинувале околу 250 локални господари на локалното „хан“ со годишни излези од 50.000 или повеќе шиници ориз (1.250.000). Горните слоеви многу се расфрлале на разработени и скапи ритуали, вклучувајќи елегантна архитектура, уредени градини, но драма, покровителство на уметноста и церемонија на чај.[6]

Потоа дошле 400.000 воини, наречени „самурај“, во бројни степени и слоеви. Неколку самураи од повисок чин биле подобни за високи функции; повеќето биле пешаци. Бидејќи имало многу малку борби, тие станале државни службеници платени од даимјоо, со помали должности. Самураите биле поврзани со постари господари во добро воспоставен синџир на команда. Шогунот имал 17,000 самураи; секој даимјоо имал стотици. Повеќето живееле во скромни домови во близина на седиштето на нивниот господар и живееле од наследни права и стипендии. Заедно овие групи со висок статус ја сочинувале јапонската владејачка класа сочинувајќи околу 6% од вкупното население.

По долг период на внатрешен конфликт, првата цел на нововоспоставената влада на Токугава била да ја смири земјата. Создала рамнотежа на моќта што останала (прилично) стабилна во следните 250 години, под влијание на конфуцијанските принципи на општествениот поредок. Повеќето самураи го изгубиле директниот посед на земја: даимјоо ја презеле нивната земја. Самураите имале избор: да се откажат од мечот и да станат селани или да се преселат во градот на нивниот феудалец и да станат платен државник. Само неколку копнени самураи останале во пограничните провинции на северот, или како директни вазали на шогунот, 5,000-те т.н. хатамото. Даимјоо биле ставени под строга контрола на шогунатот. Нивните семејства морале да престојуваат во Едо; самите даимјоо морале да престојуваат во Едо една година и во нивната провинција (хан) следната година. Овој систем бил наречен санкин-коотаи.[7]

Поглед на јапонско село од 18 век.

Пониските редови поделени во два главни сегмента - селаните - 80% од населението - чиј висок престиж како производител бил помал од нивниот товар како главен извор на даноци. Тие биле неписмени и живееле во села контролирани од назначени службеници кои го одржувале мирот и собирале даноци. Семејството било најмалото правно лице, а одржувањето на семејниот статус и привилегиите биле од голема важност на сите нивоа на општеството. Поединецот немал посебни законски права. Готаке реиџоу од 1711 година бил составен од над 600 статути објавени помеѓу 1597 и 1696 година.[8]

Надвор од четирите класи биле т.н. ета и хинин, оние чии професии ги кршеле табуата на будизмот. Ета биле касапи, кожари и гробари. Хинин служеел како градски чувари, чистачи на улици и џелати. Меѓу другите надворешни лица имало питачи, забавувачи и проститутки. Зборот ета буквално се преведува во „валкан“ и хинин во „не-човек“, темелен одраз на ставот што го делеат другите класи дека ета и хининот не ни биле луѓе.[9] Хинин биле дозволен само во посебна четвртина од градот. Друго прогонство на хининот вклучувало да не им се дозволува да носат наметки подолги од коленото и да носат капи.[9] Понекогаш ета селата не биле ни печатени на официјалните мапи. Подкласа на хинин, родена во нивната социјална класа, немала можност за подвижност кон друга социјална класа, додека другата класа на хинин, која го изгубила статусот на претходната класа, можела да се врати во јапонското општество.[9] Во XIX век, чадор-терминот буракумин бил создаден за да ги именува ета и хинин, бидејќи и двете класи биле принудени да живеат во одделни селски населби.[10] Класите ета, хинин и буракумин биле официјално укинати во 1871 година.[9] Сепак, нивното културно и општествено влијание, вклучително и некои форми на дискриминација, продолжува и во модерното време.[10]

Едо, 1865 или 1866 година. Пет печатени слики споени со цел да формираат панорама. Од Феличе Бито.

Економски развој

[уреди | уреди извор]
Збир од три дрворези,укијо-е, што ја прикажуваат раздвижената бродска индустрија во Осака. Од Гансуитеи Јошитојо. 1854-1859 година.

Периодот на Едо оставил во наследство витален трговски сектор кој се движел во правец на растечки урбан центар, релативно добро образована елита, софистицирана владина бирократија, продуктивно земјоделство, тесно обединета држава со високо развиени финансиски и маркетиншки системи и национална инфраструктура на патиштата. Економскиот развој за време на периодот на Токугава вклучувал урбанизација, зголемена испорака на добра, значително проширување на домашната и, првично, надворешната трговија и дифузија на трговијата и занаетчиската индустрија. Градежните занаети цветале, заедно со банкарските установи и трговските здруженија. Сè повеќе, властите во хан го надгледувале зголемувањето на земјоделското производство и ширењето на руралните ракотворби.[11]

Популација

[уреди | уреди извор]

До средината на XVIII век, Едо имал повеќе од еден милион жители, веројатно најголемиот град во тоа време.[12] Осака и Кјото имале повеќе од 400,000 жители. Растеле и многу други градови во замоците. Осака и Кјото станале зафатени трговски центри за занаетчиски производи, додека Едо бил центар за снабдување со храна и основна стока за широка потрошувачка. Околу 1700 година, Јапонија била можеби најурбанизираната земја во светот, со стапка од околу 10-12%.[12] Половина од таа фигура би биле самураи, додека другата половина, составена од трговци и занаетчии, би била позната како чоонин.[12]

Во првиот дел од периодот Едо, Јапонија доживеала брз демографски раст, пред да се израмни на околу 30 милиони.[13] Помеѓу 1720-тите и 1820-тите години, Јапонија имала скоро нула раст на населението, што често се припишувало на пониските стапки на наталитет како одговор на широко распространетата глад, но некои историчари презентирале различни теории, како што е високата стапка на чедоморства што вештачки го контролирало населението.[14] Околу 1721 година, населението во Јапонија било близу 30 милиони, а бројката била околу 32 милиони околу реставрацијата на Меиџи, околу 150 години подоцна.[15] Во исто време, Јапонија била можеби најурбанизираната земја во светот околу 1700 година, со стапка од околу 10-12%.[12] Од 1721 година имало редовни национални истражувања на населението до крајот на шогунатот на Токугава.[13] Покрај тоа, регионалните истражувања, како и религиозните записи првично составени за искоренување на христијанството, исто така, давале вредни демографски податоци.[13]

Економија и финансиски услуги

[уреди | уреди извор]
Полиња со чај во провинцијата Суруга.
Просперитет на рибниот пазар Нихонбаши (Едо период) од Утагава Кунијасу.

Ерата на Токугава донела мир, а тоа донесе просперитет на нација од 31 милион жители, од кои 80% биле земјоделци на ориз. Производството на ориз се зголемувало стабилно, но популацијата останала стабилна. Оризовите полиња пораснале од 1,6 милиони во 1600 на 3 милиони до 1720 година.[16] Подобрената технологија им помогнала на земјоделците да го контролираат најважниот проток на вода до нивните ковчези. Даимјоо управувале со неколку стотици градови во замоците, кои станале дел од домашната трговија.

