Hygiea (planetoïde): verschil tussen versies
k robot Erbij: sr:10 Хигија |
k Botverzoeken: toevoegen archieflinks en vervangen http:// door https:// |
||
| (56 tussenliggende versies door 33 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Infobox hemellichaam |
|||
{| table border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" align="right" style="margin-left: 1em" |
|||
| |
| naam = (10) Hygiea |
||
| afbeelding = SPHERE_image_of_Hygiea.jpg |
|||
|- |
|||
| symbool = Hygiea symbol (original, fixed width).svg |
|||
! bgcolor="#ffc0c0" colspan="2" | Baankarakteristieken |
|||
| type = [[Planetoïde]]<br />[[C-type planetoïde|C-type]] |
|||
|- |
|||
| ontdektdoor = [[Annibale de Gasparis]] |
|||
|[[Baan (hemellichaam)|Baantype]] || [[Planetoïdengordel]] |
|||
| datumontdekking = [[12 april]] [[1849]] |
|||
|- |
|||
| vernoemdnaar = [[Hygieia]], de [[Griekse mythologie|Griekse]] [[godin]] van de [[gezondheid]] en dochter van [[Asklepios]] |
|||
|Halve grote as || 3,137 [[Astronomische eenheid|AE]] |
|||
| diameter = 530×407×370 [[kilometer|km]];<ref name=Baer>{{cite web |year=2008 |title=Recent Asteroid Mass Determinations |publisher=Personal Website |author=Jim Baer |url=http://home.earthlink.net/~jimbaer1/astmass.txt |accessdate=2008-12-03 |archiefurl=https://www.webcitation.org/6HxBzMsli?url=http://home.earthlink.net/~jimbaer1/astmass.txt |archiefdatum=2019-03-06 |dodeurl=ja |dodelink=ja }}</ref><br />500×385×350 km;<ref name="Baer2007">{{cite journal |last=Baer |first=James |title=Astrometric masses of 21 asteroids, and an integrated asteroid ephemeris |journal=Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy |volume=100 |issue=2008 |pages=27–42 |publisher=Springer Science+Business Media B.V. 2007 |url=http://www.springerlink.com/content/h747307j43863228/fulltext.pdf |format=PDF |doi=10.1007/s10569-007-9103-8 |accessdate=2008-11-11 |year=2008 |last2=Chesley |first2=Steven R. |datum= |archiefurl=https://web.archive.org/web/20110224014158/http://www.springerlink.com/content/h747307j43863228/fulltext.pdf |archiefdatum=2011-02-24 |dead-url=ja }}</ref><ref name="Kaasalainen2002">{{cite journal| author=M. Kaasalainen |title=Models of Twenty Asteroids from Photometric Data| journal=Icarus| volume= 159| page= 369| year=2002| format= PDF| url= http://www.rni.helsinki.fi/~mjk/IcarPIII.pdf| doi=10.1006/icar.2002.6907| accessdate=2009-06-23|archiefurl=https://web.archive.org/web/20090326080242/http://www.rni.helsinki.fi/~mjk/IcarPIII.pdf|archiefdatum=2009-03-26}}</ref><br />407 km<ref name=jpldata>{{cite web |date=2008-08-04 last obs |title=JPL Small-Body Database Browser: 10 Hygiea |url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=13 |accessdate=2008-11-13}}</ref> |
|||
|- |
|||
| massa = 8,85 × 10<sup>19</sup> [[kilogram|kg]]<ref name=Baer/> |
|||
|Periheliumafstand || 2,763 [[Astronomische eenheid|AE]] |
|||
| rotatietijd = 27,623 [[uur]]<ref name=jpldata/> |
|||
|- |
|||
| albedo = ([[geometrisch albedo|geometrisch]]) 0,0717<ref name=jpldata/> |
|||
|Apheliumafstand || 3,511 [[Astronomische Eenheid|AE]] |
|||
| typeperifocus = Perihelium |
