Pisidium clessini: verschil tussen versies

Pisidium clessini; Status: Uitgestorven ; Fossiel voorkomen: Plioceen / Midden Pleistoceen
Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Mollusca (Weekdieren)
Klasse:	Bivalvia (Tweekleppigen)
Orde:	Venerida
Familie:	Sphaeriidae
Geslacht:	Pisidium
Soort
	Pisidium clessini; Neumayr, 1875
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Portaal	Biologie

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Huidige versie van 25 mrt 2024 om 11:47

Pisidium clessini is een uitgestorven tweekleppige schelpensoort uit het zoete water. Jongere, nu niet meer gebruikte synoniemen zijn: Pisidium antiquum, Pisidium astartoides en Pisidium sulcatum.

Naam

De soortnaam werd in 1875 gepubliceerd door Melchior von Neumayr (1845-1890) als Pisidium clessini^[1] De soort werd vernoemd naar de malacoloog Stephan Clessin (1833-1911).

Beschrijving

Schelp

De schelp heeft een ovale vorm met een iets uitstekende umbo die achter het midden ligt. Er is een opvallende concentrische (dus parallel verlopend aan de onderrand) ribben sculptuur. De ribben zijn scherp en zijn gescheiden door een vrij grote tussenribsruimte. Bij de umbo bevinden zich twee (soms drie) zeer sterk geprononceerde ribben die naar beide zijkanten minder geprononceerd worden. Deze sterkere ribben bij de umbo zijn een zeer duidelijk kenmerk van deze soort. De ribben kunnen in uitzonderingsgevallen geheel vervagen maar de één of twee geprononceerde ribben bij de umbo zijn altijd aanwezig. Radiale ribben ontbreken. De binnenrand van de schelp is glad en niet gecrenuleerd. Er is een heterodont slot met krachtige cardinale en laterale tanden. De laterale tanden zijn niet gecrenuleerd. Er is een scherp afgebakende ligamentgroeve. De schelp van deze soort is enigszins variabel van vorm en lijkt soms erg veel op de niet uitgestorven soort Pisidium amnicum. Beide soorten zijn de twee grootste soorten van het geslacht Pisidium.

Afmetingen van de schelp

lengte: tot 7,8 millimeter.
breedte: tot 6,5 millimeter.
semidiameter: tot 2,2 millimeter.

Paleo-ecologie

Pisidium clessini wordt uitsluitend aangetroffen met zoetwatermollusken die tegenwoordig nog leven in stromend en bewogen water en wordt daarom als een kenmerkende riviersoort beschouwd.

Huidige verspreiding

Pisidium clessini is uitgestorven en komt dus niet meer in de levende fauna voor.

Fossiel voorkomen

Deze soort komt wijd verspreid in heel Europa voor vanaf het begin van het Plioceen, maar vooral tijdens interglacialen van het Vroeg- en Midden Pleistoceen. In Nederland is de soort alleen bekend uit Vroeg- en Midden Pleistocene afzettingen van de Rijn (Formaties van Waalre, Sterksel en Urk en in mariene afzettingen die daarmee vertanden zoals bijvoorbeeld de Formatie van Maassluis) tijdens interglacialen van het Tiglien, Waalien, Bavelien, Cromerien en tijdens het Oostermeer Interglaciaal. Na dit laatste interglaciaal, dus voor de koude van het Saalien, sterft de soort uit. Uit België is Pisidium clessini niet bekend.

