Jump to content

Вьетнам: Засвар хоорондын ялгаа

Холбоос засах
Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
Browse history interactively
← Өмнөх өөрчлөлтДараагийн ялгаа →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
Tags: Visual edit Mobile edit Mobile web edit
No edit summary
Tags: Visual edit Mobile edit Mobile web edit
Мөр 62: Мөр 62:
| area_sq_mi = 128,069
| area_sq_mi = 128,069
| percent_water = 6.38
| percent_water = 6.38
| population_estimate = 99,460,000<ref name="gso-pop">{{cite web |title=Thông cáo báo chí về tình hình kinh tế – xã hội quý IV và năm 2022 |url=https://www.gso.gov.vn/tin-tuc-thong-ke/2022/12/thong-cao-bao-chi-ve-tinh-hinh-kinh-te-xa-hoi-quy-iv-va-nam-2022/ |publisher=General Statistics Office of Vietnam}}</ref>
| population_estimate = 100,300,000<ref name="gso-pop">{{cite web |title=https://www.gso.gov.vn/du-lieu-va-so-lieu-thong-ke/2023/12/thong-cao-bao-chi-ve-tinh-hinh-dan-so-lao-dong-viec-lam-quy-iv-va-nam-2023/}}</ref>
| population_estimate_year = 2022
| population_estimate_year = 2023
| population_estimate_rank = 15
| population_estimate_rank = 16
| population_census = 96,208,984{{sfn|General Statistics Office of Vietnam|2019}}
| population_census = 96,208,984{{sfn|General Statistics Office of Vietnam|2019}}
| population_census_year = 2019
| population_census_year = 2019
| population_density_km2 = 295.0
| population_density_km2 = 303
| population_density_sq_mi = 752
| population_density_sq_mi = 785
| population_density_rank = 29
| population_density_rank = 29
| GDP_PPP = {{increase}} $1.450&nbsp;их наяд{{sfn|International Monetary Fund}}
| GDP_PPP = {{increase}} $1.450&nbsp;их наяд{{sfn|International Monetary Fund}}
Мөр 85: Мөр 85:
| Gini_ref = {{sfn|World Bank|2018c}}
| Gini_ref = {{sfn|World Bank|2018c}}
| Gini_rank =
| Gini_rank =
| HDI = 0.703<!--number only-->
| HDI = 0.726<!--number only-->
| HDI_year = 2021<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_year = 2022<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change = decrease<!--increase/decrease/steady-->
| HDI_change = increase<!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref = <ref>{{Cite web |date=8 September 2022 |title=Human Development Report 2021/2022 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf |access-date=3 March 2023 |publisher=[[United Nations Development Programme]] |language=en}}</ref>
| HDI_ref = <ref>{{Cite web |date=8 September 2022 |title=Human Development Report 2021/2022 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf |access-date=3 March 2023 |publisher=[[United Nations Development Programme]] |language=en}}</ref>
| HDI_rank = 115
| HDI_rank = 107
| currency = [[Вьетнамын донг]] (₫)
| currency = [[Вьетнамын донг]] (₫)
| currency_code = VND
| currency_code = VND

13:34, 23 Есдүгээр сар 2024-ий байдлаарх засвар

Бүгд Найрамдах Социалист Вьетнам Улс
Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Вьетнам)
Уриа: Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
"Тусгаар тогтнол – Эрх Чөлөө – Аз жаргал"
Төрийн дуулал: Tiến Quân Ca
"Армийн Марш"
 Вьетнам улсын байршил (ногоон)

АСЕАН (хар саарал)