|||
|- |
|||
| typeapofocus = Aphelium |
|||
| Gemiddelde [[baansnelheid]] || 16,76 [[Kilometer|km]]/[[seconde|s]] |
|||
| perifocus = 2,770 [[Astronomische eenheid|AU]] |
|||
|-|- |
|||
| apofocus = 3,507 AU |
|||
|[[Periode (natuurkunde)|Periode]] || 5,56 [[jaar]]/ 2030 [[dag]]en |
|||
| halvelangeas = 3,139 AU |
|||
|- |
|||
| excentriciteit = 0,117 |
|||
|[[Glooiingshoek]] || 3,842[[Booggraad|°]] |
|||
| knoop = 283,45° |
|||
|- |
|||
| argumentperi = 313,19 |
|||
|[[Excentriciteit (astronomie)|Excentriciteit]] || 0,119 |
|||
| lengte = |
|||
|- |
|||
| periode = 2031,01 dagen<br />(5,56 [[Juliaans jaar|a]]) |
|||
! bgcolor="#ffc0c0" colspan="2" | Fysische karakteristieken |
|||
| beweging = 16,76 km/s |
|||
|- |
|||
| inclinatie = 3,842 |
|||
|[[Diameter]] || 500×385×350 [[Kilometer|km]] (niet rond!) |
|||
| schhelderheid = +9,1 tot +11,97 |
|||
|- |
|||
}} |
|||
|[[Massa (natuurkunde)|Massa]] || ±8,7×10<sup>19</sup> [[kilogram|kg]] |
|||
'''(10) Hygiea''' is een [[planetoïde]] in de [[planetoïdengordel|belangrijkste planetoïdengordel]] van het [[zonnestelsel]], tussen de banen van [[Mars (planeet)|Mars]] en [[Jupiter (planeet)|Jupiter]]. Hygiea is de op vier na grootste planetoïde in de planetoïdengordel. Ze heeft een diameter van gemiddeld rond de 400 km en een massa van ongeveer 2,9% van de totale planetoïdengordel. Het is de grootste planetoïde van het [[C-type planetoïde|C-type]], een type planetoïde dat [[koolstof]]rijk is en een donker oppervlak heeft. |
|||
|- |
|||
|[[Zwaartekracht]] aan de oppervlakte || 0,091 m/s<sup>2</sup> |
|||
|- |
|||
|[[Temperatuur]] aan de oppervlakte || ~164 [[Kelvin (eenheid)|Kelvin]] |
|||
|- |
|||
|[[Dichtheid (natuurkunde)|Dichtheid]] || 2,4 g/cm³ (?) |
|||
|- |
|||
|Rotatieperiode || 1,1510 [[dag]] |
|||
|- |
|||
|[[Spectraalklasse]] || [[C-klasse]] |
|||
|- |
|||
|[[Absolute magnitude|Abs. magnitude]] || 5,43 |
|||
|- |
|||
|[[Albedo]] || 0,072 |
|||
|- |
|||
! bgcolor="#ffc0c0" colspan="2" | Geschiedenis |
|||
|- |
|||
|Ontdekker |
|||
|[[A. de Gasparis]], [[1849]] |
|||
|} |
|||
Hygiea draait in iets meer dan vijf en een half jaar rond de [[zon]] in een [[Ellips (wiskunde)|ellips]]vormige baan. Ze bevindt zich gemiddeld ongeveer 3,2 [[astronomische eenheid|astronomische eenheden]] van de zon, in de buitenste delen van de planetoïdengordel. Ondanks haar grootte heeft ze vanaf de [[aarde (planeet)|aarde]] gezien hooguit een [[magnitude]] van +9,1, vier [[orde van grootte|ordes van grootte]] lager dan de ongeveer even grote planetoïde [[(4) Vesta]]. Hygiea is daarom pas met een redelijke amateur-[[Telescoop (optica)|telescoop]] te zien. |
|||
'''Hygiea''' is een [[planetoïde]] genoemd naar de [[Griekse]] [[godin]] van de [[gezondheid]], de dochter van [[Asklepios]]. |
|||
==Ontdekking en naam== |
|||
* Hygiea bestaat uit koolstofachtig materiaal |
|||
[[Bestand:10 Hygiea 2MASS.jpg|thumb|left|De afbeelding van 10 Hygiea gemaakt door [[2MASS]]]] |
|||
