Сандо амбан хуудасны эх кодыг харах

{{Инфобокс хувь хүн
| нэр                        = Сандо
| зураг                      = San_To.jpg
| зурагны_дэвсгэр_тайлбар    = Сандо амбан
| тайлбар                    = Сандо амбан
| төрсөн_огноо               = 1876 он
| төрсөн_газар               = Манж Чин Улс, Өвөр Монгол, Шулуун цагаан хошуу
| нас_барсан_огноо           = тодорхойгүй
| нас_барсан_газар           = тодорхойгүй
| үндэстэн                   = Монгол
| бусад_нэр                  = Сандуй бас Сан То
| алдаршсан_хувь_нэмэр       = Монгол дахь Манжийн сүүлийн амбан сайд
| ажил_мэргэжил              = 
}}

'''Сандо''' буюу [[Сандуй]] нь [[Монгол]]ын [[Хүрээ]]нд сууж байсан [[Чин Улсын эрхшээл дэх Монгол орон|Манж]] [[Чин улс]]ын сүүлийн [[Амбан|амбан сайд]] байсан хүн юм.

==Намтар==
===Манжийн хааны албанд хүчин зүтгэсэн нь===
Сандо нь 1876 онд [[Өвөр Монгол]]ын [[Шулуун цагаан хошуу]] / Чекиан мужийн Ханчоуд, англиар [[Ханжоу]], [[Жөжян|Жөжян муж]]-д төрсөн [[монгол цус]]тай хүн байжээ. Сандо нь [[манж]]ийн [[:ru:Восьмизнамённая армия|найман туг]]ийн цэргийн [[Цагаан туг]]ад хамаарах хүн байсан байна. Түүнийг Манж Чин улсын [[Ю Чу-Ян]] гэдэг нэртэй багш сургаж байсан төдийгүй бие дааж суралцжээ. Мөн түүнийг [[Япон]]ы [[Токио]] хотод боловсрол эзэмшсэн хүн гэсэн мэдээлэл байдаг.

Тэрээр бага залуугаасаа Манжийн төрийн албанд зүтгэсэн байна. Эхний үед Ханчоугийн захирагч байгаад дараа нь Ханчоугийн цэргийн академийн захирал, давхар Чкиан мужийн Гадаад хэргийн хорооны захиралын албыг хашиж байсан байна. 1902 онд Ханчоуг орхин [[Бээжин]]гийн Эзэн хааны Их сургуулийн хянах түшмэл болжээ. 1907 онд иргэний захиргааны зөвлөлийн зөвлөхөөр ажиллажээ. Харин 1908 онд Футутун буюу Куехячены орлогч дэслэгч генералаар томилсон.

===Ар Монголын Хүрээний Амбан сайдаар суусан ба Монголын Цагаагчин гахай жилийн хувьсгал=== 
[[Файл:Сандо амбан.png|300px|thumb|left|Их хүрээн дэх Манж амбан Саньдо. 1910 он]]
1909 онд [[Ар Монгол]]ын Хүрээнд суух [[амбан]] [[сайд]]аар томилогдсон байна.Энд байхдаа Манж чин улсын бодлогыг монголд хүчээр хэрэгжүүлэхийг оролдсон боловч [[Богд|Богд гэгээн]] болон монголын [[Ноён|ноёд]], [[лам]] нарын хүчтэй эсэргүүцэлтэй тулгарсан байна. 
Энэ үед 1911 онд Манжийн ноёрхолыг [[хятад]]ад унагасан тул 1911 оны 12 сарын 1 буюу Цагаагчин гахай жилийн өвлийн тэргүүн сарын 13-ний өглөө нь [[Халх]]ын Хүрээний бүх хэргийг түр удирдан шийдэх газар буюу Түр засгийн газраас [[Түшээт хан аймаг#Аймгийн чуулган дарга нар|Түшээт хан аймгийн чуулган дарга]] [[Гадинбалын Чагдаржав]], мөн аймгийн жанжин чин ван [[Чингэлтэй]], Сэцэн хан аймгийн чуулганы дэд дарга Гомбосүрэн, тус аймгийн жанжин Гомбосүрэн, ван Цэрэнсодном, гүн Намсрай, [[Да лам Цэрэнчимэд]] нар Манжийн Сандо амбаныг 3 хоногийн хугацаанд Монгол газар улс орноос гарч явахыг тулган шаарджээ.
Сандо амбан мөн өдрөө Оросын консулд очиж хамгаалалт хүсэж, консулын байранд хоноод 12 сарын 4-ний өдөр [[Хиагт]]аар дамжин [[Манжуур]] буцжээ.