НийслэлХаной
21°2′N 105°51′E / 21.033°N 105.850°E / 21.033; 105.850
Томоохон хотХошимин
10°48′N 106°39′E / 10.800°N 106.650°E / 10.800; 106.650
Албан ёсны хэлВьетнам хэл[1]
Угсаатны бүлгүүд
(2019)
Шашин
(2019)
Ард түмний нэршилВьетнамчууд
Вьет (ярианы хэллэг)
Төр засагНэгдмэл Марксист–Ленинист нэг-намын социалист бүгд найрамдах улс
ирээдүй
То Лам
Фам Минь Тинь
Выонг Динь Хюэ
Хууль тогтоох байгууллагаҮндэсний Ассамблей
Түүх
939
968
1428
• Нгуены нэгдэл
1802
8 сарын 25, 1883 он
9 сарын 2, 1945 он
7 сарын 21, 1954 он
4 сарын 30, 1975 он
7 сарын 2, 1976 он
12 сарын 18, 1986 он
11 сарын 28, 2013 он[a]
Газар нутаг
• Нийт
331,212 км2 (66)
• Усны эзлэх талбай (%)
6.38
Хүн ам
• 2023 тооцоо
100,300,000[5] (16)
• 2019 тооллого
96,208,984[2]
• Нягтаршил
303/км2 (29)
ДНБ (ХАЧП)2023 тооцоо
• Нийт
▲ $1.450 их наяд[6] (26)
• Нэг хүнд ноогдох
▲ $14,458[6] (103)
ДНБ (нэрлэсэн)2023 тооцоо
• Нийт
▲ $449.094 тэрбум[6] (34)
• Нэг хүнд ноогдох
▲ $4,475[6] (116)
ОТББИ (2018)  35.7[7]
дундаж
ХХИ (2022)▲ 0.726[8]
өндөр · 107
Мөнгөний нэгжВьетнамын донг (₫) (VND)
Цагийн бүсUTC+07:00 (Вьетнамын Стандарт Цаг)
Жолооны талбаруун
Утасны томьёо+84
Домэйн нэр.vn

Вьетнам (Вьетнам: Việt Nam Вьетнамⓘ), албан ёсоор Бүгд Найрамдах Социалист Вьетнам Улс (вьетн. Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, дуудлага- конг хоа са хой тю нгиа вьет нам) Зүүн өмнөд Ази дахь Энэтхэг-Хятадын хойгийн зүүн хэсэгт орших орон юм. Хойд талаараа Хятад, баруун талаараа Лаос баруун өмнөд хэсгээрээ Камбож улстай тус тус хиллэж зүүн талаараа Өмнөд Хятадын тэнгисээр хүрээлүүлэн оршдог. Вьетнам нь 2023 оны байдлаар 100,3 сая гаруй хүн амтай бөгөөд энэ үзүүлэлтээрээ дэлхийд Арван зургадугаар байр. Улс төрийн нэг намын тогтолцоотой улс.

Улсын нэршил

Тус улсын Вьетнам гэх нэр (越南) нь - "Việt" нь гол үндэстэн - Вьет, "Нам" - өмнөд гэсэн хоёр үгнээс бүрддэг, бөгөөд "өмнөд Вьет"-ууд гэсэн үг юм.

"Вьетнам" гэдэг нэрийг анх яруу найрагч Нгуен Бин Хием 16-р зуунд "Чан Чинийн зөгнөлүүд" номондоо "Вьетнам үүссэн" гэж бичсэн байдаг. Энэ нэрийг 16-17-р зууны үед Хайфон дахь Бао Лам сүмд байдаг 12 чулуун хөшөөн дээр сийлсэн байдаг байна.

1804-1813 онд эзэн хаан Нгуен Тхе-То буюу Зиа Лонг албан ёсны баримт бичигт "Вьетнам" гэдэг үгийг хэрэглэж байжээ. Гэсэн хэдий ч 1945 он хүртэл вьетнамын сүүлчийн эзэн хаан Бао Дай-дэ албан ёсоор өөрчлөх хүртэл тус улсыг ихэвчлэн "Аннам" гэж нэрлэдэг байсан.

