5 сарын 10 хуудасны эх кодыг харах

{{Жилийн өдрүүд|5 сарын}}
''''Тавдугаар сарын 10''''. Григорийн тооллоор жилийн 130 дахь өдөр. Хэрэв өндөр жил таарвал 131 дэх өдөр. Энэ өдрөөс хойш он дуустал 235 хоног үлдэж байна. 

== Онцлох үйл явдал ==
* МЭӨ 28 - Хан гүрний хаан Ченгийн эрин үед Хан гүрний одон орончид нарны толбыг илрүүлэв. Энэ нь нарны толбыг олж харан, түүхэн сурвалжид үлдээсэн анхны тохиол болжээ. 
* 70 - Йерусалемийн бүслэлт: Ромын эзэнт гүрний Веспасиан хааны хүү Титус Йерусалем хотын хэрмийн баруунхойд хэсгийн хаалгыг сэтлэхээр дайрав. 
* 1291 - Шотландын язгууртнууд Английн хаан I Эдуардын засаг захиргаанд нэгдэхийг хүлээн зөвшөөрчээ. 
* 1497 - Флоренцийн нэрт аялагч Америго Веспуччи шинэ тивийг нээн илрүүлэхээр Кадезаар хотоос зөвшөөрөлгүй хөдөлжээ. 
* 1503 - Италийн нэрт аялагч Кристофер Колумб одоогийн Кайманы аралд хүрэв. Тэрээр тус арал дээр газардаад "Лас Тортугас" буюу олон яст мэлхийнүүдийн нутаг гэх нэр хайрласан байна. 
* 1534 - Нэрт аялагч Жак Картье Ньюфаундленд мужид хүрсэн анхны хүн болжээ. 
* 1655 - Английн адмирал Уиллиам Пенн болон генерал Роберт Венаблесийн удирдлаган доор Испанийн захиргаанд байх Ямайкыг хүчээр эзлэв. 
* 1768 - Английн хаан III Жоржийг шүүмжислэн "Умард Британи" номын зохиогч Жон Уилкисийг хорихоор болов. Лондон хотод уг шийдвэрийг эсэргүүцсэн жагсаал болжээ. 
* 1773 - Их Британийн парламент Британийн Умард Энэтхэгийн пүүсийг цайны худалдаанд монополь болгон үлдээх цайны хуулийг баталжээ. Хойд Америк цайны худалдаанд гол тоглогчийн нэг болсонтой холбоотойгоор уг хуулийг баталсан юм. 
* 1774 - XVI Луй болон Мари Антуаннетт нар Францын хаан, хатан болов. 
* 1775 - Америкийн хувьсгал: АНУ-ын Филадельфи мужид 13 колонийн төлөөлөгчид нэгдэн Эх газрын хоёрдугаар конгрессийг нээжээ. 
* 1796 - Францын хаан I Наполеоноор удирдуулсан арми Италийн Адда голын бэлчирт орших Лоди гүүрний дэрэгт Австрийн цэргийн хүчийг ялав. Австричууд уг тулаанд 2,000 хүнээ алджээ. 
* 1801 - Ливийн иргэд АНУ-ын эсрэг дайн зарлав. 
* 1824 - Лондон хотод орших Үндэсний галлерей олон нийтэд үүд хаалгаа нээжээ. 
* 1833 - Өмнөд Вьетнамын эзэн хаан Мин Ман гарамгай жанжин Ле Ван Дуетийн булшийг гутаан доромжилсон гэх үндэслэлээр Дуетийн өргөмөл хүү Ле Ван Хойш эзэнт гүрний эсрэг бослого дэгдээв. 
* 1837 - АНУ-ын Нью-Йорк хотын бүх банкууд хаалгаа барив. Ингэснээр ажилгүйдэл газар авчээ. 
* 1857 - Энэтхэгийн тусгаар тогтнолын анхны дайн дэгдэв. Меерут хотын цагдаагийн газрын эсрэг Энэтхэгийн иргэд босчээ. 
