Lihat sumber bagi Afghanistan

{{Hal semasa}}
{{Infobox country
| conventional_long_name = Emiriah Islam Afghanistan<br>{{lang|ms|{{Script|Arab|أميريه إسلام أفغانيستن}}}}
| common_name            = Afghanistan
| native_name            = {{unbulleted list|{{native name|ps|د افغانستان اسلامي امارت|italic=no}}<br />{{small|{{transliteration|ps|Də Afġānistān Islāmī Imārat}}}}|{{native name|prs|امارت اسلامی افغانستان|italic=no}}<br />{{small|{{transliteration|prs|Imārat-i Islāmī-yi Afğānistān}}}}}}
| image_flag             = Flag of Taliban.svg
| image_coat             = Arms of the Islamic Emirate of Afghanistan.svg
| flag_type              = [[Bendera Afghanistan|Bendera]]
| symbol_type            = [[Jata Afghanistan|Jata]]
| national_motto         = {{nowrap|{{big|{{lang|ar|لا إله إلا الله، محمد رسول الله}}}}}}<br />"{{transl|ar|Lā ʾilāha ʾillā llāh, Muhammadun rasūlu llāh}}" <br />{{small|"Tiada tuhan melainkan Allah; Muhammad pesuruh Allah. ([[Syahadah]])}}
| national_anthem        = <!-- Kini secara teknikalnya tiada kerana Emiriah/Taliban tidak ada lagu kebangsaan (muzik dihukumkan haram oleh pihak Taliban). -->
| image_map              = Afghanistan (orthographic projection).svg
| image_map2             = Afghanistan - Location Map (2013) - AFG - UNOCHA.svg
| capital                = [[Kabul]]
| coordinates            = {{Coord|34|32|N|69|08|E|type:city}}
| largest_city           = [[Kabul]], [[Kandahar]]
| languages_type         = [[Bahasa rasmi]]
| languages              = {{hlist|style=white-space:nowrap; |[[Bahasa Pashto|Pashto]]|[[Bahasa Dari|Dari]]|[[Bahasa Parsi|Parsi]]}}<ref name=AO/>
| ethnic_groups          = [[Pashtun|Pashtun]], [[Tajik]], [[Hazara|Hazara]], [[Uzbek]], [[Orang Aimaq|Aimaq]], [[Orang Turkmen|Turkmen]], [[Orang Baloch|Baloch]] dan [[Kumpulan etnik di Afghanistan|lain-lain]]
| religion               = [[Islam]]
| demonym                = [[Demografi Afghanistan|Afghan]] {{ref label|crown|alternatif|none}}
| government_type        = Emiriah Islam
<!-- |leader_title1 = [[Presiden Afghanistan|Presiden]]
|leader_name1 = [[Ashraf Ghani]]
|leader_title2 = [[Ketua Pegawai Eksekutif (Afghanistan)|Ketua Pegawai Eksekutif]]
|leader_name2 = [[Abdullah Abdullah]] -->| leader_title1          = [[Amir]]
| leader_name1           = [[Hibatullah Akhundzada]]
| legislature            = [[Perhimpunan Kebangsaan Afghanistan|Perhimpunan Kebangsaan]]
| upper_house            = [[Rumah Warga Tua|Mesherano Jirga]]
| lower_house            = [[Rumah Rakyat (Afghanistan)|Wolesi Jirga]]
| area_rank              = 41st
| area_magnitude         = 1_E11
| area_km2               = 652864<ref name="Area and administrative Population">[http://cso.gov.af/en Central Statistics Organization of Afghanistan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140624043601/http://cso.gov.af/en/ |date=2014-06-24 }}: [http://cso.gov.af/en/page/4722/2012-2-13 Statistical Yearbook 2012-2013] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140117152609/http://cso.gov.af/en/page/4722/2012-2-13 |date=2014-01-17 }}: [http://cso.gov.af/Content/files/Area%20and%20Administrative%20and%20Population.pdf Area and administrative Population]</ref>
| area_sq_mi             = 251827
| percent_water          = diabaikan
| population_estimate    = 33,124,586<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html |title=The World Factbook: Afghanistan |accessdate=July 24, 2014 |archive-date=2016-07-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160709035637/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html |url-status=dead }}</ref>
| population_estimate_year = 2019
| population_estimate_rank = 
| population_census      = 15.5 juta<ref name="IIOT">{{cite web |url=http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/Afghanistan-Chapter2.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20011103001515/http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/Afghanistan-Chapter2.pdf |archivedate=3 November 2001|title=Chapter 2. The Society and Its Environment |format=PDF |work=Afghanistan Country Study |publisher=[[Illinois Institute of Technology]] |pages=105–06 |accessdate=12 October 2010}}</ref>
| population_census_year = 1979
| population_density_km2 = 43.5
| population_density_sq_mi = 111.8
| population_density_rank = 150
| GDP_PPP_year           = 2019
| GDP_PPP                = $43.27 bilion<ref name="imf2">{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=40&pr.y=12&sy=2012&ey=2014&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Afghanistan |publisher=International Monetary Fund |accessdate=26 April 2014}}</ref>
| GDP_PPP_rank           = 
| GDP_PPP_per_capita     = $1,306<ref name=imf2/>
| GDP_PPP_per_capita_rank = 
| GDP_nominal_year       = 2019
| GDP_nominal            = $30.62 bilion<ref name=imf2/>
| GDP_nominal_per_capita = $924<ref name=imf2/>
| url                    = http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/
| title                  = Gini Index
| author                 = 
| date                   = 
| work                   = 
| publisher              = World Bank
| accessdate             = 2 March 2011
| archiveurl             = https://web.archive.org/web/20140511044958/http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
| archivedate            = 2014-05-11
| HDI_year               = 2019<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change             = steady<!--increase/decrease/steady-->
| HDI                    = 0.645 <!--number only-->
| HDI_ref                = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf |title=2014 Human Development Report Summary |date=2014 |accessdate=27 July 2014 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref>
| HDI_rank               = 169
| FSI                    = 102.3 {{increase}} 2.5
| FSI_year               = 2007
| FSI_rank               = Ke-8
| FSI_category           = <span style="color:#f00;">Alert</span>
| sovereignty_type       = [[Sejarah Afghanistan|Pembentukan]]
| sovereignty_note       = <!--|sovereignty_type = |[[Safavid dynasty|Independence]] from [[Afsharid dynasty|Persia]]-->
| established_event1     = {{nowrap|[[Empayar Hotak|Negara Afghan pertama]]}}
| established_date1      = April 1709
| established_event2     = {{nowrap|[[Empayar Durrani|Empayar Afghan]]}}
| established_date2      = Oktober 1747
| established_event3     = [[Hari Kemerdekaan Afghan|Diiktiraf]]
| established_date3      = 19 Ogos 1919
| currency               = [[Afghani Afghanistan|Afghani]]
| currency_code          = AFN
| country_code           = AFG
| time_zone              = D†
| utc_offset             = +4:30
| drives_on              = kanan
| calling_code           = [[+93]]
| cctld                  = [[.af]] [[افغانستان.]]
}}
'''Afghanistan''' {{IPA|/ɑf.ɣɑ.nis.tɑn/}} ([[Bahasa Pashto|Pashto]]/[[Bahasa Dari|Dari]]: {{nq|افغانستان}}, ''Afġānistān''), ialah sebuah [[negara dikelilingi daratan]] yang terletak di dalam [[Asia Selatan]] dan [[Asia Tengah]].<ref name="CIAgeo"/><ref name="UNdata"/><ref name="Britannica"/><ref>{{cite web |url=http://pubs.usgs.gov/of/1997/ofr-97-470/OF97-470C/asiaGmap.html |title=U.S. maps |publisher=Pubs.usgs.gov |date= |accessdate=19 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131225134851/http://pubs.usgs.gov/of/1997/ofr-97-470/OF97-470C/asiaGmap.html |archivedate=2013-12-25 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.worldbank.org/en/region/sar|title= South Asia: Data, Projects, and Research|accessdate=2 Mac 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://pubs.usgs.gov/of/1997/ofr-97-470/OF97-470C/asiaGmap.html|title= MAPS SHOWING GEOLOGY, OIL AND GAS FIELDS AND GEOLOGICAL PROVINCES OF SOUTH ASIA (Includes Afghanistan)|accessdate=2 Mac 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://jsis.washington.edu/advise/catalog/soasia-b.html|title= University of Washington Jackson School of International Studies: The South Asia Center|accessdate=2 March 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.maxwell.syr.edu/moynihan/programs/sac/|title=Syracruse University: The South Asia Center|accessdate=2 Mac 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ii.umich.edu/csas|title=Center for South Asian studies|accessdate=2 Mac 2015}}</ref> Ia mempunyai penduduk kira-kira 35.5 juta orang,<ref>Dewan Bahasa dan Pustaka. (2020). Kamus Dewan Perdana.</ref> menjadikannya negara ke-[[Senarai negara dengan penduduk|42]] yang paling ramai penduduk di dunia. Ia bersempadan dengan [[Pakistan]] di selatan dan timur; [[Iran]] di barat; [[Turkmenistan]], [[Uzbekistan]] dan [[Tajikistan]] di utara; dan China di timur laut jauh. Keluasannya {{convert|652,000|km2|sqmi|abbr=on}}, menjadikannya negara ke-[[Senarai negara dan kebergantungan dengan kawasan|42]] terbesar di dunia.

Habitasi manusia di Afghanistan bermula sejak [[Paleolitik Tengah|Era Paleolitik Tengah]],<ref name="Galvin-PreIslamic">{{cite web |url=http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20011103002246/http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |archivedate=3 November 2001|title=The Pre-Islamic Period |publisher=Illinois Institute of Technology |work=Afghanistan Country Study |first=Luke |last=Griffin |date=14 January 2002 |accessdate=14 October 2010}}</ref> dan mempunyai lokasi strategik di [[Laluan Sutera]] menghubungkan pelbagai budaya di Timur Tengah dan bahagian lain di Asia.<ref name="BBC-country-profile">{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/country_profiles/1162668.stm |title=Afghanistan country profile |publisher=BBC News |date=12 January 2012 |accessdate=19 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101105203012/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/country_profiles/1162668.stm |archivedate=5 November 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> Sepanjang zaman, negara itu telah menjadi rumah kepada pelbagai bangsa<ref>{{cite web |url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID%2Baf0001) |title=Chapter 1. Historical Setting |publisher=[[Library of Congress Country Studies]] on Afghanistan |first=Craig |last=Baxter |year=1997 |accessdate=24 June 2010}}</ref> dan menyaksikan pelbagai kempen ketenteraan, terutamanya oleh [[Iskandar Agung|Alexander Agung]], [[Penaklukan Islam di Afghanistan|Arab Muslim]], [[Pencerobohan Khwarezmia dan Timur Iran oleh Mongol|Mongol]], [[Perang Pertama Anglo-Afghan|British]], [[perang Soviet di Afghanistan|Soviet Rusia]], dan dalam era moden dengan [[Perang di Afghanistan (2001-kini) |kuasa-kuasa Barat]].<ref name="Galvin-PreIslamic"/> Ia juga telah menjadi pusat pelbagai empayar, seperti [[Empayar Kushan|Kushan]], [[Empayar Hephthalite |Hun Putih]], [[Samaniyah]], [[Wangsa Saffariyah|Saffariyah]], [[Empayar Ghaznawiyah|Ghaznawiyah]], [[Empayar Ghoriyah|Ghoriyah]], [[Dinasti Khilji|Khilji]], [[Empayar Mughal|Mughal]], [[Empayar Hotak|Hotak]], [[Dinasti Durrani|Durrani]].<ref>{{cite web |url=http://www.historyfiles.co.uk/KingListsMiddEast/EasternAfghans.htm |title=Kingdoms of South Asia&nbsp;– Afghanistan in Far East Kingdoms: Persia and the East |publisher=The History Files |accessdate=24 June 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140408080226/http://www.historyfiles.co.uk/KingListsMiddEast/EasternAfghans.htm |archivedate=2014-04-08 }}</ref>

Sejarah politik negara moden Afghanistan bermula dengan dinasti Hotak dan [[Empayar Durrani|Durrani]] pada abad ke-18.<ref name="Last-Afghan-empire">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan/21392/Last-Afghan-empire |title=Last Afghan empire |accessdate=22 August 2010 |work=[[Louis Dupree (professor)|Louis Dupree]], [[Nancy Hatch Dupree]] and others |publisher=[[Encyclopædia Britannica]] Online|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131112114907/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan/21392/Last-Afghan-empire/ |archivedate=2013-11-12 }}</ref><ref>{{cite encyclopedia |author=D. Balland |url=http://iranicaonline.org/articles/afghanistan-x-political-history |title=Afghanistan x. Political History |encyclopedia=[[Encyclopædia Iranica]] |edition=online |publisher=Columbia University |year=2010 |accessdate=29 December 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131212102354/http://www.iranicaonline.org/articles/afghanistan-x-political-history |archivedate=2013-12-12 }}</ref><ref name="EofI-Afghanistan">{{cite encyclopedia |author=M. Longworth Dames, G. Morgenstierne, and R. Ghirshman |title=AFGHĀNISTĀN |encyclopedia=[[Encyclopaedia of Islam]] |edition=CD-ROM v. 1.0 |publisher=Koninklijke Brill NV |year=1999}}</ref> Pada abad ke-19, Afghanistan menjadi [[negara penyangga]] dalam "[[Permainan Besar]]" antara [[British Raj|British India]] dan [[Empayar Rusia]]. Berikutan Perang Inggeris-Afghan 1919, [[Amanullah Khan|Raja Amanullah]] dan [[Mohammed Zahir Shah|Raja Mohammed Zahir Shah]] cuba memodenkan negara itu. Selepas rampasan kuasa pada 1970-an dan beberapa perang saudara melanda kebanyakan negara, ia diceroboh oleh Soviet pada tahun 1979. Pada 2021, Afghanistan secara ''[[de facto]]'' kini ditadbir oleh [[Emiriah Islam Afghanistan]] yang dikuasai [[Taliban]] ([[Bahasa Pashto]]: د افغانستان اسلامي امارات, ''Da Afghanistan Islami Amarat'') berikutan kejatuhan [[Republik Islam Afghanistan]] yang diakui secara antarabangsa pada 15 Ogos 2021.

==Etimologi==
Nama ''Afghanistan''  ({{lang-fa|افغانستان}}, {{IPA-fa|avɣɒnestɒn|}}) dipercayai menjadi setua sebagai [[etonim]] iaitu [[Afghanistan (etonim)|''Afghan'']], yang didokumenkan pada abad ke-10 dalam buku [[geografi]] iaitu ''[[Hudud ul 'alam]]''.<ref>{{Cite book|title=The Afghans |last1=Vogelsang |first1=Willem |authorlink=|volume= |year=2002|publisher=Wiley Blackwell|location=|isbn=0-631-19841-5|page=18|url={{Google books |plainurl=yes |id=9kfJ6MlMsJQC |page=18 }}|accessdate=2010-08-22}}</ref> Perkataan Afghan berasal dari [[Bahasa Sanskrit|Sanskrit]] iaitu अवगाण (Avagāṇa);<ref>http://sanskritdictionary.com/avag%C4%81%E1%B9%87a/20082/1</ref> yang mungkin berasal dari [[Aśvaka]].<ref>{{Cite book|title=Afghanistan -a country without a state?|last1=Noelle-Karimi|first1=Christine|authorlink=|author2=Conrad J. Schetter|author3=Reinhard Schlagintweit|volume= |year=2002|publisher=IKO|location=[[University of Michigan]], United States|isbn=3-88939-628-3|page=18|quote=''The earliest mention of the name 'Afghan' (Abgan) is to be found in a Sasanid inscription from the 3rd century, and it appears in India in the form of 'Avagana'...''|url=http://books.google.com/?id=eo3tAAAAMAAJ|accessdate=2010-09-24}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.iranicaonline.org/articles/afgan-in-current-political-usage-any-citizen-of-afghanistan-whatever-his-ethnic-tribal-or-religious-affiliation |title=Afghan |work=Ch. M. Kieffer |publisher=[[Encyclopædia Iranica]] Online Edition |date=December 15, 1983}}</ref><ref>{{cite journal|date=1999|quote=Their name means "cavelier" as derived from Sanskrit, Asva or Asvaka|title=Scottish Geographical Journal|journal= Royal Scottish Geographical Society|page=275|access-date=31 May 2015}}</ref> [[Akar kata|Akar]] nama "[[Afghanistan]]" telah digunakan dalam [[sejarah]] untuk orang [[Pashtun]],<ref>{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/afgan-in-current-political-usage-any-citizen-of-afghanistan-whatever-his-ethnic-tribal-or-religious-affiliation|title=Afghan  |publisher=[[Encyclopædia Iranica]] Online Edition |date=December 15, 1983}}</ref> dan [[akhiran]] "[[-stan]]" itu bermaksud "tempat" dalam bahasa Parsi. Oleh itu, Afghanistan diterjemahkan kepada ''"tanah orang Afghan"''<ref>{{Cite book|title=Afghanistan: The land |last1=Banting |first1=Erinn |authorlink=|volume= |year=2003|publisher=Crabtree Publishing Company |location=|isbn=0-7787-9335-4|page=4|url={{Google books |plainurl=yes |id=KRt0HfYFZGsC |page=4 }} |accessdate=2010-08-22}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.afghan-web.com/facts.html |title=General Information About Afghanistan |work=Abdullah Qazi |publisher=Afghanistan Online |accessdate=2010-09-27}}</ref> atau ''"tanah orang Pashtun"''.<ref>{{Cite book|title=Education in Afghanistan: Developments, Influences and Legacies Since 1901|last1=Baiza |first1=Yahia|authorlink=|volume= |year=2013|publisher=Routledge |location=|isbn=1134120826|page=100|url={{Google books |plainurl=yes |id=dauAAAAAQBAJ|page=100 }} |accessdate=2014-06-23}}</ref> [[Perlembagaan Afghanistan]] menyatakan bahawa kata Afghanistan hendaklah terpakai bagi tiap-tiap [[Demografi Afghanistan|warganegara Afghanistan]]."<ref>{{cite web|title=Constitution of Afghanistan|url=http://www.embassyofafghanistan.org/page/constitution |year=2004 |accessdate=2013-02-16}}</ref>

==Sejarah==
{{main|Sejarah Afghanistan}}
{{Sejarah Afghanistan}}
[[Penggalian (arkeologi) | Penggalian]] laman prasejarah oleh [[Louis Dupree (profesor)|Louis Dupree]] dan lain-lain menunjukkan bahawa manusia telah hidup di tempat yang kininya Afghanistan sekurang-kurangnya 50,000 tahun yang lalu, dan bahawa masyarakat petani di kawasan adalah antara yang terawal di dunia.<ref name="JFS">{{cite web |url=http://encarta.msn.com/text_761569370___42/Afghanistan.html |title=Afghanistan&nbsp;– John Ford Shroder, University of Nebraska |publisher=Webcitation.org |accessdate=19 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130726195140/http://www.webcitation.org/5kwDUj6WJ |archivedate=2013-07-26 |url-status=dead }}</ref><ref name="Dupree3">[[Nancy Hatch Dupree|Nancy H. Dupree]] (1973): An Historical Guide To Afghanistan, Chapter 3 Sites in Perspective.</ref> Sebuah laman penting dari aktiviti sejarah awal, ramai yang percayai bahawa Afghanistan membandingkan kepada [[Mesir]] dari segi nilai sejarah laman arkeologi itu.<ref>{{cite news |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1881896-1,00.html |title=Afghanistan: A Treasure Trove for Archaeologists |work=[[Time (magazine)|Time Magazine]] |date=26 February 2009 |accessdate=13 July 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130726153721/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1881896-1,00.html |archivedate=2013-07-26 }}</ref>

Negara ini terletak pada satu titik pertalian unik di mana banyak tamadun telah berinteraksi dan sering berperang. Ia telah menjadi rumah kepada pelbagai orang sepanjang zaman, antaranya [[orang Iran purba]] yang ditubuhkan peranan dominan [[bahasa Indo-Iran]] di rantau ini. Di pelbagai tempat, tanah itu telah dimasukkan dalam empayar serantau yang besar, antaranya [[Empayar Achaemenid]], yang [[Iskandar Agung|Empayar Macedonia]], yang [[Empayar Maurya|Empayar India Maurya]], dan [[penaklukan Islam di Afghanistan|Empayar Islam]].<ref>The Indo-Aryans of Ancient South Asia: Language, Material Culture and Ethnicity by George Erdosy, p.321</ref>

Banyak kerajaan juga telah berbangkit kuasa di Afghanistan, seperti [[Kerajaan Yunani-Bactria|Greco-Bactria]], [[Empayar Kushan|Kushan]], [[Hephthalite]], [[Kabul Shahi]], [[Dinasti Saffarid|Saffarid]], [[Samanid]], [[Ghaznavid]], [[Dinasti Ghurid|Ghurid]], [[Dinasti Khilji|Khilji]], [[Kartid]], [[Dinasti Timurid|Timurid]], [[Empayar Mughal|Mughal]], dan akhirnya [[dinasti Hotak|Hotak]] dan [[dinasti Durrani|Durrani]] iaitu dinasti yang menandakan asal usul politik negara moden.<ref>The History of Afghanistan by Meredith L. Runion, p.44-49</ref>

===Tempoh pra-Islam===
[[File:AsokaKandahar.jpg|thumb|left|[[Fatwa dari Ashoka|Fatwa]] dwibahasa ([[Koine Greek|Greek]] dan [[bahasa Aramia|Aramia]]) oleh Maharaja [[Ashoka]] dari abad ke-3 SM di kota selatan [[Kandahar]]]]

[[Arkeologi|Arkeologi]] penerokaan dilakukan dalam abad ke-20 menunjukkan bahawa kawasan geografi Afghanistan sudah berkait rapat dengan budaya dan perdagangan dengan negara jiran di sebelah timur, barat, dan utara. Artifak khas dari [[Paleolitik]], [[Zaman Batu Pertengahan]], [[Neolitik]], [[Zaman Gangsa]] dan [[Zaman Besi|Besi]] telah dijumpai di Afghanistan.<ref>Library of Congress Country Studies on Afghanistan, [http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0002) Pre-Islamic Period], by Craig Baxter (1997).</ref> Tamadun bandar dipercayai telah bermula seawal 3000 SM, dan bandar awal Mundigak (berhampiran [[Kandahar]] di selatan negara ini) mungkin telah menjadi tanah jajahan [[Tamadun Lembah Indus]] yang berhampiran.<ref name="Dupree3"/> Penemuan yang lebih terkini menetapkan bahawa Tamadun Lembah Indus menjangkau ke atas ke arah zaman moden Afghanistan, menjadikan tamadun purba hari ini sebahagian daripada Pakistan, Afghanistan dan India. Dengan lebih terperinci, ia keluar dari apa yang hari ini adalah barat laut [[Pakistan]] di barat laut [[India]] dan timur laut Afghanistan.<ref name="The Ancient Indus pp.1">The Ancient Indus: Urbanism, Economy, and Society. pp.1</ref> Sebuah Tapak Lembah Indus telah ditemui di [[Sungai Oxus]] di [[Shortugai]] di utara Afghanistan.<ref>Kenoyer, Jonathan Mark (1998). Ancient cities of the Indus Valley Civilisation. pp.96</ref>  Selain Shortughai adalah tapak [[Mundigak]] lain yang ketara. Terdapat beberapa koloni IVC lebih kecil yang juga terdapat di Afghanistan.
[[File:BamyanBuddha Smaller 1.jpg|upright||thumb|Salah satu dari [[Buddha Bamiyan]]. [[Agama Buddha]] tersebar luas di rantau ini sebelum [[penaklukan Islam di Afghanistan]].]]
Selepas 2000 SM, gelombang berturut-orang kerap berpindah-randah dari Asia Tengah mula bergerak ke selatan Afghanistan; di antara mereka ramai orang [[Indo-Iran]] yang [[Bahasa-bahasa Indo-Eropah|berbahasa Indo-Eropah]].<ref name="JFS"/> Suku-suku ini kemudian terus berhijrah ke India selatan, barat yang kininya Iran, dan ke arah Eropah melalui kawasan utara [[Laut Kaspia]].<ref>Bryant, Edwin F. (2001) ''The quest for the origins of Vedic culture: the Indo-Aryan migration debate'' Oxford University Press, ISBN 978-0-19-513777-4.</ref> Rantau tersebut secara keseluruhannya dipanggil [[Ariana]].<ref name="JFS"/><ref>Afghanistan: ancient Ariana (1950), Information Bureau, p3.</ref><ref name="Witzel">M. Witzel, "''The Vīdẽvdaδ list obviously was composed or redacted by someone who regarded Afghanistan and the lands surrounding it as the home of all Indo-Iranians (airiia), that is of all (eastern) Iranians, with Airiianem Vaẽjah as their center.''" page 48, ''"The Home Of The Aryans"'', Festschrift J. Narten = Münchener Studien zur Sprachwissenschaft, Beihefte NF 19, Dettelbach: J.H. Röll 2000, 283–338. Also published online, at [[Harvard University]] ([http://www.people.fas.harvard.edu/~witzel/AryanHome.pdf LINK])</ref>

Rakyatnya tersebut berkongsi budaya yang sama dengan [[Indo-Iran]]. Agama kuno [[Kafiristan]] terselamat di sini hingga abad ke-19. Satu lagi agama, [[Zoroastrianisme]] dipercayai oleh sesetengahnya telah berasal di tempat yang sekarang Afghanistan antara 1800 dan 800 SM, sebagai pengasasnya [[Zoroaster]] dikatakan telah hidup dan meninggal di [[Balkh]].<ref name="LOC">Library of Congress Country Studies on Afghanistan, [http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0003) Achaemenid Rule, ca. 550-331 B.C.]</ref><ref>{{cite web |url=http://www.gandhara.com.au/afghan_table.html |title=Chronological History of Afghanistan&nbsp;– the cradle of Gandharan civilisation |publisher=Gandhara.com.au |date=15 February 1989 |accessdate=19 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130727021728/http://www.gandhara.com.au/afghan_table.html |archivedate=2013-07-27 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://ancienthistory.about.com/library/bl/bl_afghanachaemenid.htm |title=''Afghanistan: Achaemenid dynasty rule'', Ancient Classical History |publisher=Ancienthistory.about.com |date=13 April 2012 |accessdate=19 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230234134/http://ancienthistory.about.com/library/bl/bl_afghanachaemenid.htm |archivedate=2013-12-30 }}</ref> [[Bahasa-bahasa iran|Bahasa-bahasa Iran Timur]] purba mungkin telah digunakan di rantau ini sekitar masa kebangkitan Zoroastrianisme. Menjelang pertengahan abad ke-6 SM, Parsi Achaemenid menggulingkan [[Media]] dan dimasukkan [[Arachosia]], [[Aria (satrapy) | Aria]] dan [[Bactria]] dalam sempadan timur. Satu [[Epigraphy | prasasti]] pada batu nisan Raja [[Darius I dari Parsi]] menyebut [[Kabulistan|Lembah Kabul]] dalam senarai 29 negara-negara yang beliau telah tawankan.<ref>Nancy H. Dupree, [http://www.aisk.org/aisk/NHDAHGTK05.php#Top An Historical Guide to Kabul] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110727185437/http://www.aisk.org/aisk/NHDAHGTK05.php#Top |date=2011-07-27 }}</ref>

[[Iskandar Agung]] dan angkatan Macedonia tiba ke Afghanistan pada 330 SM selepas menewaskan [[Darius III dari Parsi]] setahun lebih awal dalam [[Pertempuran Gaugamela]].<ref name="LOC"/> Meneruskan penjajahan ringkas Iskandar, negeri pengganti yang [[Empayar Seleucid]] dikawal rantau ini sebagai salah satu wilayah timur sehinggalah 305 SM, apabila mereka memberikan banyak kepada India [[Empayar Maurya]] sebagai sebahagian daripada perjanjian perikatan . The Mauryans diperkenalkan [[Buddha]] dan dikawal kawasan selatan [[Hindu Kush]] sehingga mereka digulingkan kira-kira 185 SM.<ref name="LoC-pdf"/> Kemerosotan mereka bermula 60 tahun selepas pemerintahan [[Ashoka]] berakhir, yang membawa kepada [[tamadun Yunani|Yunani]] penaklukan semula di rantau ini oleh [[Yunani-Bactria]]. Sebahagian besar tidak lama lagi berpecah dari Yunani-Bactria dan menjadi sebahagian daripada [[Indo-Yunani|Kerajaan Indo-Yunani]]. Indo-Yunani dikalahkan dan diusir oleh [[Indo-Scythia]] di lewat abad ke-2 SM.<ref>The History of Afghanistan by Meredith L. Runion, p.44</ref> 

Pada abad pertama SM, [[Empayar Parthia]] ditundukkan rantau ini, tetapi tewas kepada mereka oleh orang suruhan [[Indo-Parthia]]. Pada pertengahan-ke-akhir abad pertama EL besar [[Empayar Kushan]], berpusat di Afghanistan moden, menjadi pelanggan yang besar kepada kebudayaan Buddha, menjadikan agama Buddha berkembang di seluruh rantau ini. Kushas dikalahkan oleh [[Empayar Sassanid|Sassanid]] pada abad ke-3 EL. Walaupun [[Indo-Sassanid]] terus memerintah sekurang-kurangnya dari rantau ini.<ref>Dani, A. H. and B. A. Litvinsky. "The Kushano-Sasanian Kingdom". In: ''History of civilizations of Central Asia, Volume III. The crossroads of civilizations: A.D. 250 to 750''. Litvinsky, B.A., ed., 1996. UNESCO Publishing, pp. 103–118. ISBN 978-92-3-103211-0.</ref> Mereka diekori oleh Hun [[Kidarite]]<ref>Zeimal, E. V. "The Kidarite Kingdom in Central Asia". In: ''History of civilizations of Central Asia, Volume III. The crossroads of civilizations: A.D. 250 to 750''. Litvinsky, B.A., ed., 1996, UNESCO Publishing, pp. 119–133. ISBN 978-92-3-103211-0.</ref> yang, seterusnya, telah digantikan oleh [[Hephthalite]].<ref>Litvinsky, B. A. "The Hephthalite Empire". In: ''History of civilizations of Central Asia, Volume III. The crossroads of civilizations: A.D. 250 to 750''. Litvinsky, B.A., ed., 1996, UNESCO Publishing, pp. 135–162. ISBN 978-92-3-103211-0.</ref> Menjelang abad ke-6 Masihi, pengganti kepada Kushan dan Hepthalite menubuhkan dinasti kecil yang dikenali sebagai [[Kabul Shahi]].