Системот на санкин-коутаи значело дека даимјоо и нивните семејства често престојувале во Едо или патувале назад во нивните домени, давајќи побарувачка на огромен потрошувачки пазар во Едо и трговија низ целата земја.[15][17] Самураите и даимјоо, по подолг мир, биле навикнати на раскошни начини на живот.[18] За да бидат во чекор со растечките трошоци, бакуфу и даимјоо често ги охрабрувале комерцијалните култури и артефактите во нивните домени, од текстил до чај.[18] Концентрацијата на богатство исто така довело до развој на финансиските пазари.[15] Бидејќи шогунатот дозволувал само даимјоо да продаваат вишок ориз во Едо и Осака, таму се развиле големи пазари на ориз.[15] Секој даимјоо имал и главен град, сместен во близина на еден замок што им било дозволено да го одржуваат.[12] Даимјоо би имале агенти во разни трговски центри, продавајќи ориз и култури кои лесно се продавале, често разменувани за хартиен кредит, за да бидат откупени на друго место.[12] Трговците измислиле кредитни инструменти за трансфер на пари, а валутата започнала широко да се користи. Во градовите, еснафите на трговците и занаетчиите одговориле на зголемената побарувачка за стоки и услуги.[19]

Трговците имале огромна корист, особено оние со официјално покровителство. Сепак, неоконфуцијанската идеологија на шогунатот ги насочила доблестите на штедливост и напорна работа; имало крут класен систем, кој го нагласувал земјоделството и ја презирал трговијата и трговците.[12] Еден век по основањето на Шогунатот, започнале да се појавуваат проблеми.[12] Самураите, на кои им било забрането да се занимаваат со земјоделство или деловно работење, но им било дозволено да позајмуваат пари, се позајмиле премногу, некои зафатиле споредни работи како телохранители на трговците, собирачи на долгови или занаетчии.[12]

Изработка на хартија.
Златник од Токугава ерата: Оуабан, Кобан, Ичибубан (1601-1695).

Бакуфу и даимјоо ги зголемувале даноците на земјоделците, но не оданочувале деловни активности, па и тие паднале во долгови, а некои трговци биле специјализирани за заеми од даимјоо.[18] Сепак, било незамисливо систематски да се оданочува трговијата, бидејќи тоа ќе заработело пари од „паразитски“ активности, ќе го подигнел престижот на трговците и ќе го намалело статусот на владата.[12] Бидејќи не плаќале редовни даноци, некои трговци сметале дека принудниот финансиски придонес кон даимјоо претставувал трошок за деловното работење.[18] Богатството на трговците им дало одреден степен на престиж, па дури и моќ над даимјоо.[18][20]

До 1750 година, зголемувањето на даноците предизвикало немири кај селаните, па дури и бунт. Нацијата морала да се справи некако со осиромашувањето на самураите и благајничкиот дефицит. Финансиските проблеми на самураите ја поткопало нивната лојалност кон системот, а празната каса му се заканувала на целиот систем на управување. Едно решение било реакционерно - намалување на платите на самураите и забрана на трошење за луксуз.[12] Другите решенија биле модернизирање, со цел зголемување на аграрната продуктивност.[12] Осмиот шокун во Токугава, Јошимуне (на функција 1716-1745) имал значителен успех, иако голем дел од неговата работа требало да се заврши повторно помеѓу 1787 и 1793 година од главниот советник на шогунот, Матсудаира Саданобу (1759-1829).[18] Другите шогуни ја намалиле вредноста на златникот за да ги исплатат долговите, што предизвикало инфлација.[18] Генерално, додека трговијата (домашната и меѓународната) била развиена и софистицирана финансиска услуга, била развиена во Едо периодот, шогунатот останал идеолошки фокусиран на чесна земјоделска работа како основа на општеството и никогаш не се обидел да развие меркантилна или капиталистичка земја.[12]

До 1800 година, комерцијализацијата на економијата рапидно растела, внесувајќи сè повеќе и повеќе оддалечени села во националната економија. Се појавиле богати земјоделци кои преминале од ориз во високопрофитни трговски култури и се занимавале со локално позајмување пари, трговија и мало производство. Богатите трговци честопати биле принудувани да им „позајмуваат“ пари на шогунот или даимјоо (често неповратни).[12] Тие честопати морале да го сокријат своето богатство, а некои барале повисок социјален статус користејќи пари за да се венчаат во класата самурај.[12] Постојат некои докази дека како трговците добивале поголемо политичко влијание, крутата класна поделба помеѓу самураите и трговците започнала да се распаѓа кон крајот на Едо периодот.[12]

Неколку домени, особено Чоусоу и Сатсума, користеле иновативни методи за да ги вратат своите финансии, но повеќето потонале во долгови. Финансиската криза предизвикала реакционерно решение при крајот на „Темпо ерата“ (1830-1843) објавена од главниот советник Мизуно Тадакуни. Тој ги зголемил даноците, го осудил луксузот и се обидел да го попречи растот на бизнисот; тој не успеал и на многумина им се видело дека постоењето на целиот Токугава систем било загрозено.[21]

Земјоделство

[уреди | уреди извор]

Оризот бил основата на економијата. Околу 80% од луѓето биле земјоделци на ориз.[22] Производството на ориз се зголемувало стабилно, но популацијата останала стабилна, така што просперитетот се зголемил. Оризовите полиња пораснале од 1,6 милиони во 1600 на 3 милиони до 1720 година[16]. Подобрената технологија им помогнала на земјоделците да го контролираат најважниот проток на наводнување кон нивните полиња. Даимјоо управувале со неколку стотици градови во замоците, кои станале центри на домашната трговија.

Се развиле големи пазари на ориз, во центарот на Едо и Осака.[19] Во градовите, еснафите на трговци и занаетчии ја исполнувале зголемената побарувачка за стоки и услуги. Трговците, иако биле со низок статус, напредувале, особено оние со официјално покровителство.[18] Трговците измислиле кредитен инструмент за трансфер на пари, валутата влегла во вообичаена употреба, а зајакнувачкиот кредитен пазар го поттикнал претприемништвото.[23] Даимјоо ги собирале даноците од селаните во форма на ориз. Даноците биле високи, честопати околу 40-50% од жетвата.[18] Оризот се продавал на пазарот фудасаши во Едо. За да соберат пари, даимјоо користеле договори за продажба на ориз што сè уште не бил собран. Овие договори биле слични на современото тргување со фјучерси.

Во периодот на Едо, Јапонија развила напредна политика за управување со шумите. Зголемената побарувачка за ресурси на дрва за конструкции, изградба на бродови и гориво довела до широко распространето уништување на шумите, што резултирало во шумски пожари, поплави и ерозија на почвата. Како одговор, шогунот, започнувајќи околу 1666 година, воспоставил политика за намалување на сечата и зголемување на засадувањето на дрвја. Политиката наложувала дека само шогунот и даимјоо можеле да одобрат употреба на дрво. До XVIII век, Јапонија развила детални научни сознанија за силвилултура (шумостопанство) и шумски плантажи.[24]

Уметнички и интелектуален развој

[уреди | уреди извор]

Образование

[уреди | уреди извор]
Теракоја, приватно образовно училиште.