* 1864 - [[Америкийн иргэний дайн]]: Холбооны армийн хурандаа Эмори Аптон Эх газрын армийн эсрэг 10-р хороог Спотсилваниа руу илгээв. Хэдийгээр уг тулаан амжилтгүй болж Эмори Аптон хүнд шархадсан ч түүнийг бригадын генерал болгосон юм. 
* 1865 - [[Америкийн иргэний дайн]]: Эх газрын нэгдсэн улсын удирдаг Жефферсон Дейвис Жоржио мужийн Ирвинуилль хотод Холбооны армид олзлогдов. 
** [[Америкийн иргэний дайн]]: Кентаки мужид Холбооны арми отож байгаад Эх газрын босогчдын удирдагч Уиллиам Куантриллийг хүнд шархдуулав. 
* 1872 - АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд анх удаа эмэгтэй хүн нэр дэвшив. Эмэгтэйчүүдийн улс төрийн эрхийн төлөө тэмцэгч Викториа Вүүдхалл Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшихээр болсон юм. 
* 1876 - АНУ-ын Тусгаар тогтнолын 100 жилийн ойг тохиолдуулсан үзэсгэлэнг АНУ-ын Ерөнхийлөгч Улиссес С.Грант, Бразилийн эзэн хоон II Дом Педро нар ёслол төгөлдөр нээжээ. 
* 1877 - Румын улсын парламентын доод танхим Османы эзэнт гүрнээс тусгаар тогтнох тунхагт хориг тавив. 
* 1881 - Румын улсын хаан ширээнд I Карол суужээ. 
* [[1908]] - АНУ-ын Баруун Виржиниа мужийн Графтон хотод анх удаагаа ээжүүдийн өдрийг тэмдэглэв. 
* 1922 - АНУ Кингмен дэвээ хадыг булаан эзэлжээ. 
* 1924 - АНУ-ын Холбооны мөрдөх товчооны анхны даргаар Ж.Эдгэр Хүүвер томилогдов. Тэрээр энэ албыг насан эцэслэх хүртлээ 1972 оныг хүртэл хашсан юм. 
* 1933 - Нацистын Герман олон нийтэд түгээн дэлгэрсэн алдартай бүх номыг устган шатааж эхэлжээ. 
* 1940 - [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]: Германы цэргүүд байр зүйн алдааны улмаас Фрайбург хотыг бөмбөгдөв. 
**[[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]: Германы арми Британийн усан онгоцнуудыг бөмбөгдөж эхэлжээ. 
**[[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]: Германы арми Бельги, Нидерланд, Люксембургийг эзлэв. 
**[[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]: Их Британийн Ерөнхий сайд Невиль Чембэрлен улстөрийн алдааны улмаас албан үүргээсээ татгалзаж Уинстон Черчиль түүний орыг залгажээ. 
**[[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]: Исландыг чөлөөлөх ажиллагааг Их Британийн тал эхлүүлэв. 
* 1941 - [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]: Нацистын Германы нисэх хүчин Их Британийн Лондон хотыг бөмбөгдөв. Бөмбөгдөлтийн үеэр парламентын ордон ихэд сүйджээ. 
** [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]: Их Британи, Нацистын Германы хооронд энхийн яриа хэлэлцээ Шотландад эхлэв. 
* 1942 - [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]: Тайландын арми Бурмийг чөлөөлөх цэргийн ажиллагааг эхлүүлжээ. 