===Islamisasi dan penjajahan Mongol===
{{main|Penaklukan Islam di Afghanistan|Penjajahan Mongol di Asia Tengah}}
[[File:Herat Congregational Mosque -Afghanistan.jpg|thumb|left|300px|[[Masjid Jumaat Herat]] dari era-[[Dinasti Ghurid|Ghurid]], atau ''Masjid Jami'', salah satu dari masjid tertua di Afghanistan]]
Sebelum abad ke-19, kawasan barat laut Afghanistan dirujuk dengan nama serantau iaitu [[Khorasan Lebih Besar|Khorasan]].<ref name="Khorasan">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/316850/Khorasan |title=Khorasan |publisher=Encyclopædia Britannica Online |date= |accessdate=21 October 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101003132000/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/316850/Khorasan |archivedate=3 October 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref><ref name="EI">{{cite book |url=http://books.google.com/books?id=cJQ3AAAAIAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |chapter=Khurasan |title=The Encyclopaedia of Islam |page=55 |quote=In pre-Islamic and early Islamic times, the term "Khurassan" frequently had a much wider denotation, covering also parts of what are now Soviet Central Asia and Afghanistan |publisher=Brill |year=2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140209231141/http://books.google.com/books?id=cJQ3AAAAIAAJ&printsec=frontcover |archivedate=2014-02-09 }}</ref> Dua daripada empat ibukota Khurasan ([[Herat]] dan [[Balkh]]<ref name="Routledge"/>) kini di Afghanistan, manakala kawasan [[Wilayah Kandahar|Kandahar]], [[Wilayah Zabul|Zabulistan]], Ghazni, Kabulistan, dan [[nama Afghanistan|Afghanistan]] membentuk [[sempadan]] antara Khorasan dan [[Hindustan]].<ref name="Routledge">{{cite book |title=Travels in Asia and Africa, 1325–1354 |last1=Ibn Battuta |edition=reprint, illustrated |year=2004 |publisher=Routledge |isbn=978-0-415-34473-9 |page=416 |url=http://books.google.com/books?id=zKqn_CWTxYEC&lpg=PP1&pg=PA180#v=onepage&q&f=false|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140405002013/http://books.google.com/books?id=zKqn_CWTxYEC&lpg=PP1&pg=PA180 |archivedate=2014-04-05 }}</ref><ref name="Firishta">{{cite book |url=http://persian.packhum.org/persian/pf?file=80201016&ct=199 |title=The History of India |volume=6 |chapter=Chapter 200: Translation of the Introduction to Firishta's History |page=8 |accessdate=22 August 2010 |author=[[Firishta|Muhammad Qasim Hindu Shah]] |others=Sir H. M. Elliot |publisher=Packard Humanities Institute |location=London |year=1560|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130726121158/http://persian.packhum.org/persian/pf?file=80201016&ct=199 |archivedate=2013-07-26 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://persian.packhum.org/persian//pf?file=03501051&ct=91 |title=Events Of The Year 910 (p.4) |author=[[Babur|Zahir ud-Din Mohammad Babur]] |work=[[Baburnama|Memoirs of Babur]] |publisher=[[Packard Humanities Institute]] |year=1525 |accessdate=22 August 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140405043551/http://persian.packhum.org/persian//pf?file=03501051&ct=91 |archivedate=2014-04-05 }}</ref>

[[Arab]] [[Muslim]] membawa Islam kepada [[Herat]] dan [[Zaranj]] di 642 EL dan mula merebak ke arah timur; beberapa penduduk asal mereka bertemu menerimanya manakala yang lain memberontak.<ref name="Elliot-2">{{cite web |url=http://persian.packhum.org/persian/pf?file=80201012&ct=98 |title=A.—The Hindu Kings of Kábul |work=Sir H. M. Elliot |publisher=[[Packard Humanities Institute]] |location=London |date=1867–1877 |accessdate=18 September 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140408220905/http://persian.packhum.org/persian/pf?file=80201012&ct=98 |archivedate=2014-04-08 }}</ref> Tanah itu secara kolektif dikenali oleh orang Arab sebagai al-Hind kerana sambungan budaya dengan [[India Lebih Besar]]. Sebelum Islam diperkenalkan, penduduk di rantau itu ialah agama, termasuk penganut [[Zoroastrianisme|Majusi]], [[Agama Buddha|Buddha]], [[Surya]] dan [[Nana (dewi Afghan)|Nana]], [[Sejarah Yahudi di Afghanistan|Yahudi]], dan lain-lain.<ref name="Mustawfi">{{cite web |url=http://persian.packhum.org/persian/pf?file=16301012&ct=16 |title=The Geographical Part of the NUZHAT-AL-QULUB |author=?amd-Allah Mustawfi of Qazwin |work=Translated by Guy Le Strange |publisher=[[Packard Humanities Institute]] |year=1340 |accessdate=19 August 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130726144951/http://persian.packhum.org/persian/pf?file=16301012&ct=16 |archivedate=2013-07-26 }}</ref> [[Zunbil]] dan Kabul Shahi mula-mula ditawan di 870 EL oleh [[Dinasti Saffari |Saffarid]] Muslim Zaranj. Kemudian, [[Samanid]] dilanjutkan pengaruh Islam mereka selatan Hindu Kush. Ia melaporkan bahawa orang Islam dan bukan Islam yang tetap hidup berdampingan di Kabul sebelum [[Ghaznavid]] berbangkit kuasa pada abad ke-10.<ref name="Elliot-3">{{cite web |url=http://persian.packhum.org/persian/pf?file=80201012&ct=100 |title=A.—The Hindu Kings of Kábul (p.3) |work=Sir H. M. Elliot |publisher=[[Packard Humanities Institute]] |location=London |date=1867–1877 |accessdate=18 September 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130726133107/http://persian.packhum.org/persian/pf?file=80201012&ct=100 |archivedate=2013-07-26 }}</ref>

Afghanistan menjadi salah satu pusat utama dalam [[Dunia Muslim]] semasa [[Zaman Kegemilangan Islam]].<ref name="JFS"/><ref>{{cite web |url=http://www.iranchamber.com/history/ghaznavids/ghaznavids.php |title="Ghaznavid Dynasty", History of Iran, Iran Chamber Society |publisher=Iranchamber.com |accessdate=14 November 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101124185258/http://iranchamber.com/history/ghaznavids/ghaznavids.php |archivedate=24 November 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> Menjelang abad ke-11, [[Mahmud dari Ghazni]] dikalahkan baki pemerintah Hindu dan berkesan [[diislamkan]] rantau yang lebih luas, dengan pengecualian [[Kafiristan]]. Dinasti Ghaznavid dikalahkan dan digantikan oleh [[Dinasti Ghurid | Ghurid]], yang berkembang maju dan empayar Islam yang telah berkuasa. Beberapa spekulasi bahawa [[puak Nasher]] hari ini adalah saki-baki dinasti Ghaznavid itu.<ref>Meher, Jagmohan: {{Google books |title=Afghanistan: Dynamics of Survival |page=29 |id=aTP1-nG0Us4C }}</ref><ref>{{Google books |title=International Business Publiction: Afghanistan. Country Studiy Guidy, Volume 1, Strategic Information and Developments |id=BXG8AAAAQBAJ |page=66 }}</ref>

Pada 1219 M, [[Genghis Khan]] dan [[Empayar Mongol|Mongol]] beliau tentera menakluki rantau ini. Tenteranya dikatakan telah membinasakan kota-kota Khorasan iaitu Herat dan Balkh dan juga [[Bamyan, Afghanistan|Bamyan]].<ref>{{cite web |url=https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm |title=Central Asian world cities |publisher=Faculty.washington.edu |date=29 September 2007 |accessdate=6 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130723185841/https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm |archivedate=2013-07-23 }}</ref> Kemusnahan yang berpunca oleh Mongol memaksa ramai penduduk tempatan untuk kembali kepada masyarakat luar bandar pertanian.<ref>{{cite news |last=Page |first=Susan |url=http://www.usatoday.com/news/world/2009-02-17-afghanistan-forces_N.htm |title=Obama's war: Deploying 17,000 raises stakes in Afghanistan |publisher=Usatoday.com |date=18 February 2009 |accessdate=19 May 2012}}</ref> Pemerintahan Mongol terus dengan [[Ilkhanate]] di barat laut ketika [[Dinasti Khilji]] yang ditadbir kawasan puak Afghanistan selatan Hindu Kush sehingga serangan ke atas [[Timur]], yang menubuhkan [[Dinasti Timurid]] pada 1370.<ref>{{cite web |url=http://www.britannica.com/eb/article-9072546/Timurid-Dynasty |title=Timurid Dynasty |publisher=Britannica.com |accessdate=19 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080622174527/http://www.britannica.com/eb/article-9072546/Timurid-Dynasty |archivedate=2008-06-22 |url-status=live }}</ref> Semasa era Ghaznavid, Ghurid dan Timurid, rantau ini melahirkan ramai monumen banyak monumen halus seni bina Islam dan banyak kerja-kerja sains dan sastera.

Pada awal abad ke-16, [[Babur]] tiba dari [[Fergana]] dan menawan Kabul dari [[Dinasti Arghun]]. Dari situ beliau mula mendominasi kawalan wilayah tengah dan timur Afghanistan. Beliau kekal dalam Kabulistan sehingga 1526 apabila beliau menyerang [[Kesultanan Delhi|Delhi]] di India untuk menggantikan [[Dinasti Lodi]] dengan [[Empayar Mughal]]. Antara abad ke-16 dan ke-18, yang [[Khanate dari Bukhara]], [[Dinasti Safavid|Safavid]], dan Mughal memerintah pelbagai bahagian wilayah.<ref>A Brief History of Afghanistan by Shaista Wahab, Barry Youngerman, p.66</ref>

===Dinasti Hotak dan Empayar Durrani===
[[File:Portrait miniature of Ahmad Shah Durrani.jpg|thumb|150px|[[Ahmad Shah Durrani]], pengasas [[Empayar Durrani|empayar Afghanistan terakhir]] dan dilihat sebagai ''[[Bapa Negara]]'']]

Pada 1709, [[Mirwais Hotak]], seorang Pashtun dari [[Kandahar]], berjaya memberontak terhadap Safavid Parsi. Beliau menggulingkan dan membunuh [[George XI dari Kartli|Gurgin Khan]], dan memberikan Afghanistan kemerdekaan.<ref name="Browne">{{cite web |url=http://persian.packhum.org/persian/main?url=pf%3Ffile%3D90001014%26ct%3D29 |title=A Literary History of Persia, Volume 4: Modern Times (1500–1924), Chapter IV. An Outline Of The History Of Persia During The Last Two Centuries (A.D. 1722–1922) |author=Edward G. Browne |publisher=[[Packard Humanities Institute]] |accessdate=9 September 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130726142425/http://persian.packhum.org/persian/main?url=pf%3Ffile%3D90001014%26ct%3D29 |archivedate=2013-07-26 }}</ref> Mirwais meninggal dunia atas sebab semula jadi pada 1715 dan digantikan oleh saudaranya [[Abdul Aziz Hotak|Abdul Aziz]], yang tidak lama kemudian dibunuh oleh anak lelaki Mirwais iaitu [[Mahmud Hotak|Mahmud]] atas sebab [[pengkhianatan]]. Mahmud membawa tentera Afghanistan dalam 1722 ke ibu negara Persia [[Isfahan]], ditangkap bandar selepas [[Pertempuran Gulnabad]] dan mengisytiharkan dirinya Raja Parsi.<ref name="Browne"/> Orang Parsi menolak Mahmud, dan selepas pembunuhan beramai-ramai ribu ulama, bangsawan, dan ahli-ahli keluarga Safavid, dinasti Hotak yang digulingkan dari Parsi oleh [[Nader Shah|Nader Shah Afshar]] selepas [[Pertempuran Damghan (1729)|Pertempuran Damghan]] 1729.<ref name="Hotakis">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan/21396/The-Durrani-dynasty?anchor=ref306642 |title=The Hotakis |work=Encyclopædia Britannica Online |accessdate=9 September 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131112100156/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan/21396/The-Durrani-dynasty?anchor=ref306642 |archivedate=2013-11-12 }}</ref>

Pada 1738, Nader Shah dan [[Dinasti Afsharid|angkatan]] beliau menawan Kandahar, kubu Hotak terakhir, dari Shah [[Hussain Hotak]], di mana titik yang dipenjarakan dari seorang berusia 16 tahun iaitu [[Ahmad Shah Durrani]] telah dibebaskan dan dibuat sebagai komander sebuah rejimen Afghan.<ref name="Durrani-dynasty">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan/21396/The-Durrani-dynasty?anchor=ref306642 |title=The Durrani dynasty |work=Encyclopædia Britannica Online |accessdate=9 September 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131112100156/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan/21396/The-Durrani-dynasty?anchor=ref306642 |archivedate=2013-11-12 }}</ref> Sejurus selepas tentera Parsi dan Afghanistan [[Penjajahan Nader Shah di India|menyerang India]]. Menjelang 1747, rakyat Afghanistan memilih Durrani sebagai [[ketua negara]] mereka.<ref name="CIA">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2028.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af |title=Background: Afghanistan |work=The World Factbook |publisher=CIA |accessdate=24 June 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131231034658/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2028.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas& |archivedate=2013-12-31 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0010) |title=Ahmad Shah and the Durrani Empire |accessdate=25 August 2010 |publisher=[[Library of Congress Country Studies]] on Afghanistan |year=1997}}</ref><ref name="Brit-Durrani">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/10162/Ahmad-Shah-Durrani |title=Ahmad Shah Durrani |work=Encyclopædia Britannica Online |accessdate=9 September 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140404104909/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/10162/Ahmad-Shah-Durrani |archivedate=2014-04-04 }}</ref> Durrani dan tentera Afghanistan beliau menakluki kebanyakan Afghanistan, Pakistan, [[Provinsi Khorasan|Khorasan]] dan [[Quhistan|Kohistan]] wilayah Iran, dan Delhi di India pada masa kini.<ref name="Engels">{{cite web |url=http://www.marxists.org/archive/marx/works/1857/afghanistan/index.htm |title=Afghanistan |accessdate=25 August 2010 |author=[[Friedrich Engels]] |work=Andy Blunden |publisher=The New American Cyclopaedia, Vol. I |year=1857|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140427034439/http://www.marxists.org/archive/marx/works/1857/afghanistan/index.htm |archivedate=2014-04-27 }}</ref> Beliau menewaskan India [[Empayar  Maratha]] dari India, dan salah satu kejayaan terbesar beliau ialah [[Pertempuran Panipat (1761)|Pertempuran Panipat 1761]].

Pada Oktober 1772, Durrani meninggal dunia atas sebab semula jadi dan dikebumikan di tapak yang kini bersebelahan dengan [[Kuil Jubah]] di Kandahar. Beliau telah digantikan oleh anaknya, [[Timur Shah Durrani|Timur Shah]], yang memindahkan ibu negara Afghanistan dari Kandahar ke Kabul pada 1776. Selepas kematian Timur itu pada 1793, takhta Durrani yang diturunkan kepada anaknya, [[Zaman Shah Durrani|Zaman Shah]], diikuti oleh [[Mahmud Shah Durrani|Mahmud Shah]], [[Shuja Shah Durrani|Shuja Shah]] dan lain-lain.<ref>The Oxford Dictionary of Islam by John L. Esposito, p.71</ref>

Empayar Afghanistan telah berada di bawah ancaman pada abad ke-19 awal oleh [[Dinasti Qajar|Parsi]] di barat dan [[British Raj|British]] - disokong [[Empayar Sikh|Sikh]] di timur. Fateh Khan, pemimpin [[Dinasti Barakzai|suku Barakzai]], telah memasang 21 daripada saudara-saudaranya yang berkuasa di seluruh empayar. Selepas kematiannya, mereka memberontak dan dibahagikan wilayah-wilayah empayar antara mereka sendiri. Dalam tempoh yang bergelora ini, Afghanistan mempunyai banyak pemimpin sementara sehingga [[Dost Mohammad Khan]] mengisytiharkan dirinya amir pada 1826.<ref name="Tanner 2009 126">{{cite book |title=Afghanistan: A Military History from Alexander the Great to the War against the Taliban |last=Tanner |first=Stephen |year=2009 |publisher=Da Capo Press |isbn=978-0-306-81826-4 |url={{Google books |plainurl=yes |id=J3pUS_-uD-oC |page=126 }} |page=126|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140123023628/http://books.google.com/books?id=J3pUS_-uD-oC&printsec=frontcover |archivedate=2014-01-23 }}</ref> [[Rantau Punjab]] telah tewas kepada [[Ranjit Singh]], yang menyerang [[Khyber Pakhtunkhwa]] dan pada tahun 1834 menawan kota [[Peshawar]].<ref name="Nalwa">{{cite book |title=Hari Singh Nalwa, "champion of the Khalsaji" (1791–1837) |last=Nalwa |first=Vanit |year=2009 |publisher= |isbn=978-81-7304-785-5 |url={{Google books |plainurl=yes |id=ULhgNexD92QC |page=198 }} |page=198|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140122070538/http://books.google.com/books?id=ULhgNexD92QC&lpg=PA132&pg=PA198 |archivedate=2014-01-22 }}</ref> Pada 1837, semasa [[Pertempuran Jamrud]] dekat [[Genting Khyber]], [[Akbar Khan]] dan tentera Afghanistan membunuh Komander Sikh iaitu [[Hari Singh Nalwa]].<ref>{{cite book |url={{Google books |plainurl=yes |id=jS9lTERuciUC |page=116 }} |title=Soldier and Traveller&nbsp;– Alexander Gardner&nbsp;– Google Books |publisher=Elibron Classics |isbn=978-0-543-01103-9|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131017021447/http://books.google.co.in/books?id=jS9lTERuciUC&pg=PT116&dq=dhyan+singh+jamrud&hl=en&sa=X&ei=aljMT6rjJYaHrAfv9uCfDg&ved=0CDsQ6AEwAA |archivedate=2013-10-17 }}</ref> Pada kali ini, British telah mara dari timur dan [[Perang Pertama Anglo-Afghan|konflik utama yang besar]] semasa "Permainan Besar" telah dimulakan.<ref name="Chahryar">{{cite book |title=History of Civilizations of Central Asia: Development in contrast: from the sixteenth to the mid-nineteenth century |last=Chahryar |first=Adle |year=2003 |publisher=UNESCO |isbn=978-92-3-103876-1 |url=http://books.google.com/?id=AzG5llo3YCMC&lpg=PA2&pg=PA296#v=onepage&q&f=false |page=296}}</ref>

===Pengaruh Barat===
{{Further|Pengaruh Eropah di Afghanistan|Pembaharuan dari Amānullāh Khān dan perang saudara}}
[[File:Forces from British India camping at Kandahar.jpg|thumb|[[British Raj|British]] dan [[Tentera Kebangsaan Afghan|tentera bersekutu]] di Kandahar selepas [[Pertempuran Kandahar]] 1880, semasa [[Perang Anglo-Afghan Kedua]]. Dinding pertahanan yang besar di sekitar bandar telah dikeluarkan pada awal tahun 1930-an atas perintah [[Mohammed Nadir Shah|Raja Nadir]].]]
Berikutan [[Pengunduran dari Kabul pada 1842|kekalahan pasukan British-India pada 1842]] dan kemenangan rakyat Afghanistan, British ditubuhkan [[Hubungan luar Afghanistan|hubungan diplomatik]] dengan kerajaan Afghanistan dan menarik balik semua tentera dari negara ini . Mereka kembali semasa [[Perang Anglo-Afghan]] pada tahun 1870-an lewat selama kira-kira dua tahun untuk membantu [[Abdur Rahman Khan]] kekalahan [[Mohammad Ayub Khan (Emir Afghanistan)|Ayub Khan]]. United Kingdom mula menjalankan banyak pengaruh selepas ini dan juga dikawal [[dasar asing]] di negeri ini. Pada tahun 1893, [[Mortimer Durand]] dibuat Amir Abdur Rahman Khan menandatangani perjanjian kontroversi di mana etnik [[Pashtun]] dan [[Orang Baloch|Baloch]] wilayah telah dibahagikan oleh [[Baris Durand]]. Ini adalah satu piawai dasar [[pecah dan perintah]] British dan akan membawa kepada hubungan tegang, terutama dengan negeri baru Pakistan yang kemudian.
[[File:Zahir Shah of Afghanistan in 1930s-cropped.jpg|thumb|left|upright|[[Mohammed Zahir Shah|Zahir Shah]], raja terakhir Afghanistan, yang memerintah dari tahun 1933 hingga 1973.]]
Selepas [[Perang Anglo-Afghan Ketiga]] dan pemeteraian [[Perjanjian Anglo-Afghan 1919|Perjanjian Rawalpindi]] pada tahun 1919, Raja [[Amanullah Khan|Amanullah Khan]] mengisytiharkan Afghanistan yang [[negara berdaulat| berdaulat]] dan [[kemerdekaan|negara yang merdeka]] sepenuhnya. Beliau berpindah untuk menamatkan pengasingan tradisional negaranya dengan mewujudkan hubungan diplomatik dengan masyarakat antarabangsa dan, berikutan lawatan 1927-28 Eropah dan [[Turki]], memperkenalkan beberapa pembaharuan yang bertujuan untuk memodenkan negaranya. Satu pasukan utama di sebalik pembaharuan ini adalah [[Mahmud Tarzi]], penyokong kuat pendidikan wanita. Beliau berjuang untuk Perkara 68 Afghanistan 1923 [[Perlembagaan Afghanistan|perlembagaan]], yang diwajibkan pendidikan asas. Institusi [[perhambaan]] telah dimansuhkan pada tahun 1923.<ref>{{cite encyclopedia | year = 1976| volume = 25| encyclopedia = [[Encyclopedia Americana]]|publisher=Americana Corporation | page = 24 }}</ref>

Sesetengah pembaharuan yang pada sebenarnya telah dilaksanakan, seperti pemansuhan tradisional [[burqa]] untuk wanita dan pembukaan beberapa buah sekolah bersama pendidikan, ramai pemimpin suku dan agama dengan cepat terasing. Berhadapan dengan pembangkang bersenjata menggalakkan, Amanullah Khan dipaksa turun takhta pada Januari 1929 selepas Kabul jatuh kepada pasukan pemberontak yang diketuai oleh [[Habibullah Kalakani]]. Putera [[Mohammed Nadir Shah]], sepupu Amanullah ini, seterusnya dikalahkan dan dibunuh Kalakani pada November 1929, dan diisytiharkan Raja Nadir Shah. Beliau meninggalkan reformasi Amanullah Khan memihak kepada pendekatan yang lebih beransur-ansur untuk pemodenan tetapi telah dibunuh pada tahun 1933 oleh [[Abdul Khaliq Hazara (pembunuh)|Abdul Khaliq]], sebuah [[Orang Hazara|Hazara]] pelajar sekolah.<ref>{{cite book |title=Culture and customs of Afghanistan |last1=Hafizullah |first1=Emadi |year=2005 |publisher=Greenwood Publishing Group |isbn=978-0-313-33089-6 |page=252 |url=http://books.google.com/books?id=bY8ck6iktikC&lpg=PP1&pg=PA35#v=onepage&q&f=false|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140104140654/http://books.google.com/books?id=bY8ck6iktikC&lpg=PP1&pg=PA35 |archivedate=2014-01-04 }}</ref>

