Hoofdwacht (Haarlem): verschil tussen versies
k betere foto |
k (GR) File renamed: File:Voorbeeld cachot 1e etage, Hoofdwacht Haarlem 07-2024.jpg → File:Voorbeeld cachot 1e etage, Hoofdwacht Haarlem, 07-2024.jpg Criterion 1 (original uploader’s request) · Restructure in filename and date |
||
| (30 tussenliggende versies door 19 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Infobox gebouw |
|||
{{coördinaten|52_22_54_N_4_38_11_E_scale:1500_type:landmark_region:NL|52° 22' 54" NB 4° 38' 11" OL}} |
|||
| naam = De Hoofdwacht |
|||
| afbeelding = Haarlem Hoofdwacht1.JPG |
|||
| onderschrift = |
|||
| plaats = [[Haarlem]] |
|||
| locatie = |
|||
| oorspronkelijke functie = Overheidsgebouw |
|||
| gebruik = [[Historische Vereniging Haerlem]] |
|||
| start = 13e eeuw (eerste bebouwing) <br> 1650 (huidig pand) |
|||
| gereed = |
|||
| opening = |
|||
| sluiting = |
|||
| verbouwing = |
|||
| antenne/spits = |
|||
| hoogte top = |
|||
| status = |
|||
| bouwstijl = |
|||
| bouwkosten = |
|||
| hoogte dak = |
|||
| monumentstatus = [[Rijksmonument]] |
|||
| monumentnummer = 19249 |
|||
| verdiepingen = |
|||
| liften = |
|||
| architect = |
|||
| eigenaar = |
|||
| ingenieur = |
|||
| aannemer = |
|||
| ontwikkelaar = |
|||
| afbeelding2 = Building on the Grote Markt in Haarlem.jpg |
|||
| onderschrift2 = De Hoofdwacht, aan de noordzijde van de Grote Markt. Ertegenover het standbeeld van [[Laurens Janszoon Coster]] |
|||
| restauratie = 1994 - 1995 |
|||
| plaatsnaam = [[Haarlem]] |
|||
| adres = [[Grote Markt (Haarlem)|Grote Markt]] 17 |
|||
}} |
|||
De '''Hoofdwacht''' aan de [[Grote Markt (Haarlem)|Grote Markt]] 17 van [[Haarlem]] is een van de oudste monumenten van Haarlem. De aanduiding [[hoofdwacht]] verwijst naar de functie die het waarschijnlijk [[13e eeuw|13e-eeuwse]] gebouw vanaf de 18e eeuw had voor de [[schutterij (historisch)|schutterij]] die als stadwacht fungeerde. Het gebouw is een [[rijksmonument]]. |
|||
==Geschiedenis== |
|||
[[Bestand:Haarlem Hoofdwacht1.JPG|thumb|right|250px|''Hoofdwacht'']] |
|||
Historische gegevens en bouwsporen duiden erop dat op de oudste delen van het gebouw uit het midden of de tweede helft van de 13e eeuw stammen. De oostelijke muur aan de [[Smedestraat (Haarlem)|Smedestraat]] is het oudst bekende metselwerk van Haarlem, waarmee de Hoofdwacht het oudste stenen gebouw van Haarlem is. In de eerste jaren werd de Hoofdwacht gebruikt door de [[Graven van Holland]], wanneer zij in [[Kennemerland]] verbleven. Van 1250 tot 1350 was het gebouw in gebruik als eerste [[Stadhuis van Haarlem|Haarlemse stadhuis]]. Nadat het stadsbestuur in 1350 zijn intrek had genomen in het huidige stadhuis, werd de Hoofdwacht weer een woonhuis. Het gebouw bood onderdak aan verschillende voorname Haarlemse families, de benedenverdieping werd gebruikt door drukkerijen, winkels en bierkelders. |
|||
De '''Hoofdwacht''' op de Grote Markt van [[Haarlem]] is een van de oudste monumenten van Haarlem. |
|||
[[Bestand:Voorbeeld cachot 1e etage, Hoofdwacht Haarlem, 07-2024.jpg|links|miniatuur|Cachot 1e verdieping Hoofwacht Haarlem]] |
|||
[[Bestand:Ontvangsthal Hoofdwacht Historische Vereniging Haerlem, 07-2024.jpg|miniatuur|Entree Hoofdwacht tijdens openingstijden Historische Vereniging Haerlem|links]] |
|||
[[Bestand:Haarlem Cityhall detail.jpg|thumb|260px|Het balkon boven de ingang]] |
|||
Omstreeks 1650 werd op de plaats van het oude stadhuis een particulier huis gebouwd. De gemeente kocht dit pand in 1755, waarna het in 1765 het wachtgebouw van de schutterij en later het hoofdkwartier van de huzaren werd. Op de benedenverdieping kwam de wachtkamer, op de eerste verdieping werden houten [[cachot]]ten gebouwd. Vanuit deze centrale post op de Grote Markt werden de stadspoorten geopend en gesloten en werd de openbare orde gehandhaafd. Het pand werd al snel De Hoofdwacht genoemd en die naam is gebleven. |
|||
Sinds 1919 huurt de [[Historische Vereniging Haerlem]] het pand van de gemeente en gebruikt het als thuisbasis. Ter gelegenheid van het 750-jarig bestaan van de stad is de Hoofdwacht in de periode 1994 en 1995 gerestaureerd. |
|||
Allerlei gegevens en bouwsporen duiden erop dat dit pand in de [[13e eeuw]] is gebouwd. Waarschijnlijk was het het oudste stadhuis van Haarlem; het [[Stadhuis van Haarlem|huidige stadhuis]] is pas rond 1350 als zodanig in gebruik genomen. |