Првиот шогун Иејасу воспоставил Конфуцијански  академии во неговите домени на шинпан и другите даимјоо го следеле примерот во нивните домени, воспоставувајќи ги познатите како хан училишта (藩 校, hankō).[12][18] Во рок од една генерација, скоро сите самураи биле писмени, бидејќи нивните кариери честопати барале познавање на литературните уметности[12]. Во овие академии биле вработени претежно други самураи, заедно со некои будистички и шинто свештеници кои исто така биле учени во неоконфуцијанството и делата на Џу Си.[12] Надвор од канџи (кинески знаци), конфуцијанската класика, калиграфијата, основната аритметика и етика,[18] самураите учеле и разни боречки и воени вештини во училиштата.[12]

Чоонин (урбани трговци и занаетчии) патронизирале маалски училишта наречени теракоја (寺子屋, „храмски училишта“).[12] И покрај тоа што се наоѓале во храмови, наставната програма во теракоја се состоела од основна писменост и аритметика, наместо од литературни уметности или филозофија.[12] Високите стапки на урбана писменост во Едо Јапонија придонеле за распространетоста на романите и другите литературни форми.[18] Во урбаните области, децата честопати ги учеле мајстори самураи, додека во руралните области наставата често ја држеле свештениците од будистичките храмови или шинто светилиштата.[18] За разлика од градовите, во рурална Јапонија, само децата на истакнати земјоделци би се образувале.[18]

Во Едо, шогунатот основал неколку училишта под негово директно покровителство, од кои најважен бил неоконфуциецот Шоухеикоу [Shōheikō (昌平黌)]  дејствувал како де факто елитно училиште за својата бирократија, но исто така создавал мрежа на алумни низ целата земја. Покрај Шоухеикоу, други важни директно управувани училишта на крајот од шогунатот вклучувале Уагакукоуданшо [ , специјализиран за јапонската домашна историја и литература, што влијаеше на подемот на когугаку и Игакукан [Igakukan (医学間, "Institute of medecine")], фокусирајќи се на кинеската медицина.[25]

Една проценка на писменоста во Едо Јапонија сугерира дека до третина од мажите можеле да читаат, заедно со една шестина од жените.[12] Друга проценка вели дека 40% од мажите и 10% од жените до крајот на Едо периодот биле писмени.[26] Некои историчари делумно ја препишувале високата стапка на писменост во Јапонија на нејзиниот брз развој по реставрацијата на Меиџи.[18]

Филозофија и религија

[уреди | уреди извор]
Уадокеи, часовник од јапонско производство, XVIII век.
Каитаи Шиншо, првиот јапонски трактат на западна анатомија, објавен во 1774 година.

Процутот на неоконфуцијанството бил најголемиот интелектуален развој во периодот на Токугава.[12] Конфуцијанските студии долго време биле активни во Јапонија кај будистичките свештеници, но за време на Токугава периодот, конфуцијанството се појавил од будистичката религиозна контрола. Овој систем на размислување го зголемил вниманието кон секуларниот поглед на човекот и општеството. Етичкиот хуманизам, рационализмот и историската перспектива на неоконфуцијанската доктрина се допаднале на официјалната класа. До средината на XVII век, неоконфуцијанството бил доминантна правна филозофија во Јапонија и придонел директно за развој на мисловната школа кокугаку (национално учење).

Напредните студии и растечката примена на нео-конфуцијанството придонеле за премин на општествениот и политичкиот поредок од феудалните норми кон практики насочени кон класите и поголемите групи. Владеењето на народот или конфуцијанскиот човек постепено било заменето со владеењето на правото. Биле развиени нови закони и биле воспоставени нови административни уреди. Се појавила нова теорија на владата и новата визија за општеството како средство за оправдување на посеопфатно управување од страна на бакуфу. Секоја личност имала посебно место во општеството и се очекувало да работи за да ја исполни својата или нејзината мисија во животот. Со народот требало да се владее добронамерно од оние чија задача била да владеат. Владата била семоќна, но одговорна и хумана. Иако класниот систем бил под влијание на нео-конфуцијанството, тој не бил идентичен со него. Додека војниците и свештенството биле на дното на хиерархијата во кинескиот модел, во Јапонија, некои членови на овие класи ја сочинувале владејачката елита.

Членовите на класата самурај се држеле до буши традициите со нов интерес за јапонската историја и за негување на начините на научниците-администратори на Конфуција. Се појавил и друг посебен начин на живот - Чоунидоо („патот на жителите на градот“) била посебна култура што се појавила во градовите како Осака, Кјото и Едо. Тоа го поттикнувал стремежот кон бушидо квалитети - трудољубивост, чесност, чест, лојалност и штедливост - истовремено мешајќи ги верските верувања на Шинто, неоконфуцијанството и будизмот. Исто така, биле охрабрени студии по математика, астрономија, картографија, инженерство и медицина. Акцентот бил ставен на квалитетот на изработката, особено во уметноста.

Будизмот и Шинто сè уште биле важни во Јапонија за време на Токугава. Будизмот, заедно со неоконфуцијанството, обезбедиле стандарди за социјално однесување. Иако будизмот не бил политички моќен како во минатото, будизмот продолжиле да го поддржуваат повисоките класи. Прописите против христијанството биле во корист на будизмот во 1640 година кога бакуфу им наредиле на сите да се регистрираат во храмот. Цврстата поделба на Токугава општеството во хан, села, одделенија и домаќинства помогнало во реафирмирање на локалните приврзаности на шинто. Шинто давало духовна поддршка на политичкиот поредок и била важна врска помеѓу поединецот и заедницата. Шинто исто така помогнало да се зачува чувството на национален идентитет.

«Бог на ветрот, бог на грмотевиците»
(позната реплика на делото на Тавараја Сотатсу, направена од Огата Корин.)

Шинто на крајот добило интелектуална форма, обликувана од неоконфуцијанскиот рационализам и материјализам. Движењето кокугаку произлегло од интеракциите на овие два система на верување. Кокугаку придонело на императорски-центрираниот национализам на модерна Јапонија и заживување на шинто како национално верување во XVIII и XIX век. Коџики, Нихон Шоки и Манјоушуу се изучувале одново во потрага по јапонскиот дух. Некои пуристи во движењето кокугаку, како што е Мотоори Норинага, дури ги критикувале конфуцијанските и будистичките влијанија - всушност, странски влијанија - за контаминација на древните начини на Јапонија. Јапонија била земја на ками и, како таква, имала посебна судбина.[27] За време на периодот, Јапонија ги проучувала западните науки и техники (наречени рангаку, „холандски студии“) преку информациите и книгите добиени преку холандските трговци во Деџима. Главните области што биле изучувани вклучувале географија, медицина, природни науки, астрономија, уметност, јазици, физички науки, како што се проучување на електрични феномени и механички науки, како што е прикажано со развојот на јапонските часовници или уадокеи, инспирирани од западните техники.

Уметност, култура и забава

[уреди | уреди извор]
Црвени и бели листови од слива од Огата Коорин, 1712-1716.

Во областа на уметноста, училиштето Ринпа станало популарно. Сликите и занаетите на училиштето Ринпа се одликувале со високо декоративни и впечатливи дизајни со употреба на златни и сребрени лисја, задебелени композиции со поедноставени предмети за цртање, повторени обрасци и разигран дух. Важни фигури во училиштето Ринпа вклучуваат Хонами Кооетсу, Тауараја Соутатсу, Огата Коорин, Сакаи Хооитсу и Сузуки Киитсу. Освен училиштето Ринпа, Марујама Оокио и Итоо Јакучуу биле познати по своите реални техники на сликање. Тие ги произведувале своите дела под покровителство на богати трговци кои се појавиле од економскиот развој на овој период. Следејќи го периодот Азучи-Момојама, сликарите од училиштето Кано цртале слики на sидовите и фусума во замоците и храмовите со поддршка на моќни луѓе.[28]

Гејша свири на шамисен, укијо-е цртеж од уметникот Китагауа Утамаро, 1803 година.