[[Mohammed Zahir Shah]], anak lelaki berusia 19 tahun kepada Nadir Shah, mewarisi takhta dan memerintah dari tahun 1933 hingga tahun 1973. Sehingga tahun 1946, Zahir Shah memerintah dengan bantuan bapa saudaranya, yang memegang jawatan [[Perdana Menteri Afghanistan|Perdana Menteri]] dan meneruskan dasar-dasar Nadir Shah. Satu lagi bapa saudara Zahir Shah, [[Shah Mahmud Khan]], menjadi Perdana Menteri pada tahun 1946 dan mula eksperimen membenarkan kebebasan politik yang lebih besar, tetapi diterbalikkan dasar apabila ia pergi lagi daripada orang yang dijangkakan. Beliau telah digantikan pada tahun 1953 oleh [[Mohammed Daoud Khan]], sepupu raja itu, saudara-in-undang-undang. Daoud Khan dicari hubungan yang lebih rapat dengan [[Kesatuan Soviet]] dan yang lebih jauh ke arah Pakistan. Afghanistan kekal neutral dan bukan seorang peserta dalam [[Perang Dunia II]] dan tidak sejajar dengan sama ada blok kuasa dalam [[Perang Dingin]]. Walau bagaimanapun, ia merupakan benefisiari persaingan yang kedua kerana kedua-dua Kesatuan Soviet dan Amerika Syarikat bersaing untuk pengaruh dengan membina lebuh raya, lapangan terbang, dan infrastruktur penting yang lain utama di Afghanistan. Pada tahun 1973, manakala Raja Zahir Shah melakukan lawatan rasmi ke luar negara, Daoud Khan melancarkan rampasan kuasa tanpa pertumpahan darah dan menjadi yang pertama [[Presiden Afghanistan]]. Dalam pada itu, [[Zulfikar Ali Bhutto]] Pakistan mendapat jiran yang terlibat di Afghanistan. Sesetengah pakar mencadangkan bahawa Bhutto membuka jalan bagi April 1978 [[Revolusi Saur]].<ref name="Bowersox">{{cite book
 |title=The Gem Hunter: The Adventures of an American in Afghanistan
 |last1=Bowersox
 |first1=Gary W.
 |quote=To launch this plan, Bhutto recruited and trained a group of Afghans in the [[Bala Hissar, Peshawar|Bala-Hesar]] of [[Peshawar]], in Pakistan's [[Khyber Pakhtunkhwa|North-west Frontier Province]]. Among these young men were [[Ahmad Shah Massoud|Massoud]], [[Gulbuddin Hekmatyar]], and other members of Jawanan-e Musulman. Massoud's mission to Bhutto was to create unrest in northern Afghanistan. It served Massoud's interests, which were apparently opposition to the Soviets and independence for Afghanistan. Later, after Massoud and Hekmatyar had a terrible falling-out over Massoud's opposition to terrorist tactics and methods, Massoud overthrew from Jawanan-e Musulman. He joined [[Burhanuddin Rabbani|Rabani]]'s newly created Afghan political party, [[Jamiat-e Islami|Jamiat-i-Islami]], in exile in Pakistan. |authorlink=|year=2004|publisher=GeoVision, Inc.,|location=United States|isbn=0-9747-3231-1|page=100|url=http://books.google.com/books?id=WVAN9pjnRzMC&lpg=PP1&pg=PA100#v=onepage&q&f=false|accessdate=2010-08-22}}</ref>

Derek Gregory berhujah di dalam bukunya ''The Colonial Present'' iaitu ciptaan untuk menjadi negara yang gagal di Afghanistan mempunyai akarnya dalam imperialisme Barat. Permainan yang hebat di antara kuasa-kuasa Eropah ke atas apa yang kemudian milikan British India, membawa England dan Rusia untuk menghendaki zon penampan di antara kepentingan imperialis mereka. Negeri A telah benar-benar diukir daripada apa-apa, banyak cara yang sama kerana ia adalah semua di seluruh Afrika. (Stephen Howe, ms.&nbsp;13) kumpulan etnik yang berbeza, bahasa dan cara hidup telah terperangkap bersama-sama ke dalam keadaan tunggal dengan pertimbangan sedikit kesan dasar-dasar tersebut. Dalam konteks ini, penciptaan Afghanistan (seperti kebanyakan negara-negara kecil yang lain yang dibuat oleh kuasa-kuasa Eropah) mempunyai kaitan dengan penentuan nasib sendiri kerana ia didakwa, tetapi lebih geopolitik. Isah Bowman, a, ahli geografi Amerika terkenal, dikatakan telah diperjuangkan tanggapan banyak negara-negara kecil di Eropah Timur, Amerika Latin dan Afrika untuk meningkatkan persaingan imperialis, dengan itu melemahkan kuasa masing-masing berhubung dengan Amerika Syarikat. (Pelukis dan Jeffrey Ch 9)

===Revolusi Marxist dan perang Soviet===
{{main|Revolusi Saur|Perang Soviet di Afghanistan|Republik Demokratik Afghanistan|Sejarah Afghanistan (1978-1992)}}
[[File:Day after Saur revolution in Kabul (773).jpg|thumb|Di luar [[Istana Presidensi|istana presidensi]] [[Arg (Kabul)|Arg]] di [[Kabul]], sehari selepas [[Revolusi Saur|revolusi Marxis]] pada April 1978 di mana [[Senarai Presiden Afghanistan|Presiden]] [[Mohammed Daoud Khan|Daoud Khan]] telah dibunuh bersama-sama dengan seluruh keluarganya.]]
Pada April 1978, [[Parti Demokratik Rakyat Afghanistan]] (PDPA) yang berfahaman komunis merampas kuasa di Afghanistan dalam [[Revolusi Saur]]. Dalam beberapa bulan sahaja, penentang kerajaan komunis melancarkan pemberontakan di timur Afghanistan yang cepat berkembang menjadi [[Perang di Afghanistan (1978-kini) | perang saudara]] yang dilancarkan oleh gerila [[mujahidin]] terhadap kerajaan memaksa seluruh negara. Kerajaan Pakistan disediakan pemberontak ini dengan pusat-pusat latihan rahsia, manakala Kesatuan Soviet menghantar beribu-ribu penasihat tentera untuk menyokong kerajaan PDPA.<ref>{{cite book |last=Hussain |first=Rizwan |title=Pakistan And The Emergence Of Islamic Militancy In Afghanistan |publisher=Ashgate Publishing |year=2005 |pages=108–109 |isbn=978-0-7546-4434-7}}</ref> Sementara itu, peningkatan geseran antara puak bersaing PDPA &nbsp; - yang dominan [[Khalq]] dan yang lebih sederhana [[Parcham]]&nbsp; - mengakibatkan pemecatan ahli kabinet Parchami dan penangkapan pegawai tentera Parchami atas alasan daripada rampasan kuasa Parchami.

Pada September 1979, [[Nur Muhammad Taraki]] telah dibunuh dalam satu rampasan kuasa dalam PDPA dirancang oleh rakan-rakan ahli Khalq [[Hafizullah Amin]], yang memegang jawatan presiden. Tidak dipercayai oleh Soviet, Amin telah dibunuh oleh pasukan khas Soviet pada Disember 1979. Sebuah kerajaan Soviet yang dianjurkan, yang diketuai oleh Parcham ini [[Babrak Karmal]] tetapi termasuk kedua-dua puak, penuh vakum. Tentera Soviet telah dikerahkan untuk menstabilkan Afghanistan di bawah Karmal dalam jumlah yang lebih besar, walaupun kerajaan Soviet tidak mengharapkan untuk melakukan sebahagian besar pertempuran di Afghanistan. Akibatnya, bagaimanapun, Soviet kini terlibat secara langsung dalam apa yang telah menjadi perang domestik di Afghanistan.<ref>{{cite book |last=Kalinovsky |first=Artemy M. |title=A Long Goodbye: The Soviet Withdrawal from Afghanistan |publisher=Harvard University Press |year=2011 |pages=25–28 |isbn=978-0-674-05866-8}}</ref> PDPA melarang [[riba]], menyatakan persamaan antara kedua-dua jantina,<ref name=autogenerated4 /> dan memperkenalkan wanita untuk kehidupan politik.<ref name="autogenerated4">{{cite web |url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0028) |title=Afghanistan |publisher=[[Library of Congress Country Studies]] |accessdate=14 November 2010}}</ref>

Amerika Syarikat telah menyokong kuasa-kuasa anti-Soviet (mujahidin) seawal pertengahan tahun 1979.<ref>{{cite book |last=Meher |first=Jagmohan |title=America's Afghanistan War: The Success that Failed |publisher=Gyan Books |year=2004 |pages=68–69, 94 |isbn=978-81-7835-262-6}}</ref> Berbilion-bilion dalam bentuk wang tunai dan senjata, termasuk lebih daripada dua ribu [[FIM-92 Stinger]] [[permukaan-ke-udara peluru berpandu]], telah disediakan oleh Amerika Syarikat dan [[Arab Saudi]] kepada Pakistan.<ref name="The Brunei Times">{{cite web |year=2009 |url=http://www.bt.com.bn/analysis/2008/12/17/story_of_us_cia_and_taliban |title=Story of US, CIA and Taliban |work=[[The Brunei Times]] |accessdate=16 December 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131205090713/http://www.bt.com.bn/analysis/2008/12/17/story_of_us_cia_and_taliban |archivedate=2013-12-05 }}</ref><ref name="The Nation">{{cite web |year=1999 |url=http://www.thenation.com/article/cost-afghan-victory?page=0,1 |title=The Cost of an Afghan 'Victory' |work=[[The Nation]] |accessdate=16 December 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140302090727/http://www.thenation.com/article/cost-afghan-victory?page=0,1 |archivedate=2014-03-02 }}</ref><ref name="greenleft">{{cite web |year=2001 |url=http://www.greenleft.org.au/node/24198 |title=How the CIA created Osama bin Laden |publisher=greenleft.org.au |archiveurl=https://www.webcitation.org/5zVd0XlPl?url=http://www.greenleft.org.au/node/24198 |archivedate=2011-06-17 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}</ref>

[[Perang Soviet di Afghanistan]] menyebabkan kematian lebih daripada 1 juta rakyat Afghan, kebanyakannya orang awam,<ref name="Soviet-war-video">{{cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=vYUzL1qhltA&feature=related |title=Soldiers of God: Cold War (Part 1/5) |publisher=CNN |year=1998 |accessdate=11 October 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130729082646/http://www.youtube.com/watch?v=vYUzL1qhltA&feature=related |archivedate=2013-07-29 }}</ref><ref name="landmines">[[UNICEF]], [http://www.unicef.org/graca/mines.htm Land-mines: A deadly inheritance] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130805102916/http://www.unicef.org/graca/mines.htm |date=2013-08-05 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.defenseindustrydaily.com/Landmines-in-Afghanistan-A-Decades-Old-Danger-06143/ |title=Landmines in Afghanistan: A Decades Old Danger |publisher=Defenseindustrydaily.com |date=1 February 2010 |accessdate=6 May 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140111130437/http://www.defenseindustrydaily.com/Landmines-in-Afghanistan-A-Decades-Old-Danger-06143/ |archivedate=2014-01-11 }}</ref> dan kewujudan lebih kurang 6 juta pelarian yang melarikan diri dari Afghanistan, terutamanya [[Afghan di Pakistan|Pakistan]] dan [[Afghan di Iran|Iran]].<ref>{{cite web |url=http://www.state.gov/j/prm/releases/onepagers/202635.htm |title=Refugee Admissions Program for Near East and South Asia |publisher=Bureau of Population, Refugees, and Migration |accessdate=29 December 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140413191000/http://www.state.gov/j/prm/releases/onepagers/202635.htm |archivedate=2014-04-13 }}</ref><!--deadurl=http://www.state.gov/g/prm/rls/117283.htm--> Berhadapan dengan bebanan tekanan antarabangsa dan banyak korban, Soviet menarik diri pada tahun 1989 tetapi terus menyokong Presiden Afghanistan [[Mohammad Najibullah]] sehingga tahun 1992.<ref name="Columbia:Afghanistan:History">{{cite web |url=http://www.infoplease.com/ce6/world/A0856490.html |title=Afghanistan: History&nbsp;– ''Columbia Encyclopedia'' |publisher=Infoplease.com |date=11 September 2001 |accessdate=19 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120810051626/http://www.infoplease.com/ce6/world/A0856490.html |archivedate=2012-08-10 |url-status=live }}</ref>  

===Perang saudara===
Dari 1989 hingga 1992, kerajaan Najibullah yang cuba untuk menyelesaikan perang saudara yang sedang berlangsung dengan bantuan ekonomi dan ketenteraan, tetapi tanpa tentera Soviet di atas tanah. Najibullah cuba untuk membina sokongan untuk kerajaannya dengan menggambarkan kerajaan sebagai [[Islamisme|Islamik]], dan dalam perlembagaan 1990 negara ini secara rasmi menjadi [[negara Islam (kerajaan)|Negara Islam]] dan semua rujukan komunisme telah dikeluarkan . Walau bagaimanapun, Najibullah tidak menang apa-apa sokongan yang ketara, dan dengan [[pembubaran Kesatuan Soviet]] pada bulan Disember 1991, beliau telah dibiarkan tanpa bantuan asing. Ini, ditambah pula dengan kejatuhan dalaman kerajaannya, membawa kepada menewaskan dari kuasa pada April 1992. Selepas kejatuhan kerajaan Najibullah itu pada tahun 1992, [[Negara Islam Afghanistan]] selepas komunis telah ditubuhkan oleh [[Perjanjian Peshawar]], perjanjian damai dan perkongsian kuasa di mana semua pihak Afghan bersatu pada bulan April 1992, kecuali Pakistan disokong [[Hezb-e Islami]] dalam [[Gulbuddin Hekmatyar]]. Hekmatyar memulakan kempen pengeboman terhadap ibu kota Kabul, yang menandakan permulaan satu [[Perang saudara di Afghanistan (1992-1996)|fasa baru dalam perang]].<ref>Afghanistan Country Study Guide Volume 1 Strategic Information and Developments by INB, p.73</ref>

Arab Saudi dan Iran menyokong berlainan militia Afghan,<ref name="Amin Saikal">{{cite book |last=Amin Saikal |authorlink=Amin Saikal |title=Modern Afghanistan: A History of Struggle and Survival |edition=2006 1st |page=352 |publisher=I.B. Tauris & Co Ltd., London New York |isbn=978-1-85043-437-5}}</ref><ref name="Human Rights Watch (4)">{{cite web|date=|url=http://www.hrw.org/en/reports/2005/07/06/blood-stained-hands|title=Blood-Stained Hands, Past Atrocities in Kabul and Afghanistan's Legacy of Impunity|publisher=[[Human Rights Watch]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091212081418/http://www.hrw.org/en/reports/2005/07/06/blood-stained-hands|archivedate=2009-12-12|access-date=2015-05-23|url-status=live}}</ref><ref name="Roy Gutman">GUTMAN, Roy (2008): How We Missed the Story: Osama Bin Laden, the Taliban and the Hijacking of Afghanistan, Endowment of the United States Institute of Peace, 1st ed., Washington D.C.</ref> dan ketidakstabilan cepat berkembang.<ref name="The National Security Archive">{{cite web |year=2003 |url=http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB97/ |title=The September 11 Sourcebooks Volume VII: The Taliban File |publisher=gwu.edu |accessdate=16 December 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131031042857/http://www2.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB97/ |archivedate=2013-10-31 }}</ref> Konflik antara kedua-dua militia tidak lama lagi telah meningkat menjadi perang skala penuh.
[[File:Kabul during civial war of fundamentalists 1993-2.jpg|thumb|Sebuah seksyen Kabul semasa [[Perang saudara di Afghanistan (1992–1996)|perang saudara]] pada 1993]]

Oleh kerana permulaan perang secara tiba-tiba, jabatan-jabatan kerajaan yang bekerja, unit polis dan sistem keadilan dan kebertanggungjawaban terhadap negara Islam yang baru diwujudkan di Afghanistan tidak mempunyai masa untuk membentuk. Kekejaman yang dilakukan oleh individu-individu daripada kumpulan bersenjata yang berbeza manakala Kabul turun ke dalam ketidakundang-undang dan huru-hara.<ref name="Human Rights Watch (4)"/><ref name="Afghanistan Justice Project">{{cite web |year=2005 |url=http://www.afghanistanjusticeproject.org/warcrimesandcrimesagainsthumanity19782001.pdf |title=Casting Shadows: War Crimes and Crimes against Humanity: 1978–2001 |publisher=Afghanistan Justice Project |accessdate=16 December 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131004221455/http://www.afghanistanjusticeproject.org/warcrimesandcrimesagainsthumanity19782001.pdf |archivedate=2013-10-04 }}</ref> Oleh kerana keadaan huru-hara, beberapa pemimpin semakin hanya mempunyai kawalan nominal (yang kecil) atas komander mereka.<ref name="Human Rights Watch (5)">{{cite web |year= |url=http://www.hrw.org/reports98/afghan/Afrepor0-01.htm#P81_13959 |title=II. BACKGROUND |publisher=Human Rights Watch |accessdate=16 December 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081102042606/http://www.hrw.org/reports98/afghan/Afrepor0-01.htm#P81_13959 |archivedate=2008-11-02 |url-status=live }}</ref> Untuk orang awam ada sedikit keselamatan dari pembunuhan, rogol, dan peras ugut.<ref name="Human Rights Watch (5)"/>  Dianggarkan 25,000 orang meninggal dunia dalam tempoh pengeboman yang paling dahsyat oleh pasukan Hezb-i Islami Hekmatyar dan [[Junbish-i Milli]] dari [[Abdul Rashid Dostum]], yang telah mewujudkan satu pakatan dengan Hekmatyar pada 1994.<ref name="Afghanistan Justice Project"/> Half a million people fled Afghanistan.<ref name="Human Rights Watch (5)"/>

Selatan dan timur Afghanistan telah berada di bawah kawalan komander tempatan seperti [[Gul Agha Sherzai]] dan lain-lain. Pada tahun 1994, [[Taliban]] (gerakan yang berasal dari [[Jamiat Ulama-e-Islam]] - menjalankan sekolah agama untuk pelarian Afghanistan di Pakistan) juga dibangunkan di Afghanistan sebagai kuasa politik agama.<ref name="Matinuddin, Kamal 1999 pp.25">Matinuddin, Kamal, ''The Taliban Phenomenon, Afghanistan 1994–1997'', [[Oxford University Press]], (1999), pp. 25–26</ref> Pihak Taliban menguasai Kabul dan beberapa wilayah di selatan dan tengah Afghanistan pada tahun 1994 dan terpaksa menyerahkan puluhan pemimpin Pashtun tempatan.<ref name="Human Rights Watch (5)"/>

Pada lewat 1994, kuasa-kuasa [[Ahmad Shah Massoud]] yang diadakan di Kabul dan pengeboman bandar tersebut telah terhenti.<ref name="Afghanistan Justice Project"/><ref name="amnesty.org">Amnesty International. "Document&nbsp;– Afghanistan: further information on fear for safety and new concern: Deliberate and arbitrary killings: Civilians in Kabul." 16 November 1995 Accessed at: [http://www.amnesty.org/en/library/asset/ASA11/015/1995/en/6d874caa-eb2a-11dd-92ac-295bdf97101f/asa110151995en.html Amnesty.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130726200033/http://www.amnesty.org/en/library/asset/ASA11/015/1995/en/6d874caa-eb2a-11dd-92ac-295bdf97101f/asa110151995en.html |date=2013-07-26 }}</ref><ref name="International Committee of the Red Cross">{{cite web |year=1995 |url=http://www.icrc.org/eng/resources/documents/misc/57jly2.htm |title=Afghanistan: escalation of indiscriminate shelling in Kabul |publisher=International Committee of the Red Cross |accessdate=16 December 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130727100221/http://www.icrc.org/eng/resources/documents/misc/57jly2.htm |archivedate=2013-07-27 }}</ref> Kerajaan negara Islam mengambil langkah-langkah untuk membuka mahkamah, memulihkan undang-undang dan ketenteraman,<ref name="BBC Newsnight 1995">{{cite web |author= |url=https://www.youtube.com/watch?v=Jnia-TUuCDs |title=BBC Newsnight 1995 |publisher=Youtube.com |date= |accessdate=4 February 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140412104856/http://www.youtube.com/watch?v=Jnia-TUuCDs|archivedate=2014-04-12}}</ref> dan memulakan [[proses politik]] di seluruh negara dengan matlamat negara [[Penyatuan demokratik|penyatuan]] dan demokrasi pilihan raya. Massoud menjemput pemimpin Taliban untuk menyertai proses tetapi mereka enggan.<ref name="Webster University Press Book">{{cite book |last=Marcela Grad |title=Massoud: An Intimate Portrait of the Legendary Afghan Leader |edition=1 March 2009 |page=310 |publisher=Webster University Press |isbn=}}</ref>

===Emiriah Taliban dan Pakatan Utara===
{{main|Perang saudara di Afghanistan (1996-2001)|Emiriah Islam Afghanistan}}

Kemenangan awal Taliban pada 1994 diikuti dengan siri kekalahan yang mengakibatkan kerugian besar yang membawa penganalisis percaya pergerakan Taliban itu telah berakhir.<ref name="Human Rights Watch (5)"/> Taliban mula menyerang Kabul pada awal 1995 tetapi telah ditangkis oleh kuasa-kuasa di bawah Massoud.<ref name="amnesty.org"/><ref name="amnesty.org"/><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=zzPcMB9SQz0|title=Starving to Death – Afghanistan|publisher=YouTube|date=2 August 2007|accessdate=10 June 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140425101316/http://www.youtube.com/watch?v=zzPcMB9SQz0&feature=search|archivedate=2014-04-25|url-status=live}}</ref>

Pada 26 September 1996, sementara Taliban, dengan sokongan ketenteraan dari Pakistan<ref name="Amin Saikal"/><ref name="Amin Saikal"/><ref name="George Washington University">{{cite web |year=2007 |url=http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB227/index.htm#17 |title=Documents Detail Years of Pakistani Support for Taliban, Extremists |publisher=[[George Washington University]] |accessdate=16 December 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131203002159/http://www2.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB227/index.htm#17 |archivedate=2013-12-03 |url-status=live }}</ref> dan sokongan kewangan dari Arab Saudi, yang disediakan untuk satu lagi serangan besar, Massoud mengarahkan pengunduran penuh dari Kabul.<ref>Coll, ''Ghost Wars'' (New York: Penguin, 2005), 14.</ref> Pihak Taliban menguasai Kabul pada 27 September 1996, dan menubuhkan [[Emiriah Islam Afghanistan]]. Mereka yang dikenakan ke atas beberapa bahagian Afghanistan di bawah kawalan mereka mereka tafsiran politik dan kehakiman Islam, mengeluarkan fatwa terutamanya mensasarkan wanita.<ref name="Physicians for Human Rights">{{cite web |year=1998 |url=http://physiciansforhumanrights.org/library/documents/reports/talibans-war-on-women.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070614032620/http://physiciansforhumanrights.org/library/documents/reports/talibans-war-on-women.pdf |archivedate=14 June 2007|title=The Taliban's War on Women. A Health and Human Rights Crisis in Afghanistan |publisher=[[Physicians for Human Rights]]}}</ref>  Menurut [[Pakar untuk Hak Asasi Manusia]] (PHR), "tiada rejim lain di dunia telah teratur dan ganas memaksa separuh daripada penduduknya ke dalam tahanan rumah maya, melarang mereka dengan kesakitan hukuman fizikal."<ref name="Physicians for Human Rights"/>

[[Pengepungan Kabul|Selepas kejatuhan Kabul]] kepada Taliban, Massoud dan Dostum menciptakan [[Barisan Bersatu Islam untuk keselamatan Afghanistan|Barisan Bersatu]] (Pakatan Utara).<ref>{{cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=EvYglyjbHkI |title=Massoud's Last Stand – Afghanistan |publisher=YouTube |date=8 August 2007 |accessdate=10 June 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140225002449/http://www.youtube.com/watch?v=EvYglyjbHkI&feature=youtu.be |archivedate=2014-02-25 |url-status=live }}</ref> Barisan Bersatu termasuk terutamanya pihak pasukan Massoud [[Orang Tajik|Tajik]] yang pradominan, kuasa Dostum [[Uzbek|Uzbekistan]], dan puak [[Orang Hazara|Hazara]] dan [[Pashtun]] di bawah pemimpin seperti [[Haji Mohammad Mohaqiq]], [[Abdul Haq (pemimpin Afghanistan)|Abdul Haq]] dan [[Abdul Qadir (pemimpin Afghanistan)|Abdul Qadir]]. Taliban dikalahkan tentera Dostum sepanjang [[Peperangan Mazar-i-Sharif (1997-1998)]]. Taliban melakukan pembunuhan beramai-ramai yang sistematik terhadap orang awam di utara dan barat Afghanistan.<ref name="Newsday 2001">{{cite news |url=http://articles.chicagotribune.com/2001-10-12/news/0110120312_1_taliban-fighters-massacres-in-recent-years-mullah-mohammed-omar |title=Taliban massacres outlined for UN |accessdate= |author=Newsday |authorlink= |date=October 2001 |work=Chicago Tribune |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131013125154/http://articles.chicagotribune.com/2001-10-12/news/0110120312_1_taliban-fighters-massacres-in-recent-years-mullah-mohammed-omar |archivedate=2013-10-13 |url-status=live }}</ref><ref name="papillonsartpalace.com">{{cite web |url=http://www.papillonsartpalace.com/massacre.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080612225501/http://www.papillonsartpalace.com/massacre.htm |archivedate=12 June 2008 |title=Confidential UN report details mass killings of civilian villagers |accessdate=12 October 2001 |author=Newsday |authorlink= |year=2001 |work= |publisher=newsday.org}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.unhcr.org/refworld/country,,IRBC,,AFG,,3ae6aab050,0.html |title=Afghanistan: Situation in, or around, Aqcha (Jawzjan province) including predominant tribal/ethnic group and who is currently in control |date=February 1999 |work= |publisher=[[UNHCR]] |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130120032353/http://www.unhcr.org/refworld/country,,IRBC,,AFG,,3ae6aab050,0.html |archivedate=2013-01-20 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.hrw.org/reports98/afghan/Afrepor0-03.htm#P186_38364 |title=Incitement of violence against Hazaras by Governor Niazi |accessdate=27 December 2007 |date=November 1998 |work=Afghanistan: the massacre in Mazar-I-Sharif |publisher=Human Rights Watch |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071215095339/http://www.hrw.org/reports98/afghan/Afrepor0-03.htm |archivedate=15 December 2007 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref>

Ketua kakitangan Tentera, [[Pervez Musharraf]], telah bertanggungjawab untuk menghantar puluhan ribu rakyat Pakistan untuk berjuang bersama Taliban dan bin Laden terhadap pasukan Pakatan Utara.<ref name="Webster University Press Book"/><ref name="George Washington University"/><ref name="National Geographic"/><ref name="History Commons">{{cite web |year=2010 |url=http://www.historycommons.org/entity.jsp?entity=ahmed_shah_massoud |title=Ahmed Shah Massoud |publisher=[[History Commons]] |accessdate=16 December 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140125130822/http://www.historycommons.org/entity.jsp?entity=ahmed_shah_massoud |archivedate=2014-01-25 |url-status=live }}</ref><ref name="Maley">{{cite book |last=Maley |first=William |title=The Afghanistan wars |year=2009 |publisher=Palgrave Macmillan |isbn=978-0-230-21313-5 |page=288}}</ref> Pada 2001 sahaja, terdapat telah dipercayai 28,000 warga Pakistan berjuang di dalam Afghanistan.<ref name="Webster University Press Book"/><ref name="Ahmed Rashid/The Telegraph">{{cite news |url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/afghanistan/1340244/Afghanistan-resistance-leader-feared-dead-in-blast.html |title=Afghanistan resistance leader feared dead in blast |work=The Telegraph |location=London |date=11 September 2001 |first=Ahmed |last=Rashid |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131108225950/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/afghanistan/1340244/Afghanistan-resistance-leader-feared-dead-in-blast.html |archivedate=2013-11-08 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}</ref> Dari tahun 1996 hingga 2001, rangkaian [[al-Qaeda]] dari [[Osama bin Laden]] dan [[Ayman al-Zawahiri]] telah dipendam oleh Taliban di Afghanistan,<ref name="Daily Times">{{cite web |year=2008 |url=http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2008\08\31\story_31-8-2008_pg3_4 |title=BOOK REVIEW: The inside track on Afghan wars by Khaled Ahmed |work=[[Daily Times (Pakistan)|Daily Times]] |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131022195043/http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2008%5C08%5C31%5Cstory_31-8-2008_pg3_4 |archivedate=2013-10-22 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}</ref> dan bin Laden menghantar ribuan rekrut Arab untuk menentang Barisan Bersatu.<ref name="Ahmed Rashid/The Telegraph" /><ref name="Daily Times"/><ref name="CNN">{{cite web|date=|url=https://www.youtube.com/watch?v=Grugy2txSvc&feature=search|title=Brigade 055|publisher=CNN|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130729101159/http://www.youtube.com/watch?v=Grugy2txSvc&feature=search|archivedate=2013-07-29|access-date=2015-05-23|url-status=live}}</ref>