Төрийн тогтолцоо

Бүгд Найрамдах Социалист Вьетнам Улс нь Бүгд найрамдах засаглалтай улс юм. Одоогийн Үндсэн хуулийг 1992 оны 4-р сарын 15-нд баталсан байна. Үндсэн хуульд зааснаар Вьетнамын Коммунист нам төр, нийгэмд тэргүүлэх үүрэг гүйцэтгэдэг юм.

Төрийн эрх барих дээд байгууллага нь бүх нийтийн шууд саналаар 5 жилийн хугацаатай сонгогддог 498 депутатаас бүрдсэн нэг танхимтай Вьетнамын Үндэсний Ассамблей юм. Төрийн энэ дээд байгууллага нь Үндсэн хууль болон бусад хуулиудыг батлаж тэдгээрийн хэрэгжилтэд хяналт тавьдаг байна. Үндэсний Ассамблей нь Ерөнхийлөгч, Үндэсний Ассамблейн Байнгын хороо, Засгийн газар, Ардын Дээд Шүүх, Ардын Дээд Прокурорын газрын ажлын тайланг хянан хэлэлцэх бүрэн эрхтэй. Чуулган улсын төсөв баталж, татвар тогтоож, хүчингүй болгодог эрхтэй.

Мөн энэ байгууллага нь Ерөнхийлөгч, Дэд Ерөнхийлөгч, Үндэсний Ассамблейн дарга, түүний орлогч, Үндэсний Ассамблейн Байнгын хорооны гишүүд, Ерөнхий сайд, Ардын дээд шүүхийн дарга, Ардын дээд прокурорын газрын прокурор, Засгийн газрын гишүүн нарыг сонгох, огцруулах, эгүүлэн татах эрхтэй юм. Дээрх байгууллага, албан тушаалтны гаргасан шийдвэр нь Үндсэн хууль, хууль, Үндэсний Ассамлейн тогтоолд харшилсан бол хүчингүй болгодог байна. Үндэсний Ассамблейн бусад эрх мэдлийн дотор: өршөөл үзүүлэх тухай шийдвэр гаргах, цэргийн болон бусад цол тогтоох, дайн ба энхийн асуудлыг шийдвэрлэх, Вьетнамын оролцоотой олон улсын гэрээ, гэрээг соёрхон батлах, цуцлах, үндэсний санал асуулга явуулах асуудлыг шийдвэрлэдэг байна.

Төрийн тэргүүн нь Ерөнхийлөгч бөгөөд Үндэсний Ассемблейн өмнө хариуцлага хүлээдэг. Тэрээр Үндэсний Ассамблейн гишүүд дундаас таван жилийн хугацаатай сонгогддог байна. Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхэд: Үндсэн хууль, хууль, зарлиг нийтлэх; дэд ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, Ардын дээд шүүхийн дарга, Ардын дээд прокурорын ерөнхий прокурорыг томилох, огцруулах, эгүүлэн татах саналыг Үндэсний Ассамблейн чуулганд оруулах; Вьетнамын нэрийн өмнөөс олон улсын гэрээ байгуулах; тушаал, шийдвэр гаргах; зэвсэгт хүчний дээд удирдлага гэх мэт.

2018 оны 10-р сарын 23-наас хойш Вьетнамын Ерөнхийлөгч нь ХНН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар Нгуен Фу Чонг ажиллаж байгаа бөгөөд ингэснээр Хо Ши Минээс хойш анх удаа нам, төрийн дээд албан тушаалыг нэгтгэсэн байна.

Вьетнамын гүйцэтгэх засаглалын дээд байгууллага нь Үндэсний Ассамблей, Байнгын хороо, Ерөнхийлөгчийн өмнө хариуцлага хүлээдэг Засгийн газар юм. Засгийн газар нь Ерөнхий сайд, Шадар сайд, Сайд болон бусад гишүүдээс бүрдэнэ. Дээд шатны байгууллагын шийдвэрийг үндэслэн Засгийн газар тогтоол, шийдвэр, Ерөнхий сайд шийдвэр, чиглэл гаргадаг байна.