За прв пат, урбаните популации имале средства и слободно време да ја поддржат новата масовна култура. Нивната потрага по уживање станала позната како укијо (пловечки свет), идеален свет на мода, популарна забава и откривање на естетски квалитети во предметите и дејствата од секојдневниот живот. Овој зголемен интерес за извршување рекреативни активности помогнал да се развие низа нови индустрии, од кои многу можело да се најдат во областа позната како Јошиуара. Округот бил познат по тоа што бил центар на развојното чувство за елеганција и префинетост на Едо[29]. Основана во 1617 година како област на проституција, санкционирана од страна на градот, ја задржала оваа ознака околу 250 години. Јошиуара бил дом на претежно жени кои поради несреќни околности се нашле да работат во оваа затскриена околина.

Професионални женски забавувачи (гејша), музика, популарни приказни, кабуки и бунраку (куклен театар), поезија, богата литература и уметност, за кои се прикажани прекрасни дрворези (познати како укијо-е), сите биле дел од ова цветање на културата. Книжевноста процветала и со талентираните примери на драматургот Чикаматсу Монзаемон (1653–1724) и поетот, есеист и патеписец Матсуо Башоо (1644–94).

Укијо-е е жанр на сликарство и дрворез што се развил кон крајот на XVII век, првично ги отсликувал забавите во квартовите за задоволство на Едо, Јуукаку (зона на црвени фенер)), како што се куртизаните и глумците од кабуки. Харунобу ги произвел првите целосно обоени нишики-е отпечатоци во 1765 година, форма што станала синоним за повеќето со укијо-е. Жанрот го достигнал врвот во техниката кон крајот на векот со дела на уметници како Кијонага и Утамаро. Како што завршувал Едо периодот, се размножила голема разновидност на жанрови: воини, природа, фолклор и пејзажи на Хокусаи и Хирошиге. Жанрот опаѓал во текот на остатокот од векот наспроти модернизацијата што го сметала укио-е за старомодно и макотрпно за производство во споредба со западните технологии. Укијо-е бил примарен дел од бранот Јапонизам што ја зафатил западната уметност кон крајот на XIX век.

Едо периодот се одликувал со невидена серија економски случувања (и покрај прекинувањето на контактот со надворешниот свет) и културното созревање, особено во однос на театарот, музиката и друга забава. На пример, за ова време бил измислен поетски метар за музика наречен кинсеи коута-чоо[30] и се користи и денес во народните песни. Музиката и театарот биле под влијание на социјалниот јаз меѓу благородните и пониските класи, а различните уметности станале подефинирани со зголемувањето на овој јаз. Се појавија неколку различни видови кабуки (театар). Некои, како што е шибараку, биле достапни само во одредено време од годината, додека некои компании работеле само за благородници. Модните трендови, сатиризацијата на локалните вести и рекламите честопати биле дел од театарот „кабуки“, исто така.[31] Најпопуларниот спорт бил сумо.

Кабуки претстава
Победа на јапонскиот сумо борач над американската војска на натпревари во Јокохама. Доказ за супериорноста на Јапонците над „варварите“.

Јадењето надвор станало популарно поради урбанизацијата. Особено популарно меѓу обичните луѓе биле тезгите што служеле брза храна како што се соба, суши, темпура и унаги, тофу ресторани, чајџилници и изакаја (пабови во јапонски стил). Голем број рјотеи исто така се отвориле за да служат храна на високата класа. Луѓето уживале да јадат во ресторани купувајќи книги во кои биле наведени рејтинзите на рестораните кои ги имитирале рангирањата во сумо.[32][33]

Градинарството било исто така популарна забава за луѓето од тоа време. Особено во Едо, биле собрани резиденции на даимјоо (феудалци) од секој домен и многу градинари постоеле за да управуваат со овие градини, што довело до развој на хортикултурни техники. Меѓу луѓето, цветовите на јапонската цреша, јапонските ириси и хризантемите биле особено популарни, а бонсаите со длабоки саксии станале популарни. Не само што луѓето купувале растенија и ценеле цвеќиња, туку биле и ентузијастини во врска со подобрувањето на секакви сорти на цвеќиња, па специјализирани книги биле објавувани една по друга. На пример, Мацудаира Садатомо произвел 300 сорти ирис и објавил техничка книга.[34]

Патувањата станале популарни меѓу луѓето поради подобрувањето на патиштата и поштата. Главните одредишта биле познатите храмови и шинто светилишта низ целата земја, а јадењето и пиењето во ановите и проституцијата биле едни од главните атракции. И, она од што луѓето најмногу се воодушевувале беше посетата на Големиот храм Исе и врвот на планината Фуџи, кои се сметале за најсветите места во Јапонија. Големото светилиште Исе било посетено од огромен број посетители, а историските документи покажуваат дека 3,62 милиони луѓе го посетиле светилиштето за 50 дена во 1625 година и 1,18 милиони луѓе го посетиле за три дена во 1829 година кога големиот фестивал, кој се одржувал на секои 20 години (Шикинен Сенгу), повторно се одржал. Тоа бил настан еднаш во животот за луѓето што живееле во оддалечени области, па тие формирале заеднички фонд за секое село, ги заштедиле патните трошоци и заминале на групно патување. Мештаните на Големиот храм Исе и планината Фуџи порано испраќале специјализиран рекламен персонал во различни делови на Јапонија, за да побараат патувања во локалните области, за да заработеле пари од туризмот[35][36].

Мода

[уреди | уреди извор]
Надворешно кимоно за млада жена (1840–1870), Калили колекција на Кимоно.
Мода на дами во 1700-тите години од Утагауа Тојокуни.
Инро и нецуке, Сомада училиште, XIX век, Токиски национален музеј.

Облеката се здобила со широк спектар на дизајни и декоративни техники, особено кимоно што го носеле жените[37]. Главните потрошувачи на кимоно биле самураите кои користеле раскошна облека и друг раскошен материјал за да го сигнализираат нивното место на врвот на општествениот поредок.[38] Поттикнати од оваа побарувачка, текстилната индустрија растела и користеше сè пософистицирани методи на ткаење, боење и везење.[38] Во текот на овој период, жените прифатиле посветли бои и посмели дизајни, додека женското и машкото кимоно биле многу слични.[39] Подемот на трговската класа поттикнала поголема побарувачка за сложени носии. Додека обичното кимоно обично го создавале жени дома, луксузното кимоно од свила било дизајнирано и создадено од специјалисти уметници кои обично биле мажи.[40]

Еден вид кимоно специфично за воената елита е гошодоки или „дворски стил“, кое би се носело во резиденцијата на воен водач (шогун или даимјоо) Овие би имале пејзажни сцени, меѓу кои имало и други мотиви кои обично се повикувале на класичната литература[41]. Мажите самураи се облекувале со потценуван дизајн со геометриски дизајни концентрирани околу половината.[42] Јоги, или кимоно за спиење, било густо завиена форма на постелнина што била наменета за носење, обично со едноставни дизајни.[43]

Стил наречен тсума мојоо имал богата декорација само од половината надолу, и семејни амблеми на вратот и рамената. Овие би ги носеле жени од трговска класа.[44] Кимоното на жените од трговска класа било поприлично од она на самураите, но сепак со задебелени бои и дизајни што ја претставувале природата.[45] Црвената боја била популарна боја за богатите жени, делумно поради нејзината културна поврзаност со младоста и страста, а делумно и поради бојата – добиена од цвет од шафран[46] – била многу скапа, па светлоцрвената облека била наметлив приказ на богатство.[47] Индиските ткаенини, донесени во Јапонија од холандски увозници, биле прифатени со ентузијазам и нашле многу намени.[48] Јапонски дизајнери започнале да печатат дизајни кои биле под влијание на индиските модели.[49] Некои облеки користеле ткаенина увезена од Велика Британија или Франција. Сопственоста на овие егзотични текстили означувал богатство и вкус, но тие се носеле како долна облека каде што немало да се гледаат дизајни.[50]

