Прв вселенски собор

Прв вселенски собор
Православна икона на која е прикажан Првиот вселенски собор во Никеја
Датум	325 година
Прифатен од	Римокатоличка црква, Старокатоличка црква, Православна црква, Англиканска црква, Древноисточни цркви, Асирска источна црква, лутеранство, калвинизам
Претходен собор	нема (Ерусалимскиот е невселенски)
Следен собор	Сердички собор (помесен) и Прв цариградски собор
Свикан од	Константин I
Претседавач	Осија Кордобски и Александар Александриски
Присутни	250–318 (само петмина од Западната црква)
Теми	аријанство, природата на Христос, празнувањето на Пасхата, ракополагање на евнуси, забрана за клечење во недела и од Велигден до Педесетница, вистинитост на крштевањето на еретици, одречени христијани, разни други прашања.
Документи и изјави	Никејски симбол на верата
Времеследен список на собори

Прв вселенски собор — црковен собор одржан во Никеја, Витинија (во денешна Турција) во 325 година и истиот бил свикан од страна на римскиот цар Константин I. Од него произлегла првата унифицирана и општоприфатена христијанска доктрина. Со создавањето на Никејски симбол на верата, преседан бил создаден според кој за првпат во историјата на црквата бил даден модел преку кој во иднина требало да бидат создавани догми и канонски доктрини.

Целта на Соборот била разрешување на несогласувањата кои се појавиле во Александриската црква околу природата на Исус Христос во однос на Неговата врска со Отецот, односно попрецизно — дали Исус Христос имал иста или слична природа на Бог Отецот. Свети Александар и Свети Атанасиј ја зазеле првата позиција (дека Господ Исус Христос има иста природа со Бог Отецот), додека Ариј (од кого се развива и подоцнежното Аријанство) се залагал за второто тврдење. На овој собор било поддржано првото тврдење со огормно мнозинство (од сите присутни, само двајца гласале во полза на презвитер Ариј)). Другото решение кое било донесено на овој вселенски собор се однесувало на датумот на славењето на Велигден (Пасха), најзначајниот празник во христијанскиот календар. На соборот било решено празнувањето да се одбележува првата недела после првата полна месечина од пролетната рамноденица, независно од библиското хебрејско сметање на времето (квардодециманизам) и дал овластување на Александрискиот Архиепископ секоја година да го соопштува датумот на останатите архиепископи.

Првиот вселенски собор има и посебно историско значење затоа што претставува прв обид за донесување на одлуки преку консензус (католичански) на претставници на сите христијански верници, и оттука е првиот пример на техничка христологија.

Карактер и цел

Константин Велики

Првиот вселенски собор бил свикан од страна на царот Константин I, а по препорака на Синодот предводен од Осија Кордобски во 325 година, кој ја предводел истрагата на недоразбирањата предизвикани од страна на Аријанската ерес присутна во гркојазичниот исток. За поголемиот број на епископи, учењата на Ариј биле еретички и претставувале реална опасност против спасувањето на душите. Со таа цел, во летото 325 година, епископите од сите христијански провинции биле повикани во Никеја во Битнија (позната и како Изник во денешна Турција) – место лесно достапно за поголемиот борј од нив, а посебно за оние од Мала Азија, Сирија, Палестина, Египет, Грција и Тракија.

Приближно триста епископи биле присутни на Никејскиот собор, и тоа од секој регион на Римското Царство, освен од Британија. Ова инаку претставува прв општ собор во историјата на црквата уште од Апостолскиот собор во Ерусалим на кој се воспоставиле правилата според кои нееврејските народи можеле да се придружат на црквата. Чекор понапред, на овој Собор црквата го презела првиот чекор кон попрецизното дефинирање на доктрината на христијанството како резултат на предизвиците кои се појавиле од страна на разните еретички учења. Решенијата донесени на овој собор, како екуменски, биле полноважечки за целата црква.

Присутни

Константин I ги поканил сите 1800 епископи на христијанската црква, но на овој Собор учествувале само помеѓу 250 и 320. Во врска со тоа кој присуствувал, постојат повеќе извори и оттука, повеќе тврдења. Според Евсевиј Кесариски, нивниот број бил 250, според Свети Атанасиј 318, додека пак според Свети Евстасиј Антиохиски 270 епископи. Во подоцнежните дела, Схоластичарот Сократ евидентирал повеќе од 300, додека Евагриј, Хилариј, Еремија и Руфиниј запишале дека биле присутни 318 епископи. За секој епископ постоел платен превоз од и кон неговата епископска столица. Исто така, и сместувањето било платено од страна на царот. Тие не патувале сами, туку секој од нив имал дозвола со себе да понесе два презвитера и три ѓакони. Одовде, целосниот број на учесници на овој Собор би бил приближно 1500 души. Овој Собор бил посебен и поради скорешното официјализирање на христијанството како рамноправна вера во империјата со издавањето на Миланскиот едикт од февруари 313 година.

Источните епископи преовладувале на овој Собор, од кои на највисок ранг биле архиепископите Свети Александар Александриски, Свети Евстасиј Антиохиски и Свети Макариј Ерусалимски. Некои од богоносните отци како Свети Пафнутиј од Теба, Потамон од Хераклеја и Павле од Новоцесареа сѐ уште на нивните лица ги имале трагите од скорешниот прогон како сведови на верата. Понатаму, како значајни учесници биле Евсевиј Никомедиски, Евсевиј Кесариски, Свети Николај Мириклиски, Аристакиј од Ерменија, Свети Јаков Нисивиски (поранешен пустиник), Свети Спиридон, Свети Ахил, Свети Пафнутиј, Свети Митрофан Цариградски, Свети Ипатиј Гангриски и други. Од други места, тука биле присутни и персискиот епископ Јован, готскиот епископ Теофил и Стратофил, епископ на Питиунт и Егриси (сместени на денешната граница помеѓу Русија и Грузија).