Zie ook

Bronnen en verwijzingen

Voetnoten

↑ Neumayr, M., Paul, C.M., 1875. Die Congerien- und Paludinen-Schichten Slavoniens und deren Faunen. Ein Beitrag zur Descendenz-Theorie. Abhandlungen der Kaiserlich-Königlichen geologischen Reichsanstalt (Wien), 7(3): I-VI + 1-113. (Pisidium clessini: pagina 25, plaat XII, figuren 30 a-d)

Literatuur

Ellis, A.E., 1962. British Freshwater Bivalve Molluscs. -- Synopsis of the British Fauna, 13. Linnean Society London: 1-92.
Gittenberger, E., Janssen, A.W., Kuijper, W.J., Kuiper, J.G.J., Meijer, T., Velde, G. van der & Vries, J.N. de, 1998. De Nederlandse zoetwatermollusken. Recente en fossiele weekdieren uit zoet en brak water. Nederlandse Fauna 2. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & EIS-Nederland, Leiden, 288 pp. ISBN 90-5011-201-3
Johansen, A.C., 1904. Om den fossile kvartaere molluskfauna i Danmark og dens relationer til forandringer i klimaet. Land- og ferskvandsmolluskfaunaen. København, I_IV, 1-136.
Meijer, T., 1990. Notes on Quaternary freshwater mollusca of the Netherlands, with descriptions of some new species. Mededelingen van de Werkgroep voor Tertiaire en Kwartaire Geologie, 26(1989): 145-181.
Meijer, T., Preece, R.C., 1995. Malacological evidence relating to the insularity of the British Isles during the Quaternary. In Island Britain: a Quaternary perspective. Preece, R.C. (ed.) Geological Society Special Publication No. 96: 89-110.
Vlerk, I.M. van der & Florschütz, F., 1950. Nederland in het IJstijdvak. Utrecht. 289 pp.
Wenz, W., 1929. Zur Geschichte und Verbreitung des Pisidium clessini Neumayr (= astartoides Sandberger). Archiv für Molluskenkunde, 61: 185-189.

[1] Neumayr, M., Paul, C.M., 1875. Die Congerien- und Paludinen-Schichten Slavoniens und deren Faunen. Ein Beitrag zur Descendenz-Theorie. Abhandlungen der Kaiserlich-Königlichen geologischen Reichsanstalt (Wien), 7(3): I-VI + 1-113. (Pisidium clessini: pagina 25, plaat XII, figuren 30 a-d)

[1]