Hygiea werd op 12 april 1849 ontdekt door de Italiaanse astronoom [[Annibale de Gasparis]] in de sterrenwacht van [[Napels (stad)|Napels]]. De Gasparis heeft in totaal negen planetoïden ontdekt, waarvan Hygiea de eerste was. De directeur van de sterrenwacht, [[Ernesto Capocci]], gaf de planetoïde de naam ''Igea Borbonica''. Het eerste deel van deze naam kwam van [[Hygieia]], de [[Griekse mythologie|Griekse]] [[godin]] van de [[gezondheid]] en dochter van [[Asklepios]]. Het tweede deel stond voor het [[huis Bourbon]] dat het [[koninkrijk der Beide Siciliën]] regeerde, waarvan Napels destijds de hoofdstad was. De Engelse astronoom [[John Russell Hind]] kortte dit in 1852 af tot Hygiea, wat daarna de algemeen gebruikte naam werd. In de 19e eeuw werd de naam van de planetoïde ook wel als ''Hygeia'' geschreven. |
|||
==Eigenschappen== |
|||
[[Categorie:Planetoïde]] |
|||
[[Bestand:AnimatedOrbitOf10Hygiea.gif|thumb|left|Hygiea in haar baan tussen de banen van de planeten Jupiter en Mars]] |
|||
Het [[baanvlak]] van Hygiea maakt een veel kleinere [[obliquiteit|hellingshoek]] met de [[Ecliptica (astronomie)|ecliptica]] dan dat van de andere grote planetoïden als [[(1) Ceres]], [[(2) Pallas]], (4) Vesta en [[Interamnia (planetoïde)|(704) Interamnia]]. De [[Excentriciteit (astronomie)|excentriciteit]] van Hygiea's baan is met 12% echter veel groter dan die van die andere objecten: de baan is sterk ellipsvormig. In haar [[perihelium]] bevindt Hygiea zich ongeveer even ver van de zon vandaan als Ceres, Pallas, Vesta en Interamnia gemiddeld, maar in haar [[aphelium]] bevindt ze zich in de buitenste delen van de planetoïdengordel, dicht bij de [[Hildafamilie]] van planetoïden, die een 2:3 [[baanresonantie]] met Jupiter hebben. Hoewel Hygiea in de buurt van de andere grote objecten van de planetoïdengordel kan komen, helt haar baanvlak de andere kant op, zodat botsingen zijn uitgesloten. |
|||
[[Bestand:Iau dozen.jpg|thumb|left|Verschillende grote planetoïden en [[dwergplaneet|dwergplaneten]] vergeleken met de aarde op een poster van de [[IAU]]. Hygiea is de planetoïde helemaal rechtsonder.]] |
|||
[[als:(10) Hygiea]] |
|||
Hygiea draait voor een planetoïde relatief langzaam om haar as in 27,6 uur. Hoewel dit niet zeker is, wordt aangenomen dat ze in [[retrograad (astronomie)|retrograde]] richting roteert. Door [[spectraalanalyse]] is bekend dat haar as gericht is naar de [[ecliptisch coördinatenstelsel|ecliptische coördinaten]] (β, λ) = (30°, 115°) of (30°, 300°), met een [[onzekerheid]] van 10°.<ref name="Kaasalainen2002"/> Dat betekent dat de as een [[obliquiteit|hoek]] van 60° met het baanvlak maakt. |
|||
[[ast:10 Hygiea]] |
|||
[[bg:10 Хигия]] |
|||
Hygiea is een C-type planetoïde, wat betekent dat ze rijk is in koolstof en koolstofhoudend materiaal en een zeer donker oppervlak heeft. Ook zijn [[water]]houdende [[Mineraal (geologie)|mineralen]] ontdekt, die erop wijzen dat in het verleden de temperatuur hoog genoeg moet zijn geweest om [[waterijs]] te doen smelten.<ref name=Barucci>{{cite journal|doi=10.1006/icar.2001.6775|title=10 Hygiea: ISO Infrared Observations|year=2002|author=Barucci, M|journal=Icarus|volume=156|page=202}}</ref> De [[primitief (functie)|primitieve]] samenstelling betekent dat Hygiea in tegenstelling tot bijvoorbeeld (4) Vesta tijdens het [[zonnenevel|ontstaan van het zonnestelsel]] niet gesmolten is.