Од реоните со латинско говорно подрачје присутни биле најмалку пет претставници: Марко од Калабрија, Сесилијан од Картагина, Осија Кордобски, Никасиј од Дижон и Домнус од Стридон. Папа Силвестер I не можел да присуствува поради болест, но бил застапуван од двајца свештеници.

Аријанска ерес

Аријанската ерес на почетокот претставувала христолошка расправа која започнала во Александрија помеѓу следбениците на презвитер Ариј (Аријанци) и следбениците на Свети Александар Александриски (хомоосијанци). Втората страна верувала и пропагирала дека Синот е едносуштен на Отецот, додека Аријанците тврделе дека Синот, иако е најсовршена божја креција е сапак она што е - а тоа е творба и ништо повеќе. Во оваа расправа се појавила и трета група (хомоиосијанци) кои се труделе да понудат компромис, тврдејќи дека Отецот и Синот се од слична материја, но не иста.

Поголемиот дел од дебатата се водела околу тоа дали Синот е „роден“ или „создаден“ од Отецот, при што од лексиколошка и семантичка страна вистинска пречка претставувал самиот факт што различните групи доаѓале од различни говорни реони, при што старогрчкиот јазик имал далеку побогат речник од останатите јазици, и многу поразлични значења наследени од претхристијанските филозофи. На почетокот околу дваесетина епископи го поддржале Аријанското учење, но кога навлегле во детали, се повлекле од него и се приклучиле на мнозинството.

На крај, бил донесен Симболот на верата со што Ариј и двата либиски епископи кои продолжиле да го поддржуваат биле екскомуницирани и прогонети во Илирик.

Симбол на верата

Икона на која е прикажан Константин заедно со други епископи на Првиот вселенски собор (325 година), држејќи го Симболот на Верата на Вториот вселенски собор (381 година)

За еден дел од присутните, бил прифатлив каков било Симбол на верата кој би бил донесен со согласност на сите делегати, а кој би служел за обединување во востановување на цврстите темели на учењето на црквата. Сепак, била прифатена иницијативата на Свети Атанасиј Велики (во тоа време ѓакон) за што поголема јасност, концизност и децидност на содржината. На крај, бил донесен следниот Симбол на верата, кој со помали измени е зачуван до денешен ден. Во црковните редови преовладува мислењето дека понатамошните собори претставуваат само продолжување и појаснување на Првиот вселенски собор и Симболот на верата (или Никејскиот Симбол, како што е познат). Овој Симбол во кратки црти го содржи учењето за светата природа на Светата Троица.

Тој гласи, во целост:

„

„Верувам во единиот Бог Отец, Седржител, Творец на небото и на земјата, на сè видливо и невидливо;И во Единиот Господ Исус Христос, Син Божји, Кој е роден од Отца пред сите векови, Светлина од Светлина, Бог вистински од Бога вистински роден, нестворен, едносуштен на Отца, преку кого сè станало; Кој заради нас луѓето и заради нашето спасение слезе од небото и се воплоти од Светиот Дух и Марија Дева и стана човек; И беше распнат заради нас во времето на Понтијскиот Пилат и страдаше и беше погребан; И воскресна во третиот ден според Писмото; И се вознесе на небото и седи оддесно на Отца; И пак ќе дојде со слава да им суди на живите и на мртвите и Неговото царство не ќе има крај; И во Светиот Дух, Господ, Кој живот твори, Кој излегува од Отца, на Кого се поклонуваме и Го славиме заедно со Отецот и Синот и Кој говорел преку пророците; Во една света, соборна и апостолска Црква; Исповедувам едно крштение за простување на гревовите; Го чекам воскресението на мртвите; И животот во идниот век. Амин! “

“

Славење на Велигден

По 19 јуни започнало да се расправа за определувањето на датумот на славење на Велигден. Во западниот дел од Римското Царство бил прифатен обичајот за славење на Велигден во неделата после еврејската Пасха, додека повеќе помесни цркви на Истокот го задржале славењето на самиот ден Пасха, т.е 14 нисан според еврејскиот календар. Во Рим и Александрија, пак, се внимавало Велигден да не биде на истиот ден како и еверејската Пасха. На крај било одлучено секоја година александрискиот архиепископ да му соопштува на римскиот папа кој ден ќе биде славен Велигден. Тоа требало да биде првата недела после првата Полна Месечина после пролетната рамноденица.

Мелетски раскол

Мелетскиот расол бил уште една од важните работи кои се разгледувале на овој собор. Одлучено било Мелетиј да остане во неговиот град Ликопол, но без никаква власт иако му било дозволено да го задржи епископскиот чин.

Овие благи мерки не вродиле плод, така што овој конфликт уште многу долго постоел. Мелетијците подоцна се здружиле со аријанците, и св. Атанасиј Александриски уште долго време потоа имал недоразбирања со нив. Конечно, мелетијанството изумрело во средината на 5 век.

Надоврешни врски

Првиот вселенски собор (325 год.) — портал „Ортодоксија и ортопраксија“ (македонски)

• Спомен на Првиот вселенски собор — портал „Денови.мк“ (македонски)
• Краток руски документарец за Првиот вселенски собор со македонски титлови