Massoud kekal sebagai satu-satunya pemimpin Barisan Bersatu di Afghanistan. Di kawasan-kawasan di bawah kawalan, Massoud menubuhkan institusi demokrasi dan menandatandatangani Deklarasi [[Hak Wanita]].<ref name="autogenerated3">{{cite book |last=Marcela Grad |authorlink=Marcela Grad |title=Massoud: An Intimate Portrait of the Legendary Afghan Leader |date=1 March 2009 |page=310 |publisher=Webster University Press |isbn=}}</ref> Pertempuran itu juga menyebabkan kira-kira 1 juta orang untuk melarikan diri dari kawasan yang dikawal Taliban.<ref name="National Geographic">{{cite web |year=2007 |url=https://www.youtube.com/watch?v=xpQI6HKV-ZY&feature=related |title=Inside the Taliban |publisher=[[National Geographic Channel|National Geographic]] |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130729080835/http://www.youtube.com/watch?v=xpQI6HKV-ZY&feature=related |archivedate=2013-07-29 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |year=2007 |url=http://channel.nationalgeographic.com/episode/inside-the-taliban-3274/Overview |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080929130330/http://channel.nationalgeographic.com/episode/inside-the-taliban-3274/Overview |archivedate=29 September 2008 |title=Inside the Taliban |publisher=[[National Geographic Channel|National Geographic]]}}</ref><ref name="EU Parliament">{{cite web |year=2001 |url=https://www.youtube.com/watch?v=t78N6Q5VD60&feature=youtu.be&t=8m40s |title=Massoud in the European Parliament 2001 |publisher=EU media |accessdate=16 December 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130728211909/http://www.youtube.com/watch?v=t78N6Q5VD60&feature=youtu.be&t=8m40s |archivedate=2013-07-28 |url-status=live }}</ref> Dari tahun 1990 hingga September 2001, 400,000 orang awam Afghan telah dilaporkan meninggal dunia dalam peperangan.<ref>"[http://www.csmonitor.com/2001/0920/p1s3-wosc.html/(page)/4 Life under Taliban cuts two ways]". ''[[The Christian Science Monitor|CSM]]''. 20 September 2001 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131230233031/http://www.csmonitor.com/2001/0920/p1s3-wosc.html/(page)/4|date=2013-12-30}}</ref>

Pada 9 September 2001, Massoud telah dibunuh oleh dua Arab tuturan Perancis dalam [[serangan bunuh diri]] di Afghanistan, dan dua hari kemudian [[serangan 11 September]] telah dijalankan di Amerika Syarikat. Kerajaan AS yang mengenalpasti pasti Osama bin Laden dan al-Qaeda sebagai dalang serangan, dan menuntut bahawa Taliban menyerahkan bin Laden.<ref>{{cite news |author=Rory McCarthy in Islamabad |url=http://www.guardian.co.uk/world/2001/oct/17/afghanistan.terrorism11 |title=New offer on Bin Laden |publisher=Guardian |date=17 October 2001 |accessdate=17 July 2012 |location=London |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130628053351/http://www.guardian.co.uk/world/2001/oct/17/afghanistan.terrorism11 |archivedate=2013-06-28 |url-status=live }}</ref> Selepas enggan mematuhi permintaan AS, [[Perang di Afghanistan (2001-kini)|Operasi Bertahan Kebebasan]] pada Oktober 2001 telah dilancarkan. Semasa serangan awal, AS dan UK tentera mengebom beberapa bahagian Afghanistan dan bekerja dengan tentera darat daripada Pakatan Utara untuk menghapuskan Taliban dari kuasa dan memusnahkan kem-kem latihan al-Qaeda.<ref name="NYTOct8">{{cite news |url=http://www.nytimes.com/2001/10/08/world/nation-challenged-attack-us-britain-strike-afghanistan-aiming-bases-terrorist.html?scp=2&sq=Afghanistan+&st=nyt |title=A Nation challenged: The attack; U.S. and Britain strike Afghanistan, aiming at bases and terrorist camps; Bush warns 'Taliban will pay a price' |last=Tyler |first=Patrick |date=8 October 2001 |publisher=New York Times |accessdate=28 February 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140411134316/http://www.nytimes.com/2001/10/08/world/nation-challenged-attack-us-britain-strike-afghanistan-aiming-bases-terrorist.html?scp=2&sq=Afghanistan+&st=nyt |archivedate=2014-04-11 |url-status=live }}</ref>

===Sejarah terkini (2002-kini)===
{{Further|Perang di Afghanistan (2001-kini)|Insurgensi Taliban|Korban orang awam dalam Perang di Afghanistan (2001-kini)}}
[[File:Afghan history from 2008-2011.jpg|thumb|Penglibatan NATO]]
Pada Disember 2001, selepas kerajaan Taliban digulingkan dan [[Politik Afghanistan | kerajaan Afghanistan]] baru di bawah [[Hamid Karzai]] telah dibentuk, [[Keselamatan Antarabangsa Pasukan Bantuan]] (ISAF) telah ditubuhkan oleh [[Majlis Keselamatan PBB]] untuk membantu membantu [[Presiden Hamid Karzai|pentadbiran Karzai]] dan menyediakan jaminan asas.<ref>{{UN document |docid=S-RES-1386(2001) |type=Resolution |body=Security Council |year=2001 |resolution_number=1386 |accessdate=21 September 2007|date=31 May 2001}}&nbsp;– ([[s:United Nations Security Council Resolution 1386|UNSCR 1386]])</ref><ref>{{cite web |url=http://nato.usmission.gov/ |title=United States Mission to Afghanistan |publisher=Nato.usmission.gov |date= |accessdate=14 November 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101021065112/http://nato.usmission.gov/ |archivedate=21 October 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> Tentera Taliban juga mula berkumpul semula di dalam Pakistan, sementara lebihan tentera gabungan memasuki Afghanistan dan mula membina semula negara yang dilanda perang itu.<ref>{{cite web |first=Julie |last=Fossler |url=http://afghanistan.usaid.gov/en/index.aspx |title=USAID Afghanistan |publisher=Afghanistan.usaid.gov |accessdate=14 November 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101017104214/http://afghanistan.usaid.gov/en/Index.aspx |archivedate=17 October 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.afghanistan.gc.ca/canada-afghanistan/news-nouvelles/2010/2010_07_09.aspx?lang=eng |title=Canada's Engagement in Afghanistan: Backgrounder |publisher=Afghanistan.gc.ca |date=9 July 2010 |accessdate=14 November 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5uLgfkxeF?url=http://www.afghanistan.gc.ca/canada-afghanistan/news-nouvelles/2010/2010_07_09.aspx?lang=eng |archivedate=2010-11-19 |deadurl=yes |url-status=live }}</ref>

Tidak lama selepas kejatuhan mereka dari kuasa, Taliban memulakan sebuah [[Insurgensi Taliban|insurgensi]] untuk mengawal semula Afghanistan. Sepanjang dekad yang akan datang, ISAF dan [[Tentera Kebangsaan Afghan |tentera Afghan]] menyebabkan banyak perbalahan terhadap Taliban tetapi gagal untuk mengalahkan sepenuhnya mereka. Afghanistan kekal sebagai satu daripada negara-negara termiskin di dunia kerana kekurangan pelaburan asing, [[Rasuah di Afghanistan|rasuah kerajaan]], dan insurgensi Taliban.<ref>{{cite news |url=http://abcnews.go.com/Video/video?id=5484891&tab=9482931&section=8865284&page=1 |publisher=[[ABC News (US)|ABC News]] |accessdate=28 September 2010 |title=Pakistan Accused of Helping Taliban |date=31 July 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131221050959/http://abcnews.go.com/Video/video?id=5484891&tab=9482931&section=8865284&page=1 |archivedate=2013-12-21 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/afghanistan/7910687/Wikileaks-Pakistan-accused-of-helping-Taliban-in-Afghanistan-attacks.html |work=The Telegraph |accessdate=28 September 2010 |title=Wikileaks: Pakistan accused of helping Taliban in Afghanistan attacks |date=26 July 2010 |location=London |first1=Rob |last1=Crilly |first2=Alex |last2=Spillius |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140129073942/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/afghanistan/7910687/Wikileaks-Pakistan-accused-of-helping-Taliban-in-Afghanistan-attacks.html |archivedate=2014-01-29 |url-status=live }}</ref>

Sementara itu, [[Politik Afghanistan|kerajaan Afghanistan]] dapat membina beberapa struktur demokratik, dan, pada 7 Disember 2004, negara ini telah menukar namanya kepada Republik Islam Afghanistan. Percubaan telah dibuat, selalunya dengan sokongan negara-negara penderma asing, untuk meningkatkan ekonomi negara, penjagaan kesihatan, pendidikan, pengangkutan, dan pertanian. Pasukan ISAF juga mula melatih [[Tentera Afghanistan | angkatan tentera Afghanistan]] dan [[Afghanistan Polis Negara | polis]]. Dalam dekad yang berikut 2002, lebih lima juta [[Diaspora Afghan|pelarian Afghan]] ialah [[Penghantaran balik|dihantar pulang]] ke negara ini, termasuk mereka yang tidak tegas [[Pengusiran|dihantar pulang]] dari negara-negara Barat.<ref>{{cite web |title=Germany begins deportations of Afghan refugees |url=http://www.wsws.org/articles/2005/jun2005/afgh-j25.shtml |publisher=wsws.org |date=25 June 2005 |accessdate=2 October 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121002222758/http://www.wsws.org/articles/2005/jun2005/afgh-j25.shtml |archivedate=2012-10-02 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |title=Living in Fear of Deportation |url=http://www.dw-world.de/dw/article/0,,1862149,00.html |publisher=DW-World.De |date=22 January 2006 |accessdate=2 October 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120129193952/http://www.dw-world.de/dw/article/0,,1862149,00.html |archivedate=2012-01-29 |url-status=live }}</ref>

Menjelang 2009, kerajaan bayangan pimpinan Taliban mula membentuk di banyak bahagian di negara ini.<ref>{{cite news |url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/12/07/AR2009120704127.html |work=The Washington Post |accessdate=30 March 2010 |title=Taliban shadow officials offer concrete alternative |first=Griff |last=Witte |date=8 December 2009}}</ref> Presiden Amerika Syarikat, [[Barack Obama]] mengumumkan bahawa Amerika Syarikat akan menghantar 30,000 tentera AS ke negara ini pada 2010 untuk tempoh dua tahun. Pada 2010, Karzai cuba untuk memegang [[Jirga Keamanan Afghanistan 2010|rundingan damai]] dengan Taliban dan kumpulan-kumpulan lain, tetapi kumpulan-kumpulan ini enggan hadir dan pengeboman, pembunuhan, dan serangan hendap [[Insugensi Taliban#Garismasa 5|dipergiatkan]].<ref name="online.wsj.com">{{cite news |url=http://online.wsj.com/article/SB10001424052748703720004575476913015061570.html |work=The Wall Street Journal |accessdate=11 September 2010 |title=Karzai Divides Afghanistan in Reaching Out to Taliban |first=Yaroslav |last=Trofimov |date=11 September 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100912162856/http://online.wsj.com/article/SB10001424052748703720004575476913015061570.html |archivedate=12 September 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> 

Selepas [[kematian Osama bin Laden]] pada Mei 2011 di Pakistan, ramai tokoh-tokoh terkemuka Afghanistan telah dibunuh,<ref name="AfghamEmbassy">{{cite web |url=http://www.embassyofafghanistan.org/PresidentKarzaiAddresstotheNationonPeaceEfforts.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111012070131/http://www.embassyofafghanistan.org/PresidentKarzaiAddresstotheNationonPeaceEfforts.htm |archivedate=12 October 2011 |title=President Karzai Address to the Nation on Afghanistan's Peace Efforts |publisher=The Embassy of Afghanistan in Washington, DC |accessdate=10 October 2011}}</ref> [[Pertempuran Afghanistan-Pakistan|Pertempuran sempadan Afghanistan-Pakistan]] dipergiatkan, dan banyak serangan besar-besaran oleh Pakistan berasaskan [[Rangkaian Haqqani]] telah berlaku di seluruh Afghanistan. Amerika Syarikat memberi amaran kepada kerajaan Pakistan tindakan ketenteraan mungkin dalam Pakistan jika kerajaan enggan untuk menyerang kuasa-kuasa ini dalam [[Kawasan Puak Persekutuan yang Ditadbir]],<ref>{{cite news |url=http://www.usatoday.com/news/washington/story/2011-09-15/panetta-pakistan/50410770/1?csp=34news |title=Panetta: U.S. will pursue Pakistan-based militants |work=[[USA Today]] |date=September 2011 |accessdate=21 September 2011}}</ref> sementara Amerika Syarikat menyalahkan elemen penyangak dalam kerajaan Pakistan pada peningkatan serangan.<ref name="US-blames-Pakistan">{{cite news |url=http://news.yahoo.com/pakistan-isi-urged-attacks-u-targets-officials-002201562.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110925075845/http://news.yahoo.com/pakistan-isi-urged-attacks-u-targets-officials-002201562.html |archivedate=25 September 2011 |title=U.S. blames Pakistan agency in Kabul attack |publisher=Reuters |date=22 September 2011 |accessdate=22 September 2011}}</ref> Tentera Pakistan mula memperhebatkan serangan mereka terhadap kumpulan-kumpulan ini sebagai sebahagian daripada [[Perang di Barat Laut Pakistan]].

Berikutan [[pilihan raya presiden Afghanistan 2014|pilihan raya presiden 2014]] Presiden [[Hamid Karzai]] undur kuasa dan [[Ashraf Ghani]] menjadi Presiden pada 29 September 2014.<ref>{{cite web|title=Afghan president Ashraf Ghani inaugurated after bitter campaign|url=http://www.theguardian.com/world/2014/sep/29/afghan-president-ashraf-ghani-inaugurated|publisher=The Guardian|accessdate=12 April 2015}}</ref> Peperangan Amerika Syarikat di Afghanistan (perang Amerika yang paling lama) secara rasmi berakhir pada 28 Disember 2014. Walau bagaimanapun, ribuan tentera NATO yang diketuai kekal di negara ini untuk melatih dan memberi nasihat tentera kerajaan Afghanistan.<ref>{{cite web|title=U.S. formally ends the war in Afghanistan|url=http://www.cbsnews.com/news/america-formally-ends-the-war-in-afghanistan/|publisher=CBS News|accessdate=12 April 2015}}</ref>

Pada 14 April 2021, Ketua Setiausaha NATO [[Jens Stoltenberg]] mengatakan bahawa merka bersetuju untuk memulakan pengunduran tenteranya dari Afghanistan pada 1 Mei.<ref>{{cite news |title=NATO to Cut Forces in Afghanistan, Match US Withdrawal |url=https://www.voanews.com/usa/nato-cut-forces-afghanistan-match-us-withdrawal |work=[[VOA News]] |date=14 April 2021}}</ref> Tidak lama setelah pengunduran tentera NATO bermula, Taliban melancarkan serangan terhadap pemerintah Afghanistan, dengan maraan yang pantas menentang pasukan pemerintah yang runtuh.<ref>{{cite news |last1=Robertson |first1=Nic |title=Afghanistan is disintegrating fast as Biden's troop withdrawal continues |url=https://edition.cnn.com/2021/06/24/asia/afghanistan-taliban-offensive-intl-cmd/index.html |publisher=CNN |date=24 June 2021}}</ref><ref>{{cite news |title=Afghanistan stunned by scale and speed of security forces' collapse |url=https://www.theguardian.com/world/2021/jul/13/afghanistan-stunned-by-scale-and-speed-of-security-forces-collapse |work=The Guardian |date=13 July 2021}}</ref> Menurut laporan perisik AS, pemerintah Afghanistan kemungkinan akan runtuh dalam masa enam bulan setelah NATO menyelesaikan penarikan diri dari negara itu.<ref>{{Cite news|title=Afghan government could fall within six months of U.S. military withdrawal, new intelligence assessment says|language=en-US|work=[[The Washington Post]]|url=https://www.washingtonpost.com/national-security/afghan-government-could-fall-within-six-months-of-us-military-withdrawal-new-intelligence-assessment-says/2021/06/24/42375b14-d52c-11eb-baed-4abcfa380a17_story.html|date=24 June 2021 |issn=0190-8286}}</ref> Walau bagaimanapun, pada 15 Ogos, Taliban sekali lagi menguasai sebahagian besar wilayah Afghanistan, dan berjaya [[Kejatuhan Kabul (2021)|menawan ibu kota Kabul]], menyebabkan banyak orang awam, pegawai pemerintah dan diplomat asing pindahkan atau melarikan diri.<ref>{{cite news |title=The Afghan government's collapse is a humiliation for the US and Joe Biden |url=https://www.newstatesman.com/world/asia/2021/08/afghan-government-s-collapse-humiliation-us-and-joe-biden |access-date=August 15, 2021 |work=[[New Statesman]] |date=August 15, 2021}}</ref> Presiden Ghani melarikan diri dari Afghanistan pada hari itu.<ref>{{cite news |title=President Ashraf Ghani Flees Afghanistan, Taliban Take Over Kabul: Report |url=https://www.ndtv.com/world-news/taliban-enter-afghan-capital-kabul-news-agency-afp-2510885 |access-date=15 August 2021 |work=NDTV.com |archive-date=15 August 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210815081516/https://www.ndtv.com/world-news/taliban-enter-afghan-capital-kabul-news-agency-afp-2510885 |url-status=live }}</ref>

==Geografi==
{{main|Geografi Afghanistan}}
[[File:Afghan topo en.jpg|thumb|Topografi]]
Sebuah negara [[daratan]] pergunungan dengan dataran di utara dan barat daya, Afghanistan terletak di Asia Selatan<ref name="UNdata">{{cite web |url=http://millenniumindicators.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm#asia |title=Composition of macro geographical (continental) regions, geographical sub-regions, and selected economic and other groupings |publisher=[[UNdata]] |date=26 April 2011 |accessdate=13 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110713041240/http://millenniumindicators.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm |archivedate=13 July 2011 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref><ref name="CIAgeo">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2144.html#af |title=Location: Southern Asia, north and west of Pakistan, east of Iran |work=The World Factbook |publisher=CIA |accessdate=24 June 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140326095753/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2144.html#af |archivedate=2014-03-26 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |url=http://pubs.usgs.gov/of/1997/ofr-97-470/OF97-470C/asiaGmap.html |title=U.S. maps |publisher=Pubs.usgs.gov |date= |accessdate=19 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131225134851/http://pubs.usgs.gov/of/1997/ofr-97-470/OF97-470C/asiaGmap.html |archivedate=2013-12-25 |url-status=live }}</ref> dan Asia Tengah.<ref name="Britannica">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan |title=Afghanistan |publisher=[[Encyclopædia Britannica]] |accessdate=17 March 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100225235842/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan |archivedate=25 February 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> Ianya sebahagian dari ciptaan AS dari [[Dunia Islam]] [[Timur Tengah Lebih Besar]], yang terletak antara [[latitud]] [[paralel utara ke-29|{{nowrap|29° N}}]] and [[paralel utara ke-39|{{nowrap|39° N}}]], and [[longitud]] [[meridian timur ke-60|{{nowrap|60° E}}]] and [[meridian timur ke-75|{{nowrap|75° E}}]]. Titik tertinggi negara ini ialah [[Noshaq]], pada {{convert|7492|m|abbr=on}} atas aras laut. Ianya mempunyai [[iklim kebenuaan]] dengan musim salji yang melampau di [[Hazarajat|tanah tinggi tengah]], timur laut yang berglasier (sekitar [[Nuristan]]), dan [[Koridor Wakhan]], di mana suhu purata pada Januari adalam dibawah {{convert|-15|C}}, dan musim panas terik di kawasan bertempat rendah dari [[Lembangan Sistan]] dari barat daya, lembangan [[Jalalabad]] di timur, dan daratan [[Afghan Turkestan|Turkestan]] sepanjang [[Sungai Amu]] di utara, iaitu purata suhu melebihi {{convert|35|C}} pada Julai.
[[File:Geography of Afghanistan.jpg|thumb|left|270px|[[Geografi Afghanistan|Landskap Afghanistan]], dari kiri ke kanan: 1. [[Taman Negara Band-e Amir]]; 2. [[Laluan Salang]] di [[Wilayah Parwan]]; 3. [[Lembah Korangal]] di [[Wilayah Kunar]]; dan 4. [[Empangan Kajaki]] di [[Wilayah Helmand]]]]
Walaupun mempunyai banyak sungai dan [[senarai empangan dan takungan di Afghanistan|takungan]], sebahagian besar negara ini adalah kering. Lembangan Sistan [[Lembangan endorheic|endorheic]] adalah salah satu kawasan yang paling kering di dunia.<ref>{{cite web |url=http://postconflict.unep.ch/publications/sistan.pdf |title=History of Environmental Change in the Sistan Basin 1976–2005 |accessdate=20 July 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070807214557/http://postconflict.unep.ch/publications/sistan.pdf |archivedate=7 August 2007 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> Selain daripada hujan yang biasa, Afghanistan menerima salji semasa musim sejuk di [[Hindu Kush]] dan [[Pergunungan Pamir]], dan salji lebur di musim musim bunga yang memasuki [[Senarai sungai Afghanistan|sungai, tasik, dan anak sungai]].<ref>{{cite web |url=http://earthobservatory.nasa.gov/NaturalHazards/view.php?id=16066 |title=Snow in Afghanistan: Natural Hazards |publisher=NASA |date=3 February 2006 |accessdate=6 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230235107/http://earthobservatory.nasa.gov/NaturalHazards/view.php?id=16066 |archivedate=2013-12-30 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://in.reuters.com/article/2012/01/18/afghanistan-snow-idINDEE80H0BR20120118 |agency=Reuters |title=Snow may end Afghan drought, but bitter winter looms |date=18 January 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230233432/http://in.reuters.com/article/2012/01/18/afghanistan-snow-idINDEE80H0BR20120118 |archivedate=2013-12-30 |access-date=2012-10-28 |url-status=dead }}</ref> Walau bagaimanapun, dua pertiga daripada air negara mengalir ke negara-negara jiran Iran, Pakistan, dan Turkmenistan. Negeri ini memerlukan lebih daripada {{US$|2 bilion}} untuk memulihkan sistem pengairan supaya air diuruskan dengan baik.<ref>{{cite web |url=http://www.csmonitor.com/World/Asia-South-Central/2010/0615/Afghanistan-s-woeful-water-management-delights-neighbors |title=Afghanistan's woeful water management delights neighbors |publisher=Csmonitor.com |date=15 June 2010 |accessdate=14 November 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101114131338/http://www.csmonitor.com/World/Asia-South-Central/2010/0615/Afghanistan-s-woeful-water-management-delights-neighbors |archivedate=14 November 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref>

[[Pergunungan]] timur laut Hindu Kush, di dalam dan sekitar [[Wilayah Badakhshan]] Afghanistan, berada dalam kawasan secara [[Alam semulajadi#Aktiviti geologi|geologinya aktif]] di mana gempa bumi boleh berlaku hampir setiap tahun.<ref name="crone2007">{{cite techreport |last=Crone |first=Anthony J. |title=Earthquakes Pose a Serious Hazard in Afghanistan |url=http://pubs.usgs.gov/fs/2007/3027/pdf/FS07-3027_508.pdf |publisher=[[US Geological Survey]] |accessdate=14 October 2011 |id=Fact Sheet FS 2007–3027 |date=April 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130727072311/http://pubs.usgs.gov/fs/2007/3027/pdf/FS07-3027_508.pdf |archivedate=2013-07-27 |url-status=live }}</ref> Mereka boleh membawa maut dan kadangkala membinasakan, menyebabkan [[tanah runtuh]] di beberapa bahagian atau [[Salji runtuh Afghanistan 2009|salji runtuh]] semasa musim sejuk.<ref>{{cite web |title=Earthquake Hazards |url=http://afghanistan.cr.usgs.gov/earthquake-hazards |work=USGS Projects in Afghanistan |publisher=US Geological Survey |accessdate=13 October 2011 |date=1 August 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230235224/http://afghanistan.cr.usgs.gov/earthquake-hazards |archivedate=2013-12-30 |url-status=live }}</ref> Gempa bumi kuat terakhir adalah pada [[Gempa bumi Afghanistan 4 Frbruari 1998| 1998]], yang mengorbankan kira-kira 6,000 orang di Badakhshan berhampiran Tajikistan.<ref name="bbcquake2010">{{cite news |title='Seven dead' as earthquake rocks Afghanistan |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/8628901.stm |accessdate=13 October 2011 |newspaper=BBC News |date=19 April 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131231000835/http://news.bbc.co.uk/2/hi/8628901.stm |archivedate=2013-12-31 |url-status=live }}</ref> Ini diikuti oleh [[Gempa Bumi Hindu Kush 2002]] di mana lebih 150 orang terbunuh dan lebih 1,000 cedera. [[Gempa bumi Afghanistan 2010|Gempa bumi 2010]] meninggalkan 11 rakyat Afghanistan terkorban, lebih 70 cedera, dan lebih daripada 2,000 rumah musnah.