<ref name=Barucci/> Hygiea heeft de vorm van een langgerekte [[ellipsoïde]] met een gemiddelde diameter van rond de 444 km. Ze heeft een relatief lage [[dichtheid (natuurkunde)|dichtheid]] (2,12 ± 0,11 g/cm<ref name=Baer/>) vergeleken met de andere grote planetoïden en zit daarmee dichter bij de [[IJsmaan|ijsmanen]] van Jupiter dan bij de [[S-type planetoïde|steenachtige planetoïden]] van de hoofdgordel. |
|||
[[ca:(10) Hygiea]] |
|||
[[cs:Hygiea (planetka)]] |
|||
Tijdens waarnemingen met de [[Hubble Space Telescope]] bleek Hygiea geen [[natuurlijke satelliet]]en te hebben groter dan 16 km.<ref name="Storrs1999">{{cite journal| author=A. Storrs|title=Imaging Observations of Asteroids with Hubble Space Telescope| journal= Icarus|volume= 137|page= 260|year=1999| doi=10.1006/icar.1999.6047}}</ref> |
|||
[[de:Hygiea (Asteroid)]] |
|||
[[el:10 Υγιεία]] |
|||
Het donkere oppervlak maakt samen met de grotere gemiddelde afstand dat Hygiea ondanks haar grootte een van de minst heldere grotere planetoïden is. Van de eerste 23 ontdekte planetoïden hebben alleen [[(13) Egeria]] en [[(17) Thetis]] een lagere gemiddelde magnitude tijdens opposities. Hygiea heeft tijdens haar opposities gemiddeld een magnitude van +10,2. Om de planetoïde te zien is minstens een 100 mm telescoop nodig. Als een oppositie plaatsvindt terwijl Hygiea in haar perihelium is, kan de helderheid oplopen tot +9,1 en zou een sterke [[verrekijker]] in theorie voldoende moeten zijn om de planetoïde te ontwaren. |
|||
[[en:10 Hygiea]] |
|||
[[es:(10) Higia]] |
|||
Hygiea is het grootste lid van de [[Hygieafamilie]], een groep planetoïden die geacht worden fragmenten te zijn van dezelfde botsing lang geleden. De familie bestaat uit C- en [[B-type planetoïde]]n die zich allemaal in het buitenste deel van de planetoïdengordel bevinden, achter de [[Kirkwoodscheiding]] op 2,82 AU. Hygiea vormt 90% van de totale massa van de familie. |
|||
[[eu:10 Higia]] |
|||
[[fa:سیارک ۱۰]] |
|||
==Zie ook== |
|||
[[fi:10 Hygiea]] |
|||
* [[Lijst van planetoïden]] |
|||
[[fr:(10) Hygie]] |
|||
[[hu:10 Hygiea]] |
|||
==Externe link== |
|||
[[id:10 Hygiea]] |
|||
* {{Link JPL SBDB|id=10}} |
|||
[[it:10 Hygiea]] |
|||
[[ja:ヒギエア (小惑星)]] |
|||
{{Appendix|1=bron|2= |
|||
[[nds:(10) Hygiea]] |
|||
{{References}} |
|||
[[nn:10 Hygiea]] |
|||
}} |
|||
[[no:10 Hygiea]] |
|||
[[pl:10 Hygiea]] |
|||
{{DEFAULTSORT:Hygiea}} |
|||
[[pt:10 Hígia]] |
|||
[[Categorie:Planetoïde]] |
|||
[[ru:(10) Гигея]] |
|||
[[simple:10 Hygiea]] |
|||
[[sk:10 Hygiea]] |
|||
[[sl:10 Higeja]] |
|||
[[sr:10 Хигија]] |
|||
[[sv:10 Hygiea]] |
|||
[[th:10 ไฮเจีย]] |
|||
[[tr:10 Hygiea]] |
|||
[[zh:健神星]] |
|||
Huidige versie van 5 aug 2023 om 13:39
| (10) Hygiea | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Symbool | .svg){kind=small}
| |||
| Type | Planetoïde C-type | |||
| Datum ontdekking | 12 april 1849 | |||
| Ontdekt door | Annibale de Gasparis | |||
| Vernoemd naar | Hygieia, de Griekse godin van de gezondheid en dochter van Asklepios | |||
| Fysische gegevens | ||||