Инро (кутивче за мали предмети) и нецуке (минијатурна скулптура) станале популарни како додатоци кај мажите. Првично, инро бил преносно кутивче за ставање печат или лекови, а нецуке бил прицврстувач прикачен на кутивчето, и двата биле практични алатки. Сепак, од средината на Едо периодот, се појавиле производи со висока уметничка вредност и станале популарни како машки додатоци. Особено самураите и богатите трговци се натпреварувале да купат инро со висока уметничка вредност. На крајот на периодот Едо, уметничката вредност на инро дополнително се зголемила и се сметала за уметничка колекција.[51][52]

Крај на шогунатот

[уреди | уреди извор]

Пад на Токугава

[уреди | уреди извор]
Даи-Року Даиба (第六 台 場) или „Батерија бр. 6“, еден од оригиналните острови на батерии во ерата на Едо.
Еден од топовите на Одаиба, сега кај храмот Јасукуни. Бронза од 36кг, отвор: 250мм, должина: 3,830мм.

Крајот на овој период е специјално наречен доцен шогунат на Токугава или Бакуматсу. Причината за крајот на овој период е контроверзна, но како главна причина се раскажува дека е принудата за отворањето на Јапонија за светот, од страна на комодорот Метју Пери од американската морнарица, чија армада (позната од Јапонците како „црните бродови“) испукала оружје до заливот Едо. Неколку вештачки копнени маси биле создадени за да го блокираат опсегот на армадата, и оваа земја останува во она што денес се нарекува област Одаиба.

Токугава на крајот не се срушил едноставно поради суштински неуспеси. Странските упади помогнале да се предизвика сложена политичка борба помеѓу бакуфу и коалицијата на нејзини критичари. Континуитетот на движењето против бакафу во средината на XIX век конечно го срушила Токугава. Историчарите сметаат дека најголем фактор што придонесувал за падот на Токугава бил „лошото управување со централната влада од страна на шогунот, што предизвика распаѓање на социјалните класи во Јапонија“.[53] Од самиот почеток, Токугава се обидел да ја ограничи акумулацијата на богатството на семејствата и поттикнал политика „назад кон почвата“, во која земјоделецот, крајниот производител, бил идеална личност во општеството.

Стандардот на живеење за жителите на урбаните и руралните подрачја значително се зголемил за време на периодот на Токугава. Подобри средства за растително производство, транспорт, домување, храна и забава биле достапни, како и поголемо слободно време, барем за жителите на урбаните средини. Стапката на писменост била висока за прединдустриското општество (според некои проценки, стапката на писменост во градот Едо била 80%), а културните вредности биле редефинирани и широко се давале низ часовите на самураите и чоонин. И покрај повторното појавување на еснафите, економските активности излегле далеку од ограничувачката природа на еснафите, а трговијата се ширела и се развила економијата на пари. Иако владата силно ги ограничувала трговците и ги гледала како непродуктивни и лихварски членови на општеството, самураите, кои постепено се одделиле од своите рурални врски, зависеле многу од трговците и занаетчиите за потрошувачки добра, уметнички интереси и заеми. На овој начин, се случила суптилна субверзија на класата воин од страна на чоонин.

Се појавила борба пред политичките ограничувања што шогунот ги наметнал на претприемачката класа. Владиниот идеал за аграрно општество не успеал да се спротивстави на реалноста за комерцијална дистрибуција. Еволуирала огромна бирократија во владата, која стагнирала заради несовпаѓање со новиот развој на општествениот поредок. Соединувајќи ја состојбата, населението значително се зголемило во текот на првата половина од периодот на Токугава. Иако големината и стапките на раст биле неизвесни, имало најмалку 26 милиони обични граѓани и околу 4 милиони членови на семејства на самураи и нивни придружници кога бил направен првиот попис на целата земја во 1721 година. Сушата, проследена со недостиг на земјоделски култури и масовна глад, резултирала со дваесет периоди на масовна глад помеѓу 1675 и 1837 година. Во периодот на Токугава имало 154 периоди на масовна глад, од кои 21 биле широко распространети и сериозни.[54] Селанските немири се зголемиле, а кон крајот на XVIII век, масовните протести за даноци и недостиг на храна станале вообичаени. Новите семејства кои останале без земјишта станале земјоделци-станари, додека раселените рурални сиромашни се иселиле во градовите. Како што се намалувало богатството на претходно богатите семејства, другите се вселиле да соберат земја и се појавила нова, богата земјоделска класа. Оние луѓе кои имале корист биле во можност да го диверзифицираат производството и да ангажираат работници, додека другите останале незадоволни. Многу самураи паднале во тешки времиња и биле принудени на занаетчиско производство и работни места за плати за трговци.

Иако Јапонија била во можност да стекне и рафинира широк спектар на научни знаења, брзата индустријализација на Западот во текот на XVIII век создала материјален јаз во однос на технологиите и вооружувањето помеѓу Јапонија и Западот, принудувајќи ја да се откаже од својата политика на изолација и придонесувајќи кон крајот на режимот на Токугава.

Западните упади биле во пораст на почетокот на XIX век. Руски воени бродови и трговци навлегле во Карафуто (наречен Сахалин под руска и советска контрола) и на Курилските острови, од кои најјужниот јапонците го сметаат за севернен дел на Хокаидо. Еден британски воен брод влегол во пристаништето Нагасаки во потрага по непријателски холандски бродови во 1808 година, а други воени бродови и бродови кои ловеле китови биле видени во јапонските води со зголемена честота во 1810-тите и 1820-тите. Китоловските и трговските бродови од САД исто така пристигнале на бреговите на Јапонија. Иако Јапонците направиле некои ситни отстапки и дозволија да застанат, тие во голема мера се обиделе да ги спречат сите странци, понекогаш користејќи сила. Рангаку станал клучен не само во разбирањето на странските „варвари“, туку и во користењето на знаењето стекнато од Западот за да ги одбегнат.

До 1830-тите години постоело општо чувство на криза. Гладот и природните катастрофи погодиле силно, а немирите довеле до селанско востание против службениците и трговците во Осака во 1837 година. Иако траело само еден ден, востанието оставило драматичен впечаток. Лековите дошле во форма на традиционални решенија кои настојувале да го реформираат моралното распаѓање наместо да ги решат институционалните проблеми. Шогунските советници се залагале за враќањето на боречкиот дух, повеќе рестрикции за надворешна трговија и контакти, потиснување на рангаку, цензура на литературата, и елиминацијата на "луксуз" во владата и самурајските класи. Другите барале соборување на Токугава и ја поддржале политичката доктрина на сонноо џоои (почитувајте го императорот, протерајте ги варварите), што повикувало на единство под империјална власт и се спротивставувало на странски упади. Бакуфу биле воздржани но под зголемена загриженост за успесите на Западот во воспоставувањето колонијални енклави во Кина по Првата опиумска војна од 1839-1842. Биле воведени повеќе реформи, особено во економскиот сектор, за да се зајакне Јапонија против западната закана.

Јапонија го одбила барањето на Соединетите држави, кои значително го проширувале сопственото присуство во азиско-тихоокеанскиот регион, да воспостават дипломатски односи кога во јули 1846 година, комородор Џејмс Бидл се појавил на заливот Едо со два воени брода.