Sumber semula jadi di negara ini termasuk: [[arang batu]], [[tembaga]], [[bijih besi]], [[litium]], [[uranium]], [[unsur nadir bumi]], [[kromit]], [[emas]], [[zink]], [[talkum]], [[barit]], [[sulfur]], [[plumbum]], [[marmar]], berharga dan [[batu permata separa]], [[gas asli]] dan [[petroleum]], antara yang lain.<ref name="peters2007">{{cite techreport |last=Peters |first=Steven G. |title=Preliminary Assessment of Non-Fuel Mineral Resources of Afghanistan, 2007 |url=http://pubs.usgs.gov/fs/2007/3063/fs2007-3063.pdf |publisher=USGS Afghanistan Project/[[US Geological Survey]]/Afghanistan Geological Survey |accessdate=13 October 2011 |id=Fact Sheet 2007–3063 |date=October 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130727053445/http://pubs.usgs.gov/fs/2007/3063/fs2007-3063.pdf |archivedate=2013-07-27 |url-status=live }}</ref><ref name="bgs"/> Pada 2010, Amerika Syarikat dan pegawai-pegawai kerajaan Afghanistan menganggarkan deposit mineral yang belum diterokai terletak pada tahun 2007 oleh [[Kajian Geologi Amerika Syarikat|Kajian Geologi AS]] bernilai antara {{nowrap|$900 bn}} dan {{nowrap|$3 trilion}}.<ref name="indepminerals">{{cite news |title=Afghanistan's untapped minerals 'worth $3 trillion' |url=http://www.independent.co.uk/news/world/asia/afghanistans-untapped-minerals-worth-3-trillion-2003616.html |accessdate=15 October 2011 |newspaper=The Independent |date=18 June 2010 |location=London |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140123063451/http://www.independent.co.uk/news/world/asia/afghanistans-untapped-minerals-worth-3-trillion-2003616.html |archivedate=2014-01-23 |url-status=live }}</ref><ref name=risen2010/><ref name="bbcminerals">{{cite news |title=Afghans say US team found huge potential mineral wealth |url=http://www.bbc.co.uk/news/10311752 |accessdate=13 October 2011 |newspaper=BBC News |date=14 June 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130809125352/http://www.bbc.co.uk/news/10311752 |archivedate=2013-08-09 |url-status=live }}</ref>

Pada keluasan {{convert|652230|km2|abbr=on}},<ref>{{cite web |title=Land area (sq. km) |url=http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.TOTL.K2 |work=World Development Indicators |publisher=World Bank |accessdate=13 October 2011 |year=2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029185313/http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.TOTL.K2 |archivedate=2013-10-29 |url-status=live }}</ref> Afghanistan adalah [[Senarai negara dan kebergantungan mengikut kawasan| negara ke-41 terbesar]] di dunia,<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html#af |title=CIA Factbook&nbsp;– Area: 41 |publisher=CIA |date=26 November 1991 |accessdate=4 February 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140131115000/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html#af |archivedate=2014-01-31 |url-status=live }}</ref> lebih besar sedikit daripada Perancis dan lebih kecil daripada Burma, kira-kira saiz Texas di Amerika Syarikat. Ia bersempadan dengan Pakistan di selatan dan timur; Iran di barat; Turkmenistan, Uzbekistan, Tajikistan dan di utara; dan China di timur jauh.

==Demografi==
Sepertimana pada 2012, penduduk Afghanistan adalah sekitar 31.108.077,<ref name="CIA-pop">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2119.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af |title=Population of Afghanistan |work=The World Factbook |publisher=CIA |year=2010 |accessdate=6 November 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140408080840/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2119.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af |archivedate=2014-04-08 |url-status=live }}</ref> yang meliputi kira-kira 2.7 juta [[Diaspora Afghan|pelarian Afghan]] masih tinggal di [[Afghan di Pakistan|Pakistan]] dan [[Afghan di Iran|Iran]]. Pada tahun 1979, penduduk tersebut telah dilaporkan berjumlah kira-kira 15.5 juta.<ref>"[http://www.un.org/News/dh/latest/afghan/un-afghan-history.shtml United Nations and Afghanistan]". UN News Centre. Retrieved 29 December 2013. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131031084259/http://www.un.org/News/dh/latest/afghan/un-afghan-history.shtml |date=2013-10-31 }}</ref> Satu-satunya bandar dengan lebih daripada satu juta penduduk adalah modal, Kabul. Lain-lain [[Senarai bandar di Afghanistan | bandar-bandar besar di negara ini]] adalah, untuk saiz penduduk, [[Kandahar]], [[Herat]], [[Mazar-i-Sharif]], [[Jalalabad]], [[Lashkar Gah]], [[Taloqan]], [[Khost]], [[Sheberghan]] dan [[Ghazni]]. Kawasan bandar mengalami pertumbuhan penduduk yang pesat berikutan pulangan lebih 5 juta [[ekspatriat | ekspatriat]]. Menurut [[Biro Rujukan Penduduk]], penduduk Afghanistan dijangka meningkat kepada 82 juta pada tahun 2050.<ref>{{cite web |url=http://www.prb.org/Countries/Afghanistan.aspx |title=Afghanistan&nbsp;– Population Reference Bureau |publisher=[[Population Reference Bureau]] |date= |accessdate=29 December 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131202224051/http://www.prb.org/Countries/Afghanistan.aspx |archivedate=2013-12-02 |url-status=dead }}</ref>
{{Bandaraya terbesar di Afghanistan}}

===Kumpulan etnik===
[[File:US Army ethnolinguistic map of Afghanistan -- circa 2001-09.jpg|thumb|250px|Kumpulan [[Etnolinguistik|Etnolinguistik]] di Afghanistan]]
Afghanistan adalah [[masyarakat berbilang etnik]], dan status sejarah sebagai persimpangan telah menyumbang dengan ketara kepada komposisi etnik yang pelbagai.<ref>{{cite journal |author=Haber M, Platt DE, Ashrafian Bonab M, Youhanna SC, Soria-Hernanz DF |year=2012 |title=Afghanistan's Ethnic Groups Share a Y-Chromosomal Heritage Structured by Historical Events |journal=[[PLoS ONE]] |volume=7 |issue=3 |doi=10.1371/journal.pone.0034288 |url=http://www.plosone.org/article/info:doi/10.1371/journal.pone.0034288 |pmid=22470552 |pmc=3314501 |editor1-last=Kayser |editor1-first=Manfred |pages=e34288 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140328095246/http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0034288 |archivedate=2014-03-28 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}</ref> Penduduk negara ini dibahagikan kepada pelbagai jenis kumpulan [[etnolinguistik|etnolinguistik]]. Kerana bancian sistematik tidak diadakan di negara ini dalam beberapa dekad, angka yang tepat mengenai saiz dan komposisi pelbagai kumpulan etnik tidak tersedia.<ref name="CAL-People">{{cite web |url=http://www.cal.org/co/afghan/apeop.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070105112924/http://www.cal.org/co/afghan/apeop.html |archivedate=5 January 2007 |title=The People |publisher=[[Center for Applied Linguistics]] (CAL) |date=30 June 2002 |accessdate=8 October 2010}}</ref> Pengagihan anggaran daripada kumpulan etnik yang ditunjukkan pada carta di bawah:

{| class="wikitable sortable" style="width:65%; float:center;"
|+Kumpulan etnik di Afghanistan
|-
! style="background:#ddf; width:10%;"|Kumpulan etnik
! style="background:#ddf; width:15%;"|{{small|Anggaran [[The World Factbook|World Factbook]] / [[Library of Congress Country Studies]] (2004–kini)}}<ref name="LoC-pdf"/><ref name="CIA-Ethnic-groups">{{cite web |author= |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af |title=Ethnic groups |work=The World Factbook |publisher=CIA |accessdate=18 September 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131014200908/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af |archivedate=2013-10-14 |url-status=dead }}</ref>
! style="background:#ddf; width:15%;"|Anggaran {{small|World Factbook / Library of Congress Country Studies (pra-2004)}}<ref name="CIA-1991">{{cite web |url=http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact90/world12.txt |title=Afghanistan |work=The World Factbook/Central Intelligence Agency |publisher=[[University of Missouri]] |date=15 October 1991 |accessdate=20 March 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110427053700/http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact90/world12.txt |archivedate=27 April 2011 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact92/wf930006.txt |title=Ethnic divisions |work=The World Factbook/CIA |publisher=[[University of Missouri]] |date=22 January 1993 |accessdate=16 October 2010}}</ref><ref name="LoC-Ethnic-Groups">{{cite web |url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0037) |title=Ethnic Groups |publisher=Library of Congress Country Studies |year=1997 |accessdate=8 October 2010}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact2003/geos/af.html |title=Ethnic groups: |work=The World Factbook/CIA |publisher=University of Missouri |year=2003 |accessdate=18 September 2010}}</ref>
|-
| [[Pashtun|Pashtun]]
| align=center|42%
| align=center|38–55%
|-
| [[Orang Tajik|Tajik]]
| align=center|27%
| align=center|26% ( 1% dari ini adalah [[Qizilbash]])
|-
| [[Hazara|Hazara]]
| align=center|8%
| align=center|9–10%
|-
| [[Uzbek|Uzbek]]
| align=center|9%
| align=center|6–8%
|-
| [[Orang Aimaq|Aimaq]]
| align=center|4%
| align=center|500,000 to 800,000
|-
| [[Orang Turkmen|Turkmen]]
| align=center|3%
| align=center|2.5%
|-
| [[Orang Baloch|Baloch]]
| align=center|2%
| align=center|100,000
|-
| Lain-lain ([[Orang Pashayi|Pashayi]], [[Orang Nuristani|Nuristani]], [[Sejarah Arab di Afghanistan|Arab]], [[Orang Brahui|Brahui]], [[Orang Pamiri|Pamiri]], [[Gurjar]], etc.)
| align=center|4%
| align=center|6.9%
|}
{{clear}}

===Bahasa-bahasa===
{{bar box
|float = right
|title = Pengagihan bahasa-bahasa di Afghanistan<ref name="LoC-pdf"/><ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html |title=Population |work=The World Factbook |publisher=CIA |accessdate=24 September 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140307124031/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html |archivedate=2014-03-07 |url-status=live }}</ref>
|bars =
{{bar percent|[[Bahasa Dari|Dari]] (Afghan Parsi)|DarkSlateGray|50}}
{{bar percent|[[Bahasa Pashto|Pashto]]|DarkSlateGray|35}}
{{bar percent|[[Bahasa Uzbek|Uzbek]] dan [[Bahasa Turkmen|Turkmen]]|DarkSlateGray|11}}
{{bar percent|30 yang lain termasuk [[Bahasa Arab|Arab]]|DarkSlateGray|4}}
}}
[[Bahasa Pashto|Pashto]] dan [[Bahasa Dari|Dari]] adalah [[bahasa rasmi]] s Afghanistan; [[bilingualisme]] adalah perkara sangat biasa.<ref name="AO">{{cite web |title=Article Sixteen of the 2004 Constitution of Afghanistan |url=http://www.afghan-web.com/politics/current_constitution.html#preamble |quote=From among the languages of Pashto, Dari, Uzbeki, Turkmani, Baluchi, Pashai, Nuristani, Pamiri (alsana), Arab and other languages spoken in the country, '''Pashto and Dari are the official languages of the state.''' |year=2004 |accessdate=13 June 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131028065437/http://www.afghan-web.com/politics/current_constitution.html#preamble |archivedate=2013-10-28 |url-status=live }}</ref> Kedua-duanya adalah [[bahasa-bahasa Indo-Eropah]] dari sub-keluarga [[bahasa-bahasa Iran]]. Dari (Afghan Persia) telah lama menjadi [[Prestij (Sosiolinguistik)|bahasa prestij]] dan [[lingua franca]] untuk komunikasi antara etnik. Ia adalah bahasa ibunda daripada Tajik, Hazara, Aimak dan Kizilbash.<ref name="Encyclopædia Britannica">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan/226122/Languages|title=Languages of Afghanistan|work=|accessdate=|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131112115208/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan/226122/Languages/|archivedate=2013-11-12|url-status=live}}</ref> Pashto adalah bahasa ibunda daripada Pashtun, walaupun ramai Pashtun sering menggunakan Dari dan beberapa orang bukan Pashtun fasih dalam Pashto.

Bahasa-bahasa lain, termasuk [[bahasa Uzbek|Uzbek]], [[Bahasa Arab|Arab]], [[Bahasa Turkmen|Turkmen]], [[Bahasa Balochi|Balochi]], [[Bahasa Pashayi|Pashayi]], dan [[bahasa-bahasa Nuristani]] ([[bahasa Askunu|Ashkunu]], [[Bahasa Kamkata-viri|Kamkata-viri]], [[Bahasa Vasi-pel|Vasi-pel]], [[Bahasa Tregami|Tregami]] , dan [[Bahasa Kalasha-ala|Kalasha-ala]]), adalah bahasa ibunda golongan minoriti di seluruh negara dan mempunyai status rasmi di kawasan di mana mereka secara meluas. Bahasa kecil juga termasuk [[Bahasa Pamiri|Pamiri]] ([[Bahasa Shughni|Shughni]], [[Bahasa Munji|Munji]], [[Bahasa Ishkashimi|Ishkashimi]] dan [[Bahasa Wakhi|Wakhi]]) , [[Bahasa Brahui| Brahui]], [[Bahasa Hindko|Hindko]] dan [[Bahasa Kyrgyz|Kyrgyz]]. Sebilangan kecil Afghanistan juga fasih dalam [[Urdu]], Bahasa Inggeris, dan lain-lain bahasa.

===Agama===
{{bar box
|title=Agama di Afghanistan
|titlebar=#Fcd116
|left1=Agama
|right1=Peratus
|float=right
|bars=
{{bar percent|[[Islam]]|green|99}}
{{bar percent|Lain-lain|violet|1}}
|caption=Pembahagian agama
}}
Lebih 99% daripada penduduk Afghanistan beragama Islam; kira-kira 80-85% adalah dari cabang [[Sunni]], 15-19% adalah [[Syiah di Afghanistan|Syiah]].<ref name="LoC-pdf">{{cite web |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Afghanistan.pdf |title=Country Profile: Afghanistan |publisher=[[Library of Congress Country Studies]] on Afghanistan |date=August 2008 |accessdate=10 October 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140408085103/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Afghanistan.pdf |archivedate=2014-04-08 |url-status=live }}</ref><ref>[http://www.pewforum.org/2012/08/09/the-worlds-muslims-unity-and-diversity-1-religious-affiliation/#identity Chapter 1: Religious Affiliation]retrieved 4 September 2013 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131009051536/http://www.pewforum.org/2012/08/09/the-worlds-muslims-unity-and-diversity-1-religious-affiliation/#identity |date=2013-10-09 }}</ref><ref name="PRC">{{cite web |url=http://pewforum.org/Muslim/Mapping-the-Global-Muslim-Population%286%29.aspx |title=Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population |publisher=[[Pew Research Center]] |date=7 October 2009 |accessdate=3 September 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100830165222/http://pewforum.org/Muslim/Mapping-the-Global-Muslim-Population(6).aspx |archivedate=30 August 2010 |deadurl=no}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/docs/notesanddefs.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas#2122 |title=Afghanistan |work=[[The World Factbook]] |accessdate=3 September 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140408090654/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/docs/notesanddefs.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas#2122 |archivedate=2014-04-08 |url-status=dead }}</ref> Sehingga tahun 1890-an, kawasan sekitar [[Provinsi Nuristan|Nuristan]] dikenali sebagai [[Kafiristan]] (tanah yang [[kafir]] (orang-orang kafir)) kerana penduduknya yang bukan Islam, maka [[Orang Nuristani|Nuristani]], adalah orang etnik berbeza iaitu amalan agamanya termasuk [[animisme]], [[politeisme]] dan [[shamanisme]].<ref>{{cite encyclopedia |last=Klimberg |first=Max |encyclopedia=[[Encyclopædia Iranica]] |title=NURISTAN |url=http://www.iranicaonline.org/articles/nuristan |edition=online |date=1 October 2004 |publisher=Columbia University |location=United States |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130726102738/http://www.iranicaonline.org/articles/nuristan |archivedate=2013-07-26 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}</ref> Beribu-ribu [[Sikh di Afghanistan|Sikh]] dan [[Hindu di Afghanistan|Hindu]] Afghan juga terdapat di bandar-bandar utama.<ref>{{cite web |author=Lavina Melwani, New York |url=http://www.hinduismtoday.com/archives/1994/4/1994-4-02.shtml |title=Hindus Abandon Afghanistan |work=Hinduism Today |date= |accessdate=19 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070111080626/http://www.hinduismtoday.com/archives/1994/4/1994-4-02.shtml |archivedate=2007-01-11 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |last=Majumder |first=Sanjoy |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/3138282.stm |title=Sikhs struggle in Afghanistan |publisher=BBC News |date=25 September 2003 |accessdate=19 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090222132753/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/3138282.stm |archivedate=2009-02-22 |url-status=live }}</ref> Ada yang kecil [[Sejarah Yahudi di Afghanistan | masyarakat Yahudi di Afghanistan]] yang telah berhijrah ke Israel dan Amerika Syarikat pada akhir abad kedua puluh; hanya seorang Yahudi, [[Zablon Simintov]], kekal pada tahun 2005.<ref>{{cite news |url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A39702-2005Jan26.html |title=Afghan Jew Becomes Country's One and Only |author=N.C. Aizenman |publisher=Washingtonpost.com |date= 27 January 2005|accessdate=19 May 2012}}</ref>

==Pentadbiran==
{{main|Politik Afghanistan}}
[[File:Afghan parliament in 2006.jpg|thumb|[[Perhimpunan Kebangsaan Afghanistan]] pada 2006]]
Afghanistan adalah [[republik Islam]] yang terdiri daripada tiga cabang, eksekutif, perundangan dan kehakiman. Negara ini telah diketuai oleh [[Hamid Karzai]] sebagai Presiden dan [[Pentadbiran Peralihan Afghanistan| pemimpin]] sejak lewat 2001 hingga 2014. Pada masa ini presiden baru adalah [[Ashraf Ghani]] dengan [[Abdul Rashid Dostum]] dan [[Sarwar Danish]] sebagai presiden ragum. [[Abdullah Abdullah]] berkhidmat sebagai ketua pegawai eksekutif (CEO). The [[Perhimpunan Kebangsaan Afghanistan|Perhimpunan Kebangsaan]] adalah badan perundangan, satu [[Dwidewan|dwidewan]] badan yang mempunyai dua kamar, [[Dewan Rakyat (Afghanistan)|Dewan Rakyat]] dan [[Dewan Warga Tua]].

[[Mahkamah Agung Afghanistan|Mahkamah Agung]] diketuai oleh [[Ketua Hakim Negara Afghanistan|Ketua Hakim]] [[Abdul Salam Azimi]], seorang profesor universiti bekas yang telah menjadi penasihat undang-undang kepada Presiden.<ref>{{cite web |url=http://www.e-ariana.com/ariana/eariana.nsf/allDocs/E78CB0C74F5E7142872571C90048D8BD?OpenDocument |title=New Supreme Court Could Mark Genuine Departure |publisher=E-ariana.com |date=13 August 2008 |accessdate=19 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230235035/http://www.e-ariana.com/ariana/eariana.nsf/allDocs/E78CB0C74F5E7142872571C90048D8BD?OpenDocument |archivedate=2013-12-30 |url-status=live }}</ref> Mahkamah semasa dilihat sebagai lebih sederhana dan diketuai oleh yang lebih [[technocracy (birokrasi)|teknokrat]] daripada yang sebelumnya, yang dikuasai oleh tokoh-tokoh agama fundamentalis seperti Ketua Hakim Negara [[Faisal Ahmad Shinwari]], yang mengeluarkan beberapa kontroversi peraturan, termasuk berusaha untuk meletakkan had ke atas [[Hak wanita di Afghanistan|hak wanita]].

Menurut [[Transparency International]] pada 2010 persepsi indeks keputusan rasuah, Afghanistan telah disenaraikan sebagai negara ketiga paling korup di dunia.<ref name="TI">{{cite web |url=http://www.transparency.org/policy_research/surveys_indices/cpi/2010/results |title=Corruption Perceptions Index 2010 Results |publisher=[[Transparency International]] |year=2010 |accessdate=27 February 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110301122514/http://www.transparency.org/policy_research/surveys_indices/cpi/2010/results |archivedate=1 March 2011 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> Sebuah laporan Januari 2010 yang diterbitkan oleh [[Pejabat Bangsa-Bangsa Bersatu mengenai Dadah dan Jenayah]] mendedahkan bahawa amaun rasuah yang diambil yang bersamaan dengan 23% daripada KDNK negara.<ref>{{cite web |url=http://www.unodc.org/unodc/en/frontpage/2010/January/corruption-widespread-in-afghanistan-unodc-survey-says.html |title=Corruption widespread in Afghanistan, UNODC survey says |publisher=UNODC.org |date=19 January 2010 |accessdate=14 November 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140416023007/http://www.unodc.org/unodc/en/frontpage/2010/January/corruption-widespread-in-afghanistan-unodc-survey-says.html |archivedate=2014-04-16 |url-status=live }}</ref> Beberapa [[Majlis Menteri-menteri (Afghanistan)|kementerian]] dipercayai adalah penuh dengan rasuah, dan manakala Presiden Karzai berikrar untuk menangani masalah itu pada akhir tahun 2009 dengan menyatakan bahawa "individu yang terlibat dalam rasuah tidak akan dipertandingkan dalam kerajaan",<ref>{{cite news |url=http://www.cbc.ca/news/world/karzai-vows-to-tackle-corruption-1.827422 |title=Karzai vows to tackle corruption |publisher=CBC.ca |date=9 November 2009 |accessdate=14 November 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230233852/http://www.cbc.ca/news/world/karzai-vows-to-tackle-corruption-1.827422 |archivedate=2013-12-30 |url-status=live }}</ref><!--deadurl=http://business.maktoob.com/20090000393686/Karzai_vows_to_tackle_corruption/Article.htm--> pegawai-pegawai tinggi kerajaan telah mencuri dan menyalahgunakan beratus-ratus juta dolar melalui [[Bank Kabul]]. Walaupun institusi negara yang baru ditubuhkan dan langkah-langkah yang telah diambil untuk menangkap beberapa,<ref>{{cite news |title=U.S. effort to help Afghanistan fight corruption has complicated ties |first=Greg |last=Miller |publisher=The Washington Post |url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/09/09/AR2010090906828.html |date=10 September 2010 |accessdate=26 September 2011}}</ref> Amerika Syarikat memberi amaran bahawa bantuan kepada Afghanistan akan sangat dikurangkan jika [[Rasuah di Afghanistan|rasuah]] tidak dihentikan.<ref>{{cite web |url=http://www.pajhwok.com/en/2011/11/10/kabul-bank-scandal-us-seeks-action |title=Kabul bank scandal: US seeks action |publisher=Pajhwok.com |date=10 November 2011 |accessdate=4 February 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230234143/http://www.pajhwok.com/en/2011/11/10/kabul-bank-scandal-us-seeks-action |archivedate=2013-12-30 |url-status=live }}</ref>

===Pilihanraya dan parti===
{{main|Pilihanraya di Afghanistan|Senarai parti politik di Afghanistan}}
[[File:Secretary Kerry meets Abdullah and Ghani 2014.jpg|thumb|Dari kiri ke kanan: [[Abdullah Abdullah]], [[John Kerry]] dan [[Ashraf Ghani]] dalam [[pilihan raya presiden Afghanistan, 2014|pilihan raya presiden 2014]]]]
[[Pilihan raya presiden Afghanistan, 2004|Pilihan raya presiden Afghanistan 2004]] agak aman, di mana Hamid Karzai menang dalam pusingan pertama dengan 55.4% undi. Walau bagaimanapun, [[pilihan raya presiden Afghanistan, 2009 |pilihan raya presiden 2009]] dicirikan oleh kekurangan keselamatan, peratusan keluar mengundi yang rendah, dan penipuan pilihan raya yang meluas.<ref name="Afghan commission orders first ballots invalidated">{{cite web |last=McDonald |first=Charlotte |url=http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5i3xqZSi2U_mgENDm3TK0-yqI7I_g |title=Afghan commission orders first ballots invalidated |publisher=Google |date=10 September 2009 |accessdate=14 November 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140305201430/http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5i3xqZSi2U_mgENDm3TK0-yqI7I_g |archivedate=2014-03-05 |url-status=live }}</ref><ref name="Karzai Gets New Term as Afghan Runoff is Scrapped">{{cite news |last=Cooper |first=Helene |url=http://www.nytimes.com/2009/11/03/world/asia/03afghan.html?_r=1&hp |title=Karzai Gets New Term as Afghan Runoff is Scrapped |publisher=Nytimes.com |date=2 November 2009 |accessdate=4 February 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110511225923/http://www.nytimes.com/2009/11/03/world/asia/03afghan.html?_r=1&hp |archivedate=2011-05-11 |url-status=live }}</ref> Undi, bersama-sama dengan pilihan raya untuk 420 kerusi [[Provinsi Afghanistan|majlis provinsi]], berlaku pada bulan Ogos 2009, tetapi masih tidak dapat diselesaikan dalam tempoh yang panjang undi mengira dan siasatan penipuan.<ref name="Mixed Turnout">{{cite web |url=http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2009/08/mil-090820-rferl02.htm |title=Mixed Turnout, Violence Seen On Afghan Election Day, As Vote Count Begins |last=Siddique |first=Abubakar |date=20 August 2009 |publisher=GlobalSecurity.org |accessdate=24 December 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091228010328/http://www.globalsecurity.org/military/library/news/2009/08/mil-090820-rferl02.htm |archivedate=28 December 2009 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> 

Dua bulan kemudian, di bawah tekanan antarabangsa, undi pusingan larian kedua antara Karzai dan baki pencabar [[Abdullah Abdullah | Abdullah]] telah diumumkan, tetapi beberapa hari kemudian Abdullah mengumumkan bahawa beliau tidak akan mengambil bahagian dalam 7 November larian kerana permintaan bagi perubahan dalam suruhanjaya pilihan raya itu tidak dipenuhi. Keesokan harinya, pegawai suruhanjaya pilihan raya membatalkan larian dan mengisytiharkan Hamid Karzai sebagai Presiden untuk tempoh lima tahun.<ref name="Karzai Gets New Term as Afghan Runoff is Scrapped"/>

Dalam [[pilihan raya Parlimen Afghanistan, 2005|pilihan raya Parlimen 2005]], di kalangan pegawai yang dipilih ialah bekas mujahidin, [[fundamentalis Islam]], panglima perang, komunis, [[reformis]], dan beberapa sekutu Taliban.<ref>{{cite web |url=http://www.rawa.org/temp/runews/rawagallery.php?mghash=dc96d38caecd6694eb17fc894bb73212&mggal=2 |title=RAWA Photo Gallery: They are Responsible for Afghanistan's Tragedy |publisher=RAWA |accessdate=11 October 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101019075455/http://www.rawa.org/temp/runews/rawagallery.php?mghash=dc96d38caecd6694eb17fc894bb73212&mggal=2 |archivedate=19 October 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> Dalam tempoh yang sama, Afghanistan telah mencapai kepada negara ke-30 paling tinggi dari segi perwakilan wanita di parlimen.<ref>{{cite web |url=http://www.ipu.org/wmn-e/classif.htm |title=Women in Parliaments: World Classification |publisher=Ipu.org |date=30 November 2009 |accessdate=29 December 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140328105108/http://www.ipu.org/wmn-e/classif.htm |archivedate=2014-03-28 |url-status=live }}</ref> [[Pilihan raya Parlimen Afghanistan, 2010|Pilihan raya parlimen]] lalu telah diadakan pada bulan September 2010, tetapi disebabkan pertikaian dan penyiasatan penipuan, majlis angkat sumpah itu berlaku pada akhir bulan Januari 2011. [[Pilihan raya presiden Afghanistan, 2014|Pilihan raya presiden 2014]] berakhir dengan Ashraf Ghani menang dengan 56,44% undi.<ref>{{cite web|url=http://www.huffingtonpost.com/ralph-nader/afghan-voters-choose-a-be_b_5876122.html|title=Afghan Voters Choose a Better Future |author=[[Ralph Nader]]|publisher=HUffingtonpost|accessdate=3 October 2014}}</ref>

===Bahagian pentadbiran===
{{main|Wilayah di Afghanistan|Daerah di Afghanistan}}
Afghanistan secara pentadbirannya dibahagikan kepada 34 wilayah (''[[Wilayah|wilayat]] ''), dengan setiap wilayah mempunyai modal sendiri dan pentadbiran wilayah. Wilayah-wilayah yang dibahagikan kepada lebih kurang 398 daerah wilayah yang lebih kecil, setiap satu daripada yang biasanya meliputi bandar atau beberapa kampung-kampung. Setiap daerah diwakili oleh seorang gabenor daerah.