| Diameter | 530×407×370 km;[1] 500×385×350 km;[2][3] 407 km[4] | |||
| Massa | 8,85 × 1019 kg[1] | |||
| Rotatietijd | 27,623 uur[4] | |||
| Albedo | (geometrisch) 0,0717[4]% | |||
| Baangegevens | ||||
| Perihelium | 2,770 AU | |||
| Aphelium | 3,507 AU | |||
| Halve lange as (a) | 3,139 AU | |||
| Excentriciteit (e) | 0,117 | |||
| Lengte klimmende knoop (Ω) | 283,45° | |||
| Argument van het periapsis (ω) | 313,19° | |||
| Periode (P) | 2031,01 dagen (5,56 a) | |||
| Dagelijkse beweging (n) | 16,76 km/s | |||
| Inclinatie (i) | 3,842° | |||
| Waarnemingsgegevens | ||||
| Schijnbare helderheid | +9,1 tot +11,97 mag | |||
| ||||
(10) Hygiea is een planetoïde in de belangrijkste planetoïdengordel van het zonnestelsel, tussen de banen van Mars en Jupiter. Hygiea is de op vier na grootste planetoïde in de planetoïdengordel. Ze heeft een diameter van gemiddeld rond de 400 km en een massa van ongeveer 2,9% van de totale planetoïdengordel. Het is de grootste planetoïde van het C-type, een type planetoïde dat koolstofrijk is en een donker oppervlak heeft.
Hygiea draait in iets meer dan vijf en een half jaar rond de zon in een ellipsvormige baan. Ze bevindt zich gemiddeld ongeveer 3,2 astronomische eenheden van de zon, in de buitenste delen van de planetoïdengordel. Ondanks haar grootte heeft ze vanaf de aarde gezien hooguit een magnitude van +9,1, vier ordes van grootte lager dan de ongeveer even grote planetoïde (4) Vesta. Hygiea is daarom pas met een redelijke amateur-telescoop te zien.
Ontdekking en naam
[bewerken | brontekst bewerken]
Hygiea werd op 12 april 1849 ontdekt door de Italiaanse astronoom Annibale de Gasparis in de sterrenwacht van Napels. De Gasparis heeft in totaal negen planetoïden ontdekt, waarvan Hygiea de eerste was. De directeur van de sterrenwacht, Ernesto Capocci, gaf de planetoïde de naam Igea Borbonica. Het eerste deel van deze naam kwam van Hygieia, de Griekse godin van de gezondheid en dochter van Asklepios. Het tweede deel stond voor het huis Bourbon dat het koninkrijk der Beide Siciliën regeerde, waarvan Napels destijds de hoofdstad was. De Engelse astronoom John Russell Hind kortte dit in 1852 af tot Hygiea, wat daarna de algemeen gebruikte naam werd. In de 19e eeuw werd de naam van de planetoïde ook wel als Hygeia geschreven.
Eigenschappen
[bewerken | brontekst bewerken]
Het baanvlak van Hygiea maakt een veel kleinere hellingshoek met de ecliptica dan dat van de andere grote planetoïden als (1) Ceres, (2) Pallas, (4) Vesta en (704) Interamnia. De excentriciteit van Hygiea's baan is met 12% echter veel groter dan die van die andere objecten: de baan is sterk ellipsvormig. In haar perihelium bevindt Hygiea zich ongeveer even ver van de zon vandaan als Ceres, Pallas, Vesta en Interamnia gemiddeld, maar in haar aphelium bevindt ze zich in de buitenste delen van de planetoïdengordel, dicht bij de Hildafamilie van planetoïden, die een 2:3 baanresonantie met Jupiter hebben. Hoewel Hygiea in de buurt van de andere grote objecten van de planetoïdengordel kan komen, helt haar baanvlak de andere kant op, zodat botsingen zijn uitgesloten.