Засаг захиргааны хувьд Вьетнам нь 58 муж бөгөөд Ханой, Хо Ши Мин, Хайфон, Да Нанг, Кантхо зэрэг таван хотоос бүрддэг. Эдгээр муж, хотуудад ард түмний зөвлөлүүд - оршин суугчдын дундаас сонгогдсон төрийн байгууллагууд байдаг. Тэдний бүрэн эрхийн хугацаа 4 жил байна. Аймгууд нь дүүрэгт хуваагддаг бөгөөд тэнд бусад хот, тосгонд (нөхөрлөл) хүн амын дундаас сонгогдсон Ардын зөвлөлүүд байдаг. 1997 оноос хойш аймаг, засаг захиргаа-нутаг дэвсгэрийн бусад нэгжид гадаад худалдааны үйл ажиллагаа эрхлэх эрхийг олгосон байна.

Түүх

МЭӨ I мянган оны үед өнөөгийн өмнөд Хятад, умард Вьетнамын нутагт эртний вьетуудын хэд хэдэн улс оршиж байжээ. МЭӨ 7-р зуунд Нго (хятад."У") болон Вьет (хятад."Юэ") гэж улс бий болж байжээ. Эдгээр улсууд нь МЭӨ 2-р зуунд Хятадын Хань эзэнт улсад эзлэдсэн түүхтэй.

Вьетнам нь 10-р зуунд тусгаар улс болохоос өмнө мянган жилийн турш Хятадын захиргаанд байжээ. Үүнээс хойш олон династи хөгжин цэцэглэж байсан.

13-р зууны хоёрдугаар хагаст Дай Вьет улс Зүүн өмнөд Азийн бусад мужуудын нэгэн адил монголчуудын довтолгооны дайралтанд өртөв. 1285 онд Хубилай хааны хүү Туганы арми Хятадаас хөдөлж Вьетнам улсын хилийг довтолж, мөн далайгаас довтолж - Монгол-Хятадын десантын цэрэг Улаан мөрний бэлчирт газарджээ. Гэсэн хэдий ч түрэмгийлэгчдийн хүч Као голын ойролцоо ялагдсан - түрэмгийлэгчдийн аравны нэг нь л Хятад руу буцаж ирэв. Вьетнамын эцсийн ялалт нь Батданг голын тулалдаанд оров. Вьетнам хогнуудад уруу татагдсан Монголын флот өмнө нь голын ёроол руу чихэж байсан шовх модны иштэй таарчээ. Монголын хөлөг онгоцнууд шатаж буй бамбар, сумаар шидэж устгажээ.

Сүүлд 19 дүгээр зууны эхэн үед Вьетнам нь Францын колони болсон байна. 1858 онд Вьетнамын эрх баригчид худалдааны эрх чөлөөний шаардлагыг хүлээн авахаас татгалзсан нэрийдлээр Францчууд Вьетнам руу довтолж эхлэсэн байна. 1862 онд эзлэгдсэн зүүн гурван мужаас Францын "Кочин" Хятадын колони байгуулагдаж, 1867 онд баруун гурван аймгийг нэмж оруулснаар Вьетнамын өмнөд хэсэг бүхэлдээ Францын нөлөөнд автжээ. 1873 онд Хойд болон Төв Вьетнам руу дахин довтлох ажиллагаа зохион байгуулсан бөгөөд энэ нь 1874 онд Вьетнамчуудад таагүй байсан худалдааны хэлэлцээрээр дуусгавар болсон боловч 80-аад онд хүчин төгөлдөр болоогүй шинэ интервенц хийх шалтаг болгон ашигласан. 1882 онд Францчууд Ханойг эзлэн авч, 1883 онд Вьетнамыг протекторатын гэрээнд гарын үсэг зурахыг албадав. Колончлолын дэглэм Вьетнамд 1885 онд эцэслэн тогтжээ. Тус улс зохиомлоор гурван хэсэгт хуваагдсан - Кочин Хятадын колони (Өмнөд Вьетнам), Аннам (Төв Вьетнам) ба Тонкин (Хойд Вьетнам) байна. Вьетнам, Лаос, Камбожтой хамт Францын Энэтхэг-Хятадын нэг хэсэг болжээ.