[[Senarai gabenor semasa Afghanistan|Gabenor wilayah]] adalah dilantik oleh [[Presiden Afghanistan]] dan daerah dipilih oleh gabenor wilayah. Gabenor wilayah adalah wakil-wakil kerajaan pusat di Kabul dan bertanggungjawab untuk semua isu-isu pentadbiran dan rasmi dalam wilayah mereka. Ada juga majlis-majlis daerah yang dipilih melalui pilihan raya secara langsung dan umum untuk tempoh empat tahun.<ref>{{cite web |url=http://www.iec.org.af/eng/content.php?id=5&cnid=24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100827204439/http://www.iec.org.af/eng/content.php?id=5&cnid=24 |archivedate=27 August 2010 |title=Explaining Elections, Independent Election Commission of Afghanistan |publisher=Iec.org.af |date=9 October 2004 |accessdate=4 February 2012}}</ref> Fungsi majlis wilayah adalah untuk mengambil bahagian dalam perancangan pembangunan wilayah dan untuk mengambil bahagian dalam pemantauan dan penilaian institusi tadbir wilayah lain.

Menurut artikel 140 perlembagaan dan dekri presiden pada undang-undang pilihan raya, datuk bandar bandar perlu dipilih melalui pilihanraya yang bebas dan langsung untuk penggal empat tahun. Walau bagaimanapun, disebabkan oleh kos pilihan raya yang besar, pilihan raya mayoral dan perbandaran tidak pernah diadakan. Sebaliknya, datuk bandar telah dilantik oleh kerajaan. Di ibu negara Kabul, Datuk Bandar dilantik oleh Presiden Afghanistan.

Yang berikut adalah senarai semua 34 wilayah dalam susunan abjad:

[[File:Afghanistan provinces numbered.png|thumb|350px|Afghanistan dibahagikan kepada [[Wilayah Afghanistan|34 wilayah]], dan setiap wilayah yang dibahagikan ke dalam [[Daerah Afghanistan|beberapa daerah]]]]

{{col-begin}}
<div style="column-count:2;-moz-column-count:2;-webkit-column-count:2;">
# [[Wilayah Badakhshan|Badakhshan]]
# [[Wilayah Badghis|Badghis]]
# [[Wilayah Baghlan|Baghlan]]
# [[Wilayah Balkh|Balkh]]
# [[Wilayah Bamyan|Bamyan]]
# [[Wilayah Daykundi|Daykundi]]
# [[Wilayah Farah|Farah]]
# [[Wilayah Faryab|Faryab]]
# [[Wilayah Ghazni|Ghazni]]
# [[Wilayah Ghor|Ghor]]
# [[Wilayah Helmand|Helmand]]
# [[Wilayah Herat|Herat]]
# [[Wilayah Jowzjan|Jowzjan]]
# [[Wilayah Kabul|Kabul]]
# [[Wilayah Kandahar|Kandahar]]
# [[Wilayah Kapisa|Kapisa]]
# [[Wilayah Khost|Khost]]
# [[Wilayah Kunar|Kunar]]
# [[Wilayah Kunduz|Kunduz]]
# [[Wilayah Laghman|Laghman]]
# [[Wilayah Logar|Logar]]
# [[Wilayah Nangarhar|Nangarhar]]
# [[Wilayah Nimruz|Nimruz]]
# [[Wilayah Nurestan|Nurestan]]
# [[Wilayah Oruzgan|Oruzgan]]
# [[Wilayah Paktia|Paktia]]
# [[Wilayah Paktika|Paktika]]
# [[Wilayah Panjshir|Panjshir]]
# [[Wilayah Parvan|Parvan]]
# [[Wilayah Samangan|Samangan]]
# [[Wilayah Sare Pol|Sare Pol]]
# [[Wilayah Takhar|Takhar]]
# [[Wilayah Wardak|Wardak]]
# [[Wilayah Zabul|Zabul]]
</div>
{{col-end}}

===Hubungan luar dan tentera===
{{main|Hubungan luar Afghanistan|Angkatan Tentera Afghanistan}}
[[File:Afghan soldiers.jpg|thumb|Askar dari [[Tentera Nasional Afghan]], termasuk [[Batalion Komando ANA]] yang berdiri di hadapan]]
The [[Kementerian Luar Negeri (Afghanistan) | Kementerian Afghan Luar Negeri]] bertanggungjawab dalam mengekalkan [[hubungan luar Afghanistan]]. Negeri ini telah menjadi ahli Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu sejak 1946. Ia menikmati hubungan ekonomi yang kukuh dengan beberapa [[NATO]] dan negeri-negeri bersekutu, terutamanya [[Hubungan Afghanistan-Amerika Syarikat|Amerika Syarikat]], [[Hubungan Afghanistan-United Kingdom|United Kingdom]], [[Afghanistan-Jerman hubungan | Jerman]] dan [[Hubungan Afghanistan-Turki|Turki]]. Pada tahun 2012, Amerika Syarikat ditetapkan Afghanistan sebagai [[bukan NATO sekutu utama]] dan mencipta [[Perjanjian AS-Afghanistan Perkongsian Strategik]]. Afghanistan juga mempunyai hubungan diplomatik yang mesra dengan jiran [[Hubungan Afghanistan-Pakistan|Pakistan]], [[Hubungan Afghanistan-Iran|Iran]], [[Hubungan luar negara Turkmenistan# Afghanistan|Turkmenistan]], [[Hubungan luar negara Uzbekistan|Uzbekistan]], [[hubungan Afghanistan-Tajikistan|Tajikistan]] dan [[Hubungan Afghanistan-China|China]], dan dengan negara-negara serantau seperti [[Hubungan Afghanistan-India|India]], [[hubungan Afghanistan-Bangladesh|Bangladesh]], [[Hubungan luar negara Kazakhstan|Kazakhstan]], [[Hubungan Afghanistan-Rusia|Rusia]], yang [[Afghanistan-United Arab Emirates hubungan|UAE]], Arab Saudi, Iraq, Mesir, [[Hubungan Afghanistan-Jepun|Jepun]] dan [[Hubungan Afghanistan-Korea Selatan|Korea Selatan]]. Ia terus membangunkan hubungan diplomatik dengan negara-negara lain di seluruh dunia.

[[Bantuan Misi Bangsa Bersatu di Afghanistan]] (UNAMA) telah ditubuhkan pada tahun 2002 di bawah [[Resolusi Majlis Keselamatan Pertubuhan Bangsa-Bangsa 1401]] untuk membantu negara pulih daripada dekad perang. Hari ini, beberapa negara anggota NATO melaksanakan lebih kurang 38,000 tentera di Afghanistan sebagai sebahagian daripada [[Pasukan Bantuan Keselamatan Antarabangsa]] (ISAF).<ref>http://news.yahoo.com/mounting-death-toll-afghan-troops-us-general-200602525.html</ref> Tujuan utamanya adalah untuk [[Latihan Misi-Afghanistan NATO|kereta api]] yang [[Afghanistan Angkatan Keselamatan Negara]] (ANSF). The [[Angkatan Tentera Afghanistan]] di bawah [[Kementerian Pertahanan (Afghanistan)|Kementerian Pertahanan]], yang termasuk [[Tentera Kebangsaan Afghanistan]] (ANA) dan [[Tentera Udara Afghanistan]] (AAF). ANA dibahagikan kepada 7 yang utama [[Kor]], dengan [[201 Corps (Afghanistan) | 201 Selab ("Banjir")]] di Kabul diikuti oleh 203 dalam Gardez, [[Kor ke-205|ke-205 Atul ("wira")]] di Kandahar, 207 dalam [[Herat]], 209 dalam [[Mazar-i-Sharif]], dan 215 dalam [[Lashkar Gah]]. ANA juga mempunyai [[Komando Briged ANA|komando briged]], yang telah ditubuhkan pada tahun 2007. [[Afghanistan Pertahanan University]] (ADU) menempatkan pelbagai pertubuhan pendidikan untuk Angkatan Tentera Afghanistan, termasuk [[Akademi Tentera Kebangsaan Afghanistan]].

===Penguatkuasaan undang-undang===
{{main|Jenayah di Afghanistan|Penguatkuasaan undang-undang}}
[[File:ANP trucks in Kunar.jpg|thumb|[[Polis Kebangsaan Afghan]] (ANP) di [[Provinsi Kunar]]]]
[[Negara Direktorat Keselamatan]] (NDS) adalah negeri [[agensi perisikan]] negara, yang beroperasi sama dengan yang [[Amerika Syarikat Jabatan Keselamatan Dalam Negeri]] (DHS) dan mempunyai antara 15,000 hingga 30,000 pekerja . Negara ini juga mempunyai kira-kira 126,000 orang pegawai polis negara, dengan rancangan untuk merekrut lebih-lebih lagi bahawa jumlah bilangan boleh mencecah 160,000.<ref name=Pellerindate/> [[Polis Kebangsaan Afghan]] (ANP) adalah di bawah [[Kementerian Dalam Negeri (Afghanistan)|Kementerian Dalam Negeri]] dan berfungsi sebagai [[agensi penguatkuasaan undang-undang]] tunggal di seluruh negara. The [[Negara Polis Perintah Awam Afghanistan]] adalah cabang utama ANP, yang dibahagikan kepada lima Briged, setiap diperintahkan oleh Brigadier Jeneral. Ini briged ditempatkan di Kabul, [[Gardez]], [[Kandahar]], [[Herat]] dan [[Mazar-i-Sharif]]. Setiap wilayah mempunyai dilantik wilayah [[Ketua Polis Negara]] yang bertanggungjawab [[penguatkuasaan undang-undang di Afghanistan|penguatkuasaan undang-undang]] di seluruh daerah.

Polis menerima sebahagian besar daripada latihan mereka dari kuasa-kuasa Barat di bawah [[Latihan Misi-Afghanistan NATO]]. Menurut laporan berita 2009, sebahagian besar daripada pegawai-pegawai polis yang buta huruf dan dituduh menuntut rasuah.<ref>{{cite web |url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=121559123&ps=cprs |title=For U.S., Vast Challenge To Expand Afghan Forces |publisher=NPR |date= |accessdate=19 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230234157/http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=121559123&ps=cprs |archivedate=2013-12-30 |url-status=live }}</ref> Jack Kem, timbalan kepada komander Latihan Misi Afghanistan NATO dan Gabungan Keselamatan Peralihan Perintah Afghanistan, menyatakan bahawa kadar celik huruf di ANP akan meningkat kepada lebih 50% pada Januari 2012. Apa yang bermula sebagai satu program literasi sukarela menjadi wajib untuk latihan polis asas pada awal tahun 2011.<ref name="Pellerindate">{{cite web |url=http://www.defense.gov//news/newsarticle.aspx?id=64044 |title=Afghan Security Forces Grow in Numbers, Quality |publisher=[[United States Department of Defense]] |work=American Forces Press Service |first=Cheryl |last=Pellerindate |date=23 May 2011 |accessdate=10 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140414185255/http://www.defense.gov/news/newsarticle.aspx?id=64044 |archivedate=2014-04-14 |url-status=live }}</ref> Kira-kira 17% daripada mereka didapati positif penggunaan dadah haram. Pada tahun 2009, Presiden Karzai mewujudkan dua unit anti-rasuah dalam Kementerian Dalam Negeri.<ref>{{cite web |author=&nbsp;16 November 2009 |url=http://www1.voanews.com/english/news/a-13-2009-11-16-voa7-70423472.html |title=Afghanistan to Form Major Anti-Corruption Unit |publisher=voanews.com |date=16 November 2009 |accessdate=29 December 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091120054104/http://www1.voanews.com/english/news/a-13-2009-11-16-voa7-70423472.html |archivedate=20 November 2009 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> Bekas Menteri Dalam Negeri [[Hanif Atmar]] berkata pegawai-pegawai keselamatan dari Amerika Syarikat ([[FBI]]), Britain ([[Scotland Yard]]), dan Kesatuan Eropah akan melatih pendakwa dalam unit itu.

Di bahagian selatan dan timur Afghanistan adalah yang paling berbahaya disebabkan oleh aktiviti militan dan perdagangan dadah berkembang. Kawasan-kawasan tertentu kadang-kadang meronda oleh [[Pemberontakan Taliban|pemberontak Taliban]], yang sering kilang [[peranti letupan]] (IED) di jalan raya dan menjalankan pengeboman berani mati. Penculikan dan rompakan juga dilaporkan. Setiap tahun [[senarai pasukan keselamatan Afghanistan laporan kematian di Afghanistan|ramai pegawai polis Afghanistan terbunuh]] dalam menjalankan tugas dalam bidang ini. [[Polis Sempadan Afghan]] (ABP) bertanggungjawab untuk melindungi lapangan terbang dan sempadan negara, terutamanya [[Baris Durand]] sempadan yang dipertikaikan, yang sering digunakan oleh ahli-ahli organisasi jenayah dan pengganas untuk aktiviti haram mereka. Satu laporan pada tahun 2011 mencadangkan bahawa sehingga 3 juta orang yang terlibat dalam perniagaan dadah yang menyalahi undang-undang di Afghanistan. Banyak serangan ke atas kakitangan kerajaan yang diperintahkan oleh kumpulan mafia yang berkuasa. Dadah dari Afghanistan yang dieksport ke negara-negara jiran dan seluruh dunia. [[Kementerian Kaunter Narkotik (Afghanistan)|Kementerian Kaunter Narkotik Afghan]] ditugaskan untuk menangani isu-isu ini dengan membawa ke muka pengadilan pengedar dadah utama.<ref>{{Cite web |url=http://mcn.gov.af/en |title=Ministry of Counter Narcotics |access-date=2015-05-23 |archive-date=2014-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140328013458/http://mcn.gov.af/en |url-status=dead }}</ref>

==Ekonomi==
{{main|Ekonomi Afghanistan}}
[[File:Afghan pomegranate processing.jpg|thumb|Pekerja memproses [[pengeluaran delima di Afghanistan|delima]] (''anaar''), di Afghanistan yang terkenal di Asia]]
[[File:Afghan women at a textile factory in Kabul.jpg|thumb|Wanita Afghanistan di sebuah kilang tekstil di Kabul]]
Afghanistan adalah miskin dan [[negara kurang membangun]], salah satu dunia yang paling miskin kerana dekad peperangan dan kekurangan pelaburan asing. Pada 2013, KDNK negara berjumlah kira-kira $ 45.3 bilion dengan kadar pertukaran $ 20.65 bilion, dan [[Senarai negara mengikut KDNK (PPP) per kapita|KDNK per kapita]] ialah $1,100. Eksport negara berjumlah $ 2.6 bilion pada 2010. Kadar pengangguran adalah kira-kira 35% dan kira-kira peratusan yang sama rakyatnya hidup di bawah garis kemiskinan.<ref name="CIA-Afghanistan">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html |title=Afghanistan |work=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency (CIA) |accessdate=14 December 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140427025327/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos//af.html |archivedate=2014-04-27 |url-status=live }}</ref> Menurut laporan 2009, kira-kira 42% daripada penduduk hidup dengan pendapatan kurang daripada $1 sehari.<ref>{{cite web |url=http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=83417 |title=Afghanistan: Food still unaffordable for millions |work= |publisher=[[IRIN]] |date=12 March 2009 |accessdate=11 October 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100827210523/http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=83417 |archivedate=27 August 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> Negara tersebut mempunyai kurang dari $1.5 bilion dalam [[hutang luaran]] dan sedang dalam pemulihan dengan bantuan dari komuniti dunia.<ref name="CIA-Afghanistan"/>

Ekonomi Afghanistan telah berkembang kira-kira 10% setahun dalam dekad yang lalu, yang adalah disebabkan oleh penyerapan lebih daripada $ 50 bilion pada bantuan antarabangsa dan kiriman wang daripada ekspatriat Afghan.<ref name="CIA-Afghanistan"/> Ia juga disebabkan oleh penambahbaikan yang dibuat kepada [[Pengangkutan di Afghanistan|sistem pengangkutan]] dan pengeluaran pertanian, yang merupakan tulang belakang kepada ekonomi negara.<ref>{{cite web |url=http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture#Tab=Description |title=Agriculture |work= |publisher=USAID |accessdate=20 October 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130929082220/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture#Tab=Description |archivedate=2013-09-29 |url-status=live }}</ref> Negara ini terkenal dengan menghasilkan beberapa daripada terbaik [[Pengeluaran delima di Afghanistan|delima]] itu, anggur, aprikot, tembikai, dan beberapa yang segar dan buah-buahan kering yang lain, termasuk kacang.<ref>[https://web.archive.org/web/20100104080643/http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=49291 Exporting Afghanistan], by P.J. Tobia. 17 November 2009.</ref> Banyak sumber menunjukkan bahawa sebanyak 11% atau lebih ekonomi Afghanistan berasal dari penanaman dan penjualan [[candu]], dan Afghanistan secara meluas dianggap pengeluar terbesar di dunia bagi candu meskipun kerajaan Afghanistan dan usaha-usaha antarabangsa untuk membasmi tanaman tersebut.<ref>{{Cite web |url=http://www.unodc.org/pdf/publications/afg_opium_economy_www.pdf |title=salinan arkib |access-date=2015-05-23 |archive-date=2020-05-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200531024040/http://www.unodc.org/pdf/publications/afg_opium_economy_www.pdf./ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html |title=The World Factbook |access-date=2015-05-23 |archive-date=2011-10-23 |archive-url=https://www.webcitation.org/62dVhf91C?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html |url-status=bot: unknown }}</ref> 

Walaupun defisit akaun semasa negara adalah sebahagian besarnya dibiayai dengan wang penderma, hanya sebahagian kecil diperuntukkan secara langsung kepada bajet kerajaan. Selebihnya diberikan kepada perbelanjaan bukan belanjawan dan projek-penderma yang ditetapkan melalui sistem Bangsa-Bangsa Bersatu dan badan-badan bukan kerajaan. The [[Kementerian Kewangan (Afghanistan) | Kementerian Afghan Kewangan]] memberi tumpuan kepada kutipan hasil yang lebih baik dan disiplin perbelanjaan sektor awam. Sebagai contoh, pendapatan kerajaan meningkat 31% kepada $1.7 bilion dari Mac 2010 hingga Mac 2011.

[[File:Afghanistan, Trends in the Human Development Index 1970-2010.png|thumb|left|Afghanistan, Trend dalam [[Indeks Pembangunan Manusia]], 1970-2010]]
[[Da Afghanistan Bank]] berfungsi sebagai bank pusat negara dan [[Afghani Afghan|"Afghani"]] (AFN) adalah mata wang negara, dengan kadar pertukaran kira-kira 47 Afghani kepada [[dolar Amerika Syarikat|$1]]. Sejak tahun 2003, lebih daripada 16 bank-bank baru telah dibuka di negara ini, termasuk [[Afghanistan Bank Antarabangsa]], [[Kabul Bank]], [[Azizi Bank]], [[Pashtany Bank]], [[Standard Chartered Bank]] , dan [[Kewangan Bank Mikro Pertama]].

Satu daripada pemacu utama untuk pemulihan ekonomi sekarang adalah pulangan lebih 5 juta [[Diaspora Afghan|ekspatriat]], yang membawa bersama mereka tenaga segar, keusahawanan dan kemahiran penjanaan kekayaan dan juga dana yang diperlukan untuk memulakan perniagaan. Buat pertama kali sejak tahun 1970-an, rakyat Afghanistan telah melibatkan diri dalam pembinaan, salah satu industri terbesar di negara ini.<ref>{{cite news |url=http://www.nytimes.com/2010/07/08/world/asia/08contract.html |title=Afghan Companies Say U.S. Did Not Pay Them |work=New York Times |first=Carlotta |last=Gall |date=7 July 2010 |accessdate=30 September 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130402005151/http://www.nytimes.com/2010/07/08/world/asia/08contract.html |archivedate=2013-04-02 |url-status=live }}</ref> Beberapa projek pembinaan utama negara termasuk {{nowrap|$35 bilion}} ''New Kabul City'' bersebelahan kapital, '' Ghazi Amanullah Khan City '' berhampiran Jalalabad, dan ''Aino Mena'' di Kandahar.<ref>{{cite web |url=http://www.dcda.gov.af/ |title=the Kabul New City Official Website |publisher=DCDA |date= |accessdate=4 February 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230233634/http://www.dcda.gov.af/ |archivedate=2013-12-30 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.najeebzarab.af/town_main.php |title=Ghazi Amanullah Khan City |year=2009 |publisher=najeebzarab.af |accessdate=15 August 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130429180506/http://www.najeebzarab.af/town_main.php |archivedate=2013-04-29 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.designmena.com/portfolio/aino-mina |title=Case study: Aino Mina |publisher=Designmena.com |date= |accessdate=4 February 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140106003655/http://www.designmena.com/portfolio/aino-mina |archivedate=2014-01-06 |url-status=dead }}</ref> Projek-projek pembangunan yang sama juga telah bermula di [[Herat]], [[Mazar-e-Sharif]], dan bandar-bandar lain.<ref>[http://www.forbes.com/2009/09/02/mazar-i-sharif-khaled-amiri-opinions-21-century-cities-09-ann-marlowe.html A Humane Afghan City?]by Ann Marlowe in [[Forbes]] 2 September 2009. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131231001216/http://www.forbes.com/2009/09/02/mazar-i-sharif-khaled-amiri-opinions-21-century-cities-09-ann-marlowe.html |date=2013-12-31 }}</ref>

Di samping itu, beberapa syarikat dan kilang-kilang kecil mula beroperasi di bahagian yang berlainan di negara ini, yang bukan sahaja memberi pendapatan kepada kerajaan tetapi juga mewujudkan peluang pekerjaan baru. Penambahbaikan kepada persekitaran perniagaan telah menghasilkan lebih daripada $1.5 bilion dalam [[Telekomunikasi|telekom]] pelaburan dan mewujudkan lebih 100,000 pekerjaan sejak 2003.<ref>{{cite web |url=http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/economic_growth#Tab=Description |title=Economic Growth |publisher=USAID |accessdate=25 September 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130929082351/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/economic_growth#Tab=Description |archivedate=2013-09-29 |url-status=live }}</ref> [[Permaidani Afghan]] menjadi popular sekali lagi, ini membolehkan peniaga permaidani ramai di seluruh negara untuk mengupah lebih ramai pekerja.

Afghanistan adalah ahli [[Persatuan Asia Selatan bagi Kerjasama Serantau|SAARC]], [[Ekonomi Kerjasama Organisasi|ECO]] dan [[Ekonomi OIC|OIC]]. Ia memegang status pemerhati dalam [[Pertubuhan Kerjasama Shanghai|SCO]]. Menteri Luar [[Zalmai Rassoul]] kepada media pada tahun 2011 bahawa negaranya "Matlamat ialah untuk mencapai ekonomi Afghanistan yang pertumbuhan adalah berasaskan perdagangan, syarikat swasta dan pelaburan".<ref>{{cite news |url=http://news.yahoo.com/afghanistan-neighbors-unveil-silk-road-plan-003308692.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110927095824/http://news.yahoo.com/afghanistan-neighbors-unveil-silk-road-plan-003308692.html |archivedate=27 September 2011 |title=Afghanistan, neighbors unveil 'Silk Road' plan |publisher=Reuters |date=22 September 2011 |accessdate=24 September 2011}}</ref> Ahli pakar percaya bahawa ini akan merevolusikan ekonomi di rantau ini. [[Pengeluaran candu di Afghanistan]] melonjak ke paras pada 2007 dengan kira-kira 3 juta orang dilaporkan terlibat dalam perniagaan ini,<ref>{{cite news |author=Declan Walsh |url=http://www.guardian.co.uk/afghanistan/story/0,,2157313,00.html |title=UN horrified by surge in opium trade in Helmand |work=Guardian |date=30 August 2007 |accessdate=19 May 2012 |location=London |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080115174607/http://www.guardian.co.uk/afghanistan/story/0,,2157313,00.html |archivedate=2008-01-15 |url-status=live }}</ref> tetapi kemudian menurun dengan ketara pada tahun-tahun berikutnya.<ref>{{cite web |url=http://www.unodc.org/unodc/en/frontpage/2009/September/afghan-opium-production-in-significant--decline.html |title=Afghan opium production in significant decline |publisher=[[United Nations Office on Drugs and Crime|UNDOC]] |accessdate= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140416022244/http://www.unodc.org/unodc/en/frontpage/2009/September/afghan-opium-production-in-significant--decline.html |archivedate=2014-04-16 |url-status=live }}</ref> Kerajaan memulakan program untuk membantu mengurangkan penanaman popi, dan menjelang tahun 2010, dilaporkan bahawa 24 daripada 34 wilayah bebas daripada popi yang berkembang.

