Jump to content

Төмөр Өлзийт хаан: Засвар хоорондын ялгаа

Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
Browse history interactively
← Өмнөх өөрчлөлт
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
 
(24 дундын хувилбарууд 11 хэрэглэгчид харагдахгүй)
Мөр 1: Мөр 1:
{{Хаан
{{Хаан
|name=Төмөр хаан<br />{{mongolUnicode|ᠲᠡᠮᠦᠷ ᠬᠠᠭᠠᠨ}}
⚫
|image=[[Зураг:YuanEmperorAlbumTemurOljeituPortrait.jpg|250px]]
⚫
|title=[[Юань улс]]ын [[хаан]]
⚫
|image=[[Зураг:YuanEmperorAlbumTemurOljeituPortrait.jpg|200px]]
|caption= Юаны үеийн Төмөр хааны хөрөг
|caption= Юаны үеийн Төмөр хааны хөрөг
|reign=1294 оны 5 сарын 10 – 1307 оны 2 сарын 10
|reign=1294 оны 5 сарын 10 – 1307 оны 2 сарын 10
|coronation=1294 оны 5 сарын 10
|coronation=1294 оны 5 сарын 10
|name=Төмөр<br />{{mongolUnicode|ᠲᠡᠮᠦᠷ}}
|given name= {{lang-mn|Төмөр}} ({{mongolUnicode|ᠲᠡᠮᠦᠷ}})
|othertitles=Өлзийт хаан {{mongolUnicode|ᠥᠯᠵᠡᠶᠢᠲᠦ ᠬᠠᠭᠠᠨ}}
|temple name= {{lang-mn|Өлзийт хаан}} ({{mongolUnicode|ᠥᠯᠵᠡᠶᠢᠲᠦ ᠬᠠᠭᠠ}}) <br> {{lang-zh|元成宗}} (''Юань Чэнзун'')
|predecessor =[[Хубилай хаан]]
|predecessor =[[Хубилай хаан]]
|successor =[[Хайсан хүлэг хаан]]
|successor =[[Хайсан хүлэг хаан]]
| queen =[[Булган хатан]]
|queen =[[Булган хатан]]
|royal house =[[Боржигин]]
|royal house =[[Боржигин]]
|era name =[[Юаньжэнь]], [[Дадө]]
|date of birth={{birth date|1265|10|15}}
|date of birth={{birth date|1265|10|15}}
|date of death ={{death date and age|1307|2|10|1265|10|15}}
|date of death ={{death date and age|1307|2|10|1265|10|15}}
|place of death= Ханбалиг (одоогийн [[Бээжин]])
|place of death= [[Ханбалиг]] (одоогийн [[Бээжин]])
}}
}}
'''Төмөр Өлзийт хаан''' ({{mongolUnicode|ᠲᠡᠮᠦᠷ<br>ᠥᠯᠵᠡᠶᠢᠲᠦ<br>ᠬᠠᠭᠠᠨ}}, * 1265 оны 10 сарын 15-ий өдөр —1307 оны 2 сарын 10-ий өдөр) нь [[Юань улс]]ын хоёрдугаар хаан, [[Их Монгол Улс]]ын зургаадугаар хаан,1294 оны 5 сарын 10 өдөр —1307 оны 2 сарын 10 болтол сууринд заларч байв. Монголоор цолыг '''Өлзийт хаан''' гэж хятадаар '''Чэнзун''' хэмээн нэрийдэв. Өлзийт хаан бол [[Чингим]]ийн (Хубилайн хөвгүүн болно) гуравдугаар хөвгүүн болно.
⚫
[[Зураг:Mongol dominions1.jpg|thumb|left|250px|right|Монгол улс]]

==Амьдрал==
== Амьдрал ==
⚫
[[Зураг:Mongol dominions1.jpg|thumb|left|250px|right|Даян Их Монгол Улс]]
Төмөр нь [[Чингим]]ийн 3-р хөвгүүн болон 1265 оны 10сарын 15нд төржээ. Хубилай хааны том хүү Дорж залуу насандаа өөд болсон учир түүний 2 дахь хүү болох Төмөрийн аав [[Чингим]] угсаа залгамжлагч хунтайж болсон. Гэвч хүү Төмөрөө 21 настайд нь өөд болжээ.
Төмөр нь [[Чингим]]ийн 3-р хөвгүүн болон 1265 оны 10сарын 15нд төржээ. Хубилай хааны том хүү Дорж залуу насандаа өөд болсон учир түүний 2 дахь хүү болох Төмөрийн аав [[Чингим]] угсаа залгамжлагч хунтайж болсон. Гэвч хүү Төмөрөө 21 настайд нь өөд болжээ.
⚫
Тэрээр Өвөг эцгийнхээ мөрийг дагаж 1287 онд [[Наяны бослого|Наяны бослогыг]] дархаар явжээ. Тэгээд Төмөр болон Хубилайн түшмэл Төмөртэй хамт Наяныг даржээ. 1293 онд Хубилай Төмөрийг [[Хархорум]] хот болон түүний ойр хавын газрын харгалзагчаар тавьжээ.1294 онд Хубилайг нас барсны дараа түүний түшмэлүүд нэн даруй хуралдай зарласан байна.
Тэрээр Өвөг эцгийнхээ мөрийг дагаж 1287 онд [Наяны бослого