Француудын эсрэг тэмцлийн үр дүнд 20-р зууны дунд үед тэднийг газар нутгаасаа хөөж чадсан боловч улс төрийн шалтгаанаар тус улс нь умард /Бүгд найрамдах Ардчилсан Вьетнам/, өмнөд /Бүгд Найрамдах Вьетнам/ гэж хоёр хэсэгт хуваагджээ. Хуваагдсан хоёр тал нь Вьетнамын дайны үеэр ширүүн дайтаж, 1975 онд Зөвлөлт, Хятадын дэмжлэгтэй коммунистууд буюу умардынхан дайнд ялалт байгуулж нэгдсэн нэг Бүгд Найрамдах Социалист Вьетнам Улс болсон байна.

Урт хугацааны дайн дууссаны дараа Вьетнам нь нэгдэж чадсан ч улс төрийн хувьд тусгаарлагдсан байв. Засгийн газрынх нь төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгийн шийдвэрүүд нь дайны дараах бүтээн байгуулалтыг саатуулж, ялагдсан талд хандах харьцаа нь эвлэрэх биш, дургүйцэлд хүргэж байв. 1986 онд эдийн засаг, улс төрийн шинэчлэл хийж олон улсын интеграцчилалд оролцох замд шилжжээ. 2000 он гэхэд олон улсын харилцаагаа өргөтгөж дэлхийн ихэнх орнуудтай дипломат харилцаа тогтоосон байна. Сүүлийн арван жилийн эдийн засгийн өсөлт нь дэлхийд хамгийн өндөрт тооцогдож байв. Энэхүү хүчин чармайлтынхаа хүрээнд 2007 онд Дэлхийн худалдааны байгууллагад элсэж, 2008 онд НҮБ-ын аюулгүйн зөвлөлийн байнгын бус гишүүн, АСЕАН-ны гишүүн орон болжээ.

Улс төрийн намууд

Вьетнамын Коммунист нам нь 1930 оны 2-р сард Хонконгод цөллөгт байсан 1920-иод оноос хойш оршин тогтнож байсан коммунист бүлгүүдийг нэгтгэх бага хурлын үеэр байгуулагдсан эрх баригч нам юм. Удирдагч Хо Ши Мин намын дарга болсон. 1930 оны 10-р сард Энэтхэг-хятадын хойгийн Коммунист нам нэртэй болжээ. 1951 оны 2-р сард тус нам Вьетнамын ажилчдын нам болж өөрчлөгдсөн. Хо Ши Мин Төв Хорооны дарга болсон бөгөөд 1969 онд нас барах хүртлээ энэ албан тушаалд үлджээ. 1976 оны 12-р сард Ажилчдын нам Вьетнамын Коммунист нам гэж нэрлэсэн байна. Ле Зуан Вьетнамын Коммунист Намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга болсон бөгөөд 1986 онд нас барах хүртлээ энэ албан тушаалд байсан.

Вьетамын Коммунист нам бол 1988 онд Ардчилсан болон Социалист намууд оршин тогтнохоо больсноос хойш улсын цорын ганц нам болсон байна.

Газар зүй

Физик газар зүйн зураг

Вьетнам 332,210 хавтгай дөрвөлжин километр газар нутагтай, Кот-д'Ивуараас арай том буюу дэлхийн 68-р том орон юм.