Pada Jun 2012, India menyokong pelaburan swasta di negara sumber yang kaya dan mewujudkan persekitaran yang sesuai baginya.<ref>{{cite news |url=http://www.indianexpress.com/news/ceos-should-replace-generals-in-afghanistan-india/967880/ |title=CEOs should replace generals in Afghanistan: India |date=28 June 2012}}</ref>

===Perlombongan===
{{main|Perlombongan di Afghanistan}}
[[Michael E. O'Hanlon]] dalam [[Brookings Institution]] dianggarkan bahawa jika Afghanistan menjana kira-kira $10 bn setahun daripada yang [[Perlombongan di Afghanistan|deposit mineral]], yang [[keluaran negara kasar]] akan pembiayaan jangka panjang berganda dan menyediakan pasukan keselamatan Afghanistan dan keperluan kritikal lain.<ref>O'Hanlon, Michael E. [http://www.brookings.edu/opinions/2010/0616_afghanistan_minerals_ohanlon.aspx "Deposits Could Aid Ailing Afghanistan"], [http://www.brookings.edu/ The Brookings Institution], 16 June 2010. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110923172142/http://www.brookings.edu/opinions/2010/0616_afghanistan_minerals_ohanlon.aspx |date=2011-09-23 }}</ref> The [[Kajian Geologikal Amerika Syarikat]] (USGS) menganggarkan pada 2006 bahawa utara Afghanistan mempunyai purata {{nowrap|2.9 bilion (bn) [[setong (unit)|tong]]}} (bbl) daripada [[minyak mentah ]], 15.7 trilion0 kaki padu ({{convert|15700|ft3|disp=output number only}} bn m <sup>3</sup>) gas asli, dan {{nowrap|562 juta tong}} dari [[cecair gas asli]].<ref name="klett2006">{{cite techreport |last=Klett |first=T.R. |title=Assessment of Undiscovered Petroleum Resources of Northern Afghanistan, 2006 |url=http://pubs.usgs.gov/fs/2006/3031/pdf/FS-3031.pdf |publisher=USGS-Afghanistan Ministry of Mines & Industry Joint Oil & Gas Resource Assessment Team |accessdate=13 October 2011 |date=March 2006 |id=Fact Sheet 2006–3031 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130727060903/http://pubs.usgs.gov/fs/2006/3031/pdf/FS-3031.pdf |archivedate=2013-07-27 |url-status=live }}</ref> Pada Disember 2011, Afghanistan menandatangani kontrak cari gali minyak dengan [[China National Petroleum Corporation]] (CNPC) untuk pembangunan tiga bidang minyak di sepanjang sungai Amu Darya di utara.<ref>{{cite news |url=http://ph.news.yahoo.com/afghanistan-signs-7-bn-oil-deal-china-102107778.html |title=Afghanistan signs '$7 bn' oil deal with China |date=28 December 2011 |accessdate=29 December 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230233953/http://ph.news.yahoo.com/afghanistan-signs-7-bn-oil-deal-china-102107778.html |archivedate=2013-12-30 |url-status=live }}</ref><!--deadurl=http://news.yahoo.com/afghanistan-signs-7-bn-oil-deal-china-102107384.html-->

Laporan lain menunjukkan bahawa negara ini mempunyai jumlah yang besar [[litium]], tembaga, emas, arang batu, bijih besi, dan lain-lain [[mineral]].<ref name=peters2007/><ref name="bgs">{{cite web |url=http://www.bgs.ac.uk/AfghanMinerals/docs/Gold_A4.pdf#search='gold%20and%20copper%20discovered%20in%20afghanistan' |format=PDF |title=Minerals in Afghanistan |publisher=[[British Geological Survey]] |accessdate=4 December 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130726155518/http://www.bgs.ac.uk/AfghanMinerals/docs/Gold_A4.pdf#search='gold%20and%20copper%20discovered%20in%20afghanistan' |archivedate=2013-07-26 |url-status=live }}</ref><ref name="Afghanistan's Mineral Fortune">{{cite web |url=http://www.uvm.edu/ieds/node/568/ |title=Afghanistan's Mineral Fortune |publisher=Institute for Environmental Diplomacy and Security Report |year=2011 |accessdate=16 December 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131212153853/http://www.uvm.edu/ieds/node/568 |archivedate=2013-12-12 |url-status=live }}</ref> [[Karbonatite]] [[Khanashin]] di [[Provinsi Helmand]] mengandungi {{convert|1000000|MT|ST|lk=out}} daripada [[unsur nadir bumi]].<ref name="tucker2011">{{cite techreport |last=Tucker |first=Ronald D. |title=Rare Earth Element Mineralogy, Geochemistry, and Preliminary Resource Assessment of the Khanneshin Carbonatite Complex, Helmand Province, Afghanistan |url=http://pubs.usgs.gov/of/2011/1207/pdf/ofr2011-1207.pdf |publisher=USGS |accessdate=13 October 2011 |year=2011 |id=Open-File Report 2011–1207 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130727062511/http://pubs.usgs.gov/of/2011/1207/pdf/ofr2011-1207.pdf |archivedate=2013-07-27 |url-status=live }}</ref> Pada 2007, pajakan 30 tahun telah diberikan bagi lombong tembaga [[Mes Aynak#Lombong tembaga|Aynak]] kepada [[China Metallurgical Group]] sebanyak $3 bilion,<ref>"[http://www.dailyfinance.com/2010/06/14/china-us-afghanistan-mineral-mining/ China, Not U.S., Likely to Benefit from Afghanistan's Mineral Riches]". ''Daily Finance''. 14 June 2010 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131231001630/http://www.dailyfinance.com/2010/06/14/china-us-afghanistan-mineral-mining/ |date=2013-12-31 }}</ref> menjadikannya pelaburan asing dan usaha perniagaan swasta yang terbesar dalam sejarah Afghanistan.<ref>"[http://www.nytimes.com/2009/12/30/world/asia/30mine.html?pagewanted=all China Willing to Spend Big on Afghan Commerce]". ''The New York Times''. 29 December 2009 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150126183828/http://www.nytimes.com/2009/12/30/world/asia/30mine.html?pagewanted=all |date=2015-01-26 }}</ref>  [[Lembaga Besi India]] negeri yang dikendalikan memenangi hak perlombongan untuk membangunkan besar [[Hajigak Pas|Hajigak]] deposit bijih besi di Afghanistan tengah.<ref>"[http://www.businessweek.com/news/2011-12-06/indian-group-wins-rights-to-mine-in-afghanistan-s-hajigak.html Indian Group Wins Rights to Mine in Afghanistan's Hajigak]". ''Businessweek''. 6 December 2011 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131010060446/http://www.businessweek.com/news/2011-12-06/indian-group-wins-rights-to-mine-in-afghanistan-s-hajigak.html |date=2013-10-10 }}</ref> Pegawai kerajaan menganggarkan bahawa 30% daripada deposit yang belum diterokai mineral negara adalah bernilai antara {{nowrap|$900 bn}} dan {{nowrap|$3 trilion}}.<ref name=indepminerals/><ref name=risen2010/><ref name=bbcminerals/> Seorang perasmi menegaskan bahawa "ini akan menjadi tulang belakang ekonomi Afghanistan" dan memo Pentagon menyatakan bahawa Afghanistan boleh menjadi "litium Arab Saudi".<ref name="risen2010">{{cite news |url=http://www.nytimes.com/2010/06/14/world/asia/14minerals.html?hp |title=U.S. Identifies Vast Riches of Minerals in Afghanistan |newspaper=The New York Times |first=James |last=Risen |date=17 June 2010 |accessdate=14 November 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101115222457/http://www.nytimes.com/2010/06/14/world/asia/14minerals.html?hp |archivedate=15 November 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.ksdk.com/news/local/story.aspx?storyid=204154 |title=Afghanistan is suddenly wealthy: US finds $1 trillion in mineral deposits |publisher=Ksdk.com |date= |accessdate=14 November 2010}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.independent.co.uk/news/world/asia/afghanistans-resources-could-make-it-the-richest-mining-region-on-earth-2000507.html |title=Afghanistan's resources could make it the richest mining region on earth |newspaper=The Independent |date=15 June 2010 |accessdate=14 November 2010 |location=London |first=Kim |last=Sengupta |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131216081835/http://www.independent.co.uk/news/world/asia/afghanistans-resources-could-make-it-the-richest-mining-region-on-earth-2000507.html |archivedate=2013-12-16 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://business.timesonline.co.uk/tol/business/industry_sectors/natural_resources/article7149696.ece |location=London |newspaper=The Times |title=Taleban zones mineral riches may rival Saudi Arabia says Pentagon |first1=Jeremy |last1=Page |first2=Michael |last2=Evans |date=15 June 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110815204357/http://business.timesonline.co.uk/tol/business/industry_sectors/natural_resources/article7149696.ece |archivedate=2011-08-15 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}</ref> Dalam kisah berita 2011, ''[[The Christian Science Monitor|CSM]]'' yang melaporkan, "Amerika Syarikat dan negara-negara Barat yang lain yang ditanggung beban kos perang Afghanistan telah mudah dilihat hadir bidaan proses ke atas deposit mineral Afghanistan, meninggalkan ia kebanyakannya dengan kuasa serantau."<ref>"[http://www.csmonitor.com/World/Asia-South-Central/2011/1228/China-wins-700-million-Afghan-oil-and-gas-deal.-Why-didn-t-the-US-bid China wins $700 million Afghan oil and gas deal. Why didn't the US bid?]". CSMonitor.com. 28 December 2011 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131231001743/http://www.csmonitor.com/World/Asia-South-Central/2011/1228/China-wins-700-million-Afghan-oil-and-gas-deal.-Why-didn-t-the-US-bid |date=2013-12-31 }}</ref> 

==Pengangkutan==
{{main|Pengangkutan di Afghanistan}}

===Udara===
{{main|Senarai lapangan terbang di Afghanistan}}
[[File:Ariana Afghan A310-300 F-GEMO.jpg|thumb|Sebuah [[Ariana Afghan Airlines]] (AAA) [[Airbus A310]] pada 2006]]
Pengangkutan udara di Afghanistan disediakan oleh syarikat penerbangan negara, [[Ariana Afghan Airlines]] (AAA), dan syarikat-syarikat swasta seperti [[Afghanistan Jet International]], [[Timur Horizon Airlines]], [[Kam Air]] , [[Pamir Airways]] dan [[Safi Airways]]. Syarikat Penerbangan dari beberapa negara juga menyediakan penerbangan masuk dan keluar dari negara ini. Ini termasuk [[Air India]], [[Emirates (airline) | Bersatu]], [[Teluk Air]], [[Iran Aseman Airlines]], [[Pakistan International Airlines]] dan [[Turkish Airlines]] .

Negara ini mempunyai empat lapangan terbang antarabangsa: [[Herat Lapangan Terbang Antarabangsa]], [[Hamid Karzai Lapangan Terbang Antarabangsa]] (sebelum ini Lapangan Terbang Antarabangsa Kabul), [[Lapangan Terbang Antarabangsa Kandahar]] dan [[Lapangan Terbang Antarabangsa Mazar-e Sharif]]. Terdapat juga sekitar sedozen lapangan terbang domestik dengan penerbangan ke Kabul atau Herat.

===Rel===
{{main|Pengangkutan rel di Afghanistan}}
Sepertimana pada 2014, negara ini hanya mempunyai dua kereta api, salah satu 75&nbsp;talian km dari [[Kheyrabad, Balkh | Kheyrabad]] ke [[Afghanistan-Uzbekistan Friendship Bridge | Uzbekistan sempadan]] dan satu lagi 10&nbsp;km talian dari [[Toraghundi]] ke sempadan Turkmenistan. Kedua-dua garisan digunakan untuk pengangkutan sahaja dan tidak ada perkhidmatan penumpang seperti yang belum. Terdapat pelbagai cadangan bagi pembinaan landasan keretapi tambahan di negara ini.<ref>Maps, Railways of Afghanistan, http://www.andrewgrantham.co.uk/afghanistan/tag/map/</ref> Pada 2013, presiden Afghanistan, Turkmenistan, dan Uzbekistan menghadiri majlis pecah tanah untuk garis 225 km antara Turkmenistan - [[Andkhvoy]] - [[Mazar-i-Sharif]] - [[Kheyrabad, Balkh|Kheyrabad]] . Garis akan menghubungkan di [[Kheyrabad, Balk |Kheyrabad]] dengan garis yang sedia ada ke sempadan Uzbekistan itu.<ref>Three presidents launch construction of international rail link, 06 Jun 2013, http://www.railwaygazette.com/news/infrastructure/single-view/view/three-presidents-launch-construction-of-international-rail-link.html?sword_list[]=afghan&no_cache=1</ref> Rancangan untuk mewujudkan landasan kereta api dari Kabul ke bandar sempadan timur [[Torkham]], di mana ia akan menyambung dengan [[Keretapi Pakistan]].<ref>[[Tolo TV|Tolo News]]&nbsp;– [http://tolonews.com/en/business/4215-construction-on-kabul-torkham-railway-to-start-soon-ministry-of-mines-says Construction on Kabul-Torkham Railway to Start Soon, Ministry of Mines Says], Tamim Shaheer. 18 October 2011. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131109024009/http://tolonews.com/en/business/4215-construction-on-kabul-torkham-railway-to-start-soon-ministry-of-mines-says|date=2013-11-09}}</ref> Terdapat juga rancangan untuk menyelesaikan satu landasan kereta api antara [[Khaf, Iran]] dan [[Herat]], Afghanistan.<ref>Khaf-Herat railway, http://www.raillynews.com/2013/khaf-herat-railway/</ref> 

===Jalanraya===
{{Further|Lebuhraya 1 (Afghanistan)}}
Perjalanan dengan bas di Afghanistan masih berbahaya kerana pemandu bas cuai dan mabuk serta aktiviti militan. Bas-bas biasanya model [[Bas Mercedes-Benz|Mercedes-Benz]] yang lebih tua dan dimiliki oleh syarikat-syarikat swasta. Kemalangan jalan raya yang serius adalah biasa di jalan raya dan lebuh raya Afghanistan, terutamanya di [[Lebuhraya Kabul-Kandahar|Kabul-Kandahar]] dan [[Jalan Kabul-Jalalabad]].<ref>{{cite web |url=http://www.theguardian.com/world/2013/apr/26/afghan-bus-crash |title=Afghan bus crash kills 45 |publisher=theguardian.com |date=26 April 2013 |accessdate=2014-11-04}}</ref>

Kereta yang lebih baru ini menjadi lebih meluas selepas pembinaan semula jalan raya dan lebuh raya. Ianya diimport dari [[Emiriah Arab Bersatu]] melalui Pakistan dan Iran. Setakat 2012, kenderaan berusia lebih 10 tahun dilarang daripada diimport ke negara ini. Pembangunan rangkaian jalan raya di negara ini adalah rangsangan utama untuk ekonomi kerana perdagangan dengan negara-negara jiran. Perkhidmatan pos di Afghanistan disediakan oleh milik awam [[Afghanistan Post]] dan syarikat swasta seperti [[FedEx]], [[DHL Express|DHL]], dan lain-lain.

==Komunikasi==
{{main|Komunikasi di Afghanistan}}
Perkhidmatan telekomunikasi di negara ini disediakan oleh [[Afghan Wireless]], [[Etisalat]], [[Roshan (telco) | Roshan]], [[Kumpulan MTN]] dan [[Afghanistan Telecom]]. Pada tahun 2006, [[Kementerian Perhubungan (Afghanistan)| Kementerian Perhubungan Afghan]] menandatangani perjanjian $64.5 juta dengan [[ZTE]] untuk penubuhan seluruh negara [[kabel gentian optik]] rangkaian. {{setakat | 2011}}, Afghanistan mempunyai sekitar 17 juta [[GSM]] pelanggan telefon dan lebih daripada 1 juta pengguna internet, tetapi hanya mempunyai kira-kira 75,000 talian telefon tetap dan lebih kurang 190,000 [[bahagian kod akses berganda|CDMA]] pelanggan.<ref>{{cite web |url=http://mcit.gov.af/en |title=Statistics |publisher=[[Ministry of Communications (Afghanistan)]] |year=2006 |accessdate=17 January 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140329172724/http://mcit.gov.af/en |archivedate=2014-03-29 |url-status=live }}</ref> Perkhidmatan [[3G]] yang disediakan oleh Etisalat dan MTN Kumpulan. Pada tahun 2014, Afghanistan memajak ruang [[satelit]] dari [[Eutelsat]], yang dipanggil [[Eutelsat 48D|AFGHANSAT 1]].<ref name="Afghanistan's maiden satellite launched">{{cite news |title=Afghanistan's maiden satellite launched |url=http://www.pajhwok.com/en/2014/05/10/afghanistan%E2%80%99s-maiden-satellite-launched |publisher=Pajhwok Afghan News |first=Muhammad Hassan |last=Khetab |date=10 May 2014 |accessdate=2014-05-10}}</ref>

==Kesihatan==
{{main|Kesihatan di Afghanistan}}
[[File:Regional Medical Hospital in Paktia.jpg|thumb|upright|Di dalam wilayah hospital [[Tentera Negara Afghanistan|tentera]] di [[Provinsi Paktia]]]]
Menurut [[Indeks Pembangunan Manusia]], Afghanistan adalah [[Senarai negara mengikut Indeks Pembangunan Manusia|15 negara kurang membangun di dunia]]. Purata [[Senarai negara mengikut jangka hayat|jangka hayat]] dianggarkan kira-kira 60 tahun bagi kedua-dua jantina.<ref name="WHO">{{cite news |url=http://www.who.int/countries/afg/en/ |title=Afghanistan |publisher=[[World Health Organization]] (WHO) |accessdate=6 July 2013 |quote=Life expectancy at birth m/f (years) 59/61 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131026145555/http://www.who.int/countries/afg/en/ |archivedate=2013-10-26 |url-status=live }}</ref> Negara ini mempunyai paling tinggi [[jumlah kadar kesuburan]] kesembilan di dunia, pada 5.64 anak yang lahir/wanita (mengikut anggaran 2012).<ref>{{Cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2127rank.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&rank=9 |title=CIA – The World Factbook |access-date=2015-05-23 |archive-date=2014-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140328215812/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2127rank.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&rank=9#af |url-status=bot: unknown }}</ref> Ia mempunyai salah satu kadar tertinggi [[kematian ibu]] di dunia, dianggarkan pada tahun 2010 pada 460 kematian/100,000 kelahiran hidup,<ref>{{Cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2223.html#afCIA |title=The World Factbook |access-date=2015-05-23 |archive-date=2015-05-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150523131921/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2223.html#afCIA |url-status=dead }}</ref> dan tertinggi [[kematian bayi]] kadar di dunia (kematian bayi di bawah satu tahun), yang dianggarkan pada tahun 2012 untuk menjadi 119,41 kematian/1,000 kelahiran hidup.<ref>{{Cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2091.html |title=CIA – The World Factbook |access-date=2015-05-23 |archive-date=2014-03-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140326095510/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2091.html#af |url-status=bot: unknown }}</ref> Data daripada 2010 mencadangkan bahawa satu dalam sepuluh kanak-kanak mati sebelum mereka berusia lima tahun.<ref>{{cite news | url=http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-15942940 | work=BBC News | title=Afghanistan maternal mortality drops, survey suggests | date=30 November 2011 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20120508145939/http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-15942940 | archivedate=2012-05-08 | access-date=2015-05-23 | url-status=live }}</ref> [[Kementerian Kesihatan Awam (Afghanistan)|Kementerian Kesihatan Awam]] merancang untuk mengurangkan kadar kematian bayi kepada 400 bagi setiap 100,000 kelahiran hidup sebelum 2020.<ref name="reuters.com">{{cite news |author=Tan Ee Lyn |url=http://www.reuters.com/article/healthNews/idUSISL1059520080506 |title=Afghan medical college struggles to rise from the ashes |publisher=Reuters |date=6 May 2008 |accessdate=29 December 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100121221039/http://www.reuters.com/article/healthNews/idUSISL1059520080506 |archivedate=21 January 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> Negara ini kini mempunyai lebih daripada 3000 [[perbidanan|bidan]], dengan tambahan 300 hingga 400 dilatih setiap tahun.<ref name="csm">{{cite web |url=http://news.yahoo.com/childbirth-maternal-health-improve-afghanistan-160657704.html |title=Childbirth and maternal health improve in Afghanistan |first=Tom A. |last=Peter |publisher=Christian Science Monitor |date=17 December 2011 |accessdate=12 January 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131231002243/http://news.yahoo.com/childbirth-maternal-health-improve-afghanistan-160657704.html |archivedate=2013-12-31 |url-status=live }}</ref>

Beberapa hospital dan klinik telah dibina sejak sedekad yang lalu, dengan rawatan yang paling maju yang boleh didapati di Kabul. The [[Institut Perubatan untuk Kanak-kanak Di Perancis]] dan [[Hospital Kanak-Kanak Indira Gandhi]] di Kabul adalah [[hospital kanak-kanak]] terkemuka di negara ini. Beberapa hospital utama yang lain di Kabul termasuk 350 katil [[Hospital Jamhuriat]] dan [[Hospital Jinnah, Kabul|Hospital Jinnah]], yang masih dalam pembinaan. Terdapat juga beberapa yang lengkap hospital tentera yang dikawal di kawasan-kawasan yang berlainan di negara ini.  

Dilaporkan pada 2006 bahawa hampir 60% daripada penduduk tinggal dalam jarak berjalan dua jam kemudahan kesihatan yang terdekat, meningkat daripada 9% pada tahun 2002.<ref name="USAID-Health">{{cite web |url=http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/health |title=Health |work= |publisher=[[United States Agency for International Development]] (USAID) |accessdate=20 October 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130929082306/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/health |archivedate=2013-09-29 |url-status=live }}</ref> Kaji selidik terbaru menunjukkan bahawa 57% daripada rakyat Afghanistan mengatakan mereka mempunyai akses yang baik atau sangat baik ke klinik atau hospital.<ref name =csm/> Negara ini mempunyai salah satu insiden tertinggi orang dengan. [[Ketidakupayaan]], dengan kira-kira satu juta orang terjejas.<ref>{{cite web |author=Anne-Marie DiNardo, LPA/PIPOS |url=http://www.usaid.gov/stories/afghanistan/fp_afghan_disabled.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20040508140406/http://www.usaid.gov/stories/afghanistan/fp_afghan_disabled.html |archivedate=8 May 2004|title=Empowering Afghanistan's Disabled Population&nbsp;– 31 March 2006 |publisher=Usaid.gov |date=31 March 2006 |accessdate=19 May 2012}}</ref> Kira-kira 80,000 orang yang hilang anggota badan; kebanyakan cedera oleh periuk api.<ref>{{cite news |author=Richard Norton-Taylor |url=http://www.guardian.co.uk/world/2008/feb/13/afghanistan |title=Afghanistan's refugee crisis 'ignored' |work=Guardian |date=13 February 2008 |accessdate=19 May 2012 |location=London |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101215150225/http://www.guardian.co.uk/world/2008/feb/13/afghanistan |archivedate=2010-12-15 |url-status=live }}</ref><ref>"[http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=26520 Afghanistan: People living with disabilities call for integration] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110920142752/http://www.irinnews.org/report.aspx?reportid=26520 |date=2011-09-20 }}</ref> Badan amal bukan kerajaan seperti [[Save the Children]] dan [[Janji Mahboba]] membantu anak-anak yatim dalam kerjasama dengan struktur kerajaan.<ref>Virginia Haussegger ''Mahooba's Promise'' ABC TV 7.30 Report. 2009. [http://www.abc.net.au/7.30/content/2009/s2615472.htm ABC.net.au]. Retrieved 15 July 2009. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130726123857/http://www.abc.net.au/7.30/content/2009/s2615472.htm |date=2013-07-26 }}</ref> [[Kajian Demografi dan Kesihatan]] bekerjasama dengan [[Institut Pengurusan Penyelidikan Kesihatan India]] dan lain-lain untuk menjalankan kajian di Afghanistan memberi tumpuan kepada [[kematian ibu]], antara yang lain.<ref name="MEASUREDHS">{{cite web |url=http://www.measuredhs.com/Where-We-Work/Country-Main.cfm?ctry_id=71 |title=Afghanistan |publisher=Measuredhs.com |accessdate=14 November 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230233502/http://www.measuredhs.com/Where-We-Work/Country-Main.cfm?ctry_id=71 |archivedate=2013-12-30 |url-status=live }}</ref>

==Pendidikan==
{{main|Pendidikan di Afghanistan}}
Pendidikan di negara ini termasuk [[K-12 (pendidikan)|K-12]] dan pendidikan yang lebih tinggi, yang diselia oleh [[Kementerian Pelajaran Malaysia (Afghanistan)|Kementerian Pendidikan]] dan [[Kementerian Pengajian Tinggi (Afghanistan)|Kementerian Pengajian Tinggi]].<ref>{{cite web |url=http://www.mohe.gov.af/?lang=en&p=home |title=Afghanistan's Ministry of Higher Education |accessdate=23 June 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110531154257/http://www.mohe.gov.af/?lang=en&p=home |archivedate=31 May 2011 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> Sistem pendidikan negara telah musnah akibat beberapa dekad perang, tetapi ia mula menghidupkan semula selepas [[Presiden Hamid Karzai|Karzai pentadbiran Karzai]] mula berkuasa pada akhir tahun 2001. Lebih daripada 5,000 sekolah telah dibina atau diubah suai dalam dekad yang lalu, dengan lebih daripada 100,000 guru yang terlatih dan diambil.<ref name="USAID-Education">{{cite web |url=http://www.usaid.gov/afghanistan/education |title=Education |work= |publisher=[[United States Agency for International Development]] (USAID) |accessdate=11 August 2011}}</ref> Lebih daripada tujuh juta pelajar lelaki dan perempuan yang mendaftar di sekolah-sekolah, <ref name="USAID-Education"/> dengan kira-kira 100,000 yang mendaftar dalam berbeza [[Senarai universiti di Afghanistan|universiti di seluruh negara]]; sekurang-kurangnya 35% daripada pelajar perempuan. Setakat 2013, terdapat 16,000 buah sekolah di seluruh Afghanistan. Menteri Pendidikan [[Ghulam Farooq Wardak]] menyatakan bahawa 8,000 sekolah-sekolah lain yang perlu dibina untuk baki 3 juta kanak-kanak itu yang dihalangi dari pendidikan.<ref name="Wardak seeks $3b in aid for school buildings">{{cite web |url=http://www.pajhwok.com/en/2013/05/18/wardak-seeks-3b-aid-school-buildings |title=Wardak seeks $3b in aid for school buildings |publisher=Pajhwok Afghan News |date=18 May 2013 |accessdate=13 August 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230234222/http://www.pajhwok.com/en/2013/05/18/wardak-seeks-3b-aid-school-buildings |archivedate=2013-12-30 |url-status=live }}</ref>

[[File:Saleha Bayat Building at AUAF in Kabul-2.jpg|thumb|[[Universiti Amerika di Afghanistan]] (AUAF) di Kabul]]

[[Universiti Kabul]] dibuka semula pada tahun 2002 bagi kedua-dua pelajar lelaki dan perempuan. Pada tahun 2006, [[Amerika Universiti Afghanistan]] telah ditubuhkan di Kabul, dengan tujuan menyediakan kelas dunia, Bahasa Inggeris-bahasa, persekitaran pembelajaran bersama pendidikan di Afghanistan. Ibu negara Kabul berfungsi sebagai pusat pembelajaran di Afghanistan, dengan banyak [[institusi pendidikan]] yang terbaik yang berpusat di sana. Universiti-universiti utama di luar Kabul termasuk [[Universiti Kandahar]] di selatan, [[Universiti Herat]] di barat laut, [[Balkh University]] di utara, [[Universit Nangarhar]] dan [[Universiti Khost]] dalam timur. The [[Akademi Tentera Kebangsaan Afghanistan]], dimodelkan selepas [[Akademi Tentera Amerika Syarikat]] di West Point, adalah sebuah institusi pembangunan tentera empat tahun khusus untuk pegawai menamatkan pengajian bagi [[Angkatan Tentera Afghanistan]]. $200 juta [[Universiti Pertahanan Afghanistan]] sedang dalam pembinaan berhampiran [[Takungan Qargha|Qargha]] di Kabul. Amerika Syarikat sedang membina enam fakulti pendidikan dan lima maktab perguruan wilayah di seluruh negara, dua buah sekolah menengah yang besar di Kabul, dan sebuah sekolah di Jalalabad.<ref name="USAID-Education"/>

Kadar celik huruf keseluruhan penduduk telah sangat rendah tetapi kini semakin meningkat kerana lebih ramai pelajar pergi ke sekolah.<ref name="autogeneratedmil">{{cite web |url=http://www.army.mil/article/59541/Rising_literacy_in_Afghanistan_ensures_transition/ |title=Rising literacy in Afghanistan ensures transition |publisher=Army.mil |date= |accessdate=4 February 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131209021825/http://www.army.mil/article/59541/Rising_literacy_in_Afghanistan_ensures_transition/ |archivedate=2013-12-09 |url-status=live }}</ref> Pada 2010, Amerika Syarikat mula mewujudkan beberapa pusat pembelajaran Lincoln di Afghanistan. Ia ditubuhkan untuk berfungsi sebagai platform pengaturcaraan menawarkan kelas bahasa Inggeris, kemudahan perpustakaan, pengaturcaraan tempat, jaringan [[Internet di Afghanistan|Internet]] sambungan dan perkhidmatan kaunseling pendidikan dan lain-lain. Matlamat program ini adalah untuk mencapai sekurang-kurangnya 4,000 warga Afghanistan sebulan bagi setiap lokasi.<ref>{{cite web |url=http://photos.state.gov/libraries/afghanistan/231771/PDFs/RFP-Lincoln-Learning-Centers.pdf |format=PDF |title=Management and Establishment of Lincoln Learning Centers in Afghanistan |accessdate=19 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130726162255/http://photos.state.gov/libraries/afghanistan/231771/PDFs/RFP-Lincoln-Learning-Centers.pdf |archivedate=2013-07-26 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |url=http://waronterrornews.typepad.com/home/2010/09/ghazni-gov-lincoln-learning-center.html |title=Ghazni governor signs memorandum for Lincoln Learning Center&nbsp;– War On Terror News |publisher=Waronterrornews.typepad.com |date=22 September 2010 |accessdate=4 February 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131231002648/http://waronterrornews.typepad.com/home/2010/09/ghazni-gov-lincoln-learning-center.html |archivedate=2013-12-31 |url-status=live }}</ref> Angkatan Keselamatan Negara Afghanistan telah diberikan dengan kursus literasi mandatori.<ref name="autogeneratedmil"/> Di samping itu, [[Baghch-e-Simsim]] (berdasarkan [[Sesame Street]] Amerika) telah dilancarkan pada akhir 2011 untuk membantu anak-anak muda Afghanistan belajar.