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-{{Taxobox|type=dier
+{{Taxobox
+| type=dier
-|naam=''Pisidium clessini''
+| naam= ''Pisidium clessini''
+| titelweergave = cursief
-|afbeelding=Johansen_1904_Fig-2_Pisidium clessini.jpg
+| status = EX
-|grootte=200px
+| fossiel=[[Plioceen]] / [[Midden Pleistoceen]]
-|rijk=[[Dieren (rijk)|Animalia]] (Dieren)
+| afbeelding=Johansen_1904_Fig-2_Pisidium clessini.jpg
-|stam=[[weekdieren|Mollusca]] (Weekdieren)
+| rijk= [[Dieren (biologie)|Animalia]] (Dieren)
-|klasse=[[Bivalvia]] (Tweekleppigen)
+| stam= [[Weekdieren|Mollusca]] (Weekdieren)
-|orde=[[Veneroida]]
+| klasse= [[Tweekleppigen|Bivalvia]] (Tweekleppigen)
-|familie=[[Sphaeriidae]]
-|geslacht=''[[Pisidium]]''
+| orde= [[Venerida]]
+| familie= [[Sphaeriidae]]
-|taxon=[[Soort (biologie)|Soort]]
-|w-naam=''Pisidium clessini''
+| geslacht= ''[[Pisidium]]''
+| w-naam=''Pisidium clessini''
-|auteur=[[Neumayr]]
+| auteur=[[Melchior von Neumayr|Neumayr]]
-|datum=1875
+| datum=1875
-|afbeelding2=[[afbeelding:Johansen_1904_Fig-1_Pisidium clessini.jpg|235px]]
+| afbeeldingII=Johansen_1904_Fig-1_Pisidium clessini.jpg
 }}
-'''''Pisidium clessini''''' is een [[uitsterven|uitgestorven]] [[tweekleppige]] [[weekdier|schelpensoort]] uit het zoete water.
+'''''Pisidium clessini''''' is een [[uitsterven|uitgestorven]] [[tweekleppige]] [[weekdier|schelpensoort]] uit het zoete water. Jongere, nu niet meer gebruikte [[Synoniem (zoölogie)|synoniemen]] zijn: ''Pisidium antiquum'', ''Pisidium astartoides'' en ''Pisidium sulcatum''.
-==Beschrijving==
-===Schelpkenmerken===
-De schelp heeft een ovale vorm met een iets uitstekende [[schelpterminologie (mollusken) #U|umbo]] die achter het midden ligt. Er is een opvallende concentrische (dus paralel verlopend aan de onderrand) [[schelpterminologie (mollusken) #R|ribben]] [[schelpterminologie (mollusken) #S|sculptuur]]. De ribben zijn scherp en zijn gescheiden door een vrij grote tussenribsruimte. Bij de umbo bevinden zich twee (soms drie) zeer sterk geprononceerde ribben die naar beide zijkanten minder geprononceerd worden. Deze sterkere ribben bij de umbo zijn een zeer duidelijk kenmerk van deze soort. De ribben kunnen in uitzonderingsgevallen geheel vervagen maar de één of twee geprononceerde ribben bij de umbo zijn altijd aanwezig. [[schelpterminologie (mollusken) #R|Radiale]] ribben ontbreken. De binnenrand van de schelp is glad en niet [[schelpterminologie (mollusken) #C|gecrenuleerd]]. Er is een [[schelpterminologie (mollusken) #H|heterodont slot]] met krachtige [[schelpterminologie (mollusken) #C|cardinale]] en [[schelpterminologie (mollusken) #L|laterale tanden]]. De laterale tanden zijn niet gecrenuleerd. Er is een scherp afgebakende [[schelpterminologie (mollusken) #L|ligamentgroeve]].
-De schelp van deze soort is eniszins variabel van vorm en lijkt soms erg veel op de niet uitgestorven soort ''Pisidium amnicum'' ([[Riviererwtenmossel]]). Beide soorten zijn de twee grootste soorten van de [[Erwtenmossels]].
+== Naam ==
-===Afmetingen van de schelp===
+De [[soortnaam]] werd in 1875 gepubliceerd door [[Melchior von Neumayr]] (1845-1890) als ''Pisidium clessini''<ref>{{Aut|Neumayr, M., Paul, C.M.}}, 1875. ''Die Congerien- und Paludinen-Schichten Slavoniens und deren Faunen. Ein Beitrag zur Descendenz-Theorie''. Abhandlungen der Kaiserlich-Königlichen geologischen Reichsanstalt (Wien), 7(3): I-VI + 1-113. (''Pisidium clessini:'' pagina 25, plaat XII, figuren 30 a-d)</ref> De [[soort]] werd vernoemd naar de [[malacoloog]] [[Stephan Clessin]] (1833-1911).
-*lengte: tot 7,8 mm.