Hygiea draait voor een planetoïde relatief langzaam om haar as in 27,6 uur. Hoewel dit niet zeker is, wordt aangenomen dat ze in retrograde richting roteert. Door spectraalanalyse is bekend dat haar as gericht is naar de ecliptische coördinaten (β, λ) = (30°, 115°) of (30°, 300°), met een onzekerheid van 10°.[3] Dat betekent dat de as een hoek van 60° met het baanvlak maakt.
Hygiea is een C-type planetoïde, wat betekent dat ze rijk is in koolstof en koolstofhoudend materiaal en een zeer donker oppervlak heeft. Ook zijn waterhoudende mineralen ontdekt, die erop wijzen dat in het verleden de temperatuur hoog genoeg moet zijn geweest om waterijs te doen smelten.[5] De primitieve samenstelling betekent dat Hygiea in tegenstelling tot bijvoorbeeld (4) Vesta tijdens het ontstaan van het zonnestelsel niet gesmolten is.[5] Hygiea heeft de vorm van een langgerekte ellipsoïde met een gemiddelde diameter van rond de 444 km. Ze heeft een relatief lage dichtheid (2,12 ± 0,11 g/cm[1]) vergeleken met de andere grote planetoïden en zit daarmee dichter bij de ijsmanen van Jupiter dan bij de steenachtige planetoïden van de hoofdgordel.
Tijdens waarnemingen met de Hubble Space Telescope bleek Hygiea geen natuurlijke satellieten te hebben groter dan 16 km.[6]
Het donkere oppervlak maakt samen met de grotere gemiddelde afstand dat Hygiea ondanks haar grootte een van de minst heldere grotere planetoïden is. Van de eerste 23 ontdekte planetoïden hebben alleen (13) Egeria en (17) Thetis een lagere gemiddelde magnitude tijdens opposities. Hygiea heeft tijdens haar opposities gemiddeld een magnitude van +10,2. Om de planetoïde te zien is minstens een 100 mm telescoop nodig. Als een oppositie plaatsvindt terwijl Hygiea in haar perihelium is, kan de helderheid oplopen tot +9,1 en zou een sterke verrekijker in theorie voldoende moeten zijn om de planetoïde te ontwaren.
Hygiea is het grootste lid van de Hygieafamilie, een groep planetoïden die geacht worden fragmenten te zijn van dezelfde botsing lang geleden. De familie bestaat uit C- en B-type planetoïden die zich allemaal in het buitenste deel van de planetoïdengordel bevinden, achter de Kirkwoodscheiding op 2,82 AU. Hygiea vormt 90% van de totale massa van de familie.
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]Externe link
[bewerken | brontekst bewerken]- (en) Hygiea (planetoïde) in de JPL Small-Body Database
- ↑ a b c Jim Baer, Recent Asteroid Mass Determinations. Personal Website (2008). Gearchiveerd op 6 maart 2019. Geraadpleegd op 3 december 2008.
- ↑ Baer, James, Chesley, Steven R. (2008). Astrometric masses of 21 asteroids, and an integrated asteroid ephemeris (PDF). Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 100 (2008): 27–42 (Springer Science+Business Media B.V. 2007). DOI: 10.1007/s10569-007-9103-8. Gearchiveerd van origineel op 24 februari 2011. Geraadpleegd op 11 november 2008.
- ↑ a b M. Kaasalainen (2002). Models of Twenty Asteroids from Photometric Data (PDF). Icarus 159. DOI: 10.1006/icar.2002.6907. Gearchiveerd van origineel op 26 maart 2009. Geraadpleegd op 23 juni 2009.
- ↑ a b c JPL Small-Body Database Browser: 10 Hygiea (2008-08-04 last obs). Geraadpleegd op 13 november 2008.
- ↑ a b Barucci, M (2002). 10 Hygiea: ISO Infrared Observations. Icarus 156. DOI: 10.1006/icar.2001.6775.
- ↑ A. Storrs (1999). Imaging Observations of Asteroids with Hubble Space Telescope. Icarus 137. DOI: 10.1006/icar.1999.6047.