* 1946 - АНУ-ын Батлан хамгаалах яам Цагаан элстийн туршилтийн баазад алсын тусгалтай V-2 пуужинг амжилттай туршжээ. Уг пуужинг дайны үеэр Нацистын Герман хөгжүүлсэн ч дайнд хэрэглэж амжилгүй бууж өгсөн юм. 
* 1948 - Бүгд найрамдах Хятад буюу одоогийн Тайванийн Ерөнхийлөгч Чан Кай Ши улам бүр хүчирхэгжих болсон коммунист хөдөлгөөнүүдтэй түр зуурын тохироонд хүрэв. 
* 1954 - Рокн Ролл хөгжмийн урсгалын түүхэнд анх удааг Биллбордын жагсаалтыг тэргүүлэв. "Bill Haley & His Comets" хамтлагийн "Rock Around the Clock" дуу Биллбордын хөгжмийн жагсаалтыг тэргүүлсэн юм. 
* 1962 - Алдарт Марвел зурагт комикс "Гайхамшигт Халк" комикыг олны хүртээл болгожээ.
* 1969 - [[Вьетнамын дайн]]: 937-р өндөрлөгийн төлөөх Дон Ап Биагийн тулаан эхэлжээ. 
* 1970 - Үндэсний хоккейн лигийн Стенлийн цомын шигшээ тоглолтын цувралын долоо дахь тоглолтод Бостон Бруинс багийн тоглогч Бобби ор нэмэлт цагг хожлийн гоол оруулж Бостон Бруинс баг дөрөв дэх удаагаа түрүүлэв. 
* 1975 - Технологийн алдарт "Сони" компани анх удаагаа дүрс бичлэг тоглуулагчийг Япон улсад худалдаанд гаргажээ. 
* 1981 - Францын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд Социалист намаас нэр дэвшсэн Франсуа Миттеран ялалт байгуулав. Ингэснээр тавдугаар бүгд найрамдах улсаас хойш тус улсыг удирдсан анхны социалист удирдагч болсон юм. 
* 1993 - Тайландад байрлах Кадер тоглоомын үйлдвэрт дэгдсэн түймрийн улмаас гал гарч 156 ажилтан амиа алджээ. 
* 1994 - Өмнөд Африкын Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон Нелсон Мандела албан ёсны тангараг өргөснөөр тус улсыг удирдсан анхны хар арьст Ерөнхийлөгч болжээ. 
* 1997 - Иран улсын Хорасан мужид 7.3 магнитудын хүчтэй газар хөдөлж 1,567 хүн амиа алдан, 2,300 хүн бэртэж, гэмтэн, 50,000 айл орох оронгүй болжээ. 
* 2002 - ОХУ-ын Засгийн газарт АНУ-ын тагнуулын нууц мэдээллийг 1.4 сая ам.доллар бэлнээр, очир эрдэнэ зэргээр наймаалцсан нь тогтоогдсон Холбооны мөрдөх товчооны мөрдөгч Роберт Ханссенд бүх насаар нь хорих ял оноов. 
* 2005 - Гүрж улсад албан ёсны айлчлал хийсэн АНУ-ын Ерөнхийлөг Жорж В.Бушийг Тбилис хотод Гүржийн Ерөнхийлөгч Михайл Саакашвилитэй уулзах үеэр Владимир Арутюниан гэгч гар бөмбөгөөр амь насанд нь халдахыг завдав. Түүнд шүүхээр бүс насаар нь хорих ял оноосон билээ. 
* 2012 - Сирийн Дамаск хотод байрлах цэргийн тагнуулын цогцолборын урд амиа золиослогч этгээд бөмбөг дэлбэлж 55 хүн амиа алдан, 400 хүн шархаджээ. 
* 2013 - АНУ-ын Нью-Йорк хотод дэлхийн худалдааны ихэр цамхагийн буурин дээр "One World" дэлхийн худалдааны төв ашиглалтад оров. Ингэснээр Хойд болон Өмнөд Америк тив дэх хамгийн өндөр барилга болсон юм.