|||
In het gebouw is een opmerkelijke kaart te zien, genaamd [[hdl:21.12102/3ED36A62FB8F11DF9E4D523BC2E286E2|“HARLEMUM: VICIT VIM VIRTUS”]]. Dit is de grote kaart van Haarlem uit 1688. Het is een historisch en artistiek waardevol stuk dat een gedetailleerd beeld geeft van Haarlem in de late 17e eeuw. De Latijnse titel betekent “Deugd heeft geweld overwonnen”, wat een belangrijk thema van die tijd weerspiegelt. |
|||
Vanaf 1350 is de hoofdwacht onderdak geweest voor verschillende Haarlemse families, drukkerijen, winkels en bierkelders. In 1755 koopt de gemeente "het oude raadhuis" als wachtgebouw voor de schutterij en hier is de naam ontstaan. |
|||
{{Appendix|1=bronnen|2= |
|||
[[Categorie:Bouwwerk in Haarlem]] |
|||
* {{Link rijksmonument|id=19249|label=Rapport Rijksmonumenten}} |
|||
* [https://www.haerlem.nl/index.php/vereniging/de-hoofdwacht Historische Vereniging Haerlem - Hoofdwacht] |
|||
* [https://web.archive.org/web/20130409230413/http://www.historischekringvelsen.nl/velisena/hoofdwacht.html Historische Kring Velsen - Hoofdwacht] |
|||
}} |
|||
{{Commonscat|Hoofdwacht, Haarlem}} |
|||
{{Coor title dms|52|22|54|N|4|38|11|E|scale:500_type:landmark_region:NL}} |
|||
[[ |
[[Categorie:Rijksmonument in Haarlem]] |
||
Huidige versie van 7 jul 2024 om 20:43
| De Hoofdwacht | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Locatie | ||||
| Plaatsnaam | Haarlem | |||
| Adres | Grote Markt 17 | |||
| Coördinaten | 52° 23′ NB, 4° 38′ OL | |||
| Status en tijdlijn | ||||
| Oorspr. functie | Overheidsgebouw | |||
| Huidig gebruik | Historische Vereniging Haerlem | |||
| Start bouw | 13e eeuw (eerste bebouwing) 1650 (huidig pand) | |||
| Restauratie | 1994 - 1995 | |||
| Erkenning | ||||
| Monumentstatus | Rijksmonument | |||
| Monumentnummer | 19249 | |||
| ||||
De Hoofdwacht, aan de noordzijde van de Grote Markt. Ertegenover het standbeeld van Laurens Janszoon Coster
| ||||
| Officiële website | ||||
| ||||
De Hoofdwacht aan de Grote Markt 17 van Haarlem is een van de oudste monumenten van Haarlem. De aanduiding hoofdwacht verwijst naar de functie die het waarschijnlijk 13e-eeuwse gebouw vanaf de 18e eeuw had voor de schutterij die als stadwacht fungeerde. Het gebouw is een rijksmonument.
Geschiedenis
[bewerken | brontekst bewerken]Historische gegevens en bouwsporen duiden erop dat op de oudste delen van het gebouw uit het midden of de tweede helft van de 13e eeuw stammen. De oostelijke muur aan de Smedestraat is het oudst bekende metselwerk van Haarlem, waarmee de Hoofdwacht het oudste stenen gebouw van Haarlem is. In de eerste jaren werd de Hoofdwacht gebruikt door de Graven van Holland, wanneer zij in Kennemerland verbleven. Van 1250 tot 1350 was het gebouw in gebruik als eerste Haarlemse stadhuis. Nadat het stadsbestuur in 1350 zijn intrek had genomen in het huidige stadhuis, werd de Hoofdwacht weer een woonhuis. Het gebouw bood onderdak aan verschillende voorname Haarlemse families, de benedenverdieping werd gebruikt door drukkerijen, winkels en bierkelders.
Omstreeks 1650 werd op de plaats van het oude stadhuis een particulier huis gebouwd. De gemeente kocht dit pand in 1755, waarna het in 1765 het wachtgebouw van de schutterij en later het hoofdkwartier van de huzaren werd. Op de benedenverdieping kwam de wachtkamer, op de eerste verdieping werden houten cachotten gebouwd. Vanuit deze centrale post op de Grote Markt werden de stadspoorten geopend en gesloten en werd de openbare orde gehandhaafd. Het pand werd al snel De Hoofdwacht genoemd en die naam is gebleven.
Sinds 1919 huurt de Historische Vereniging Haerlem het pand van de gemeente en gebruikt het als thuisbasis. Ter gelegenheid van het 750-jarig bestaan van de stad is de Hoofdwacht in de periode 1994 en 1995 gerestaureerd.
In het gebouw is een opmerkelijke kaart te zien, genaamd “HARLEMUM: VICIT VIM VIRTUS”. Dit is de grote kaart van Haarlem uit 1688. Het is een historisch en artistiek waardevol stuk dat een gedetailleerd beeld geeft van Haarlem in de late 17e eeuw. De Latijnse titel betekent “Deugd heeft geweld overwonnen”, wat een belangrijk thema van die tijd weerspiegelt.