===Хятадын албанд зүтгэсэн жилүүд===
Хятадад Манжийн ноёрхолыг түлхэн унагаж Бүгд найрамдах Хятад улсыг байгуулснаас хойш Сандо нь хятадын албанд зүтгэж эхэлсэн байна. Түүнийг 1912 оны 10 сард [[Мүгдэн]]гийн Дэд дэслэгч генералаар томилсон ба мөн оны 11 сард Чинчоугийн Футутунгаар давхар томилогдсон байна. Энэ албан тушаалд тэрээр цөөнгүй жил ажиллсан ба 1920 оны 9 сард Манжуурын захирагч [[маршал]] [[Жан Золин]]гийн дэмжлэгтэйгээр Бээжин дэх Ажилчин ба цагаачдын товчооны даргаар томилогджээ. 
1921 оны 12 сард Иргэний хорооны дарга, 1922 оны 6 сард Өлсгөлөнтэй тэмцэх хорооны захирал, мөн оны 10 сард Маршалын коллежийн Чианчунаар томилогдон ажиллажээ.
Сандогийн амьдралын сүүлийн жилүүдийн тухай баримт мэдээлэл тодорхойгүй байна.

===Шагнал===
Сандогийн хятадын төлөө зүтгэлийг үнэлэн 1921 оны 7 сард Ташоу Паокян Чиахо одонгийн хоёрдугаар зэрэг, 1922 оны 11 сард Ташоу Чиахо одонгийн нэгдүгээр зэргээр тус тус шагнаж байжээ.

==Сонирхолтой баримтууд==
*Сандо амбан нь баруун европжсон хүн байсан бололтой байдаг. Тэрээр хүрээнд ирсэний дараа гудамжинд бие засахийг хориглож, анхны нийтийн бие засах газрыг байгуулж байсан ба гудамжуудад гэрэлтүүлэг хийж, сонин эрхлэн гаргаж байсан байна. Мөн автомашин сонирхож байсан гэдэг.
*Сандо амбан Хүрээн дотор баагаад буцаж явах замдаа [[Харбин]] хотод Японы сэтгүүлчид өгсөн ярилцлага нь Японы архивт байгаагаас үзвэл: “Сандо миний бие хэргийг шийтгэгч сайдаар хоёр жилийн хугацааг Их Хүрээнд өнгөрөөсөн боловч тэр хугацаанд нэг ч удаа хоолоо тавтай идэж үзсэнгүй. Учир нь хол газарт бүхий тэнд (Монголд) манай ордны ачлал болон сүр хүч хүрэхгүй тул Монголын хутагтын дарангуйлал хэтэрхий бөгөөд хөрш орон болох Оросын оролцоо туйлдаа хүрсэн” гэж хэлсэн бий.
*Сандо амбанг анх ирээд Богд гэгээнд бараалхахад Эх дагина Дондогдулам хамт байсан боловч амбанг хүндлэн босоогүйгээс амбан, гэгээн хоёр муудалцан цаашид таарамжгүй харилцах болсон гэсэн аман яриа байдаг.
*Сандо амбанг Хүрээнээс хөөгдсөний дараа монголчуудын дунд
“Үдэш болгон ноцоод байдаг
Үмхий лаампаг нь унтраа биз ээ хө
Үй олныг жанжлаад байдаг
Өнөө муу амбан чинь хайчсан билээ хө” гэсэн хошин дуу гарсан.

==Мөн үзэх==
*[[Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгал]]

==Эшлэл==
*[[Хятад дахь Хэн нь Хэн бэ?|"Who's Who in China"]]. Шанхай хот. 1925 он

==Уран зохиол==
*[[Сономбалжирын Буяннэмэх]]. “Ойрхи цагийн товч түүх буюу Сандо амбан” жүжиг. 1922 он
*[[Бямбын Ринчен]]. Сандо амбан. роман. УБ хот. 1973 он

{{Олноо өргөгдсөн Монгол улс}}
[[Ангилал:Манжийн үеийн Монгол]]
[[Ангилал:Манжийн амбан]]
[[Ангилал:Олноо Өргөгдсөн Монгол Улсын хүн]]
[[Ангилал:1876 онд төрсөн]]
[[Ангилал:1941 онд өнгөрсөн]]