== Мэндэлсэн алдартнууд ==
* 1265 - Японы эзэн хаан Фүшими (1317 онд нас барсан)
* 1697 - Францын хөгжмийн зохиолч Жеан Мари Леклэ (1764 онд нас барсан)
* 1788 - Гэрлийн урсгалын онолыг анхлан боловсруулагч Францын нэрт физикч Аугустин-Жеан Фреснел (1827 онд нас барсан)
* 1838 - АНУ-ын Ерөнхийлөгч Авраам Линкольны амь насанд халдсан, жүжигчин Жон Уилкис Бүүт (1865 онд нас барсан)
* 1878 - Богд хаант Монгол Улсын цэргийн яамны сайд, үе улирах Түшээ гүн, дархан Жүн ван Хатанбаатар Сандаг-Очирийн Магсаржав (1927 онд нас барсан)
** Германы канцлер, Нобелийн энхтайвны шагналт Густаф Стресеманн (1929 онд нас барсан)
* 1897 - Норвегийн 15 дахь Ерөнхий сайд Эйнар Герхардсен (1987 онд нас барсан)
* 1899 - Академийн наадам, "Алтан бөмбөрцөг" наадмын шагналт, Америкийн хамгийн аугаа ээрэгтэй жүжигчний нэг Фред Астейр (1987 онд нас барсан)
* [[1902]] - Академийн наадмын хоёр удаагийн шагналт найруулаг Девид О.Шелзник (1965 онд нас барсан)
* 1919 - Монгол Улсын төрийн шагналт, Ардын жүжигчин, XX зууны Монголын нэрт кино найруулагч Дэжидийн Жигжид (1989 онд нас барсан)
* 1923 - Азербайжаны гурав дахь Ерөнхийлөгч Хейдар Алиев (2003 онд нас барсан)
* 1926 - Боливийн 62 дахь Ерөнхийлөгч Хюго Банзер (2002 онд нас барсан)
* 1928 - Эстонийн гурав дахь Ерөнхийлөгч Арнольд Рутел 
* 1930 - Нобелийн шагналт Америкийн физикч Жорж Э.Смит
* 1937 - Олимп, тивийн гурван удаагийн аварга Зөвлөлтийн зээрэнцэг шидэгч Тамара Пресс 
* 1949 - Италийн нэрт загвар зохион бүтээгч Миуччиа Прада
* 1950 - Оросын нэрт жүжигчин, найруулагч Наталья Бондарчук 
* 1956 - Оросын "ОРТ" сувгийн нэрт сэтгүүлч Владислав Листьев (1995 онд нас барсан)
* 1958 - Олимпын хошой алтан медальт Канадын гүйлтийн тэшигч Гаетан Буше
* 1960 - Алдарт "U-2" хамтлагийн дуучин Боно 
** Олимпын гурван мөнгө, зургаан хүрэл, Дэлхийн гурван удаагийн аварга, дөрвөн мөнгө, долоон хүрэл медальт Ямайк-Словенийн гүйгч Мерлен Отти 
* 1965 - Олимпын мөнгөн медальт Австралийн усанд сэлэгч Грег Фасала
* 1966 - Олимпын, тивийн аварга, дэлхийн хошой аварга Их Британийн гурвын харайгч Жонатан Эдуардс
* 1971 - Олимпын аварга, мөнгө, хүрэл медальт, дэлхийн дөрвөн удаагийн аварга Норвегийн гүйлтийн тэшигч Адне Сөндрай 
* 1978 - Францын хөлбөмбөгч Бруно Шейру 
* 1995 - Олимпын тав, дэлхийн 11 удаагийн алтан медальт Америкийн усанд сэлэгч Мисси Френклин 

== Нас барсан алдартнууд ==
* 1424 - Японы эзэн хаан Камеяма-Го (1347 онд төрсөн)
* 1737 - Японы эзэн хаан Накамикадо (1702 онд төрсөн)
* 1774 - Францын хаан XV Луй (1710 онд төрсөн)
* 1897 - Филиппиний Ерөнхийлөгч Андрес Бонифасио (1863 онд төрсөн)
* 1994 - Америкийн цуврал алуурчин Жон Вейн Гейси (1942 онд төрсөн)

== Тэмдэглэлт өдөр ==
* {{MDV}} Хүүхдийн өдөр
* {{USA}} Эх газрын дурсгалын өдөр (Умард Каролина, Өмнөд Каролина)
* {{FSM}} Үндсэн хуулийн өдөр
* {{AZE}} Цэцгийн наадам
* {{SLV}} {{GTM}} {{MEX}} Ээжүүдийн өдөр

----
{{Commonscat|10 May|5 сарын 10}}

[[Ангилал:Өдөр|0510]]
[[Ангилал:Тавдугаар сарын өдөр|10]]