⚫
[[Наяны бослого|Наяны бослогыг]] дархаар явжээ. Тэгээд Төмөр болон Хубилайн түшмэл Төмөртэй хамт Наяныг даржээ.1293 онд Хубилай Төмөрийг [[Хархорум]] хот болон түүний ойр хавын газрын харгалзагчаар тавьжээ.1294 онд Хубилайг нас барсны дараа түүний түшмэлүүд нэн даруй хуралдай заралжээ.
Чингимийн 2-р хүү [[Дармабала]] 1292 онд нас барсан тул түүний хөвгүүн [[Гамала]], Төмөр 2 хаан ширээнд суух эрхтэй байсан. Төмөр хэдийгээр Хубилайн таалсан нэгэн боловч албан ёсоор хаан ширээг өвлөж аваагүй байсан. Тэрээр залуу насандаа архи дарсанд дурлаж ховдог шунахай сэтгэлтэй байсан тул өвөг эцэгтээ зэмлүүлж байсан. Тэр Монгол руу илгээгдэхдээ хэдийгээр өв залгамжлагчийн тамгыг авсан ч, албан ёсоор хаан суудлыг өвлөөгүй. 4-р сарын 14-ний хурилдай дээр санал гаргасан нь Хубилай хаан өөрөө Чингис хааны билэг сургаалыг хамгийн сайн мэддэг хүн хаан болох ёстой гэж хэлсэн тул 2 өрсөлдөхөөр болдог. Төмөрийн уран ярууд түүний ах [[Гамала]] нь ялагдсан. Бүх хүмүүс "Төмөр илүү мэдэж байна..... тэр бол хаан ширээний жинхэнэ залгамжлагч " хэмээн орилж байв. Зөвлөлийн тэргүүн [[Баян жанжин]] нь зөвхөн [[Хубилай хаан]]ы сонголт болох Төмөрийг л дэмжихээ зарлажээ. Төмөрийг Хубилайн бүх түшмэд болон түүний ээж [[Хөхжин хатан]] дэмжиж байсан тул Гамала хэдий хаан ширээнд санаархаж байсан ч ялагдсанаа хүлээжээ. Тэрээр түүхэндээ том гавьяа байгуулсангүй, улсаа яг Хубилай хааны өвлүүлснээр нь үлдээж чаджээ. Өлзийт Төмөр хаан нь 1307 оны 2сарын 10нд таалал төгсчээ. Таалал төгссөний дараа түүнд [[Хайсан хүлэг хаан]] '''Өлзийт''' хэмээх цолыг нэхэн өргөмжилсөн.
Чингимийн 2-р хүү [[Дармабала]] 1292 онд нас барсан тул түүний хөвгүүн [[Гамала]], Төмөр 2 хаан суурины төлөө өрсөлдөж эхэлсэн. Төмөр хэдийгээр Хубилайн таалсан нэгэн боловч албан ёсоор хаан ширээг өвлөж аваагүй байсан. Тэрээр залуу насандаа архи дарсанд дурлаж ховдог шунахай сэтгэлтэй байсан тул өвөг эцэгтээ зэмлүүлж байсан. Тэр Монгол руу илгээгдэхдээ хэдийгээр өв залгамжлагчийн тамгыг авсан ч, албан ёсоор хаан суудлыг өвлөөгүй. 4-р сарын 14-ний хурилдай дээр санал гаргасан нь Хубилай хаан өөрөө Чингис хааны билэг сургаалыг хамгийн сайн мэддэг хүн хаан болох ёстой гэж хэлсэн тул 2 өрсөлдөхөөр болдог. Төмөрийн уран ярууд түүний ах [[Гамала]] нь ялагдсан. Бүх хүмүүс "Төмөр илүү мэдэж байна... тэр бол хаан ширээний жинхэнэ залгамжлагч " хэмээн орилж байв. Зөвлөлийн тэргүүн [[Баян жанжин]] нь зөвхөн [[Хубилай хаан]]ы сонголт болох Төмөрийг л дэмжихээ зарлажээ. Төмөрийг Хубилайн бүх түшмэд болон түүний ээж [[Хөхжин хатан]] дэмжиж байсан тул Гамала хэдий хаан ширээнд санаархаж байсан ч ялагдсанаа хүлээжээ. Тэрээр түүхэндээ том гавьяа байгуулсангүй, улсаа яг Хубилай хааны өвлүүлснээр нь үлдээж чаджээ. Өлзийт Төмөр хаан нь 1307 оны 2 сарын 10нд таалал төгсчээ. Таалал төгссөний дараа түүнд [[Хайсан хүлэг хаан]] '''Өлзийт''' хэмээх цолыг нэхэн өргөмжилсөн.