Pada 2009 dan 2010, sebanyak 5000 OLPC - [[Satu Laptop Per Kanak-kanak]] penempatan sekolah berlaku di Kandahar dengan pembiayaan daripada asas tanpa nama.<ref>{{cite web |url=http://armdevices.net/2011/10/24/olpc-summit-afghanistan/#disqus_thread |title=Interview with Carol Ruth Silver |year=2011}}</ref> Pasukan OLPC bertujuan sokongan tempatan untuk mengusahakan penempatan yang lebih besar.<ref>[http://wiki.laptop.org/go/OLPC_Afghanistan OLPC Afghanistan]</ref><ref>{{cite web |url=http://wiki.laptop.org/images/4/48/OLPC-BriefingNote.pdf |title=Briefing Note – One Laptop Per Child (OLPC) in Afghanistan |author=Lima Ahmad, Kenneth Adams, Mike Dawson, Carol Ruth Silver |accessdate=2 October 2014}}</ref> 

==Budaya==
{{Budaya Afghanistan}}
{{main|Budaya Afghanistan}}
Budaya Afghanistan telah wujud selama lebih dua alaf, menjejak kembali pada sekurang-kurangnya di zaman Empayar Achaemenid pada 500 SM.<ref name="LoC">{{cite web |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Afghanistan.pdf |title=Country Profile: Afghanistan |work= |publisher=[[Library of Congress Country Studies]] on Afghanistan |date=August 2008 |accessdate=16 August 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140408085103/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Afghanistan.pdf |archivedate=2014-04-08 |url-status=live }}</ref><ref name="autogenerated5">Barbara Robson, Juliene Lipson, Farid Younos, Mariam Mehdi. {{cite web |url=http://www.cal.org/co/afghan/ahist.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070105173916/http://www.cal.org/co/afghan/ahist.html |archivedate=5 January 2007 |title=The Afghans&nbsp;– Their History and Culture |publisher=[[Center for Applied Linguistics]] |location=United States |date=30 June 2002 |accessdate=25 September 2010}}</ref> Ia kebanyakannya merupakan satu [[nomad]]ik dan ber[[masyarakat suku kaum]], dengan kawasan-kawasan yang berlainan di negara yang mempunyai tradisi mereka sendiri, mencerminkan watak pelbagai budaya dan pelbagai bahasa negara. Di wilayah selatan dan timur rakyat hidup mengikut [[budaya Pashtun]] dengan mengikuti [[Pashtunwali]], yang merupakan cara kuno hidup yang masih dipelihara.<ref>US Library of Congress: Afghanistan&nbsp;– [http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0037) Ethnic Groups (''Pashtun'')]</ref> Saki baki negara ini adalah berbudayakan [[Bahasa Parsi|Parsi]]. Sesetengah bukan Pashtun yang tinggal berdekatan dengan Pashtun telah menerima pakai Pashtunwali<ref name="Banting">{{cite book |title=Afghanistan: The land |last1=Banting |first1=Erinn |year=2003 |publisher=Crabtree Publishing Company |isbn=978-0-7787-9335-9 |page=32 |url={{Google books |plainurl=yes |id=KRt0HfYFZGsC |page=4 }} |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131231090626/http://books.google.com/books?id=KRt0HfYFZGsC&lpg=PP1&vq=place%20of%20Afghans&pg=PA4 |archivedate=2013-12-31 }}</ref> dalam proses yang dipanggil [[Pashtunisasi]] (atau ''Afghanisasi''), manakala beberapa Pashtun telah [[Parsisasi|Diparsikan]]. Berjuta-juta rakyat Afghanistan yang telah tinggal di Pakistan dan Iran sejak 30 tahun yang lalu telah dipengaruhi oleh budaya bangsa-bangsa tetangga.
[[File:Tribal and religious leaders in southern Afghanistan.jpg|thumb|upright|left|Lelaki-lelaki memakai [[Pakaian Pashtun|pakaian Afghan]] tradisional di bandar selatan [[Kandahar]]]]

Afghanistan memaparkan kebanggaan dalam budaya mereka, bangsa, keturunan, dan di atas semua, agama dan kebebasan mereka. Seperti Highlanders lain, mereka dianggap bercampur dengan kebimbangan dan merendahkan, untuk memandang tinggi mereka untuk kehormatan peribadi, atas kesetiaan suku mereka dan kesediaan mereka untuk menggunakan kekerasan untuk menyelesaikan pertikaian.<ref name="Heathcote">Heathcote, Tony (1980, 2003) "The Afghan Wars 1839–1919", Sellmount Staplehurst.</ref> Sebagai peperangan puak dan internesin bersengketa telah menjadi salah satu pekerjaan yang ketua mereka sejak dahulu lagi, sifat individualistik ini telah menjadikan ia sukar bagi warga asing untuk menakluk mereka. Tony Heathcote menganggap sistem kesukuan menjadi cara terbaik untuk menganjurkan kumpulan besar orang di negara yang secara geografi sukar, dan dalam masyarakat yang, dari sudut pandangan materialistik, mempunyai gaya hidup yang tidak rumit.<ref name="Heathcote" /> Terdapat kira-kira 60 [[suku Pashtun]] yang utama,<ref>"[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/445546/Pashtun Pashtun (people)]". Encyclopædia Britannica. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131030170021/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/445546/Pashtun |date=2013-10-30 }}</ref> dan orang nomad Afghanistan dianggarkan pada kira-kira 2-3 juta.<ref>"[http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=76794 Afghanistan: Kuchi nomads seek a better deal]". [[IRIN]] Asia. 18 February 2008. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110910205256/http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=76794|date=2011-09-10}}</ref>

Negara ini mempunyai sejarah yang kompleks yang terselamat sama ada dalam budaya semasa atau dalam bentuk pelbagai bahasa dan monumen. Walau bagaimanapun, banyak monumen bersejarah telah rosak dalam peperangan baru-baru ini.<ref>G.V. Brandolini. ''Afghanistan [[cultural heritage]]''. Orizzonte terra, [[Bergamo]]. 2007. p. 64.</ref> Kedua-dua [[Buddha di Bamiyan]] yang terkenal telah dimusnahkan oleh Taliban, yang menganggap mereka sebagai [[Berhala|berhala]]. Walaupun begitu, ahli-ahli arkeologi masih mencari peninggalan Buddha di bahagian yang berlainan di negara ini, sebahagian daripada mereka sejak abad ke-2.<ref>{{cite web |url=http://www.cal.org/co/afghan/ahist.html |title=42 Buddhist relics discovered in Logar |accessdate=23 August 2010 |work=Maqsood Azizi |publisher=[[Pajhwok Afghan News]] |date=18 August 2010 |archiveurl=https://www.webcitation.org/657c9EzAx?url=http://www.cal.org/co/afghan/ahist.html |archivedate=2012-02-01 |deadurl=yes |url-status=live }}{{failed verification|date=December 2013}} (bad URL&nbsp;- does not match page title)</ref><ref>{{cite web |url=http://www.newsdaily.com/stories/tre67g1cn-us-afghanistan-buddhist-relics/ |title=Afghan archaeologists find Buddhist site as war rages |accessdate=16 August 2010 |work=Sayed Salahuddin |publisher=News Daily |date=17 August 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100818151642/http://www.newsdaily.com/stories/tre67g1cn-us-afghanistan-buddhist-relics/ |archivedate=18 August 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.presstv.com |title=Buddhist remains found in Afghanistan |accessdate=16 August 2010 |work= |publisher=Press TV |date=17 August 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100820081616/http://www.presstv.com/ |archivedate=2010-08-20 |deadurl=no |url-status=live }}</ref> Ini menunjukkan bahawa Buddhisme dahulu adalah meluas di Afghanistan. Tempat-tempat bersejarah yang lain termasuk bandar-bandar [[Herat]], [[Kandahar]], [[Ghazni]], [[Mazar-i-Sharif]] dan [[Zarang]]. [[Minaret Jam]] dalam [[Sungai Hari, Afghanistan|Sungai Hari]] lembah adalah [[Tapak Warisan Dunia|Tapak Warisan Dunia UNESCO]]. A jubah dikatakan dipakai oleh nabi Islam [[Muhammad]] disimpan di dalam [[Makam Jubah]] di Kandahar, sebuah bandar yang diasaskan oleh [[Iskandar Agung|Iskandar]] dan modal pertama Afghanistan. [[Benteng Herat|benteng Alexander]] di bandar barat Herat telah diubahsuai pada tahun-tahun kebelakangan ini dan merupakan tarikan popular untuk pelancong. Di utara negara ini ialah [[Shrine Hazrat Ali]], yang dipercayai oleh banyak untuk menjadi lokasi di mana [[Ali]] telah dikebumikan. Kementerian Afghan Penerangan dan Kebudayaan sedang mengubahsuai 42 tapak bersejarah di Ghazni sehingga 2013, apabila wilayah itu akan diisytiharkan sebagai ibu kota [[Zaman Kegemilangan Islam| tamadun Islam]].<ref>{{cite news |url=http://www.pajhwok.com/en/2011/08/27/survey-historical-sites-ghazni-launched |title=Survey of historical sites in Ghazni launched |publisher=Pajhwok Afghan News |date=27 August 2011 |accessdate=27 August 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131105194347/http://www.pajhwok.com/en/2011/08/27/survey-historical-sites-ghazni-launched |archivedate=2013-11-05 |url-status=live }}</ref> Bangunan [[Muzium Negara Afghanistan]] terletak di Kabul.

Walaupun celik rendah, klasik [[Kesusasteraan Parsi|Parsi]] dan [[sastera Sastera dan puisi Pashto|puisi Pashto]] memainkan peranan yang penting dalam budaya Afghanistan. [[Puisi Afghanistan|Puisi]] sentiasa menjadi salah satu daripada rukun pendidikan yang utama di rantau ini, ke tahap bahawa ia telah disepadukan ke dalam budaya itu sendiri. Beberapa penyair terkenal termasuk [[Rumi]], [[Rabi'a Balkhi]], [[Sanai]], [[Jami]], [[Khushal Khan Khattak]], [[Rahman Baba]], [[Khalilullah Khalili ]] dan [[Parween Pazhwak]].<ref>{{cite web |url=http://www.afghan-web.com/culture/poetry/cpoets.html |title=Classical Dari and Pashto Poets |publisher=Afghan-web.com |date= |accessdate=4 February 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131006084545/http://www.afghan-web.com/culture/poetry/cpoets.html |archivedate=2013-10-06 |url-status=live }}</ref>

===Media dan hiburan===
{{main|Media Afghanistan}}
[[File:Farhad Darya's Peace Concert in 2010-cropped.jpg|thumb|[[Farhad Darya]] melakukan persembahan di [[Hotel Serena]] di Kabul.]]
Media massa Afghanistan bermula pada abad ke-20 awal, dengan akhbar pertama diterbitkan pada tahun 1906. Menjelang tahun 1920-an, [[Radio Kabul]] telah menyiarkan perkhidmatan radio tempatan. [[Televisyen Kebangsaan Afghanistan]] telah dilancarkan pada tahun 1974 tetapi telah ditutup pada tahun 1996 apabila media itu dikawal ketat oleh Taliban.<ref name="dart">Dartnell, M. Y. ''Insurgency Online: Web Activism and Global Conflict.'' University of Toronto Press, 2006. ISBN 978-0-8020-8553-5.</ref> Sejak 2002, sekatan akhbar telah secara beransur-ansur santai dan media swasta dipelbagaikan. [[Kebebasan bersuara]] dan tekan dipromosikan dalam perlembagaan 2004 dan penapisan diharamkan, walaupun [[Fitnah|memfitnah]] individu atau menghasilkan bahan yang bertentangan dengan prinsip-prinsip Islam adalah dilarang. Pada tahun 2008, [[Wartawan Tanpa Sempadan]] ranking persekitaran media sebagai 156 daripada 173 buah negara, dengan 1 yang digunakan dengan lebih bebas. Kira-kira 400 penerbitan telah didaftarkan, sekurang-kurangnya 15 tempatan [[Senarai saluran televisyen di Afghanistan|saluran televisyen Afghanistan]], dan 60 stesen radio.<ref name="fh">[http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=251&year=2008 Afghanistan Press Report 2008], ''Freedom House''. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110623013644/http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=251&year=2008 |date=2011-06-23 }}</ref> Stesen radio asing, seperti [[Voice of America]], [[BBC World Service]] dan [[Radio Free Europe/Radio Liberty]] (RFE/RL) disiarkan ke dalam negara tersebut.

Bandar Kabul telah menjadi rumah kepada banyak pemuzik yang tuan kedua-dua [[Muzik Afghanistan|muzik Afghan]] tradisional dan moden. Muzik tradisional amat popular semasa [[Nowruz]] (Tahun Baru) dan [[Hari Kemerdekaan Afghanistan|Hari Kemerdekaan Kebangsaan]] perayaan. [[Ahmad Zahir]], [[Nashenas]], [[Mohammad Hussain Sarahang|Ustad Sarahang]], [[Abdul Rahim Sarban|Sarban]], [[Ubaidullah Jan]], [[Farhad Darya]] dan [[Naghma]] adalah sebahagian daripada pemuzik Afghanistan terkenal, tetapi terdapat lain-lain lagi.<ref>{{cite web |url=http://www.afghanland.com/entertainment/music/bio.html |title=Artist Biographies |publisher=Afghanland.com |accessdate=17 October 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130809214750/http://www.afghanland.com/entertainment/music/bio.html |archivedate=2013-08-09 |url-status=live }}</ref> Kebanyakan rakyat Afghanistan sudah biasa dengan menonton filem [[Bollywood]] dari India dan mendengar lagu-lagu yang [[filmi]] melanda. Banyak Bollywood utama bintang filem mempunyai akar di Afghanistan, termasuk [[Salman Khan]], [[Saif Ali Khan]], [[Shah Rukh Khan]] (SRK), [[Aamir Khan]], [[Feroz Khan]] , [[Kader Khan]], [[Naseeruddin Shah]] dan [[Celina Jaitley]]. Selain itu, beberapa filem-filem Bollywood, seperti ''[[Dharmatma]]'', ''[[Khuda Gawah]]'', ''[[melarikan diri dari Taliban]]'' dan '' [[Kabul Express]]'' telah dirakam di dalam Afghanistan.

===Sukan===
{{main|Sukan di Afghanistan}}
[[File:Zohib Islam Amiri (in red uniform) vs Jeje Lalpekhlua (in blue uniform).jpg|thumb|[[Pasukan bola sepak kebangsaan Afghanistan]] (dalam pakaian seragam merah) sebelum kemenangan pertama ke atas [[Pasukan bola sepak kebangsaan India|India]]. (Biru) pada [[ Kejohanan SAFF 2011]].]]
[[Pasukan bola sepak kebangsaan Afghanistan]] telah bersaing di antarabangsa [[Persatuan bola sepak|bola sepak]] sejak 1941. Pasukan kebangsaan bermain permainan rumah mereka di [[Stadium Ghazi]] di Kabul, ketika [[bola sepak di Afghanistan]] ditadbir oleh [[Persekutuan Bola Sepak Afghanistan]]. Pasukan kebangsaan tidak pernah bertanding atau layak ke [[Piala Dunia FIFA]], tetapi baru-baru ini telah memenangi trofi bola sepak antarabangsa dalam [[Kejohanan SAFF]]. Negara ini juga mempunyai sebuah pasukan kebangsaan dalam sukan futsal, variasi bola sepak 5-a-sisi.

Sukan lain yang paling popular di Afghanistan adalah [[kriket]]. [[Pasukan kebangsaan kriket Afghanistan|Pasukan kriket kebangsaan Afghan]], yang ditubuhkan pada dekad yang lalu, mengambil bahagian dalam [[Kelayakan Piala Dunia ICC 2009]], [[2010 ICC Cricket World Liga Bahagian Satu]] dan [[2010 ICC World Twenty20]]. Ia memenangi [[Piala ACC Twenty20]] pada 2007, 2009, 2011 dan 2013. Pasukan itu akhirnya berjaya ke bermain di [[Piala Dunia Kriket 2015]]. The [[Lembaga Kriket Afghanistan]] (ACB) adalah badan pentadbir rasmi sukan ini dan beribu pejabat di Kabul. [[Stadium Kriket Antarabangsa Ghazi Amanullah Khan]] merupakan stadium kriket utama negara, diikuti oleh [[Kabul Stadium Kriket Kebangsaan]]. Beberapa stadium lain sedang dalam pembinaan.<ref>{{cite web |url=http://www.pajhwok.com/en/2010/10/11/all-provinces-have-cricket-grounds-minister |title=All provinces to have cricket grounds: minister |author=Javed Hamim Kakar |date=11 October 2010 |work=[[Pajhwok Afghan News]] |publisher=pajhwok.com |accessdate=14 September 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230234105/http://www.pajhwok.com/en/2010/10/11/all-provinces-have-cricket-grounds-minister |archivedate=2013-12-30 |url-status=live }}</ref> Secara domestiknya, kriket dimainkan antara pasukan dari wilayah yang berbeza.

Sukan popular yang lain di Afghanistan termasuk bola keranjang, bola tampar, [[taekwondo]] dan [[bina badan]].<ref>{{cite web |url=http://www.pajhwok.com/en/sports |title=Sports |work=[[Pajhwok Afghan News]] |publisher=pajhwok.com |accessdate=14 September 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140209082121/http://www.pajhwok.com/en/sports |archivedate=2014-02-09 |url-status=live }}</ref> [[Buzkashi]] adalah sukan tradisional, terutamanya di kalangan rakyat Afghanistan utara. Ia adalah sama dengan [[polo]], yang dimainkan oleh pasukan berkuda dalam dua pasukan, setiap pasukan cuba untuk merebut dan mengadakan bangkai kambing. [[Hound Afghan]] (sejenis anjing berjalan) yang berasal dari Afghanistan dan pada asalnya digunakan dalam memburu.

==Lihat juga==
{{Portal|Afghanistan|Asia|Asia Tengah|Geografi}}
{{Wikipedia books}}
* [[Garis luar Afghanistan]]
* [[Indeks rencana berkaitan Afghanistan]]
* [[Bibliografi Afghanistan]]
* [[Afghanistanisme]]
* [[Kedudukan antarabangsa Afghanistan]]
* [[Alam sekitar Afghanistan]]
* [[Bekalan air dan sanitasi di Afghanistan]]
* [[Senarai stesen janakuasa di Afghanistan]]
* [[Senarai empangan dan takungan di Afghanistan]]

==Nota==
{|
|valign="top"|<small>a.{{note label|crown|alternatives|none}}</small>
|valign="top"|Istilah lain yang telah digunaka sebagai demonim adalah '''Afghani'''<ref>Dictionary.com. [[The American Heritage Dictionary of the English Language]], Fourth Edition. Houghton Mifflin Company, 2004. [http://dictionary.reference.com/browse/afghani Reference.com] (Retrieved 13 November 2007).</ref> dan '''Afghanistani'''.<ref>Dictionary.com. [[WordNet|WordNet 3.0]]. [[Princeton University]]. [http://dictionary.reference.com/browse/afghanistani Reference.com] (Retrieved 13 November 2007).</ref>
|}

==Rujukan==
{{Reflist|30em}}

==Bacaan lanjutan==
;Buku
{{refbegin}}
{{columns|width=50%
|col1=
* {{cite book |last=Banting |first=Erinn. |url={{Google books |plainurl=yes |id=fl8cd15sc7wC }} |title=Afghanistan the People |publisher=Crabtree Publishing Company |year=2003 |isbn=978-0-7787-9336-6|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140112040605/http://books.google.com/books?id=fl8cd15sc7wC |archivedate=2014-01-12 }}
* {{cite book |last=Bleaney |first=C. H |last2=Gallego |first2=María Ángeles |url={{Google books |plainurl=yes |id=qCh41lAvg8oC }} |title=Afghanistan: a bibliography |publisher=BRILL |year=2006 |isbn=978-90-04-14532-0|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140112033848/http://books.google.com/books?id=qCh41lAvg8oC |archivedate=2014-01-12 }}
* {{cite book |last=Clements |first=Frank |url={{Google books |plainurl=yes |id=bv4hzxpo424C }} |title=Conflict in Afghanistan: a Historical Encyclopedia |publisher=ABC-CLIO |year=2003 |isbn=978-1-85109-402-8|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140112045524/http://books.google.com/books?id=bv4hzxpo424C |archivedate=2014-01-12 }}
* {{cite book |last=Fowler |first=Corinne |url={{Google books |plainurl=yes |id=o4IrhX7n66YC }} |title=Chasing Tales: Travel Writing, Journalism and the History of British Ideas About Afghanistan |publisher=Rodopi |year=2007 |isbn=978-90-420-2262-1|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140112023838/http://books.google.com/books?id=o4IrhX7n66YC |archivedate=2014-01-12 }}
* {{cite book |last=Griffiths |first=John C |url={{Google books |plainurl=yes |id=M7nMtaXdAS8C }} |title=Afghanistan: a History of Conflict |publisher=Carlton Books |year=2001 |isbn=978-1-84222-597-4|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140112023924/http://books.google.com/books?id=M7nMtaXdAS8C |archivedate=2014-01-12 }}
* {{cite book |last=Habibi |first=Abdul Hai |authorlink=Abdul Hai Habibi |year=2003 |title=Afghanistan: an Abridged History |publisher=Fenestra Books |isbn=978-1-58736-169-2}}
* {{cite book |last=Hopkins |first=B.D. |url={{Google books |plainurl=yes |id=FOMUAQAAIAAJ }} |title=The Making of Modern Afghanistan |publisher=Palgrave Macmillan |year=2008 |isbn=978-0-230-55421-4|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140112030245/http://books.google.com/books?id=FOMUAQAAIAAJ |archivedate=2014-01-12 }}
* {{cite book |last=Johnson |first=Robert |title=The Afghan Way of War: How and Why They Fight |year=2011 |url={{Google books |plainurl=yes |id=lNuH5YQJr6UC }} |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-979856-8}}

|col2=
* {{cite book |last=Levi |first=Peter |url=http://books.google.com/books?id=KakcAAAAMAAJ |title=The Light Garden of the Angel King: Journeys in Afghanistan |publisher=Collins |year=1972 |isbn=978-0-00-211042-6 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140112032642/http://books.google.com/books?id=KakcAAAAMAAJ |archivedate=2014-01-12 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}
* {{cite book |last=Malleson |first=George Bruce |authorlink=George Bruce Malleson |url=http://books.google.com/books?id=pqNGBEmHUd4C |title=History of Afghanistan, from the Earliest Period to the Outbreak of the War of 1878 |edition=Elibron Classic Replica |publisher=Adamant Media Corporation |year=2005 |isbn=978-1-4021-7278-6 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140102050104/http://books.google.com/books?id=pqNGBEmHUd4C |archivedate=2014-01-02 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}
* {{cite book |last=Olson |first=Gillia M |url=http://books.google.com/books?id=0KhVWQeRGJsC |title=Afghanistan |publisher=Capstone Press |year=2005 |isbn=978-0-7368-2685-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140112045512/http://books.google.com/books?id=0KhVWQeRGJsC |archivedate=2014-01-12 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}
* {{cite book |last=Omrani |first=Bijan |last2=Leeming |first2=Matthew |url=http://books.google.com/?id=VVu_NwAACAAJ&dq=editions:MLexHQAACAAJ |title=Afghanistan: A Companion and Guide |publisher=Odyssey Publications |edition=2nd |year=2011 |isbn=978-962-217-816-8 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140112025621/http://books.google.com/books?id=VVu_NwAACAAJ&dq=editions:MLexHQAACAAJ&hl=en&ei=Bbk3TrLMF5K7hAfqwPibAg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC4Q6AEwAQ |archivedate=2014-01-12 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}
* {{cite book |last=Reddy |first=L.R. |url=http://books.google.com/books?id=NubtDf2T3cAC |title=Inside Afghanistan: End of the Taliban Era? |publisher=APH Publishing |year=2002 |isbn=978-81-7648-319-3 }}
* {{cite book |last=Romano |first=Amy |url=http://books.google.com/books?id=TKUxyVCrYn0C |title=A Historical Atlas of Afghanistan |publisher=The Rosen Publishing Group |year=2003 |isbn=978-0-8239-3863-6 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140112040337/http://books.google.com/books?id=TKUxyVCrYn0C |archivedate=2014-01-12 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}
* {{cite book |last=Runion |first=Meredith L. |url=http://books.google.com/books?id=aZk9XzqCFGUC |title=The History of Afghanistan |publisher=Greenwood Publishing Group |year=2007 |isbn=978-0-313-33798-7 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140112031902/http://books.google.com/books?id=aZk9XzqCFGUC |archivedate=2014-01-12 |access-date=2015-05-23 |url-status=live }}
}}
{{refend}}

;Rencana
{{refbegin}}
*Meek, James. [http://www.lrb.co.uk/v36/n24/james-meek/worse-than-a-defeat Worse than a Defeat].'' London Review of Books,'' Vol. 36, No. 24, December 2014, pages 3–10
{{refend}}

==Pautan luar==
{{Sister project links|voy=Afghanistan|Afghanistan|s=Wikisource:Afghanistan}}
* {{en}} [http://president.gov.af/en Office of the President]
* {{en}} {{CIA World Factbook link|af|Afghanistan}}
* {{en}} {{GovPubs|Afghanistan}}
* {{en}} {{Dmoz|Regional/Asia/Afghanistan}}
* {{en}} {{Wikiatlas|Afghanistan}}
* {{en}} [http://uiuc.libguides.com/afghanistan_research_guide Research Guide to Afghanistan]
{{Navboxes
|list=
{{Afghanistan topics}}
{{Provinces of Afghanistan}}
}}
{{Navboxes
|title=Tempat geografik
|list=
{{Middle East}}
}}
{{Navboxes
|title=Keahlian antarabangsa
|list=
{{Economic Cooperation Organization}}
{{South Asian Association for Regional Cooperation|state=collapsed}}
}}
{{Cold War}}
{{US War on Terror}}
{{Afghanistan War}}

[[Kategori:Afghanistan| ]]
[[Kategori:Negara Asia Tengah]]
[[Kategori:Pendidikan di Afghanistan]]
[[Kategori:Dataran Tinggi Iran]]
[[Kategori:Republik Islam]]
[[Kategori:Negara Islam]]
[[Kategori:Negara kurang membangun]]
[[Kategori:Anggota Pertubuhan Kerjasama Islam]]
[[Kategori:Anggota Kesatuan Asia Selatan untuk Persidangan Serantau]]
[[Kategori:Anggota Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu]]
[[Kategori:Negara dan wilayah berbahasa Pashto]]
[[Kategori:Negara dan wilayah berbahasa Parsi]]
[[Kategori:Republik]]
[[Kategori:Negara Asia Selatan]]
[[Kategori:Negara dan wilayah yang ditubuhkan pada 1709]]
[[Kategori:Negara dan wilayah yang ditubuhkan pada 1747]]
[[Kategori:Wilayah dibawah jajahan tentera]]
[[Kategori:Negara dan wilayah berbahasa Iran]]