-*breedte: tot 6,5 mm.
-*semidiameter: tot 2,2 mm.
-===Levenswijze===
+== Beschrijving ==
+=== Schelp ===
+De schelp heeft een ovale vorm met een iets uitstekende [[schelpterminologie (mollusken)#U|umbo]] die achter het midden ligt. Er is een opvallende concentrische (dus parallel verlopend aan de onderrand) [[schelpterminologie (mollusken)#R|ribben]] [[schelpterminologie (mollusken)#S|sculptuur]]. De ribben zijn scherp en zijn gescheiden door een vrij grote tussenribsruimte. Bij de umbo bevinden zich twee (soms drie) zeer sterk geprononceerde ribben die naar beide zijkanten minder geprononceerd worden. Deze sterkere ribben bij de umbo zijn een zeer duidelijk kenmerk van deze soort. De ribben kunnen in uitzonderingsgevallen geheel vervagen maar de één of twee geprononceerde ribben bij de umbo zijn altijd aanwezig. [[schelpterminologie (mollusken)#R|Radiale]] ribben ontbreken. De binnenrand van de schelp is glad en niet [[schelpterminologie (mollusken)#C|gecrenuleerd]]. Er is een [[schelpterminologie (mollusken)#H|heterodont slot]] met krachtige [[schelpterminologie (mollusken)#C|cardinale]] en [[schelpterminologie (mollusken)#L|laterale tanden]]. De laterale tanden zijn niet gecrenuleerd. Er is een scherp afgebakende [[schelpterminologie (mollusken)#L|ligamentgroeve]]. De schelp van deze soort is enigszins variabel van vorm en lijkt soms erg veel op de niet uitgestorven soort ''[[Pisidium amnicum]]''. Beide soorten zijn de twee grootste soorten van het geslacht ''[[Pisidium]]''.
+;Afmetingen van de schelp
+* lengte: tot 7,8 millimeter.
+* breedte: tot 6,5 millimeter.
+* semidiameter: tot 2,2 millimeter.
+== Paleo-ecologie ==
 ''Pisidium clessini'' wordt uitsluitend aangetroffen met zoetwatermollusken die tegenwoordig nog leven in stromend en bewogen water en wordt daarom als een kenmerkende riviersoort beschouwd.
+== Huidige verspreiding ==
-===Fossiel voorkomen===
+''Pisidium clessini'' is uitgestorven en komt dus niet meer in de levende fauna voor.
-Deze soort is uitgestorven en komt wijd verspreid in heel Europa voor vanaf het begin van het [[Plioceen]], maar vooral tijdens [[interglaciaal|interglacialen]] van het [[Vroeg Pleistoceen|Vroeg-]] en [[Midden Pleistoceen]].
-In Nederland is de soort alleen bekend uit [[Vroeg Pleistoceen|Vroeg-]] en [[Midden Pleistoceen|Midden Pleistocene]] afzettingen van de [[Rijn]] ([[Formatie van Waalre|Formaties van Waalre]], [[Formatie van Sterksel|Sterksel]] en [[Formatie van Urk|Urk]] en in [[marien]]e [[sediment|afzettingen]] die daarmee [[interfingeren]] zoals bijvoorbeeld de [[Formatie van Maassluis]]) tijdens interglacialen van het [[Tiglien]], [[Waalien]], [[Bavelien]], [[Cromerien]] en tijdens het [[Oostermeer Interglaciaal]]. Na dit laatste interglaciaal, dus voor de koude van het [[Saalien]], sterft de soort uit.
+== Fossiel voorkomen ==
+Deze soort komt wijd verspreid in heel Europa voor vanaf het begin van het [[Plioceen]], maar vooral tijdens [[interglaciaal|interglacialen]] van het [[Vroeg Pleistoceen|Vroeg-]] en [[Midden Pleistoceen]]. In Nederland is de soort alleen bekend uit [[Vroeg Pleistoceen|Vroeg-]] en [[Midden Pleistoceen|Midden Pleistocene]] afzettingen van de [[Rijn]] ([[Formatie van Waalre|Formaties van Waalre]], [[Formatie van Sterksel|Sterksel]] en [[Formatie van Urk|Urk]] en in [[marien]]e [[sediment|afzettingen]] die daarmee [[Vertanden (geologie)|vertanden]] zoals bijvoorbeeld de [[Formatie van Maassluis]]) tijdens interglacialen van het [[Tiglien]], [[Waalien]], [[Bavelien]], [[Cromerien]] en tijdens het [[Oostermeer Interglaciaal]]. Na dit laatste interglaciaal, dus voor de koude van het [[Saalien]], sterft de soort uit. Uit België is ''Pisidium clessini'' niet bekend.