== Гэр бүл ==
Эцэг: [[Чингим|Чингим хунтайж]]

Эх: [[Хөхжин хатан]]

=== Хатад ===
# [[Шилийндалай хатан|Шилиндалай хатан]]
# [[Булган хатан]]
# Чилижихутэни хатан

=== Үр хүүхэд ===
* '''[[Дэшүо хунтайж|Даш хунтайж]]'''
* '''Чан гүо гүнж [[Илихайяа|Ирагай]]''', Ихирэсийн [[Юань улсын төрлийн вангуудын жагсаалт|Чан Ван Ашигтай]] гэрлэсэн.
* '''Лу гүо гүнж [[Айшир гүнж|Айшир]]''', Онгудын [[Кургуз|Кургузтай]] гэрлэсэн.
* '''Лу гүо гүнж [[Пуна гүнж|Пуна]]''', Хонгирадын [[Юань улсын төрлийн вангуудын жагсаалт|Лу ван Сэнгэбалтай]] гэрлэсэн.


{{s-start}}
{{s-start}}
{{Залгамжлал
{{Залгамжлал
|өмнө =[[Хубилай хаан]]
|өмнө =[[Хубилай хаан]]
|албан_тушаал =[[Их Монгол улс]]ын [[Монголын хаадын жагсаалт|хаан]]
|албан_тушаал =[[Юань улсын хаад|Их Юань Улсын Их Хаан]]
|он =1294-1307
|дараа =[[Хайсан Хүлэг хаан]]
}}
{{Залгамжлал
|өмнө =[[Хубилай хаан]]
⚫
|албан_тушаал =[[Юань улс]]ын хаан
|он =1294-1307
|дараа =[[Хайсан Хүлэг хаан]]
}}
{{Залгамжлал
|өмнө =[[Хубилай хаан]]
|албан_тушаал =[[Хятад (иргэншил)|Хятадын]] хаан
|он =1294-1307
|он =1294-1307
|дараа =[[Хайсан Хүлэг хаан]]
|дараа =[[Хайсан Хүлэг хаан]]
Мөр 42: Мөр 51:
{{end}}
{{end}}


[[Ангилал:13-р зууны ноёрхогч]]

[[Ангилал:1265 онд төрсөн]]
[[Ангилал:14-р зууны ноёрхогч]]
[[Ангилал:Алтан ураг]]
[[Ангилал:Монголын хаан]]
[[Ангилал:Боржигин]]
[[Ангилал:Боржигин]]
[[Ангилал:Юань улсын хаан]]
[[Ангилал:Юань улсын хаан]]
[[Ангилал:1307 онд нас барагсад]]
[[Ангилал:1265 онд төрсөн]]
[[Ангилал:1307 онд өнгөрсөн‎]]

04:58, 11 Есдүгээр сар 2022-ий байдлаарх одоогийн засвар

Төмөр хаан
ᠲᠡᠮᠦᠷ ᠬᠠᠭᠠᠨ
Юань улсын хаан

Юаны үеийн Төмөр хааны хөрөг
Хаанчлал1294 оны 5 сарын 10 – 1307 оны 2 сарын 10
Хаан суусан1294 оны 5 сарын 10
Төрсөн огноо1265 оны 10 сарын 15 (1265-10-15)
Өнгөрсөн огноо1307 оны 2 сарын 10
(60 настай насалсан)
Өнгөрсөн газарХанбалиг (одоогийн Бээжин)
ӨмнөхХубилай хаан
УдаахХайсан хүлэг хаан
Их хатанБулган хатан
Ургийн овогБоржигин
Төрсөн нэрМонгол: Төмөр (ᠲᠡᠮᠦᠷ)
Сүмийн цолМонгол: Өлзийт хаан (ᠥᠯᠵᠡᠶᠢᠲᠦ ᠬᠠᠭᠠ)
Хятад: 元成宗 (Юань Чэнзун)
Оны цолЮаньжэнь, Дадө