Байрлал

Хойд өргөргийн 8° — 24° (мэлхийн зам экватор хоёрын дунд), зүүн уртрагийн 102° — 110° дотор Зүүн Өмнөд Ази болон Энэтхэг-Хятадын хойгийн дорнод эргийг даган, умардаас өмнөд хүртлээ 1650 километр урт, хөндлөн 50-600 километр нарийн S маягийн хэлбэртэй оршдог. Баруун талаараа Камбож (1228 км хил), Лаос (2130 км), хойд талаараа Хятад (1281 км) улстай хиллэж зүүн талаараа Бакбогийн булан, Өмнөд Хятадын тэнгис, баруун урд талаараа Тайландын булан гээд Номхон далайн хөвөө хязгаарт тулдаг. Хилийн нийт урт — 4639 км, эргийн урт — 3444 км.

Газар ус

Нутгийн 40% нь өндөр уулс, 42% -г халуун орны ой шугуй эзэлнэ. Вьетнам нь халуун орны, сэрүүн бүсийн зэрэг олон янзын уур амьсгалтай ба ерөнхийд нь 2 улиралтай гэж тооцдог. 5-10 сар хүртэл борооны улирал үргэлжилж, 11-4 сар хүртэл хуурай улирал байдаг. Хойд нутагт дундажаар агаарын температур +27-34 хэм дулаан байдаг бол өмнөдөд жилийн турш +21-28 хэм байна.

Соёл урлаг

Нутгийн ард түмний амьдралаас урган гарсан соёл иргэншил, Хятад, Энэтхэг зэрэг хил залгаа орших орнуудын соёл холилдон ууссан зэрэг нь нийгэм соёлын нэгэн баялаг хэв шинжийг бий болгожээ. Орон нутгийн Чо дуурь, Чуан хо ардын дуу зэрэг нь уламжлалт урлагийн төрөл зүйлүүд бөгөөд Дү хү болон Торгон дээрх зураг, шавар вааран урлал нь алдартай. Вьетнамд жил бүр зохиогддог баяр наадам нь Тед баяр буюу Цагаан сар, Хуан луут бүжиг, Луут завины наадам, бух ноцолдуулах Дү Сүн наадам, Заанчдын уралдааны Тай Гин зэрэг 30 гаруй арга хэмжээ зохиогддог байна.

Аялал жуулчлал

Вьетнам орныг зорих жуулчдын тоо сүүлийн 10 жилд тогтвортой өсч байна. 2006 оны байдлаар олон орны 3.56 сая жуулчдыг хүлээн авсан бөгөөд энэ нь 2005 онтой харьцуулахад 3,7%-р өсжээ. Вьетнамын Засгийн газар эх орныхоо экологийн цэвэр унаган төрх, соёлын өвийг хадгалах зорилгоор 30 Үндэсний хүрээлэн, 4 байгалийн үзэсгэлэнт газрыг ЮНЕСКО-н дэлхийн өвийн бүртгэлд хамруулжээ.

Гадаад харилцаа

Бүгд Найрамдах Социалист Вьетнам Улс 1977 онд НҮБ-ын гишүүн болсон. Олон улсын Засгийн газар хоорондын 63 байгууллагын гишүүн, дэлхийн 175 оронтой дипломат харилцаатай, 200 улс, эдийн засагтай худалдаа, хөрөнгө оруулалтын харилцаатай.

1995 онд АСЕАН, 1998 онд АПЕК-т гишүүнээр элссэн. Гишүүн болсон бусад гол олон улсын байгууллага:

  • НҮБ-ын төрөлжсөн байгууллагууд
  • Сэргээн босголт хөгжлийн олон улсын банк
  • Олон улсын иргэний агаарын байгууллага
  • Олон улсын валютын сан,
  • ЮНЕСКО
  • ДЭМБ
  • Олон улсын далайн байгууллага
  • Дэлхийн оюуны өмчийн холбоо
  • АХБ
  • АНДЭЗНК
  • ЭҮНХ

Вьетнам 1989 оноос Камбожоос цэргээ татан гаргаж эхэлсэн бөгөөд гадаад бодлогоо илүү нээлттэй болгожээ. Вьетнам Улс ЗХУ болон Зүүн Европын орнуудтай баримталж байсан чиг шугамаа хадгалахын сацуу Өрнөд Европ болон Азийн хөгжиж буй орнуудтай өргөн харилцаатай байх зарчмыг баримтлах болсон. 1994 он гэхэд Вьетнамын худалдааны 5 том түнш нь бүгд Япон, Сингапур, Хонг Конг, Өмнөд Солонгос, Хятад зэрэг Азийн орнууд болжээ.