Крајот на изолацијата

[уреди | уреди извор]
Пристигнување на комодор Пери, офицери и луѓе на ескадрилата да се сретнат со империјалните комесари во Курихама Јокосука на 8 март 1854 година.
Метју Калбрејт Пери

Кога ескадрилата со четири брода на комодорот Метју Ц. Пери се појавила во заливот Едо во јули 1853 година, бакуфу биле фрлени во превирања. Претседателот на постарите советници, Абе Масахиро (1819–1857), бил одговорен за справување со Американците. Немајќи преседан да управува со оваа закана за националната безбедност, Абе се обидел да ги балансира желбите на постарите советници за компромис со странците, на императорот што сакал да ги држи странците надвор и на дамјоо што сакале да одат во војна. Бидејќи немало консензус, Абе решил да направи компромис прифаќајќи ги барањата на Пери за отворање на Јапонија кон надворешната трговија, истовремено правејќи воени подготовки. Во март 1854 година, Договорот за мир и пријателство (или Договор од Канагава) отворил две пристаништа за американските бродови кои барале одредби, гарантирале добар третман на бродоломните американски морнари и му дозволиле на конзулот на Соединетите држави да престојува во Шимода, пристаниште на пристаништето на Полуостров Изу, југозападно од Едо. Договорот за пријателство и трговија меѓу САД и Јапонија (Договорот Харис), отворајќи уште повеќе области за американската трговија, бил присилен во бакуфу (воена влада) пет години подоцна.

Резултирачката штета на бакуфу била значителна. Девалвираната цена на златото во Јапонија била непосреден, огромен ефект.[55] Европските и американските трговци го купиле златото за неговата оригинална цена на светскиот пазар, а потоа го продале на кинезите за тројна цена.[55] Заедно со ова, евтината стока од овие развиени нации, како готовиот памук, го преплави пазарот, принудувајќи многу Јапонци да не работат.[55] Дебатата за владината политика била невообичаена и предизвикала јавни критики за бакуфу. Со надеж дека ќе се регрутирале на поддршка на нови сојузници, Абе, на запрепастување на фудаи, се консултирал со шинпан и тозама даимјоо, што дополнително ја поткопувало веќе ослабената бакуфу. Во реформата во Ансеи (1854–1856), Абе потоа се обидел да го зајакне режимот нарачувајќи холандски воени бродови и вооружување од Холандија и градејќи нова пристанишна одбрана. Во 1855 година, во Нагасаки беше формирано училиште за поморска обука со холандски инструктори, а во Едо било основано воено училиште во западен стил; до следната година, владата преведувала западни книги. Спротивпоставувањето кон Абе се зголемило во круговите на фудаи, кои се спротивставиле на отворените совети на бакуфу на тозама даимјоо, и тој бил сменет во 1855 година како претседател на постарите советници од Хота Масајоши (1810–1864).

На чело на дисидентската фракција бил Токугава Наријаки, кој долго време прифаќал милитантна лојалност кон императорот, заедно со анти-странски чувства, и кој бил ставен на чело на националната одбрана во 1854 година. Школата Мито - заснована на неоконфуцијански и шинто принципи - имала за цел обновување на империјалната институција, свртување на Западот и основање на светска империја под божествената династија Јамато.

Токугава Јошинобу во подоцнежниот живот.

Во последните години на Токугава, странските контакти се зголемиле како што биле дадени повеќе концесии. Новиот договор со Соединетите држави во 1859 година овозможил отворање на повеќе пристаништа за дипломатски претставници, без надзор на трговија на дополнителни четири пристаништа и странски резиденции во Осака и Едо. Исто така, тој го отелотворувал концептот на екстериторијалност (странците биле предмет на законите на нивните земји, но не и на јапонскиот закон). Хота ја изгубил поддршката на клучниот даимјоо и кога Токугава Наријаки се спротивставил на новиот договор, Хота побарал царска санкција. Судските службеници, согледувајќи ја слабоста на бакуфуто, го отфрлиле барањето на Хота и со тоа одеднаш се вмешало Кјото и императорот во јапонската внатрешна политика за прв пат по многу векови. Кога шогун умрел без наследник, Нариаки поднел жалба до судот за поддршка на својот син, Токугава Јошинобу (или Кеики), за шогун, кандидат фаворизиран од страна на шинпан и тозама даимјоо Фудаи победиле во борбата за власт, сепак, инсталирањето на Токугава Јошитоми, апсењето на  Наријаки и Кеики, погубувањето на Јошида Шооин (1830-1859), еден од водечките сонноо-џоои интелектуалци кој се спротивставил на американската спогодба и планирал револуција против бакуфу, и потпишувањето договори со Соединетите држави и пет други нации, ставило крај на повеќе од 200 години изолираност.

Неодамна  некои научници  сугерираат дека имало повеќе настани што го поттикнале ова отворање на Јапонија. Од 1716 до 1745 Јошимуне (осмиот Токугава шогун 1716-1745) ја почнал првата Кјоохоо  реформа во обид да се здобијат со повеќе приходи за владата.[56] Во 1767 година, до 1786 година, Танума Окитсугу иницирал некои невообичаени економски реформи за проширување на приходите на владата.[56] Ова ги натерало неговите конзервативни противници да го нападнат и да ја заземат неговата позиција бркајќи го од владата во голем срам.[56] Слично на тоа, Матсудаира Саданобу ги започнал реформите во Кансеи во 1787-1793 за да ги стабилизира цените на оризот, да ги намали владините трошоци и да ги зголеми приходите.[56] Последната економска реформа во ерата на Тенпе од 1841–1843 имало слични цели. Повеќето биле неефикасни и работеле само во некои области. Овие економски пропусти, исто така, ќе претставувале сила во отворањето на Јапонија, бидејќи јапонските стопанственци посакувале поголеми пазари. Некои научници укажуваат и на внатрешниот активизам за политички промени. Училиштето Мито долго време било активна сила во барањето политички промени, како што било враќањето на овластувањата на императорот. Овој гнев може да се види и во поезијата на Матсуо Тасеко (жена која одгледувала свилени буби во долината Ина) од Школата за национално учење на Хирата Атсутане:

"Одвратно е
возбудата над конецот
Во денешниот свет
Уште од бродовите
од странски земји
кога дојдоа за накитот
кокони од свилени буби
во земјата на боговите и Императорот
Човечките срца
иако се прекрасни,
се раздвојуваат
и обземаат од бес."

[57] Ова инспирирало многу активисти против Токугава, бидејќи тие го обвинувале бакуфу за осиромашување на народот и обесчестување на императорот.[57]

Модернизација и конфликти на Бакуматсу

[уреди | уреди извор]

Во текот на последните години на бакуфу, или бакуматсу, бакуфу презела силни мерки во обид да ја врати својата доминација, иако нејзиното учество во модернизацијата и странските сили била да го направи мета на антизападно чувство низ целата земја.

Армијата и морнарицата биле модернизирани. Во Нагасаки била основана школа за поморска обука во 1855 година. Студентите од морнарицата биле испратени да учат во западните поморски училишта неколку години, започнувајќи традиција на идните лидери образовани од странство, како што биле адмиралот Еномото. Ангажирани биле француски поморски инженери да градат поморски арсенал, како што било во Јокосука и Нагасаки. До крајот на шогунатот на Токугава во 1867 година, јапонската морнарица на шогунот веќе поседувала осум воени бродови во западен стил, околу предводникот Каијоо Мару, кои биле користени против про-империјалните сили за време на војната во Бошин под команда на адмиралот Еномото. Воспоставена била француска воена мисија која требала да помогне во модернизацијата на армиите на бакуфу.