+== Zie ook ==
-<BR clear=all>
+* [[Lijst van Mollusca#P|Lijst van Mollusca]]
-==Verwijzingen==
-===Zie ook===
-* [[Lijst van Mollusca #P|Lijst van Mollusca]]
 * [[Lijst van zoetwatermollusken in Nederland en België]]
 * [[Schelpterminologie (mollusken)|Termen in gebruik bij de beschrijving van schelpen]]
+{{Appendix|1=Bronnen en verwijzingen|2=
-{{Bron|bronvermelding=
+'''Voetnoten'''
-* {{nl}} {{Aut|Gittenberger, E., Janssen, A.W., Kuijper, W.J., Kuiper, J.G.J., Meijer, T., Velde, G. van der & Vries, J.N. de}}, 1998. ''De Nederlandse zoetwatermollusken. Recente en fossiele weekdieren uit zoet en brak water.'' Nederlandse Fauna 2. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & EIS-Nederland, Leiden, 288 pp. ISBN 90-5011-201-3
+{{References}}
-* {{dk}} {{Aut|Johansen, A.C.}}, 1904. ''Om den fossile kvartaere molluskfauna i Danmark og dens relationer til forandringer i klimaet''. Land- og ferskvandsmolluskfaunaen. København, I_IV, 1-136.
+'''Literatuur'''
-* {{en}} {{Aut|Meijer, T.}}, 1990. ''Notes on Quaternary freshwater mollusca of the Netherlands, with descriptions of some new species.'' Mededelingen van de Werkgroep voor Tertiaire en Kwartaire Geologie, 26(1989): 145-181.
-* {{en}} {{Aut|Meijer, T., Preece, R.C.}}, 1995. ''Malacological evidence relating to the insularity of the British Isles during the Quaternary.'' In Island Britain: a Quaternary perspective. Preece, R.C. (ed.) Geological Society Special Publication No. 96: 89-110.
+* {{Aut|Ellis, A.E.}}, 1962. ''British Freshwater Bivalve Molluscs''. -- Synopsis of the British Fauna, 13. Linnean Society London: 1-92.
+* {{Aut|Gittenberger, E., Janssen, A.W., Kuijper, W.J., Kuiper, J.G.J., Meijer, T., Velde, G. van der & Vries, J.N. de}}, 1998. ''De Nederlandse zoetwatermollusken. Recente en fossiele weekdieren uit zoet en brak water.'' Nederlandse Fauna 2. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & EIS-Nederland, Leiden, 288 pp. {{ISBN|90-5011-201-3}}
-* {{nl}} {{Aut|Vlerk, I.M. van der & Florschütz, F.}}, 1950. ''Nederland in het IJstijdvak.'' Utrecht. 289 pp.
+* {{Aut|Johansen, A.C.}}, 1904. ''Om den fossile kvartaere molluskfauna i Danmark og dens relationer til forandringer i klimaet''. Land- og ferskvandsmolluskfaunaen. København, I_IV, 1-136.
-* {{dk}} {{Aut|Wenz, W.}}, 1929. ''Zur Geschichte und Verbreitung des Pisidium clessini Neumayr (= astartoides Sandberger)''. Archiv für Molluskenkunde, 61: 185-189.
+* {{Aut|Meijer, T.}}, 1990. ''Notes on Quaternary freshwater mollusca of the Netherlands, with descriptions of some new species.'' Mededelingen van de Werkgroep voor Tertiaire en Kwartaire Geologie, 26(1989): 145-181.
+* {{Aut|Meijer, T., Preece, R.C.}}, 1995. ''Malacological evidence relating to the insularity of the British Isles during the Quaternary.'' In Island Britain: a Quaternary perspective. Preece, R.C. (ed.) Geological Society Special Publication No. 96: 89-110.
+* {{Aut|Vlerk, I.M. van der & Florschütz, F.}}, 1950. ''Nederland in het IJstijdvak.'' Utrecht. 289 pp.
+* {{Aut|Wenz, W.}}, 1929. ''Zur Geschichte und Verbreitung des Pisidium clessini Neumayr (= astartoides Sandberger)''. Archiv für Molluskenkunde, 61: 185-189.
 }}
+{{Navigatie Sphaeriidae}}
+[[Categorie:Sphaeriidae]]
-[[categorie:schelp]]
-[[Categorie:Veneroida]]
 [[Categorie:Plioceen]]
 [[Categorie:Pleistoceen]]
-[[categorie:Uitgestorven weekdier]]
+[[Categorie:Uitgestorven tweekleppigen]]