Orang Kristang
 Sekumpulan orang Kristang menari di Melaka, Malaysia. | |
| Jumlah penduduk | |
|---|---|
| 37,000[1] | |
| Kawasan ramai penduduk | |
| Melaka, Kuala Lumpur, Pulau Pinang, Johor, Singapura | |
| Bahasa | |
| bahasa Kristang, bahasa Inggeris, bahasa Melayu | |
| Agama | |
| umumnya Kristian aliran Katolik, Islam | |
| Kumpulan etnik berkaitan | |
| Eurasia, Diaspora Portugis, Bumiputera |
Papia Kristang ialah bangsa Serani iaitu hasil kacukan masyarakat Belanda dan Portugis yang berkahwin dengan orang Melayu pada zaman kesultanan Melayu Melaka. Seperti masyarakat Baba Nyonya, masyarakat papia kristang masih lagi wujud di Melaka dan Pulau Pinang. Nama-nama yang terkenal untuk kaum serani atau papia kristang adalah seperti Tony Fernandes pemilik AirAsia, Jeremy Monteiro seorang pemuzik yang terkenal, Elaine Daly, Hans Isaac, Cheryl Samad, dan Pierre Andre.[perlu rujukan]
Kristang merupakan etnik kacukan ("creole") campuran keturunan orang Portugis dan Melayu, sungguhpun terdapat campuran Cina, India dan leluhur lain disebabkan perkahwinan campur yang biasa di kalangan Kristang, yang timbul di Melaka (Malaysia) antara abad ke-16 dan ke-17. Sesetengah mereka bertutur dalam bahasa Kristang, sejenis bahasa creole yang berasaskan bahasa Portugis. Salah faham biasa ialah bahasa Kristang merupakan campuran Portugis dan bahasa Melayu, tetapi sebenarnya bahasa Melayu menyerap sebahagian perkataan Kristang. Sebagai contoh, "Garfu" ialah perkataan Kristang, dan juga "Almari".[perlu rujukan]
Masyarakat Kristang dipercayai bermula sebahagiannya daripada hubungan dan perkahwinan antara wanita tempatan dan lelaki Portugis (pelaut, askar, pedagang, dll.) yang datang ke Melaka semasa zaman penjelajahan Portugis.[perlu rujukan]
Nama ini datangnya daripada creaole Portugis kristang ("Kristian"), ia sendiri daripada bahasa Portugis cristão.[perlu rujukan] Sinonim lain bagi masyarakat Portugis ialah Serani (ringkasan bagi "Nasrani", yang bererti pengikut Jesus dari Nazarene); dan "Gragok" (istilah kreol bagi "Geragau" atau udang, merujuk kepada fakta bahawa keturunan Portugis Melaka secara tradisi merupakan nelayan udang). Masyarakat mereka sendiri mengelar diri mereka sebagai Gente Kristang ("Orang Kristian").[perlu rujukan]
Orang Kristang bertutur Bahasa Kristang yang asal usulnya daripada Bahasa Portugis lama dan bercampur dengan Bahasa Baba serta Bahasa Melayu.
Sejarah
[sunting | sunting sumber]Ekspedisi Portugis pertama telah tiba di Melaka pada tahun 1507. Melaka menjadi pangkalan strategik bagi pengembangan Portugis di Hindia Timur, di bawah Negeri Portugis India sejak April 1511. Pada tarikh tersebut Afonso de Albuquerque belayar dari Goa ke Melaka dengan angkatan kira-kira 1200 askar dan 17 atau 18 buah kapal. Dengan itu juga, maka perkahwinan antara pihak berkuasa Portugis dan penduduk tempatan telah digalakkan oleh Alfonso de Albuquerque bagi menyebarkan ajaran Kristian, memenuhi rancangan sebagai wizurai India. Satu surat daripada raja Portugal memastikan pembebasan dan pelepasan cukai untuk rakyat Portugis bujang yang ke luar negara dan berkahwin di Melaka. Perkahwinan campur berkembang pesat digalakkan oleh pemerintah Portugis, kira-kira 200 pasangan mendaftar pada 1604. Mubaligh Jesuit Francis Xavier menghabiskan beberapa bulan di Melaka pada 1545, 1546 dan 1549.[perlu rujukan]
Hubungan dengan Portugal berakhir pada tahun 1641 apabila mereka ditewaskan Belanda dan Melaka Portugis ditangkap. Melaka diserahkan kepada British selepas Perjanjian Anglo-Belanda pada tahun 1824 di Bangkahulu di Sumatera. Walau bagaimanapun, hubungan perdagangan kekal dengan koloni Portugis di Macau yang berpanjangan sehingga ke hari ini.[perlu rujukan]
Kebudayaaan dan adat resam
[sunting | sunting sumber]Selepas gencatan senjata dengan Portugal pada tahun 1641, masyarakat Kristang terus dipelihara tradisi, agama dan bahasa mereka yang mempunyai persamaan budaya dan bahasa dengan leluhur mereka di Portugal, terutamanya dengan rantau Minho. Kebanyakannya mengamalkan ajaran Katolik, beberapa ritual keagamaan masih disambut di Portugis dan masyarakat ini sentiasa dirujuk sebagai orang Portugis oleh rakyat Malaysia. Bagaimanapun, bahasa Kristang yang tidak diajar di sekolah-sekolah kerajaan kini sedang di ambang kepupusan kerana ramai generasi muda orang Portugis Malaysia yang tidak boleh mengusai bahasa tersebut terutamanya masyarakat Portugis yang tinggal di luar Ujong Pasir Melaka.[perlu rujukan]
Krismas ialah satu majlis perayaan keagamaan yang utama dengan ahli keluarga berkumpul untuk meraikanya. Juga turut diadakan perayaan lain seperti hari St John (San Juang) pada 24 Jun, kini menjadi salah satu tarikan pelancong terbesar di Melaka, São Pedro (San Pedro), penaung kudus nelayan, pada 29 Jun. Muzik dan tarian orang Papia Kristang dikenali sebagai branyok. Melodi branyok yang terkenal ialah "Jingkli Nona", dilihat sebagai lagu kebangsaan tidak rasmi komuniti Serani yang berketurunan Portugis.[perlu rujukan]
Terdapat kira-kira 300 perkataan Portugis kekal dalam bahasa Melayu. Contohnya kereta (kereta); Sekolah (deescola); Bendera (bendera); mentega (demanteiga); Keju (keju), dan Meja (jadual). Komuniti dinamik Portugis di Melaka yang ditubuhkan sejak 1933 mempunyai objektif membawa tradisi nenek moyang bersama masyarakat kristang untuk memelihara kebudayaan mereka.[perlu rujukan]