Вьетнам улс дэлхийн бүх улстай улс төр, нийгмийн тогтолцооны хэлбэрийг үл харгалзан харилцаа, хамтын ажиллагаагаа тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, газар нутгийн бүрэн бүтэн байдлыг хүндэтгэх, дотоодын хэрэгт үл оролцох, харилцан ашигтай байх зарчмуудын үндсэн дээр өргөжүүлэн хөгжүүлэх, социалист орнууд болон хөрш орнуудтай эв нэгдэл, найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааг бэхжүүлэхийг эрмэлзсэн, энхтайван, үндэсний тусгаар тогтнол, ардчилал, нийгмийн дэвшлийн төлөөх дэлхийн ард түмнүүдийн нийтлэг үйлс, хүчин чармайлтыг идэвхтэй дэмжиж, оролцох чиглэлээр энхтайван, найрамдалт харилцааг эрхэмлэсэн гадаад бодлого явуулна гэж БНСВУ-ын Үндсэн хуулийн 14 дүгээр зүйлд тодорхойлсон байна.

Вьетнам болон түүний хөршүүдийн хооронд гардаг газар нутгийн маргаантай асуудал бол Өмнөд Хятадын тэнгис дэх Спратли, Параселийн арлууд юм. Вьетнам, Хятад, Филиппин, Малайз, Тайвань, Индонез, Бруней улсууд тус арлыг бүхэлд нь эсвэл хэсэгчлэн өөрсдийн газар нутгийн хэсэг хэмээн үздэг.

1970-аад оны дунд үеэс вьетнамчууд хуучин ЗХУ-ыг хэт дагах болсон, Камбожид цэргээ оруулсныг Хятад Улс таашаагаагүйн улмаас Вьетнам-Хятадын харилцаа эрс муудаж эхэлсэн. 1978 оны 3 дугаар сараас Хятад Вьетнамд олгож байсан эдийн засгийн тусламжаа бүрэн зогсоосон. 1979 оны 2-р сард тус хоёр улсын хил дээр цэргийн зэвсэгт мөргөлдөөн болж байсан.

1991 онд Вьетнам, Хятадын албан ёсны дипломат харилцаа дахин сэргэсэн. Эдүгээ Хятад нь Вьетнамын гадаад худалдааны гуравдахь түнш болсон бөгөөд тэд цаашдын харилцааныхаа цар хүрээг найрсагаар хөрш зэргэлдээ оршиж, урд удаан тогтвортой бүх талаар хамтран ажиллаж, ирээдүйд хүрэх гэж тодорхойлж байна. Хоёр орны удирдагчид, намын дарга нар харилцан айлчлал хийж, XXI зуунд харилцаа, хамтын ажиллагаагаа хөгжүүлэн бэхжүүлэхийн төлөө байгаагаа нотолсон.

1995 оны 7-р сарын 11-нд АНУ-ын Ерөнхийлөгч Б.Клинтон Вьетнамтай дипломат харилцаа тогтоосноо зарласан. Мөн оны 8 дугаар сард тус хоёр орон ЭСЯ-аа харилцан нээсэн юм. АНУ-ын зүгээс олзлогдогсод, сураггүй бологсодын асуудлаар Вьетнамтай хамтран ажиллаж, энэ ажлын явц амжилтай байсан тул 1994 онд Вьетнамд тавьж байсан худалдааны хоригоо цуцалсан. Өнөөдөр АНУ Вьетнамд оруулж буй хөрөнгө оруулалтынхаа хэмжээгээр эхний 8 орны тоонд орж байна.