Самураи во западна облека на армијата шогунот Токугава (1866).

Осврнувајќи се на императорот како симбол на единството, екстремистите извршиле насилство и смрт против властите на бакуфу и хан и странците. Одмаздата на странската морнарица во војната Англо-Сатсума довело до уште еден концесионерски трговски договор во 1865 година, но Јошитоми не бил во можност да ги спроведе западните договори. Армијата на бакуфу била поразена кога била испратена да го разбие несогласување во домејните Сатсума и Чоошуу во 1866 година. Конечно, во 1867 година, императорот Коомеи умрел и го наследил неговиот малолетен син императорот Меиџи.

Токугава Јошинобу во замокот Нижо им ја соопштува на своите подредени одлуката за враќање на власта во Јапонија на Императорот.

Токугава Јошинобу неволно станал шеф на куќата Токугава и шогун на Токугава. Тој се обидел да се реорганизира владата на императорот, стремејќи се кон задржување на шогунот во водечката улога. Плашејќи се од растечката моќ на дамијоо, Сатсума и Чоошуу, други даимјоо, повикале на враќање на политичката моќ на шогунот на императорот и на советот на даимјоо да претседавал поранешниот шогун Токугава. Јошинобу го прифатил планот кон крајот на 1867 година и поднел оставка, најавувајќи „империјална реставрација“. Сепак, Сатсума, Чоошии и другите лидери на хан и радикални дворјани се побуниле, го зазеле империјалниот дворец и најавиле нивно санирање на 3 јануари 1868 година.

По Бошинската војна (1868–1869), бакуфуто било укинато, а Јошинобу бил сведен на редовите на обичните даимјоо . Отпорот продолжил на север во текот на 1868 година, а поморските сили на бакуфу под водство на адмиралот Еномото Такеаки продолжиле да траат уште шест месеци во Хокаидо, каде ја основале краткотрајната Република Езо.

Настани

[уреди | уреди извор]
  • 1600 година: Битка кај Секигахара. Токугава Иејасу ја победил коалицијата на даимјоо и воспоставил хегемонија над поголемиот дел од Јапонија.
  • 1603 година: Императорот го назначил Токугава Иејасу за шогун, кој ја преместил својата влада во Едо (Токио) и ја основал династијата на шогуни во Токугава.
  • 1605 година: Токугава Иејасу поднел оставка како шогун и го наследува неговиот син Токугава Хидетада.
  • 1607 година: Корејската династија Чосон испратила амбасада во шогунатот во Токугава.
  • 1611 година: Островите Рјуукјуу станале вазална држава на доменот Сатсума.
  • 1614 година: Токугава Иејасу го забранил христијанството во Јапонија.
  • 1615 година: Битка кај Осака. Токугава Иејасу го заземал замокот Осака, сето спротивставување на силите лојални на семејството Тојотоми. Органот на Токугава станал најважен низ цела Јапонија.
  • 1616 година: Починал Токугава Иејасу.
  • 1620 година: По умирањето на Иејасу, селаните и чоонин се зголемиле во популација.
  • 1623 година: Токугава Имитсу станал третиот шогун.
  • 1633 година: Иемитсу забранил патување во странство и читање странски книги.
  • 1635 година: Имитсу го формализирал системот на задолжително алтернативно живеалиште (санкин-коотаи) во Едо.
  • 1637 година: Бунт на Шимабара (1637–38) од селани заради прекумерна такса.
  • 1638 година: Иемитсу забранил изградба на бродови.
  • 1639 година: Завршени указите за утврдување на Национална изолација (Сакоку Реи). На сите западни жители, освен Холанѓаните им бил забранет влез во Јапонија.
  • 1641 година: Имитсу им забранил на сите странци, освен Кинезите и Холанѓаните, од Јапонија.
  • 1657 година: Големиот пожар на Меиреки го уништил поголемиот дел од градот Едо.
  • 1700 година: Кабуки и укијо-е станале популарни.
  • 1707 година: Еруптирала планината Фуџи.
  • 1774 година: Објавен бил анатомски текст Каитаи Шиншо, првиот комплетен јапонски превод на западната медицина, од Сугита Генпаку и Маено Рјотаку.
  • 1787 година: Матсудаира Саданобу станал постар советник во шогунатите и ги воспоставил реформите во Кансеи.
  • 1792 година: Рускиот пратеник Адам Лаксман пристигнал во Немуро во источниот дел на Езо (сега Хокаидо).
  • 1804 година: Рускиот пратеник Николај Режанов стигнал до Нагасаки и безуспешно барал воспоставување трговски односи со Јапонија.
  • 1837 година: Бунт на Оошио Хеихачироо.
  • 1841: Тенпоо реформи.
  • 1853 година: Ескадрилата со четири брода на американската морнарица Метју К. Пери се појавила на заливот Едо (заливот Токио).
  • 1854 година: САД ја принудиле Јапонија да потпише трговски договор („Договор од Канагава“) кој ја отворил Јапонија пред странците по два века.
  • 1855 година: Русија и Јапонија воспоставиле дипломатски односи.
  • 1860 година: Инцидент во Сакурадамон.
  • 1864 година: Британски, француски, холандски и американски воени бродови го бомбардирале Шимоносеки и отвориле повеќе јапонски пристаништа за странци.
  • 1868 година: Токугава Јошинобу поднел оставка, завршила династијата Токугава и се обновил императорот (или „микадо“) Меиџи, но со главно седиште во Едо/Токио и божествени атрибути.

Ера Имиња

[уреди | уреди извор]

Императорските ери прокламирани за време на Едо периодот биле:

Ера Име Јапонски Канџи Приближната Години
Кеичоо 慶長 1596～1615
Генна 元和 1615～1624
Канеи 寛永 1624～1644
Шоохоо 正保 1644～1648
Кеиан 慶安 1648～1652
Џоуоу 承応 1652～1655
Меиреки 明暦 1655～1658
Манџи 万治 1658～1661
Канбун 寛文 1661～1673
Енпоо 延宝 1673～1681
Тена 天和 1681～1684
Џоокјоо 貞享 1684～1688
Генроку 元禄 1688～1704
Хооеи 宝永 1704～1711
Шоотоку 正徳 1711～1716
Кјооохоо 享保 1716～1736
Генбун 元文 1736～1741
Канпоо 寛保 1741～1744
Енкјоо 延享 1744～1748
Канен 寛延 1748～1751
Хоореки 宝暦 1751～1764
Меиуа 明和 1764～1772
Хааеи 安永 1772～1781 година
Тенмеи 天明 1781 година～1789
Кансеи 寛政 1789～1801
Кјооуа 享和 1801～1804
Бунка 文化 1804～1818
Бунсеи 文政 1818～1830 година
Тенпоо 天保 1830 година～1844 година
Коока 弘化 1844 година～1848
Каеи 嘉永 1848～1854
Ансеи 安政 1854～1860
Манен 万延 1860～1861 година
Бункјуу 文久 1861 година～1864
Генџи 元治 1864～1865 година
Кеиоо 慶応 1865 година～1868

Во популарната култура

[уреди | уреди извор]

Едо периодот е поставување на многу дела од популарната култура. Овие вклучуваат разни романи, стрипови, сценарија, филмови, телевизиски емисии, анимирани дела и манга.