Төмөр Өлзийт хаан (ᠲᠡᠮᠦᠷ
ᠥᠯᠵᠡᠶᠢᠲᠦ
ᠬᠠᠭᠠᠨ, * 1265 оны 10 сарын 15-ий өдөр —1307 оны 2 сарын 10-ий өдөр) нь Юань улсын хоёрдугаар хаан, Их Монгол Улсын зургаадугаар хаан,1294 оны 5 сарын 10 өдөр —1307 оны 2 сарын 10 болтол сууринд заларч байв. Монголоор цолыг Өлзийт хаан гэж хятадаар Чэнзун хэмээн нэрийдэв. Өлзийт хаан бол Чингимийн (Хубилайн хөвгүүн болно) гуравдугаар хөвгүүн болно.

Амьдрал

[засварлах | кодоор засварлах]
Даян Их Монгол Улс

Төмөр нь Чингимийн 3-р хөвгүүн болон 1265 оны 10сарын 15нд төржээ. Хубилай хааны том хүү Дорж залуу насандаа өөд болсон учир түүний 2 дахь хүү болох Төмөрийн аав Чингим угсаа залгамжлагч хунтайж болсон. Гэвч хүү Төмөрөө 21 настайд нь өөд болжээ. Тэрээр Өвөг эцгийнхээ мөрийг дагаж 1287 онд Наяны бослогыг дархаар явжээ. Тэгээд Төмөр болон Хубилайн түшмэл Төмөртэй хамт Наяныг даржээ. 1293 онд Хубилай Төмөрийг Хархорум хот болон түүний ойр хавын газрын харгалзагчаар тавьжээ.1294 онд Хубилайг нас барсны дараа түүний түшмэлүүд нэн даруй хуралдай зарласан байна.

Чингимийн 2-р хүү Дармабала 1292 онд нас барсан тул түүний хөвгүүн Гамала, Төмөр 2 хаан суурины төлөө өрсөлдөж эхэлсэн. Төмөр хэдийгээр Хубилайн таалсан нэгэн боловч албан ёсоор хаан ширээг өвлөж аваагүй байсан. Тэрээр залуу насандаа архи дарсанд дурлаж ховдог шунахай сэтгэлтэй байсан тул өвөг эцэгтээ зэмлүүлж байсан. Тэр Монгол руу илгээгдэхдээ хэдийгээр өв залгамжлагчийн тамгыг авсан ч, албан ёсоор хаан суудлыг өвлөөгүй. 4-р сарын 14-ний хурилдай дээр санал гаргасан нь Хубилай хаан өөрөө Чингис хааны билэг сургаалыг хамгийн сайн мэддэг хүн хаан болох ёстой гэж хэлсэн тул 2 өрсөлдөхөөр болдог. Төмөрийн уран ярууд түүний ах Гамала нь ялагдсан. Бүх хүмүүс "Төмөр илүү мэдэж байна... тэр бол хаан ширээний жинхэнэ залгамжлагч " хэмээн орилж байв. Зөвлөлийн тэргүүн Баян жанжин нь зөвхөн Хубилай хааны сонголт болох Төмөрийг л дэмжихээ зарлажээ. Төмөрийг Хубилайн бүх түшмэд болон түүний ээж Хөхжин хатан дэмжиж байсан тул Гамала хэдий хаан ширээнд санаархаж байсан ч ялагдсанаа хүлээжээ. Тэрээр түүхэндээ том гавьяа байгуулсангүй, улсаа яг Хубилай хааны өвлүүлснээр нь үлдээж чаджээ. Өлзийт Төмөр хаан нь 1307 оны 2 сарын 10нд таалал төгсчээ. Таалал төгссөний дараа түүнд Хайсан хүлэг хаан Өлзийт хэмээх цолыг нэхэн өргөмжилсөн.

Гэр бүл

[засварлах | кодоор засварлах]

Эцэг: Чингим хунтайж

Эх: Хөхжин хатан

Хатад

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. Шилиндалай хатан
  2. Булган хатан
  3. Чилижихутэни хатан

Үр хүүхэд

[засварлах | кодоор засварлах]
Өмнөх
Хубилай хаан 		Их Юань Улсын Их Хаан
1294-1307 		Дараах
Хайсан Хүлэг хаан
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Төмөр_Өлзийт_хаан&oldid=711291"-с авсан