2001 оны 9-р сарын 6-нд байгуулсан Вьетнам-Америкийн Худалдааны хэлэлцээр хүчин төгөлдөр болсон.

2001 онд ОХУ-ын төрийн тэргүүн буюу ерөнхийлөгч В. Путины анх удаагаа Вьетнамд хийсэн айлчлал нь хоёр орны харилцааг шинэ мянганд хөгжүүлэхэд чиглэсэн, харилцааны шинэ суурь тавьж өгч байгаагаараа онцлог юм гэж БНСВУ-ын ерөнхийлөгч Чан Дык Лыонг Оросын Үндэсний радио, телевиз-д өгсөн ярилцлагадаа тэмдэглэсэн. Вьетнамын улсын нийт төсвийн 27-29%-ийг газрын тос, байгалийн хийн салбар үйлдвэрлэж гаргадаг бөгөөд Вьетнам, ОХУ-ын хамтарсан "Вьетсовпетро" газрын тосны хамтарсан үйлдвэр 80%-ийг нь үйлдвэрлэдэг байна. Тус үйлдвэр 1981/анх ашиглалтанд орсон/-2005 онд нийт 150 сая тонн газрын тос олборложээ.

ОХУ Вьетнамд нийтдээ 1,7 тэр бум ам.долларын хөрөнгө оруулсан. Худалдаaны эргэлт 2005 онд 1,100 тэрбум ам.долларт хүрч, экспортын эргэлт 255 сая ам.долларт хүрчээ.

1990 оны эхэн үеэс Вьетнам-Японы харилцаа эрчимтэй хөгжиж эхэлсэн байна. Харилцан ойлголцох явдлыг бэхжүүлснээр бүх талын хамтын ажиллагаанд хүрсэн бөгөөд энэ нь хоёр улсын 30 жилийн харилцааны хамгийн гол үр дүн гэж Вьетнамчууд тодорхойлдог. Вьетнам- Японы харилцаа тогтвортой хөгжиж ирсэн бөгөөд ялангуяа, сүүлийн жилүүдэд эрчимтэй өсөн нэмэгдсэн. Хоёр орны хооронд өндөр, дээд хэмжээний айлчлалууд тогтмолжсон. Тухайлбал, 1993 оноос хойш Японы дөрвөн Ерөнхий сайд Вьетнамд, Вьетнамын хоёр Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, хоёр Ерөнхий сайд Японд айлчилжээ.

Монгол-Вьетнамын харилцаа

Үндсэн өгүүлэл: Монгол-Вьетнамын харилцаа

Монгол, Вьетнам улс 1954 оны 11-р сарын 17-нд албан ёсоор дипломат харилцаа тогтоосон байна.

Тэмдэглэл

  1. ↑ 2014 оны 1 сарын 1-ээс үйлчилж эхэлсэн.[4]

Цахим холбоос

Эшлэл

  1. ↑ "Vietnam". The World Factbook (англи хэлээр). Central Intelligence Agency. 18 April 2023. Татаж авсан: 27 April 2023.
  2. ↑ 2.0 2.1 General Statistics Office of Vietnam 2019.
  3. ↑ "2019 Report on International Religious Freedom: Vietnam". U.S. Department of State.
  4. ↑ Việt Nam News 2014.
  5. ↑ "https://www.gso.gov.vn/du-lieu-va-so-lieu-thong-ke/2023/12/thong-cao-bao-chi-ve-tinh-hinh-dan-so-lao-dong-viec-lam-quy-iv-va-nam-2023/". {{cite web}}: External link in |title= (help); Missing or empty |url= (help)
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 International Monetary Fund.
  7. ↑ World Bank 2018c.
  8. ↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Татаж авсан: 3 March 2023.
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Вьетнам&oldid=791422"-с авсан