Постои културен тематски парк наречен Едо земја на чудата Нико Едомура во областа Кинугауа Онсен во Никоо, Точиги, северно од Токио.

Видете и

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Hall & McClain 1991, стр. 128–182
  2. ↑ Hall & McClain 1991, стр. 369–370
  3. ↑ Hall & McClain 1991, стр. 370
  4. ↑ Beasley 1972, стр. 22
  5. ↑ Hall, John W. (Autumn 1974). „Rule by Status in Tokugawa Japan“. Journal of Japanese Studies. 1 (1): 39–49. doi:10.2307/133436. JSTOR 133436.
  6. ↑ Totman 2000, стр. 225–230.
  7. ↑ Michael Wert, Samurai: A Concise History (2019).
  8. ↑ Lewis 2003, стр. 31–32
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Frédéric 2002, стр. 313
  10. ↑ 10,0 10,1 Frédéric 2002, стр. 93
  11. ↑ Kozo Yamamura, "Toward a reexamination of the economic history of Tokugawa Japan, 1600–1867." Journal of Economic History 33.3 (1973): 509-546. online
  12. ↑ 12,00 12,01 12,02 12,03 12,04 12,05 12,06 12,07 12,08 12,09 12,10 12,11 12,12 12,13 12,14 12,15 12,16 12,17 12,18 12,19 12,20 12,21 12,22 12,23 Perez, Louis G. (2009). The history of Japan (2. изд.). Westport, Conn.: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-36442-6. OCLC 277040931.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Hanley, S. B. (1968). Population trends and economic development in Tokugawa Japan: the case of Bizen province in Okayama. Daedalus, 622-635.
  14. ↑ Flath 2000
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Huang, Ray (2015). Capitalism and the 21st Century (Zi ben zhu yi yu er shi yi shi ji) (Di 1 ban. изд.). Beijing. ISBN 978-7-108-05368-8. OCLC 953227195.
  16. ↑ 16,0 16,1 One chō, or chobu, equals 2.45 acres.
  17. ↑ Constantine Nomikos Vaporis, Tour of Duty: Samurai, Military Service in Edo, and the Culture of Early Modern Japan (Honolulu: University of Hawaii Press, 2008), 26.
  18. ↑ 18,00 18,01 18,02 18,03 18,04 18,05 18,06 18,07 18,08 18,09 18,10 18,11 18,12 18,13 18,14 Hane, Mikiso. Premodern Japan: A historical survey. Routledge, 2018.
  19. ↑ 19,0 19,1 Totman 2000, chapter 11.
  20. ↑ Sakata Yoshio, Meiji Ishinshi [A history of the Meiji Restoration] (Tokyo: Miraisha, 1960), 19
  21. ↑ McClain, James L. (2002). Japan, a modern history (1. изд.). New York, N.Y.: W.W. Norton & Co. стр. 5–108. ISBN 0-393-04156-5. OCLC 47013231.
  22. ↑ Susan B. Hanley and Kozo Yamamura (1977) Economic and demographic change in preindustrial Japan, 1600–1868, pp. 69–90
  23. ↑ Tetsuji Okazaki (2005). „The role of the merchant coalition in pre-modern Japanese economic development: an historical institutional analysis“ (PDF). Explorations in Economic History. 42 (2): 184–201. doi:10.1016/j.eeh.2004.06.005. Архивирано од изворникот (PDF) на 2012-05-10.
  24. ↑ Diamond 2005, стр. 297–304
  25. ↑ Kobayashi, Tetsuya (1976). Society, Schools, and Progress in Japan. Pergamon. стр. 14–. ISBN 9781483136226.
  26. ↑ See Martha Tocco, “Norms and texts for women’s education in Tokugawa Japan.” In Ko, Haboush, and Piggott, Women and Confucian Cultures, 193–218.
  27. ↑ Lewis 2003, стр. 45–47
  28. ↑ 琳派とは？知っておきたい琳派の巨匠と代表作 January 15, 2019
  29. ↑ Longstreet & Longstreet 1989, стр. 2
  30. ↑ Hoff, Frank (1978-06-01). Song, dance, storytelling: aspects of the performing arts in Japan (англиски). China-Japan Program, Cornell University. стр. 130.
  31. ↑ Nishiyama, Matsunosuke (1997). Edo Culture : daily life and diversions in urban Japan, 1600-1868. Преведено од Groemer, Gerald. Honolulu, HI: University of Hawaiì Press. стр. 198–227. ISBN 0-585-30952-3. OCLC 45728301.
  32. ↑ „江戸の食文化 外食産業の定着化“. Архивирано од изворникот 2019-12-19. Посетено на 2019-12-19.
  33. ↑ 歴史系総合誌「歴博」第196号 National Museum of Japanese History
  34. ↑ 花開く江戸の園芸 Edo Tokyo Museum
  35. ↑ お伊勢さま、一度は行きたい庶民の夢 Cleanup Corporation
  36. ↑ 富士講と御師 Kitaguchihongu Sengenjinja
  37. ↑ Iwao 2015, стр. 8.
  38. ↑ 38,0 38,1 Jackson 2015, стр. 20.
  39. ↑ Jackson 2015, стр. 22.
  40. ↑ Jackson 2015, стр. 24.
  41. ↑ Jackson 2015, стр. 35–44.
  42. ↑ Jackson 2015, стр. 76–78.
  43. ↑ Jackson 2015, стр. 93–95.
  44. ↑ Jackson 2015, стр. 46–51.
  45. ↑ Jackson 2015, стр. 54.
  46. ↑ „Kimono“. Victoria and Albert Museum (англиски). Посетено на 2020-02-20.
  47. ↑ Jackson 2015, стр. 63.
  48. ↑ Jackson 2015, стр. 80.
  49. ↑ Jackson 2015, стр. 80–84.
  50. ↑ Jackson 2015, стр. 87.
  51. ↑ Masayuki Murata. 明治工芸入門 pp.104-106. Me no Me, 2017 ISBN 978-4907211110
  52. ↑ Yūji Yamashita. 明治の細密工芸 p.80-81. Heibonsha, 2014 ISBN 978-4582922172
  53. ↑ Jansen 2002, стр. 289–292
  54. ↑ Turkington, David, „A Chronology of Japanese History“, Edo Period (1603-1868), Архивирано од изворникот на June 25, 2012, Посетено на May 5, 2012
  55. ↑ 55,0 55,1 55,2 Gordon 2008, стр. 51
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 Gordon 2008, стр. 42
  57. ↑ 57,0 57,1 Gordon 2008, стр. 52

Користена литература

[уреди | уреди извор]

 Оваа статија содржи материјал во јавна сопственост од портали или документи од „Студии за државите на Конгресната библиотека“. Japan

Дополнителна литература

[уреди | уреди извор]
  • Guth, Christine (1996), Art of Edo Japan: the artist and the city 1615-1868, H.N. Abrams, ISBN 9780300164138
  • Jansen, Marius B. (1986), Japan in transition, from Tokugawa to Meiji, Princeton, N.J.: Princeton University Press, ISBN 0-691-05459-2
  • Roberts, Luke S. (2012), Performing the Great Peace: Political Space and Open Secrets in Tokugawa Japan, Hawaii: University of Hawaii Press, ISBN 978-0824835132

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Претходник
Азучи-Момојама период
1573–1603 		'Историја на Јапонија
Едо период'
1603–1868 		Наследник
Јапонска Империја
1868–1945
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Едо_(период)&oldid=5275193“